Kiến Tánh trong Thiền Tông

[delightdhamma]

5. Sau thời ngài Huệ Năng trở đi, lời thuyết giảng dạy người của các thiền sư thường được gọi là Ngữ Lục. Lục là sáu căn và sáu trần cọ sát vào nhau. Ngữ là ngôn ngữ diễn tả sáu căn cọ sát với sáu trần. Ngữ Lục không phải là ngôn ngữ văn tự như người ta lầm tưởng. Cho nên trong nhà thiền, chạy theo ngôn từ mà luận giải là giết chết thiền sinh, đầu lại thêm đầu, vọng tưởng lại đè thêm vọng tưởng.

Cái ngôn ngữ được diễn tả ngay khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần gọi là Ngữ Lục. Tức là thứ ngôn ngữ của Chân Đế, cái ngôn ngữ không được phép qua bất cứ hình thức quy ước hay khái niệm nào. Cái gì là sáu căn tiếp xúc với sáu trần ? Đó là người và cảnh, đó là thân và tâm, đó là chủ thể và đối tượng, đó là chân đế và tục đế, đó là giải thoát và luân hồi. Ngay ở cái tiếp xúc và cọ sát ấy, giữa sáu căn và sáu trần (do duyên Xúc), thì Thọ phát sinh. Nếu dừng lại được ở đây thôi thì đó là Chân Đế, đó là giải thoát. Không dừng được thì đi vào Tục Đế, đi vào Luân Hồi.

Thọ của Chân Đế là gì ? Là cái Thấy và Biết không qua khái niệm quy ước, danh từ chuyên môn theo 12 Nhân Duyên là không có Thủ, theo ngũ uẩn là không có Tưởng, hành , Thức. Vòng 12 Nhân Duyên bị chặt đứt và dừng lại ở Xúc duyên Thọ, không còn có cái Thọ duyên Ái phát sinh nữa, Ái không phát sinh nữa nên không có Thủ, Hữu, Sinh, Già, Chết cho kiếp vị lai. Đó là con đường Thiền Tông, con đường của Ngữ lục, con đường của Kiến Tánh, con đường của chư Phật đã đi qua.

Thấy và Biết cái gì ? Nóng lạnh biết nóng lạnh, chua, cay, mặn, đắng thì Biết là chua, cay, mặn đắng mà không có sự diễn giải của Tưởng, của Hành của Thức như đây là vị chua của quả chanh hay vị chua của quả xoài. Sự diễn giải này dần hành giả trở về với tâm Tường khởi lên, tâm Hành khởi lên trở về với ý thức của bộ não đã ghi lại trong quá khứ hình ảnh và vị chua của chanh của xoài. Tiếp thoe trong 12 nhân duyên thì khi Xúc dẫn đến Thọ mà không phát sinh Ái và Thủ thì cái Thọ ấy là thọ của bậc giải thoát. Nhận diện rõ vị ngọt, vị chua, vị cay nhưng không bực bội (phi hữu Ái) khi ăn phải cay, không ham thích (hữu Ái) khi ăn thấy vị ngọt, không chấp Thủ có một cái Ta đang ăn, cái Ta đang cảm Thọ. Vì duyên Xúc đưa đên bao gồm có cái nếm và cái bị nếm, cái nghe và cái bị nghe. Lưỡi bị hỏng là vị căn hỏng thì cay mấy nó cũng không có Thọ. Cái lưỡi tốt nhưng không có vi nào cả thì nó không thể nếm, nó là vô dụng. Nên ngay việc Thọ thôi cũng không có cái Ta đang cảm Thọ vì cảm Thọ này do duyên Xúc đưa tới. Duyên Xúc lại do duyên của sáu căn và sáu trần đưa tới.

Một số hành giả đã sai lầm cho rằng khi sáu căn tiếp xúc với sáu trần mà tâm bất động hay như như mới là giải thoát, nếu đúng thì tu tập như vậy sẽ trở thành gỗ đá, tu tập như vậy dễ trở thành khiếm khuyết trên thân và tâm.

Ngài Lâm Tế đã vô cùng từ bi để diễn giải Ngữ Lục hay Trực Chỉ Chân Tâm ở mức độ dễ dàng hơn khi thu gọn trên 2 đối tượng: người và cảnh, chủ thể và khách thể. Ngài đưa ra 4 giải pháp (làm thiền sinh dễ kẹt vì học lỏm ở chỗ này lại hình thành công thức, khái niệm và quy ước mới) để thiền sinh dễ nhận diện ngay khi Cảnh và Người, Chủ Thể và Đối Tượng cùng tiếp Xúc với nhau chính là nơi cái Chân Đế hiển lộ nếu không bị che mờ bởi Tưởng, Hành và Thức được khởi lên:

a. Đoạt cảnh ko đoạt người
b. Đoạt người không đoạt cảnh
c. Đoạt cả cảnh cả người
d. Không đoạt cảnh không đoạt người

Các ví dụ trích trong Lâm Tế Ngữ Lục:

a/ Đoạt cảnh:

Sư đến Tháp Sơ Tổ Ðạt Ma, Tháp Chủ nói: "Lễ Phật trước hay lễ Tổ trước ?"
Sư đáp: "Tổ và Phật đều chẳng lễ".
Tháp Chủ nói: "Không biết Phật với Tổ có oán thù gì với trưởng lão ?"
Sư bèn phất tay áo đi ra.

b/ Đoạt người:

Sư đến Tượng Ðiền, hỏi: "Bất phàm, bất thánh xin Sư nói mau"
Ðiền đáp: "Lão tăng chỉ như thế này"
Sư bèn hét rằng: "Bao nhiêu trọc đầu cứ ở đây tìm việc gì vậy ?"

c/ Đoạt cả cảnh cả người:

Lúc đương thời, Kỉnh Sơn có 500 chúng nhưng lại ít người tham hỏi. Hoàng Bá cử Sư đến Kỉnh Sơn và hỏi Sư rằng: "Ngươi đến chỗ kia sẽ làm sao ?"
Sư thưa: "Ðến chỗ ấy tự có phương tiện".
Khi Sư đến Kỉnh Sơn, gặp Kỉnh Sơn tại Pháp đường, Kỉnh Sơn vừa ngước đầu lên Sư liền hét lớn, Kỉnh Sơn định mở miệng nói, Sư phất tay áo đi ra.
Một vị tăng khác hỏi Kỉnh Sơn: "Ông tăng vừa rồi có lời nói gì mà hét Hòa Thượng".
Kỉnh Sơn đáp: "Ông tăng này từ Thiền Hội Hoàng Bá đến đây, ngươi muốn biết thì tự đi hỏi ông ấy đi".
Sau đó 500 chúng ở Kinh Sơn tan rã hết phân nửa

d/ Không đoạt cảnh không đoạt người:

Sư đang nằm ngủ trong Tăng đường, Hoàng Bá vào thấy, lấy gậy gõ vào đầu giường một tiếng. Sư ngó mặt lên thấy là Hoàng Bá, liền nhắm mắt ngủ tiếp. Hoàng Bá lại gõ lần nữa rồi đi lên nhà trên gặp Thủ tọa đang ngồi thiền. Hoàng Bá bảo thủ tọa: "Nhà dưới ông trẻ kia đang ngồi thiền ông ở đây vọng tưởng làm gì ?"
Thủ tọa nói: "Lão hán này làm gì vậy ?"
Hoàng Bá lại gõ đầu giường một cái, rồi đi ra.


(còn tiếp)