CHÌA KHÓA ĐẠI GIÁC NGỘ

TAM THẬP THẤT BỒ TÁT HÀNH

Gyal-Sa Lag-Len So-Dun-Ma

Đạo sư Trước tác

Bồ Tát Togmey Zangpo (1245-1369)

Luận sư Yếu giải

Hòa Thượng Geshe Tsultim Gyeltsen





PHẦN BA

TAM THẬP THẤT BỒ TÁT HÀNH

Nguyên bản

Yếu giải

Vấn & Đáp
http://buddhahome.net/kinhsach/chiak...chiakhoa3a.htm





ĐẠI Ý CÁC ĐOẠN TRONG NGUYÊN "BẢN



Khấn Nguyện

1. Tinh tấn kiên trì

2. Lìa sanh quán

3. Tránh sao nhãng

4. Bận bịu với đời

5. Lánh ác hữu

6. Trọng Đạo sư

7. Quy y

8. Ngưng ác hành

9. Cầu giải thoát

10. Phát Bồ đề tâm

11. Hoán vị ngã tha

12. Hồi hướng thân, tài, đức

13. Nhận ác nghiệp tha nhân

14. Ngợi khen thay phỉ báng

15. Xem kẻ thù như đạo sư

16. Từ ái vô điều kiện

17. Khiêm cung nhận phê phán

18. Nhận khổ tha nhân

19. Tránh kiêu mạn

20. Diệt nội thù

21. Lìa buông lung căn

22. Phá niềm tin hữu cố nhiên

23. Nhìn vật đẹp như ráng trời

24. Nhìn điều không muốn như huyễn

25. Viên thí

26. Viên giới

27. Viên nhẫn

28. Viên cần

29. Viên định

30. Viên tuệ

31. Đoạn lỗi

32. Không nêu lỗi người

33. Cắt ái nhiễm quyến thuộc

34. Không trả thô ác ngữ

35. Trừ tập quán xấu

36. Tỉnh thức luôn

37. Hồi hướng trọn công đức







NGUYÊN BẢN





Khấn Nguyện

"Cung kính đảnh lễ Quán Thế Âm;

Đại bi ban phát trọn từ tâm.

"Các đấng khứ lai bao lần hiện

Tri kiến vạn vật đều không huyễn,

Tận hiến trọn thời và chuyên cần

Cứu cánh trong tâm quyết "Độ nhân!"

Chư Thượng Tôn sư, và Quán Thế,

Đấng trọn tri kiến luôn Bảo vệ,

Cúi lễ Ngài, dâng tâm chí thành,

Tạ ân bằng trọn ý, ngữ, hành.

"Chư Phật Chiến Thắng, Đấng Toàn Giác,

Chân cội an bình và phúc lạc,

Giác ngộ nhờ theo đúng Pháp mầu

Quy hướng đời vào Đạo tối cao.

"Sống bằng Pháp tùy vào viên kiến

Về cách tu tập và hành thiện.

Giờ đây tôi xin cố giải bàn

Bồ tát tu tập hạnh từng làm.





Đoạn 1

"Thân người vững chãi lại nhã nhàn —

Con thuyền hiếm quý rất khó tầm —

Giờ ta đắc một không khuyết lỗi,

Tu tập đêm ngày chẳng dời đổi

Vượt biển khổ giải thoát luân hồi

Chẳng riêng ta trọn cả bao người

Lắng nghe, tư duy và thiền lự —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 2

"Trụ lâu chốn ấy sanh nhiễm ái,

Thân tình như sóng dập dồn mãi.

Ngọn lửa giận hờn kẻ quấy phiền,

Thiêu công đức cũ bao kiếp hiền.

Bóng tối che mắt nhìn thiển cận,

Khó phân hay dở, dễ nhầm lẫn.

Thôi hãy lìa quê cảnh riêng tây —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 3

"Xa rời hẳn mọi điều khích động,

Hồn chao đảo sẽ dần tĩnh lặng.

Tịnh hóa niệm tán loạn buông lung,

Tâm quy đức hạnh sẽ dần tăng.

Tuệ sáng tỏ, cảnh vào tiêu điểm,

Niềm tin nơi Pháp vững vàng thêm.

Sống một mình ẩn dật nơi đây —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 4

"Chung sống lâu rồi đến lúc thôi,

Bạn thân quyến thuộc cũng chia phôi.

Của tiền lao lách công gom nhặt,

Xa tít sau khi đời lịm tắt.

Tâm, là khách trọ của thân, nhà,

Ngày kia phải dọn bỏ đi xa.

Xả niệm đừng lo đời hiện tại —

Chư Bồ tát trọn hành cách ấy.



Đoạn 5

"Gặp phải bạn xấu đưa lối lầm,

Sân hận, tham lam, ngu dại thêm.

Thời giờ tu tập còn đôi chút,

Quên lãng Pháp; hành thiền sơ xuất.

Tâm từ bi cho mọi chúng sanh

Bị chi phối, lạc lõng, lãng quên.

Hãy cắt tiếp giao cùng bạn ác —

Chư Bồ tát trọn hành chẳng khác.



Đoạn 6

"Khi phó thác trong tay Đạo sư,

Chân thật mong cầu hướng dẫn từ

Bậc thông kinh điển rành tập huấn,

Trưởng dưỡng như trăng khuyết tròn dần.

Giải mọi nguy khó, xóa ảo hư,

Nếu trọn lòng tin bậc chân sư,

Phải tôn quý hơn bản thân nữa —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 7

"Chư thiên cõi này chưa hết lo,

Vẫn phải luân hồi, một ngày kia.

Vướng bận như ta, sao che chở?

Trong tù còn giải thoát ai khỏi?

Nhưng Phật, Pháp, và bậc sống nương,

Tự tại cứu độ — chẳng phụ lòng.

Hãy đến quy y cùng Tam Bảo —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 8

"Đức Phật dạy, khổ phải đa mang

Của người kiếp sống lắm đau thương

Là quả bất hạnh do tai ác

Hại người trong nhiều đời kiếp trước.

Không muốn về sau khổ kinh hoàng,

Chớ nao núng dù phải thiệt thân,

Ngưng dứt mọi ác hành nguy hại —

Chư Bồ tát trọn hành cách ấy.



Đoạn 9

"Như sương mai đọng trong phút giây

Trên đầu ngọn cỏ, sớm tan ngay,

Thú vui tìm thấy trong đời tục

Chẳng lưu tồn, thoáng qua khoảnh khắc.

Trong khi thành Phật được tự tại,

An lạc tuyệt vời chẳng đổi thay.

Tận lực đạt cứu cánh siêu diệu —

Chư Bồ tát trọn hành cách ấy.



Đoạn 10

"Mỗi lần đầu thai, bao kiếp đời,

Lại được cưu mang bởi mẫu từ.

Bấy nhiêu bà mẹ còn luân lạc,

Nhẫn tâm sao đành, riêng ta thoát!

Muốn độ tha nhân, nhiều khôn lường,

Cứu các bà mẹ khổ thân thương,

Phát Bồ đề tâm, nguyện thành Phật —

Chư Bồ tát trọn hành chân thật.



Đoạn 11

"Mọi khổ ta mang, chẳng biệt trừ,

Đến từ ước vọng vui riêng tư;

Còn khi hành, ý cho tha lợi

Sẽ sanh vào tối thượng Phật vị.

Thế, nên hoán đổi tư dục tham

Chớ quên cảnh khổ của chúng nhân,

Chuyển lòng ích kỷ thành quan thiết —

Chư Bồ tát trọn hành chẳng khác.



Đoạn 12

"Nếu bị thôi thúc bởi tham dục

Khao khát tài vật chẳng sở thuộc,

Kẻ không may nào trộm của ta,

Hoặc thấy cướp giật, cứ tảng lờ;

Do tâm từ bi không nhiễm trước,

Nguyện trọn hồi hướng cho người đó:

Xin trao của, đức, lẫn hình hài —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.





Đoạn 13

"Mặc dù ta chẳng tội tình chi

Và không hại ai suốt trọn đời,

Nếu có kẻ dọa đoạt mạng sống

Chỉ bởi điên rồ tâm loạn động,

Dung thứ cầu người qua khổ tai,

Thoát khỏi đọa bất hạnh sau này.

Vô ngã nhận quả hành khốn khó —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 14

"Nếu ai đồn xấu hoặc phỉ báng,

Về ta, lời ác khó chịu đựng,

Cả khi những điều bị rêu rao

Lắm người tưởng thật cứ tin theo;

Bởi ta vẫn mong kẻ bêu rếu

Vượt khó khăn và tâm thư thái,

Nên ngợi khen xử tốt với người —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 15

"Nếu ngay giữa đám đông tụ lại

Có người cứ nhằm ta ngược đãi,

Lớn tiếng phơi bày các lỗi lầm,

Cười chê các nhược điểm vẫn còn.

Chớ nên giận hay cố chống đỡ,

Lặng nghe và ghi nhận lời họ,

Kính lễ người như một vị thầy —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 16

"Nếu người ta thương và chăm lo

Như mẹ hiền cưng quý con thơ,

Đáp lòng tận tụy bằng oán ghét

Xử ta như kẻ thù sâu nhất,

Hãy xem việc đó bệnh nguy nan

Hành con mình và dấy động tâm,

Càng yêu quý hơn và tử tế —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 17

"Bạn ngang hàng hay kẻ kém thua

Về trí, tâm linh, hoặc sang giàu,

Mắng ta xem không ra gì hết

Do lòng ngã mạn và ghen ghét,

Xem họ như thầy dạy ta luôn

Khiêm tốn và trừ tánh kiêu căng,

Tôn trọng và đặt họ cao cả —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 18

"Dù chỉ là người khốn khó thay

Luôn bị bạc đãi lắm đắng cay,

Nếu cứ bệnh hoạn dày vò mãi

Lại bị hại, đớn đau, ngăn ngại,

Hãy nhận đau khổ của tha nhân

Phải chịu đựng do lỗi đã làm,

Đừng mất dũng tâm khi nhận khổ —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 19

"Được khen, nổi tiếng, ngưỡng mộ nhiều

Người kính nể gặp luôn cúi đầu,

Dù có sản nghiệp thật vĩ đại

Ngang với kho tàng của Thần Tài,

Thế nhưng thấy rõ quả luân hồi,

Dù may mắn, chẳng phải tinh khôi,

Diệt mạn từ vinh hoa khởi dấy —

Chư Bồ tát trọn hành cách đấy.



Đoạn 20

"Sân ẩn trong tâm bị lãng quên

Lại chuyển ngược ra ngoại thù nhân,

Cố tiêu diệt họ, giết hàng vạn,

Vạn kẻ thù khác lại hành hạ.

Thấy rõ bạo hành chẳng giải trừ

Hãy dụng lực nhân ái khoan từ;

Nội hướng điều phục tâm động loạn —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.





Đoạn 21

"Buông thả các căn theo các trần

Và uống nước muối cũng như nhau.

Càng dùng nhiều vào cho thỏa thích,

Càng tăng tham muốn và khao khát.

Nên khi chớm bị cuốn hút vào

Bất cứ vật gì các căn ưa,

Cắt nhanh không chút chi do dự —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 22

"Vật trông như hiện hữu chân thật

Chỉ do tâm ảo cấu tạo tác;

Tâm của ta từ thuở uyên nguyên

Nào có tinh túy thật cố nhiên.

Thức giác Chân đế vượt suy niệm

Từ vật được biết với người biết,

Giải phá niềm tin cố nhiên hữu —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 23

"Khi nào gặp một vật đẹp xinh,

Hoặc hấp dẫn vừa ý ưa nhìn,

Đừng bị lầm tưởng nó khác lạ

Hơn chi chiếc ráng trời mùa hạ:

Dù cả hai dường như đáng yêu,

Chẳng có thực chất sau mặt ngoài.

Tránh bị lôi cuốn bởi quyến dụ —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 24

"Bệnh khổ phải chịu trong đời ta

Giống cái chết con mình trong mơ;

Chấp như thật điều vốn huyễn giả

Làm phí sức thân tâm vô bổ.

Bởi lý đó, gặp việc khó ưa

Cảnh thường tạo ra lắm khổ sầu.

Tiếp cận như chỉ là mộng ảo —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 25

"Những bậc tận lực đến Viên Giác

Thí cả thân hướng vào mục đích;

Trước gương khôn sánh, nói làm chi

Đến thí phẩm tầm thường vật tài.

Chớ vọng cầu được đền lòng tốt

Không nghĩ cả đắc thêm công đức,

Dấn thân hành thí pháp quảng đại —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 26

"Nếu thiếu nghiêm giới điều phục hạnh

Ta không thể thành tựu cứu cánh,

Làm sao toại ước vọng tha nhân?

Nỗ lực vô giới, phi lý thuần!

Trước phải bỏ đam mê khoái lạc

Trói vào vòng luân sanh thật chặt.

Phải giữ gìn nguyện thọ giới trì

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 27

"Bồ tát chú tâm hành công đức

Cầu tích lũy thật nhiều việc tốt,

Đối đãi kẻ phá hoại nhiễu nhương

Thử nguyện của họ, như mỏ vàng

Bởi lẽ đó, nên ngưng oán ghét

Và hận sân cùng người tác ác;

Thiền định sâu về nhẫn kiên trì

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 28

"Nếu Bích chi Phật và Thanh văn

Muốn tu Niết bàn riêng cá nhân,

Nỗ lực khôn cùng hầu thành tựu

Dù bị thiêu vẫn không lìa đạo.

Thử xem bao năng lực phải dùng

Bởi những người tu độ tha nhân;

Giác ngộ cần thật nhiều tinh tấn —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 29

"Siêu kiến hội nhập vào tinh túy,

Hiển bày cách thật vật hiện hữu,

Chỉ khởi ngoài cảm xúc nhiễu phiền

Với tâm thanh tịnh làm chân nền.

Vượt khỏi tứ vô sắc giới định

Phải tu đắc nhất tâm bất loạn

Và nhập vào đại định viên toàn —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



30. Viên tuệ

"Viên bố thí, nhẫn nhục, trì giới,

Thiền định cùng tinh tấn chưa đủ;

Nếu thiếu Viên Tuệ, năm thứ trên

Không thể đưa vào Phật quả viên.

Với pháp bồ đề tâm trưởng dưỡng

Trí tuệ thấy tác nhân, hành động,

Và đối thể thảy chẳng thật hữu —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



31. Đoạn lỗi

"Không nỗ lực phân tích rõ ràng

Ảo cấu vương và lầm lẫn mang,

Cho dù bên ngoài tu tập Pháp,

Vẫn cứ hành nhiều việc vô Pháp.

Bởi lẽ đó, nên cố xét qua

Lầm và ảo, lỗi của chúng ta,

Rồi sau đó diệt chúng trọn cả —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 32

"Khi nói chuyện người, ảo cấu lực

Khiến ta trụ trong lỗi kẻ khác,

Nếu chính Bồ tát bị bẻ bôi

Tất danh phẩm ta bị hư hao.

Nên chừa lỗi nói xấu người khác

Đã vào Đại thừa đạo giải thoát.

Chỉ nên đề cập lỗi của ta —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 33

"Tranh cãi người nhà hoặc bạn bè,

Hầu được nể trọng hay vật gì,

Khiến ta không thể lắng nghe Pháp,

Giảm sút thiền định hoặc tu tập.

Nguy cơ thường trụ trong nhà thân,

Cũng như gia đình hay bạn quen,

Buông bỏ ràng buộc vào quyến thuộc —

Chư Bồ tát trọn hành chẳng khác.



Đoạn 34

"Thô ác ngữ thốt ra khi giận

Khiến người đau và tâm động loạn;

Và ta, gắng theo Bồ tát hành

Nhận ra tu tập giảm rõ rành.

Thấy lỗi khởi từ lời thô nặng,

Người nghe quả khó ưa kỳ chướng,

Hãy bỏ lối ngược đãi cùng người —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.



Đoạn 35

"Loại hành xấu chóng thành tập quán

Một khi quen cùng hạ tầng tâm;

Nỗ lực tinh chuyên rất cần đến

Tạo đối lực chống các trược nhiễm.

Võ trang bằng tỉnh thức, hồi niệm

Tấn công ngay trược nhiễm như tham;

Trừ cái chướng ngăn ngại tiến bộ —

Chư Bồ tát trọn hành cách đó.



Đoạn 36

"Nói tóm, điều gì ta hành xử

Trong duyên hay cảnh nào gặp gỡ

Đều phải bằng lực tỉnh giác luôn

Hiểu trọn vẹn trạng thái của tâm.

Phải có tỉnh thức và hồi niệm,

Giúp tập trung, sẵn sàng phục vụ,

Ta hành cho phúc lạc chúng sanh —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.


Đoạn 37

"Mọi công đức tích từ nỗ lực

Đưa vào tu tập đạo thiện đức

Ta hành hầu giải thoát khổ đau

Của vô lượng bà mẹ nhiều đời,

Trọn hồi hướng cho họ thành Phật,

Với tuệ kiến, tha ngã không thật

Lẫn công đức, thảy chẳng phải chân —

Chư Bồ tát trọn hành cách này.





Hồi hướng

"Khi thận trọng theo mọi pháp giảng

Chư Đạo sư Thánh đức truyền xuống

Liên hệ nghĩa kinh và mật thừa

Thuyết bởi chư Phật và Cổ sư,

Tôi viết tác phẩm về tu tập

Ba mươi bảy hành của Bồ tát

Nhằm lợi lạc cho người muốn theo

Con đường chư Bồ tát phải qua.

"Bởi năng lực trí thức kém cõi

Cùng huấn tập thọ nhận ít ỏi,

Tôi không thể làm thơ văn chương

Đúng khuôn thức học giả hài lòng,

Nhưng do dựa trên lời kinh điển

Cùng điều chư Thánh sư chỉ điểm,

Tôi tin chắc không có sai lầm

Đây chính thật điều Bồ tát làm.

"Tuy nhiên, bởi chiều sâu và rộng

Các làn sóng lớn Bồ tát hạnh

Thật khôn lường đối với một người

Lực trí thức hữu hạn như tôi

Nên bị lỗi, mâu thuẫn diễn đạt

Thiếu mạch lạc và khuyết điểm khác;

Cầu xin chư Thánh sư khoan hòa

Nhẫn nại trước các sơ xuất này.

"Bồ đề tâm của Không tối hậu

Và tương đối tánh của từ ái,

Không cực đoan như hữu thế gian

Và nhập định giải thoát lạc an,

Nguyện trọn chúng sanh thọ công đức

Từ nỗ lực do tôi tạo tác

Chứng ngộ như ngài, Quán Thế Âm

Viên kiến đại bi độ chúng con.