Chúng tôi cũng xin giới thiệu một bài rất quan trọng của BÙI THIẾT trong việc xác định những vật chuẩn của THĂNG LONG THÀNH . Bài viết nhan đề : " TÌM KIẾM NHỮNG VẬT CHUẨN KHI XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ THÀNH THĂNG LONG " viết ngày 21/6/2004 . Vì bài viết rất dài , chúng tôi xin lược bớt những chỗ không cần thiết cho việc chứng minh
TÌM KIẾM NHỮNG VẬT CHUẨN KHI XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ THÀNH THĂNG LONG - BÙI THIẾT
Vị trí thành Thăng Long ( bao gồm trong đó cung thành hay Hoàng thành ) . từ lâu đã được giới nghiên cứu quan tâm , và có ít ra là vài ba giả thuyết . Nhưng với cuộc nghiên cứu khai quật khảo cổ học tại số 1 phố HOÀNG VĂN THỤ ( Quận ba Đình , Hà Nội ) đặt ra một cách cấp bách hơn bao giờ hết về công việc nghiên cứu để xác định vị trí và tọa độ Địa lý của khu vực khai quật khảo cổ học , đó rằng nó nằm đâu đó trong tòa thành Thăng Long trước thế kỷ XIX? Cũng đồng nghĩa với việc xác định thành Thăng Long và đặc biệt là khu vực Cung thành ( hay Hoàng thành ) Thăng Long trước thế Kỷ XIX .
Những nguồn tài liệu khác nhau cho giới nghiên cứu và riêng lẻ , những kiến giải khác nhau về vị trí tòa thành , và một khi " chồng " các phương án đó lên nhau theo tọa độ Địa lý hiện đại sẽ xuất hiện những khoảng trùng nhau và những khoảng trắng của riêng từng phương án . Làm thế nào để có được một kết luận khả dĩ về vị trí tòa thành lại là một việc cực kỳ khó khăn , vì nhiều khi các nguồn tài liệu đó mâu thuẫn gay gắt với nhau , thậm chí triệt tiêu lẫn nhau nữa là khác .
Trong những nguồn tài liệu đó , theo tôi thì hệ thống bản đồ Thăng Long trước thế kỷ XIX ( và cả bản đồ thành Hà Nội thế kỷ XIX ) có một vai trò quan trọng , để có thể cho chúng ta có được cái nhìn vĩ mô bao quát toàn bộ Thăng Long trong suốt lịch sử tồn tại của mình ....
Trong suy tư tìm kiếm đối tác cho " bản đồ Thăng Long " trước thế kỷ XIX , tôi chọn thêm một nguồn nữa , đó là những địa danh bao quanh Hoàng thành và thành Thăng Long trước thế kỷ XIX và với điều kiện là những địa danh đó tồn tại một cách không thay đổi vị trí của nó trong suốt lịch sử mà bây giờ rất dễ xác định .......
Có một thực tế là hiện nay có khá nhiều người vẫn không có sự phân biệt một cách rõ ràng sự khác biệt vị trí của cùng một địa danh trước và sau thế kỷ XIX ; coi một số địa danh có sau thế kỷ XIX có vị trí cố định từ trước thế kỷ XIX ngược lên hàng trăm năm trước . Tứ đó đi đến một số nhận xét không mấy khách quan , mà sự nhầm lẫn lịch sử là cầm chắc ; Chẳng hạn như địa danh CHÙA MỘT CỘT hiện nay ( phố Chùa Một Cột , gần lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh - Quận Ba Đình , Hà Nội ) có nằm nguyên vị trí ban đầu xây dựng vào năm 1049 ? Rõ ràng khó mà xác định được , bởi vì không có bất kỳ một thông tin cho phép xác định vị trí của tòa kiến trúc này vẫn nằm nguyên vị trí ban đầu ; Nếu không nhận biết được những thông tin sai lệch đó , người ta có thể khẳng định được phạm vi Hoàng thành Thăng Long thời Lý một cách dễ dàng song vô cùng nhầm lẫn ......
Công việc không mấy đơn giản , bởi việc xử lý các nguồn để xác định dòng chảy lịch sử và tọa độ địa lý của mỗi địa danh được chọn làm vật chuẩn , nhìn một cách tổng thể của Thăng Long trước và sau thế kỷ XIX , đã và đang là vô cùng khó khăn . Chẳng hạn có người đồng nhất vị trí của thành Thăng Long trước thế kỷ XIX với thành Hà Nội của thế kỷ XIX và từ đó những cấu thành chính của Hà Nội thế kỷ XIX sẽ là những cấu thành tương ứng của thành Thăng Long trước đó ? Nếu những người này có lập luận đúng và đủ chứng cứ , thì cần gì phải đi tìm Thăng Long trước đó làm gì nữa , mà cứ sang ngang từ Hà Nội cho Thăng Long xưa là được rồi ; Nhưng oái oăm thay là họ chẳng có chứng cứ gì cả ; chẳng hạn việc coi tòa điện chính xây năm 1085 ( vì sao người ta cứ nhầm đây là điện Kính Thiên ??) là ở trên núi Nùng , mà núi Nùng và cả điện Kính Thiên trước thế kỷ XIX là hai địa danh cần được chỉ định mà chưa có tài liệu tin cậy . Hóa ra người ta lấy một cái chưa biết ( tức núi Nùng ) , để làm căn cứ cho một cái chưa biết khác ( điện Kính Thiên ) trước thế kỷ XIX , và bài toán chỉ có thể là x+x = Vô định .
Trước khi đi vào xác định các vật chuẩn , chúng tôi có vài lời về tòa thành xây dựng năm 1805 ở Hà Nội bởi Vương triều Nguyễn . Sau khi thống nhất quốc gia năm 1802 , Vương triều Nguyễn mà tiêu biểu là Vua Gia Long có một số hành vi trả thù không chỉ với nhà Tây Sơn , mà cả với tập đoàn Lê - Trịnh ở đằng ngoài . Những gì có dính lứu đến họ Trịnh dường như bị trả thù , một số văn bia ở Văn Miếu Hà Nội có ghi tên các Tiến sĩ nào đó có trong danh sách trả thù của Vương triều Nguyễn đều bị đục bỏ tên . Với Hoàng thành Thăng Long sau mấy chục năm hoang phế , Vương triều Nguyễn không cho tu bổ lại mà đập phá nốt , để năm 1082 xây thành cho Tổng trấn Bắc thành trên nền của Thăng Long trước đó . Xoá bỏ thành Thăng Long là một trong vô số việc làm nhằm xóa sạch dấu tích Lê - Trịnh trong lòng dân và sĩ phu Bắc hà , khỏi vương vấn với Vương triều cũ của nhà Nguyễn . Khi lên ngôi Vua , Gia Long đã tuyên bố : " Nghĩa lớn Kinh Xuân Thu không gì lớn bằng trả thù , mà quân của vương giả thì giết loạn thần là việc trước hết ..." ( ) , như một định hướng cho các hành vi trả thù , trong đó có việc loại bỏ các kỷ niệm vật chất của Lê - Trinh ......
Như vậy , muốn nói lên rằng những địa danh được ghi chú trong các bản đồ thành Hà nội thế kỷ XIX , không phản ánh đúng vị trí của các địa danh đó trong các bản đồ và thực địa của Thăng Long trước thế kỷ XIX , và việc sang ngang 1=1 các địa danh của thành Hà Nội thế kỷ XIX với các địa danh tương ứng của thành Thăng Long trước thế kỷ XIX , là một sự lười biếng của tư duy khoa học . Điều đó cũng khẳng định rằng Vương triều Nguyễn tự nâng uy tín của mình lên đối với cư dân và sĩ phu Bắc Hà bằng việc xóa bỏ một cách nhiều nhất mọi dấu tích của Vương triều Lê - Trịnh đừng để ai giữ lại dấu ấn của Vương triều xưa . các Vua cùng Vương triều Nguyễn như Gia Long , Minh Mạng đã hoàn tất sự nghiệp trả thù cái cần phải trả thù . Đến đời Vua Thiệu Trị , và đặc biệt là Tự Đức , dường như có sự khôi phục lại mọi giá trị văn hóa của quá khứ một cách mạnh mẽ hơn , như để vớt vát lại những mất mát mà hai vị Tiền Vương đã để lại cho Đất nước ....
Nhìn nhận tòa thành Hà Nội thể kỷ XIX trên nền của lịch sử Đất nước quảng giao thời Lê - Tây Sơn - Nguyễn , như một tham khảo có tính định hướng chính trị bấy giờ , nó sẽ chi phối việc để lại hay xóa bỏ các dấu tích của cựu Triều . Vì vậy các địa danh có ở bản đồ Hà Nội thế kỷ XIX phải được xem xét để tránh sai sót và nhầm lẫn , bởi vị trí của nó đã thay đổi dường như hoàn toàn , trong khi đó các địa danh của thành Thăng Long trước thế kỷ XIX rất khó xác định được vị trí vốn có của nó .