V. ÐỨC TIN (*1)

Tôn giáo nào cũng lấy đức tin làm gốc. Ðức tin rất cần ích cho người giữ đạo. Có đức tin làm đạo mới bền, không đức tin hoặc là yếu đức tin, sớm chầy phải "ngã”. Vì đức tin giúp cho trí lực ta thêm hăng hái, tinh thần ta thêm mạnh mẽ, mà nếu ta đem cả trí lực hăng hái, dụng cả tinh thần mạnh mẽ mà làm đạo, trí ta tin vậy, bụng ta chắc vậy, thì thế nào lại không đủ nghị lực mà chịu nỗi những điều khổ hạnh trong cuộc tu hành. Phương ngôn Pháp có câu “La foi transporte les montagnes”, nghĩa là: “Ðức tin chở đặng núi non". Thế thì đức tin mạnh là dường bao. Hễ ta hết lòng tin tưởng Trời Phật thì Trời Phật cảm ứng không sai, vì đức tin tỉ như vật chi đựng nước, còn cơ cảm ứng đối với đức tin ví như nước đem chứa vào trong. Hễ vật đựng lớn thì chứa nước nhiều, vật nhỏ thì chứa nước ít, mà hễ vật đựng nước bị nứt bể đi (là khi mất đức tin) thì chứa nước vào đâu đặng nữa?

Ðức tin của người nào đều do theo sở kiến của người nấy. Ai rõ thấu cơ huyền diệu Ðạo Trời rồi, đức tin vẫn đặc đông thành khối, cứng khư như sắt đá, đập chẳng nát, đốt không tiêu.

Ðức tin của kẻ cạn nghe hẹp thấy thì lưng chừng yếu ớt lắm, chẳng khác nào như bèo nổi mây bay, trên dưới đều không dựa vào đâu cả, một lượn sóng thị phi cũng đủ bủa tan, một trận dông kích bác cũng là quét sạch. Những kẻ ấy chỉ thấy người tin, cũng bắt chước tin theo, chớ không hiểu tại sao mà tin, rồi nghe ai kích bác lại vội vã "ngã” liền. Cái nhẹ tánh ấy lấy làm nguy hiểm, vẫn là một điều đại tội đối với Ðạo mình đã sùng bái vậy. Cho nên, trước khi tin tưởng điều chi, ta nên tìm kiếm, xét suy tột lý coi việc ấy đáng tin cùng chăng (*2). Ðến khi ta cho là chánh lý rồi, ta phải làm sao để nuôi nấng đức tin một ngày một mạnh thêm nữa, dầu phải gặp cơn khổ hạnh khó khăn, ta cũng chẳng ngã lòng thối chí.

***


Muốn cho gia đình hạnh phúc, ta cần phải nuôi nấng đức tin trọn cả gia tiểu, nhứt là của trẻ thơ. Vả chăng, trẻ thơ còn nhỏ, chưa biết điều tội lỗi, chưa nhiễm thói dị đoan, ấy là lúc ta nên un đúc đức tin của chúng nó về đường chánh lý. Ðó là một phương châm đặc biệt để ngăn ngừa oan nghiệt. Nếu chẳng sớm toan, đợi cho con trẻ lớn khôn gây nên nghiệp báo rồi mới lo ngăn đón, thì chẳng khác nào đợi cho mất của rồi mới lo phòng trộm cướp. Vả lại, con người từ nhỏ chí lớn có sẵn đức tin, ngày giờ nuôi nấng đã lâu thì đức tin rất mạnh, mà hễ đức tin đã mạnh, thì đủ thần lực mà cự đương với tục tình tội ác.

Phải làm thế nào để nuôi nấng đức tin cho trẻ con về đường chánh lý? Trước hết cha mẹ phải có một cái đức tin cho chánh lý. Ðức tin ấy cần phải cho thiệt vững vàng, phải gom đủ tinh thần mãnh lực. Ðức tin ấy phải lộ ra cho con cháu thấy mà bắt chước. Phàm con cháu hay bắt chước theo ông bà, cha mẹ trong việc cử chỉ hành vi. Như cha mẹ dạy con phải kính Trời, trọng Phật mà chính mình, mình không chủ ý đến, thì có ảnh hưởng vào đâu? Làm như thế chẳng khác nào mấy tấm bảng chỉ đường (poteau indicateur) dựng mấy ngã ba, ngã tư vậy. Mấy tấm bảng ấy cứ chỉ rằng đường nầy đi…, đường kia đi… mà bảng thì vẫn ở yên một chỗ. Hành khách do theo bảng ấy có khi cũng lạc đường, sao bằng có người dẫn dắt. Cha mẹ biểu con cái tin kỉnh Phật Trời mà mình thì không lộ ra một cái đức tin cho chánh đáng, bảo sao chúng nó không tin lầm, tưởng sái?

Phần nhiều người mình hễ con khóc thì nhát rằng: "Nín đi kẻo “Ông Kẹ” bắt chết. Lời nhát ấy làm hại cho trí tưởng con nít biết bao, vì cái tiếng “Ông Kẹ” ấy triêm nhiễm vào đức tin chúng nó, làm cho chúng nó tưởng tượng một “Ông Kẹ” rất hung ác bạo tàn hay bắt con nít mà ăn thịt. Ðó là một bước đầu dị đoan của cha mẹ mở ra cho con vậy.

Con nít thường hay rắn mắt, cha mẹ nghiêm cấm điều chi, tuy trước mặt không dám cãi lời, chớ sau lưng không khỏi lỗi lầm. Thay vì nhát “Ông Kẹ”, phải chi cha mẹ dặn con như sau đây thì quí biết bao:

"Con ngước mặt lên coi, khỏi trên xanh xanh đó có ông Trời rất nên linh hiển: Ngài hóa sanh ra trời, đất, mặt trời, mặt trăng, các ngôi sao, người ta, thú vật, cây cỏ, vân vân … Con mắt Ngài sáng lắm, điều chi mình làm, dầu trong chỗ tối, dầu giữa chỗ sáng, Ngài đều thấy rõ. Làm lành Ngài ban ơn, làm dữ Ngài răn phạt" (*3). Dặn như vậy, trẻ con tất phải tin sợ hoài hoài, rồi việc chi nghiêm cấm, dầu trước mặt, dầu sau lưng, chúng nó không dám phạm đến, vì chúng nó tự nghĩ rằng: "Tuy cha mẹ mình không thấy, chớ Ông Trời thấy hết".

Ấy có phải là một phương châm đặc biệt để nuôi nấng đức tin cho trẻ con chăng? Lớn lên, trẻ con vừa kính tin Ðấng Tạo Hóa, vừa triêm nhiễm điều lành, có phải là vừa giữ Thiên Ðạo, vừa giữ nhơn đạo chăng?
______________________________

(*1) Tôi có dọn riêng một quyển luận về “Ðức tin", đây xin bàn nhón những điều đại khái mà thôi.
(*2) Huyền vi mầu nhiệm Thiên Ðạo nhiều chỗ trí phàm chúng ta, dầu cho tấn hóa đến đâu đi nữa, cũng không thể nào thấu đáo được, nhà khoa học thiệt nghiệm cũng phải khoanh tay mà chịu. Ngày nay chúng ta được rõ chút đỉnh cơ mầu nhiệm ấy là nhờ Trời, Phật, Tiên, Thánh thương đời giáng cơ chỉ bảo. Những Thánh Ngôn ấy sưu tập thành một cái giáo lý đặc biệt chúng ta phải tin tưởng như lời, chớ không thế nào cãi lẽ cho được. Như Ðức Chí Tôn dạy rằng có 72 địa cầu (Tam thiên thế giái không kể), mà địa cầu chúng ta ở thuộc về hạng 68. Cái giáo lý ấy có thế nào mà thử cho biết chính lý hay không? Trừ ra ai không muốn tin thì thôi, chớ chúng ta đã tin nơi đạo thì có lẽ nào lại còn mơ hồ nghi hoặc?
(*3) Tuy trẻ con chưa đủ trí khôn biệt phân điều quấy phải, dữ lành chớ điều gì cha mẹ cấm răn, tất nhiên chúng nó cũng hiểu đó là việc chẳng nên làm.