Phần Đức tin trong đạo Phật nhấn mạnh đạo Phật ban đầu vốn là một triết lý nhưng trong quá trình phát triển đã nhuốm màu sắc tôn giáo. Lịch sử Phật Giáo cho thấy Đức Thích Ca là một con người bằng xương bằng thịt, một thái tử có vợ con nhưng từ bỏ tất cả để đi tìm triết lý giải thoát nhân loại ra khỏi khổ đau. Ngài không phải là thần linh hoặc giáo chủ mà chỉ là bậc thầy dẫn đường. Sau khi Ngài mất, giới tăng sĩ mới tôn thờ Ngài như một thần linh tối cao.
Quá trình thần thánh hoá ấy kéo dài 2500 năm khiến cho hầu hết Phật tử ngày nay coi trọng phần đức tin tôn giáo mà coi nhẹ phần lý trí (triết lý) của đạo Phật.
Xưa nay lý trí và đức tin luôn chống đối nhau, và đức tin lùi dần trước khoa học; tuy vậy một con người có thể có cả hai thứ đó, mỗi thứ ở một bán cầu não. Đức tin thuộc phạm trù tình cảm, nó có thể lung lay thậm chí mất đi. Để giữ đức tin, tôn giáo phải dùng các nghi thức cầu nguyện, tụng niệm hàng ngày, thực chất là một kiểu tự kỷ ám thị. Các vị chân tu, các cư sĩ-trí thức đều coi trọng phần lý trí hơn đức tin.
Giờ đây khoa học phát triển như vũ bão, đức tin ngày càng lùi bước, cho nên đạo Phật nếu muốn tồn tại thì phải từng bước đề cao phần lý trí của mình, đặc biệt là đạo lý mỗi người phải tự giác ngộ và tự giải thoát mình, đừng trông mong vào ai khác, kể cả đức Phật. Mới đây khi ở thăm Hà Nội, Pháp Vương Gyalwang Drukpa nhắc lại: Đức Phật chưa từng nói rằng các con hãy nương tựa vào ta, ta sẽ bảo vệ và đưa các con đến nơi giải thoát an toàn. Ngài cũng chưa bao giờ nói các con hãy cúng dường ta. Ngài chỉ nói: ta là người hướng đạo, các con phải đi trên đôi chân của mình.

Nhà khoa học nổi tiếng người Mỹ gốc Việt cư sĩ-giáo sư Trịnh Xuân Thuận nhận định: Phật Giáo không phải là một đức tin thần khải, đó là một hệ thống tư tưởng rất duy lý. Ðức Phật không phải là Thượng Đế, mà là hướng dẫn viên cho cuộc hành trình. Ngài đã tìm ra chủ đích, đó là sự giác ngộ, và mỗi người chúng ta phải tự thể nghiệm lấy. Ngài nói: "Ðừng bao giờ tin lời Ta; các con phải thực chứng cho riêng mình".
Nếu đã hiểu Phật tại tâm thì niềm tin ở Tam Bảo (Phật, Pháp, Tăng) cũng chính là tin vào mình. Sống và hành động theo lời Phật dạy, chứ không phải thờ tượng Phật, mới là thờ kính Phật. Vô minh là nguồn gốc của mê tín, cuồng tín; đạo Phật phá bỏ vô minh, vì thế mê tín và cuồng tín cũng như chiến tranh tôn giáo đều không có chỗ trong đạo Phật.
Đối thoại giữa Đức Phật và gã chăn cừu khái quát một số quan điểm Phật học tân tiến, từ đó chứng minh đạo Phật có thể thích nghi với thời đại công nghiệp hoá, hiện đại hoá, có thể trở thành con đường tu dưỡng giúp con người trở nên từ bi, trí tuệ hơn và có cuộc sống tâm linh yên lành; cuốn sách nhấn mạnh cần gạt bỏ dần phần tôn giáo và chú trọng phần triết lý cao cả của đạo Phật, khuyến khích phát triển quần thể cư sĩ (những người chủ yếu tin vào triết lý của đạo Phật), qua đó đưa tôn giáo này đi vào cuộc sống, đạt tới mục đích Phật Giáo nhập thế, phục vụ sự phát triển của xã hội.
Đọc cuốn sách nói trên ta không khỏi nghĩ tới tình hình Phật Giáo nước nhà hiện nay: nhìn bề ngoài có vẻ đang thịnh, song thực ra có lẽ ngược lại. Phần tinh hoa của đạo Phật bị lấn át bởi sự phô trương hình thức (một bệnh phổ biến của cả xã hội, kéo theo bệnh giả dối). Tính chất tôn nghiêm, thiêng liêng vốn có của tôn giáo và hình ảnh thanh cao đáng kính của tăng sĩ nhạt nhoà dần.
Xây chùa to, dựng tượng lớn kiểu Trung Quốc, xa lạ với truyền thống kiến trúc giản dị, nhỏ mà đẹp của tổ tiên ta. Lễ hội linh đình, hoành tráng, màu mè loè loẹt, thu hút hàng nghìn người tham gia, tốn kém tiền của và thời gian của dân [5]. Xu hướng thị trường hoá, thương mại hoá hoạt động tôn giáo len lỏi vào đền chùa. Nhiều người đến đây chỉ để cầu phúc xin lộc, "giải sao" (dĩ nhiên phải chi tiền cho nhà chùa) chứ không phải để tu học hoặc để tìm sự tĩnh lặng.
Tâm lý ấy khuyến khích sự phát triển các hình thức mê tín dị đoan, là điều pháp luật nhà nước ta cấm và các tăng sĩ chân chính phản đối. Thế nhưng có nơi vẫn lợi dụng tâm lý đó để thu tiền, thậm chí tái hiện hủ tục mê tín dị đoan có từ thế kỷ trước [6]. Trong các dịp lễ tết, cảnh hàng ngàn dân tụ tập quanh đền chùa, ngồi cả ra đường phố đã trở thành một hiện tượng quen thuộc đáng quan tâm [7].
Thực ra, với giáo lý cao cả của mình, đạo Phật hoàn toàn có thể giúp xã hội thêm văn minh, trí tuệ, trật tự ổn định. Điều này thấy rất rõ ngay tại nước bạn Lào, nơi hầu hết dân theo Phật Giáo. Người dân hiền lành, lương thiện, thể hiện rõ Phật tính trong lòng họ; xã hội yên bình, trật tự, không có tệ nạn, dù đời sống còn thấp hơn Việt Nam.
Đền chùa thật sự là nơi tôn nghiêm, thanh tịnh, không có tệ thu tiền để làm các nghi lễ. Tăng sĩ thanh cao giản dị, được mọi người thực lòng kính trọng.
Xã hội tiến lên thì tôn giáo cũng phải tiến theo cho thích hợp với thời đại. Phật Giáo thế kỷ XXI phải tiến bộ hơn thế kỷ XX. Thiển nghĩ hơn bao giờ hết Phật Giáo nước ta hiện nay cần đề cao giáo lý Phật tại tâm, giáo dục mọi Phật tử tự giác sống theo lời Phật dạy, từ bi hỷ xả, chống tham sân si, chống hình thức phô trương xa hoa lãng phí cùng các tệ nạn mê tín dị đoan xa rời bản chất trí tuệ của đạo Phật.
Chỉ có phát huy được phần tinh tuý ấy thì Phật Giáo Việt Nam mới tồn tại lâu dài, trở thành một triết lý sống góp phần tô đẹp bộ mặt tinh thần của xã hội và do đó làm nên một nét đặc sắc trong văn hoá truyền thống Việt.
-------------------
Ghi chú:
[1] Sinh 1946, tốt nghiệp ĐH Y khoa Cochin Port-Royal (Pháp), giảng viên ĐH Saint-Antoine Paris, Phó Chủ nhiệm Khoa Nội Tiêu hoá Bệnh viện Orlean, đã nghỉ hưu, hiện ở Olivet (Pháp).
[2] Xem http://www.tuanvietnam.net/2010-03-1...-moi-dat-tien; http://www.tienphong.vn/Tianyon/Inde...02&ChannelID=2 và các tin, bài liên quan.
[3] Nhà văn Hy Lạp (1885-1959), suýt là chủ nhân giải Nobel Văn 1957 (thiếu 1 phiếu); sách xuất bản 1946.
[4] http://cusi.free.fr/pgtd/chp0077.htm. Giới Phật tử phương Tây phổ biến cho rằng Phật Giáo sẽ dần thoát khỏi hình thức tôn giáo và tồn tại lâu dài dưới hình thức một con đường tâm linh thế tục thích hợp cho nhiều nền văn hóa.
[5] Đại sứ Nhật ở Việt Nam Mitsuo Sakaba nhận xét: Chùa Việt Nam nhiều màu sắc, tượng Phật cũng sáng lấp lánh đầy màu sắc thần thánh. Ở Nhật, chùa chiền phải là nơi thanh tịnh, tượng Phật chỉ nên có hai màu đen trắng. (http://vanvn.net/News.Asp?Cat=13&SCat=&Id=1690)
[6] Cách đây 80 năm cư sĩ Thiều Chửu từng nhận xét: sự tổ chức ở nhà chùa không đúng chút nào với lời Phật dạy; bỏ mất hẳn cái tinh thần trọng lao động, không theo quy chế "một ngày không làm một ngày nhịn ăn" của Tổ Bách Trượng. Lại còn dùng thuật mê tín vẽ ra đàn tràng cúng bái, đục khoét nhân dân để sống một đời nhàn rỗi.
[7] Ở Trung Quốc (TQ) từng có một số hiện tượng tụ tập tương tự, được giải thích là do dân chúng mất niềm tin sau khi chủ nghĩa xã hội sụp đổ ở Liên Xô, cần tìm một niềm tin tôn giáo để thay thế. Hiện nay TQ chú trọng phát triển Phật Giáo nhập thế, cụ thể là tăng số lượng cư sĩ Phật giáo, xây dựng nhiều "Làng Cư sĩ (Cư sĩ lâm)", một loại khu chung cư dành cho các cư sĩ và gia đình. Website Cư sĩ lâm là trang mạng Phật Giáo lớn nhất TQ. Mới đây Diễn đàn Phật Giáo Cư sĩ thế giới lần thứ ba đã họp tại Malaysia (18-21/12/2009); Việt Nam có cử phái đoàn tham dự.

Phật xá lợi và những chiếc xe đời mới đắt tiền
Tác giả: Hoạ sỹ Lê Thiết Cương
Bài đã được xuất bản.: 19/03/2010 06:00 GMT+7
• Recomend
• Thanks
• +81
Red
• In
• Email
• Thảo luận (1)
TRONG MỤC NÀY (Đọc thêm)
• Cắt đất đai tổ quốc trả nợ: Cái họa khôn cùng
• Liệu con cháu chúng ta có còng lưng trả nợ?
• Cơm bụi: nhìn từ mặt bàn đến gầm bàn
•
•
•
Một chiếc chuyên cơ của hãng Hàng không Quốc gia bay trong ngày khứ hồi Việt Nam - Ấn Độ để chở 3 viên Ngọc xá lợi Phật. Đoàn đi gồm khoảng 100 nhà sư, phật tử, nhiều nhà báo, có cả nhà sử học. Về đến phi trường Nội Bài, 3 viên xá lợi được chở tới Bái Đính (chùa Bái Đính mới, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình) bằng 3 chiếc xe đời mới đắt tiền (2 chiếc Lincoln Crystal và 1 chiếc Limousine Hummer).
- Đức Phật dạy: Khiếm khuyết lớn nhất của đời người là thiếu hiểu biết -
Đọc cái đoạn này, những người bình thường thì cho rằng đây là một sự kiện văn hóa, những Phật tử thì cho rằng duyên. Những người biết thì bảo, cái sự kiện rước xá lợi Phật đắt đỏ, lãng phí, tốn kém nêu trên nếu soi bằng giáo lý nhà Phật thì không đúng, không sai nhưng nó là biểu hiện của vô minh. Thiện ác còn chả có nữa là sai đúng. Nhưng vô minh.
Kinh Kim Cương bảo: vô minh giống như tấm gương bị bẩn, phải lau sạch đi, không những thế phải đập cả cái gương đi. Gương sạch mới thấy Tâm, thấy tính, kiến tính thành Phật. Thế mà cuối cùng cũng không còn tâm nữa, không chấp vào tâm nữa mới đến được bờ bên kia huống hồ lại chấp vào chùa to, tượng to, chấp vào xá lợi, cho dù là xá lợi của Đức Thích Ca.

Xá lợi được đưa về Việt Nam bằng chuyên cơ của Vietnam Airlines và được đưa về chùa Bái Đính tại Ninh Bình bằng xe hơi đắt tiền. Ảnh: dantri.com.vn
Người ta cho xá lợi thì mình nhận, mang về xây tháp (nhỏ thôi) đặt vào cho bà con xa gần chiêu bái. Thế là đủ duyên rồi. Bày vẽ đưa rước linh đình, tốn tiền cho dù là tiền công đức cũng là lãng phí công đức. Không biết tiền thuê chuyên cơ và thuê 3 xe hơi hạng sang tổng cộng là bao nhiêu? Ai bỏ ra? Nếu giả sử đây là tiền của mấy vị nào đó cung tiến thì cũng không được hay lắm bởi vì tham quá. Tham phúc quá. Tham phúc cũng là tham.
Buổi lễ đón xá lợi thì tổ chức linh đình, ồn ào, có cả mấy cô văn công bận áo dài cải biên hở cả nách mầu mỡ gà vừa gõ trống vừa nhún nhẩy. Liệu có cần thiết phải làm vậy không? Việc xây chùa to, đúc tượng to, tổ chức sự kiện to là ý tốt nhưng lại xa rời Phật pháp.
Lịch sử Thiền Tông có một câu chuyện thế này: Một nhà tu hành đã đi khắp chốn cao sơn lưu thủy mong tìm được thày chỉ giáo cho mình con đường đốn ngộ, thế rồi một ngày trên một đỉnh núi tuyết phủ dầy, ông ta gặp một thiền sư. Vị thiền sư đang chẻ củi chuẩn bị nấu cơm, nhà sư cất lời hỏi thiền sư: Phật ở đâu? Thiền sư im lặng bỏ vào trong lều vung rìu bổ đôi bức tượng Phật bằng gỗ trên bàn thờ. Nhà sư hỏi: Ông bổ tượng làm gì? Thiền sư đáp: Để tìm xá lợi. Nhà sư: Tượng gỗ làm gì có xá lợi.
Khi câu hỏi này cất lên cũng chính là lúc nhà sư đốn ngộ. Hay nói cách khác thiền sư đã dùng một công án rất đặc biệt để khai thị cho nhà sư. Chùa hay tượng hay xá lợi hay xá lợi tâm cũng chỉ là Pháp thôi. Phật tức tâm, tâm tức Phật. Nếu còn cơ duyên, một ngày nào đó, chùa Bái Đính được tặng 3 viên xá lợi Phật nữa thì mong các vị biết đó vẫn chỉ là một pháp nữa.
Chúng ta đang bỏ quên ngôi chùa thiêng nhất
Tác giả: Nguyễn Quang Thiều
•
Lòng từ bi chỉ thực sự có ở ngay trong chính đời sống thường nhật của con người. Khi ai đó giúp đỡ một người không may mắn, gặp hoạn nạn thì lòng người đó có Phật.
Chúng ta bắt đầu bước vào tháng Giêng, một tháng của lễ hội. Khi lễ hội Chùa Hương chưa khai mạc thì mỗi ngày đã có năm, sáu vạn khách. Có lẽ trong tháng này, rất nhiều người không còn tâm trí cho công việc cho dù họ vẫn đến công sở. Bao nhiều lễ hội, bao nhiêu đền chùa đang đợi họ. Nào lễ hội Chùa Hương, nào chợ Viềng, nào đền Đức Thánh Cả, nào đền Bà Chúa Kho, nào Bia Bà....
Chúng ta phải thừa nhận rằng: trong dòng người cuồn cuộn như sông mùa lũ đến đền, đến chùa thì số người thực sự đi vãn cảnh, du xuân như một nét đẹp văn hoá, như một đời sống tinh thần là phần nhiều nhưng người đi cầu tiền tài, chức tước cũng không ít.
Không ai bảo những người đi cầu tiền tài, chức tước là không chính đáng. Nhưng soi xét cho tận gốc rễ của vấn đề thì đó là điều thật đáng lo. Bây giờ, để có được những lợi ích cá nhân người ta có thể làm tất cả những gì có thể kể cả việc "hối lộ Thánh Thần".

Lễ hội Chùa Hương được tổ chức hàng năm. Ảnh: tamtay.vn
Tôi không phải là người nghĩ ra cụm từ "hối lộ Thánh Thần" xếch mé, láo xược này. Đó là cụm từ do người dân sáng tạo ra từ những quan sát thực tế mà ta có thể gọi đó là sản phẩm của dân gian. Một người bạn vong niên đầu năm khuyên tôi một cách chân thành: "Nếu chú mày muốn có một chút chức tước thì phải đến đền Đức Thánh Trần xin Ngài một câu".
Cho dù tôi có muốn một cái bỉ chức nào đó thì tôi cũng không bao giờ đến để xin Ngài điều ấy. Vì đến thì cũng phải dâng lễ cho dù lễ to hay lễ nhỏ. Rồi thì phải khấn rằng: "Con có chút lễ mọn dâng lên Ngài xin ngài cho con năm nay được lên chức đội phó".
Nói như thế là bắt đầu hỗn láo với Ngài rồi. Thế hoá ra Ngài là trưởng ban tổ chức của thế gian ư? Chẳng lẽ Ngài là Thánh lại nhận mấy cái lễ mọn hay cho dù cả tỷ đồng để làm cái điều ấy ư? Tôi thì tôi vẫn nghĩ rằng ở không ít ngôi đền, ngôi chùa lâu nay Thánh Thần không còn trú ngụ hay ghé qua đó nữa. Bởi ở những nơi như thế lâu nay chỉ là cảnh chen lấn, cảnh mua Thần bán Thánh, cảnh mê tín dị đoan, cảnh lừa nhau để kiếm chác. Các Ngài làm sao chịu nổi những cảnh ấy. Vì thế, các Ngài có đâu mà biết đến những trò "hối lộ Thánh Thần" .
Khi nghe tôi tâm sự điều này, có người vặn vẹo: "Thế sao mấy tay hay đến đó xin chức tước đều được thăng quan tiến chức cả". Nghe vậy, tôi lại bảo: "Đừng xúc phạm Thánh Thần mà có ngày hối không kịp. Việc muốn thăng quan tiến chức là nhờ mấy "ông thánh ông thần" ngồi ở phòng máy lạnh chứ đâu phải Thánh Thần trong đền trong chùa".
Mẹ tôi hầu như cả đời không đi chùa cúng lễ. Bà nói: "Sống có đức thì ở đâu Thần Phật cũng biết". Mẹ tôi cũng nói: "Nếu Thần Phật chỉ phù hộ độ trì cho những ai đến chùa dâng lễ thì lòng tin của bà vào Thần Phật cũng sẽ chấm dứt. Với bà, Thần Phật mà như thế thì khác gì mấy ông, mấy bà dưới trần này. Bà thấu hiểu câu nói của người xưa: thứ nhất là tu tại gia, thứ hai tu chợ, thứ ba tu chùa. Đúng là như vậy. Ai đó cứ phải chọn chùa mới thể hiện được lòng từ bi của mình thì người đó chưa thực sự từ bi.
Lòng từ bi chỉ thực sự có ở ngay trong chính đời sống thường nhật của con người. Khi ai đó giúp đỡ một người không may mắn, gặp hoạn nạn thì lòng người đó có Phật. Bởi thế, ngôi chùa hay ngôi đền thiêng nhất là ở chính lòng người.
Thế nhưng, quá ít người biết điều đó. Họ thì thầm kháo nhau về ngôi đền này thiêng lắm, ngôi chùa kia thiêng lắm, xin gì được nấy. Thế là nườm nượp kéo nhau đi. Rồi xì xụp khấn vái với đủ lễ vật to nhỏ. Thử hỏi có mấy ai đến đền, đến chùa chỉ bằng một nén nhang tâm tưởng trong sâu thẳm lòng mình để nói với Thánh Thần rằng lòng họ vẫn còn những u tối, còn những tham lam, còn nhiều ghen ghét.... xin Thánh Thần ban cho họ ánh sáng của trí tuệ và lòng từ bi để xua đi những điều tội lỗi kia trong lòng ???
Mà chỉ thấy hết người này đến người nọ cầu xin mọi thứ có lợi cho mình rồi sau khi ra khỏi cửa đền, cửa chùa thì thản nhiên đối xử với nhân quần bằng trái tim vô cảm và nhiều mưu mô, toan tính. Thế mà sao Thần Thánh vẫn mang cho họ nhiều bổng lộc?

Du xuân - một nét đẹp văn hóa. Ảnh: fiditour.vn
Khi đặt câu hỏi như vậy tôi đã vô tình trở thành kẻ hỗn láo và xúc phạm Thánh Thần. Một người nói cho tôi nghe rằng: không phải Thánh Thần giúp đỡ những kẻ đó mà Thánh Thần đang đi vắng và vô tình lãng quên thế gian một đôi ngày. Mà một ngày của Thánh Thần bằng 100 năm của những kẻ trần thế. Nhưng Thánh Thần sẽ quay lại. Thế gian không thể mãi mãi suy đồi như thế được.
Nhưng tôi lại không nghĩ rằng Thánh Thần đi vắng. Thánh Thần vẫn dõi theo con người dưới thế gian từng giây từng phút. Thánh Thần đã gửi thông điệp từng ngày cho con người để cảnh báo về tai hoạ sẽ ập xuống thế gian bởi chính con người. Thông điệp đó hiện ra trong thiên tai dịch hoạ, hiện ra trong những giết chóc của con người, hiện ra trong sự đối xử tàn tệ của con người với con người, hiện ra trong những cơn hoảng loạn, mù loà của con người, hiện ra trong sự trống rỗng tâm hồn của con người...
Ngôi đền hay ngôi chùa thiêng nhất chính là ngôi đền, ngôi chùa dựng trong lòng người. Vậy mà chúng ta đã bỏ quên những ngôi đền, ngôi chùa thiêng nhất ấy. Khi lòng không yên thì sống giữa đền, giữa chùa cũng không thấy yên. Khi lòng không từ bi thì quỳ dưới chân Thần Phật trong tiếng mõ, tiếng chuông... lòng vẫn ác. Khi lòng không hiểu được hạnh phúc thì nằm giữa bạc vàng, châu báu cùng vẫn thấy bất hạnh.