Những thời sư xưa nay, phần nhiều chỉ thấy long sơn khởi phục nhiều thì cho tốt. Có biết đâu khởi phục nhiều , cũng chưa phải là long thật tốt, vì khởi phục nhiều là thể độ của chi long, chứ như đại cán long, thì bất luận cao hơn, hay bình cương, thường hay ngang nhiên, đi thẳng lưng, không hay khởi phục và cũng không đột tinh phong nữa, nên có câu: “ Chính long đầu thượng bất sinh phong” là chỉ vào nghĩa thế! Nếu long mạch đi thẳng băng được vài ba dặm thì “ quý bất khả ngôn”, ( hay không thể nói xiết), hoặc một dặm hay nửa dặm, mà kết huyệt, đều là quý huyệt, thượng hạng cả.
Phần nhiều người chỉ biết lấy khởi phục là hay, mà không biết hay ở chỗ nào, chính là hay ở cho đoạn long bình trực ấy ( đi thẳng và băng).
Và chỉ thấy nói long sơn trường trực là quý, thích ý cho rằng hay có biết đâu trường trực, lại không phải là quý long, mà là cái thể độ của tiện long. Chứ như quí long thì bất luận là núi cao, hay đồi bằng đều phải mở dương hai cánh, rộng ngang ra hai bên, ( tức là khai trướng). vì có mở rộng ngang ra, thì mới là đại nghinh, đại tống ( đưa đón nhiều) thì mới có nhiều kiểu quý, cách hay.
Vậy chỉ có “ hoành khoát chi long” ( long sơn mở rộng ngang) mới là cục quý, bất luận cán long hay chi long đều là đại quý cả. Chính là cái hay ở chỗ hoành khát đó, chứ không phải long sơn trường viễn ( dài xa) mà cho là cực hay, thì chưa thực là danh sư.
Chính trong sách địa lý của các Lý gia cổ truyền, cũng đã có mâu thuẫn, tương phản ( trái nhau) về những cái chưa xác, hay là chưa thấu đáo, hoặc không đúng với “ Thiên địa chi chính khí”. Nhưng mỗi cái tương phản, lại là một cái hay, vì đã công khai triết lý, phân tách rõ rệt, chứng kiến kinh nghiệm, không còn chối cãi được nữa, thì mới công nhận là phải, đúng là chí lý.
Ghi thêm về Cán Long và Chi Long
A. – Cán Long thì phần nhiều là những núi cao lớn, hùng cường, cương trực. Đi thăng bằng, không hay khởi phục và không hay đột khởi tinh phong ở trên long tích, trong rất là nguy nga, đồ sộ, tôn nghiêm, thẳng thắn, không chầu hướng vào chi long. Hoặc đi dài mấy trăm dặm, mấy ngàn dặm không chừng. Phân ra nhiều đại chi, tiểu chi hai bên tả, hữu, làm sơn sa hộ vệ tiền nghinh, hậu tống. Khởi phục bác hoán, biến hóa tinh phong, thành muôn ngàn kiểu quý, cách hay. Trùng trùng, điệp điệp, phô trướng, cao ngất giáp chân mây! Dưới thì hai bên khe to, suối lớn, là nội thủy chẩy theo. Ngoài xa thì trường giang, đại hà, thủy lai triều tụ. Kết huyệt phần nhiều ở trên đỉnh núi, lấy những núi cao làm long, hổ bao vi kết cục. Lấy sông to, hồ rộng, hoặc vịnh biển, làm minh đường tụ thủy v.v… Thật là bao la, quảng đại như vạn lý trường thành. Những chỗ có đại thể như vậy, tức là đại địa cao quý, tất nhiên phát phúc, sinh ra những người thông minh, tuấn kiệt, cực phẩm nhân gian, như hạng Hoàng vương, Đế Bá, Hùng Tướng phi thường, vi nhân thiên hạ! Ít nhất cũng công hầu, khanh tướng, xưa kia ( tức là cấp Tổng thống, Thủ tướng, Quốc trưởng thời nay).
Những đại địa này, thường hay ở nơi sơn lâm hiểm trở, khi đi xem phải kiếm lối đi lên đỉnh núi cao mà chiếu, thì may ra mới nhận được long mạch từ đâu phát nguyên. Chỗ nào khởi đính, chỗ nào quá giáp, chỗ nào phân tán, chỗ nào đoàn tụ v.v.. Chỗ phân tán long mạch còn đang đi. Cần nhận biết chỗ Sơ lạc ( mới đầu xuống), trung lạc ( quãng giữa), mạt lạc ( đoạn cuối); xem ba đoạn này âm dương thế nào, mà tế nhận kết huyệt hoặc huyệt ở chỗ khởi phục, hoặc ở chỗ bình cương, hoặc ở chỗ bình dương chẳng hạn. Thấy chỗ nào sơn xuyên tụ hội là sơn chỉ thủy giao, tức là kết cục, huyệt trường ở trong vòng nơi ấy. Nếu huyệt trường ở vào sơn lâm hiểm trở thì khó mà chân đơn bước tới được.
Ngày xưa, Cao vương ( Cao Biền) sang đô hộ nước ta, y là người am hiểu địa lý. Y làm cái diều to, rồi ngồi lên trên mới trông được chỗ có đại địa; vì vậy y đã biết, mà triệt mất mấy cái đại long mạch có đại địa của nước Nam ta.
Hiện tôi đã được mục đích thấy ở khu làng Triệu, Cung Bái và vùng Vàng Gián thuộc tỉnh Hải Dương giáp Bắc Giang, do giải núi Huyền Đinh, phát nguyên tự dẫy núi tỉnh Quảng Đông và Quảng Tây Trung Hoa ( Thập vạn đại sơn) qua vùng Móng Cái, Quảng Yên phân ra một giải Đông triều về mé biển, một giải qua xuống Lục Nam đi đến Sùng Nghiêm, Kiếp Bạc giáp Lục đầu giang.