Hạnh phúc - là một khái niệm trừu tượng nên tuỳ hoàn cảnh tuỳ tính cách hay là quan điểm của người khác nhau mà người ta định nghĩa về Hạnh phúc. Người ta có thể đồng ý với nhau ở một khía cạnh là đáp ứng đầy đủ nhu cầu của 5 giác quan thì gọi là Hạnh phúc, nhưng đến chừng nào mới đầy đủ nhu cầu của 5 giác quan đó? chính vì vậy mà Đức Phật gọi sự ham muốn thoả mãn nhu cầu 5 giác quan là Ngũ dục hoặc là Khát Ái dục. Không thể nào thoả mãn nổi Khát Ái đó vì bản chất của sự Tham muốn là không có giới hạn, anh có thể no đủ trong hôm nay nhưng ngày mai anh lại đói nữa vì mãnh lực của phiền não Tham là rất lớn. Tuy nhiên khi người ta có thể nhận ra động lực của lòng Khát Ái đó chính là từ sự Vô Minh tức là không hiểu biết về bản chất sâu xa hay là quy luật của thế gian này là Vô Thường, Khổ Não, Vô Ngã (Tam Tướng) nên người ta cứ mãi muốn bám víu vào cái 'Không Thật Có' tức là Vô Thường, hay bị biến đổi. Do cái gì bị quy luật hay thay đổi chi phối thì cái ấy bị Khổ Não tác động, Khổ Não chính là sự áp lực buộc phải thay đổi, phải tiêu hoại theo thời gian và không gian. Do có Khổ não nên có luôn tính Vô Ngã, tức là sự kiện buộc phải xảy ra như vậy, không có ai làm chủ và cũng không thể làm chủ mà sai khiến gì được cả. Không có ai rãnh rỗi đứng đó phán xử cái công hay cái tội mà như là một cái máy được lập trình tự động nhận diện ra xấu, tốt mà thôi. Do có sự am hiểu Tam Tướng mà người tu theo Đức Phật nhìn ra bản chất của Khát Ái là không thấu suốt nguồn gốc thúc đẩy đó là từ sự không hiểu biết quy luật Tam Tướng của vạn vật, chính vì vậy người đó không còn lệ thuộc hay bám víu vào những khoái lạc do thoả mãn 5 giác quan nữa, mà tiến tới làm chủ được Giác quan thứ 6 (Ý căn), nên từ Ý căn được làm chủ tức là có sự can thiệp của Kiến thức do học hỏi (Trí Văn), Kiến thức do suy luận (Trí Tư) và Kiến thức do trải nghiệm thực tế qua va vấp và thành đạt (Trí Tu) mà người đó có thể hiểu được 4 Chân lý cao siêu: thế nào là Khổ hay là bản chất của Khổ, thế nào là Nguồn gốc của Khổ hay là nguyên nhân sinh ra Khổ đau, thế nào là sự chấm dứt Khổ hay chính là một cách nói khác của danh từ Niết Bàn, thế nào là cách thức để tiến tới tình trạng chấm dứt khổ ấy, hay là Con đường hướng tới Diệt Khổ. Tóm lại tu tập để hiểu rõ, thông suốt Tứ Diệu Đế là Khổ đế, Tập đế, Diệt đế, Đạo đế.

Như vậy, khi đã hiểu rõ sự Hạnh phúc này chỉ mang tính chất tương đối thậm chí rất là nông cạn, chúng ta sẽ thấy sự ham vui Ngũ dục như vầy của thế gian chẳng đáng phải lao tâm tốn trí để đạt tới nó mà chỉ xem nó là những nhu cầu căn bản cho sự sống mà thôi. Khoái lạc của Ngũ dục chẳng thể sánh với sự an lạc của các cấp độ thiền định, Cận định an lạc hơn Ngũ dục, Sơ thiền an lạc và rộng lớn hơn Cận định, Nhị thiền cao rộng hơn Sơ thiền, Tam thiền cao sâu, tinh tế hơn Nhị Thiền, Tứ Thiền thì đệ nhất an tịnh hơn Tam Thiền và cứ như thế với 4 trình độ Vô Sắc Thiền. Khi chứng đắc 1 trong 8 bậc thiền ấy thân-tâm của người ấy sẽ no đủ sảng khoái trọn vẹn hơn gấp tỷ tỷ lần so với sự thoả mãn Ngũ dục. Sự thoả mãn Ngũ dục được trọn vẹn là do quả của Phước lành trong hiện tại và quá khứ ảnh hưởng nên tuỳ theo phương diện nhiều phước hay ít phước mà sự thoả mãn Ngũ dục này có đủ hay thiếu - như câu hỏi tại sao người có, người không. Tuy sự thoả mãn Ngũ dục này là một trong những yếu tố đảm bảo cuộc sống tốt đẹp của phàm phu nhưng lại quá thấp kém nếu so sánh với Hạnh phúc của bậc Hiền & Thánh nhân là sự an lạc của Thiền định. Tuy nhiên với Đức Phật và chư thánh A La Hán thì an lạc của 8 bậc thiền vẫn còn quá nông cạn so với an lạc tuyệt đối của Niết Bàn, vì trong cảnh Niết Bàn các Ngài thấy rõ phiền não đều diệt tận vì đã chứng đắc Lậu Tận Thông. Sự an lạc hay là Hạnh phúc của Ngũ dục do bởi Tham ái loại thô thiển chi phối, nếu không được thoả mãn thì bị Sân hận chi phối, còn an lạc do Thiền định cũng do Tham ái loại tinh tế chi phối nhưng không bị Sân hận chi phối vì Thiền định đối kháng với Sân hận, các bậc Thánh Hữu Học đã an trú trong Thiền định thì chẳng còn tác động của Sân hận và Tham dục loại thô chi phối nhưng các Ngài và phàm phu vẫn bị Si mê chi phối, bởi Si mê chính là tình trạng Vô Minh trước Tứ Diệu Đế. Bởi vậy chỉ có bậc Thánh Vô Học A La Hán mới hoàn toàn phá vỡ Si mê mà tiêu diệt trọn vẹn nguồn gốc Tái sanh luân hồi (chấm dứt Tham Sân Si), đó mới là Hạnh phúc Cao thượng!