Bước vào Sơ Thiền

[delightdhamma]

Để hiểu kỹ hơn ở phần Hỷ và Lạc trong tâm thiền, tôi xin bổ xung đoạn viết này để các bạn có thể nắm vững hơn khi thực hành thiền định khi bước vào Sơ thiền.

Đức Phật nói chúng sinh là tập hợp bởi 5 uẩn là Sắc, Thọ, Tưởng, Hành và Thức. Ngài nói rút gọn thêm cho dễ hiểu khi chia 5 uẩn làm 2 phần Danh và Sắc. Sắc (phần có hình tướng) và Danh (phần không hình tướng) là Thọ, Tưởng, Hành, Thức. Nói theo ngôn từ khoa học thì đây là một phát minh vĩ đại nhất trong tiến trình khám phá về Tâm của con người.

Thân được hiểu là phần Sắc, Tâm được hiểu như phần Danh. Trong phần Danh này có được chia ra làm chủ thể và đối tượng. Chủ thể gọi là tâm vương, đối tượng gọi là tâm sở. Trong kinh Tứ Niệm Xứ, khi Đức Phật nói quán Thọ trong Thọ chính là nói đến phần Thấy và Biết tâm vương. Trong phần quán Tâm, Đức Phật nói quán tâm trong tâm cũng chính là quán để Thấy và Biết tâm vương. Tâm có tham, BIẾT tâm có tham. Tâm không tham BIẾT tâm không tham. Tâm có thiền BIẾT tâm có thiền, tâm không thiền BIẾT tâm không thiền. Cái tâm BIẾT đó chính là tâm VƯƠNG, còn cái tâm đang tham, tâm đang thiền hay tâm thọ hỷ, tâm thọ lạc đó chính là tâm SỞ.

Thực chất trong thiền định hay thiền chỉ chính là lấy tâm Sở làm đối tượng, hay còn gọi là pháp Tục Đế. Tâm sở là tâm đã bị quy định, quy ước, khái niệm theo hệ quy chiếu.

Trong thiền Tuệ hay thiền Giải thoát Vipassana lấy tâm Vương làm đối tượng hay còn gọi là pháp Chân Đế. Tâm vương là tâm Thấy và Biết không qua khái niệm, quy đinh hay quy ước. Hành giả vipassana thực hành tu tập trên tâm Thấy và Biết này để thấy được Niết bàn, là trạng thái vắng mặt hoàn toàn của các tâm sở. Hiện nay nhiều hành giả tu tập thiền Tuệ lại tu theo hệ quy chiếu 7 tuệ minh sát hay 12 hay 16 tuệ minh sát thì sinh ra một loạt các tâm sở mới. Đây là điều hết sức lưu ý cho các hành giả thiền Tuệ, không khéo tu học sẽ tưởng nhầm là đang tu thiền Tuệ nhưng lại hình thành một hệ quy chiếu mới giống như các tâm sở trong thiền định.

Chúng ta đang ở trong topic về thiền định với việc tu tập vào Sơ thiền để đạt tới cái tâm nhu nhuyễn dễ sử dụng, gọi là tâm Sắc giới.

Tam giới sáu đường là nói về 3 loại tâm: dục giới, sắc giới và vô sắc giới tái sinh trong lục đạo luân hồi. Chỉ có tâm thiện dục giới, sắc giới và vô sắc giới mới cho cảnh tái sinh kiếp chư thiên.Còn lại là tái sinh làm thân người và vào các đường ác với tâm dục giới hiện nay con người không qua tu tập đang có.

Quả của thiền định từ sơ thiền đến tứ thiền cho tái sinh chư thiên sắc giới. Đức Phật đã phát hiện ra rằng, việc đi qua thiền định là cần thiết để thoát khỏi tâm Dục giới đang nhiệt não trở thành tâm Sắc giới nhu nhuyễn dễ sử dụng để quán sự Sinh Diệt của các pháp Hữu Vi bước đầu cho thiền Tuệ - thiền vipassana - thiền giải thoát. Đạo Phật là đạo của Giới - Định - Tuệ. Nếu bỏ định mà có tuệ là điều rất khó, khó như điều kiện người học đạo nào cũng phải là Lục Tổ Huệ Năng thì mới bỏ định đi đến tuệ, khó như người muốn học võ mà điều kiện là phải uyển chuyển, thuần thục như Lý Tử Long. Sự thật này các hành giả cần phải nhìn nhận và lựa chọn sự tu tập đúng pháp. Nghiệp của ta sẽ đi theo ta chứ không phải của thầy và bạn đi theo ta.

Hiện nay có nhiều trường dạy thiền Tuệ không qua thiền định trên thế giới được gọi là Khô Quán Hành Giả. Khô tức là ko có sự mềm mại, nhẹ nhàng của tâm khi thực hành thiền Tuệ Quán. Còn tu tập đi qua thiền định rồi vào thiền tuệ gọi là Chỉ Quán Hành Giả tức là hành giả đã tu tập có định rồi mới đi vào tuệ như lời Đức Phật dạy. Thời mạt pháp do người ta xa rời gốc quá nhiều nên mới phải chia chẻ nhiều khái niệm mới như vậy để phân biệt. Tôi sẽ viết bài về thiền Tuệ sau khi kết thúc phần thiền định nói về Sơ thiền này.

(còn tiếp)