Bước vào Sơ Thiền

[delightdhamma]

3. Nhân diện tâm Sân: tâm Sân là tâm ghét bỏ hay mong muốn loại trừ hay hủy diệt đối tượng. Trong thiền, tâm Sân bộ lộ khi sự đau mỏi phát sinh trên thân thể của hành giả. Ý muốn loại trừ trạng thái đau mỏi, hay khó chịu với sự đau mỏi là tâm Sân khi hành thiền. Tâm Sân chỉ được loại trừ khi trạng thái Hỷ xuất hiện trên thân, sự đau mỏi sẽ bị loại trừ. Đây là điều cần nhận rõ ràng nhất đối mới mọi hành giả. Đây chính là hương vị đầu tiên mà hành giả được nếm trải khi bước vào hành thiền. Ngày nào hành giả chưa có Hỷ trên thân thì hành giả chưa thể nói thiền là gì. Trong chú giải có đưa ra năm loại hỷ để hành giả sau khi xuất thiền thì quán chiếu lại xem mình đã trải nghiệm qua loại Hỷ gì: '' tiểu hỷ (khuddhikāpīti), đản hỷ (khaṇikāpīti), ba hỷ (okkan-tikāpīti), khinh hỷ (ubbegāpīti) và biến mãn hỷ (pharaṇāpīti). Trong năm loại này, tiểu hỷ được nói là có thể làm dựng lông tóc trên thân. Đản hỷ tựa như là ánh chớp thỉnh thoảng lóe lên. Ba hỷ tựa mưa rào đổ xuống thân rồi biến mất như những lượn sóng đổ lên bờ. Khinh hỷ có thể nâng người lên và khiến cho nó di chuyển từ nơi này đến nơi khác. Biến mãn hỷ thấm nhuần toàn thân.

Để cho thuận tiện theo dõi, tôi xin lấy cùng 1 ví dụ về Tầm và Tứ là việc bạn đi tìm cuốn sách để đọc.

Tầm dẫn bạn đi tìm cuốn sách trên giá kệ
Tứ nhận diện cuốn sách và giúp bạn lật trang sách, tìm đọc nội dung bạn cần
Hỷ là trang thái khi bạn bị cuốn hút vào nội dung, khổ đoạn, hay câu trong cuốn sách. Bạn cảm thấy rất vui, hoan hỷ khi đoạn bạn đọc thấy rất tâm đắc.
Lạc là trang thái thỏa mãn khi bạn kết thúc đọc xong đoạn văn hay câu thích thú đó.

Hỷ được xếp trang thái dễ chịu thuộc về Thân trong hành thiền, vì như người đi trên sa mạc đang khát nước nhìn thấy hồ nước từ xa, trạng thái hân hoan, sung sướng xuất hiện. Lạc được xếp trạng thái dễ chịu, khinh an thuộc về Tâm. Ví như người đi trên sa mạc, thấy hồ nước phát sinh Hỷ. Sau đó đi đến hồ nước uống nước. Khi uống nước xong, cơn khát dịu xuống, trạng thái dễ chịu, khinh an trong tâm nổi lên gọi là Lạc.

Các hành giả nên lưu ý thật rõ về các trang thái Hỷ và Lạc trong thiền là như vậy để quán xét thân và tâm sau khi xả thiền. Lưu ý không được quán xét đem ra so sánh với các ví dụ hay chú giải trong khi đang ngồi thiền hay hành thiền, vì nếu không bạn sẽ lạc vào thiền của Hỷ Tưởng và Lạc Tưởng Tượng thôi.

(còn tiếp)