Đề mục 2 : Quán Nhân Duyên



Từ lúc tu tập pháp môn thiền quán tự tại, tôi bắt đầu có thói quen quan sát sự vật hiện tượng xảy ra xung quanh mình.

Vào 1 hôm nọ trời chiều thanh mát, tôi thấy mình thư thái đến lạ, ngồi giữa vườn cây, tôi thả mình vào cảnh sắc thiên nhiên.

Vẫn tư thế ngồi bán già quen thuộc, lưng giữ thẳng, sau 1 bài quán hơi thở, tôi bắt đầu chú ý đến 1 khóm hoa hồng đang nở rộ trắng cả 1 góc vườn. Những cành hồng mọc thật là rất khác nhau, tôi thấy có cành chỉ vừa lên búp, có cành hoa vừa hé nở, lại có càng hoa đã nở rất to nhưng cũng có vài cành hoa đã ngã màu và thậm chí có cả những cành hoa khô lại, rũ cặp cả xuống.

Tôi bỗng thấy lạ, không phải là trước giờ tôi chưa từng thấy hoa hồng, lạ ở đây vì trước đây nhìn hoa nhưng không để tâm vào hoa, thấy hoa nhưng không ý thức về sự tồn tại của nó. Nhưng giờ đây tôi đã khác, tôi cảm thấy mình có tầm nhìn rộng lớn và bao quát hơn, tôi nhìn mọi thứ vừa xa lạ vừa quen thuộc, đóa hoa vẫn là đóa hoa nhưng nay nó lại có thêm điều gì đó mà tôi không lý giải được, tôi thấy gần gũi.
Nhìn khóm hoa 1 lát, tôi có những sự nghi hoặc nảy sinh, tôi thấy dòng suy nghĩ trôi chảy và nhất quán, thống nhất, nó không chạy tán loạn hay lung tung, nó tập trung vào đề mục mà tôi suy nghĩ.
Đầu tiên tôi nghĩ rằng không chỉ riêng hoa hồng mà các loài cây có phải tự nó mọc lên hay không?
Trước tiên tôi thấy hình như là không phải, vì tôi nhớ cách đây không lâu chính tay ba mình đã gieo hạt giống, rồi tưới nước cho nó, chăm bẵm cho nó, rồi nó lớn lên hằng ngày, thế là tôi nghĩ chắc là không phải nó tự mọc lớn lên mà là do có chăm cho nó lớn lên. Nhưng mà hình như cũng không phải, tôi để ý góc xa xa cạnh hàng rào có bụi cỏ dại mọc cũng rất xanh tốt, tôi nhớ là không có ai tự nhiên lại đi trồng có dại như thế, tự nó mọc lên đấy chứ. Tôi nhìn lại khóm hồng, tôi chợt thấy rằng việc nói do có người trồng mà nó mọc lên cũng không hẳn là đúng vì nó có thể do con chim nào đó vô tình nhả hạt giống xuống đất và nó phát triển nhờ mưa tự nhiên mà.
Vậy phải chăng là cây nó tự mọc? Tôi đi sâu vào đề mục này, nhìn lại quá trình từ lúc gieo hạt giống, tới nãy mầm, tới lớn lên, tới ra hoa rồi tàn héo. Tôi để tâm mình thư thái và quán chiếu quá trình đó, tới những mối liên hệ tới quá trình đó.
Và tâm trí tôi chợt lóe sáng, những luồng suy nghĩ mới vẻ cứ chảy tràn, tôi thấy mình hoan hỉ đến lạ, tôi tự thấy rằng cây hoa hồng từ hạt giống nãy mầm lớn lên ra hoa rồi tàn héo, nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nói riêng những khóm hoa hồng ở nhà tôi, nó phải nhờ việc ba tôi gieo hạt, rồi nhờ vào đất, rồi nước, rồi ánh sáng mặt trời, rồi không khí... Tôi thấy tất cả những yếu tố đó gộp lại, không thiếu 1 yếu tố nào thì khóm hoa hồng nó mới xuất hiện và phát triển.
Tôi lập tức hiểu ra 1 điều rằng, không phải các loài cây tự nó mọc lên mà hết thảy là do các nhân duyên đã hợp lại với nhau mà khiến nó có thể mọc lên.
Tiếp sau đó, tôi lại nghĩ rằng việc cây cối mọc lên là do những nhân duyên tác hợp với nhau, thế còn việc hoại diệt, cây cối nói chung hay đóa hồng này nói riêng thì việc hoại diệt có phải là do tự thân nó không?
Với việc quán chiếu những nhân duyên tác hợp mà cây có thể mọc lên, tôi lần leo hướng đó. Tôi nhìn vào khóm hồng, tôi thấy có cành hoa thì có những con sâu bé bé đang đục khoét, có cành thì trơ trụi vì lúc sáng mẹ có bứt vài bông đem vào cắm trong nhà, tôi lại nghĩ đến những cây nhỏ trong vườn héo khô vì đất đã khô cằn do lâu rồi không có giọt mưa nào cũng không được tưới nước. Tôi thấy rõ quá trình hoại diệt là do rất nhiều yếu tố, cây chết vì thiếu nước, cây chết vì đất khô, cây chết vì sâu bọ, cây chết vì bị bứng khỏi đất… Đi sâu vào những yếu tố đó, tôi lại càng nhận thức rõ ràng rằng việc tàn hoại của cây là do những nhân duyên hợp nhau mà thành.
Việc quán sự sinh diệt của cây cối và nhận ra đó là do những nhân duyên tác thành mà không phải là do tự thân nó đã trở thành bài học cực kì quan trọng giúp cho tôi pháp triển trí huệ của mình trong quá trình thức tỉnh, nhận ra thực tướng của vạn pháp.

Tôi gọi đấy là phép “Quán Nhân Duyên”.