2. Phật Thầy Tây An đi hành đạo và chữa bịnh nhiều nơi

Thảm thay chi xiết đoạn trường
Tư bề những đế (1) cỏ hồng minh mông
Ra thân đập cỏ nhổ bông
Gặp con én rủ Thầy hồng thương thay
Bứt cây đế sậy nhai rày
Phun con én rủ hoàn hình đơm lông
Xảy đâu hai cậu đi đồng
Hai cậu ngồi đó dòm chừng mà coi
Đâm rùa hai cậu gánh liền
Cậu Sanh cậu Lý ở mà coi chơi
Hai cậu dòm thấy rụng rời
Ông này quá giỏi hoàn hồn thật hay
Hai cậu về tới đồn rày
Núi Sam có Phật độ rày con chim
Tiếng nghe bá tánh đi tìm
Rần rần rộ rộ tới Thầy biết bao
Kẻ thời dâng lý dâng đào
Người thời trà rượu ra vào thiếu chi
Tro nhang thầy phát ra thì
Người nào cũng lãnh vậy thì rất đông
Rần rần bá tánh long đong
Thầy ngồi châu lụy nghĩ không ra gì
Thằng Ân nó ở ra gì
Sanh thế cờ bạc ắt mày hại tao
Bán đồ chảo sắt cùng thau
Trước mầy côi cút nhờ tao độ mầy
Chảo thau tao nấu đồ chay
Mầy còn đem bán chắc mầy hại tao.

Xảy đâu lại có một nàng
Tại vàm Xà Nóc (2) tên là cô Minh
Cha cô là phó hương đình
Người này vốn thiệt vậy mà tên Thân
Cô Minh có chưœa trong trần
Xét đi xét lại ít mà giống ai
Ba năm chịu khổ ai hoài
Chồng cô giáo tập dạy rày Sóc Trăng
Giáo tập khổ sở mấy trăng
Cầu Trời khẩn Phật cho nàng sanh thai
Cha chồng mới chở đi hoài
Đem lên bụng lớn Thầy mà hỡi ôi:
Lạy Thầy cứu độ dùm tôi
Cứu con tôi mạnh dễ quên ơn Thầy
Ông ôi có muốn tôi dùm
Rước chồng cô đó tới thời với tôi!
Ông rằng cớ sự tại tôi
Thầy biểu bổn đạo mau thì ra đi
Tới cơn Thầy chịu lâm nguy
Nhắc hòm chờ sẵn chôn Thầy để chi!
Ông Thân biểu để ráng thì
Nếu Thầy có để biệt ly chẳng còn
Bụng Minh ba tướng đã tròn
Minh đẻ Thầy chết thiệt là có oan.
Thầy ra nguyện vái Thiên Hoàng
Dầu tôi chết sống cho đành chúng sanh
Dán bùa xây lộn chuyển quanh
Trên trời sấm sét cô thời bể hông,
Mặt xanh ông Lý Thiết Hoài (2)
Ông về thượng đế dạy mà phép tiên
Mặt đỏ là Lữ Đồng Tân (3)
Đem về thượng đế ẩn thân chuyên nghề
Mặt trắng Thầy lại đem về
Truyền ra bổn đạo chôn Thầy cho mau
Trong chùa bổn đạo ồn ào
Thằng ở chạy riết ra ngoài báo quan,
Chôn Thầy giữ kín đã an
Chú Cai thầy Đội (4) tới mà một bên
Ông cò (5) biểu xếp đào lên
Hối thúc bổn đạo đào lên coi nào
Cạy hòm khám thử xem sao
Thấy xương với thịt đều sình hết trơn
Hối từ đắp lại làm ơn
Kẻo đó truyền nhiễm chẳng nên đâu là,
Thằng ở chịu khổ vậy mà
Bỏ tù sáu tháng kẻo mà đâu oan
Bảy ngày bổn đạo đào lên
Sọ dừa vốn có xác Thầy vốn không
Thầy mà đổi xác thinh không
Thầy liền đổi xác theo mà Cao Miên (6).

Mình Thầy ở đó chí bền
Tám năm lăn lóc lập chùa cứu dân
Chúng dân nghe tới rần rần
Bứt cỏ hốt thuốc cho trần uống chơi
Bịnh chi cũng đến tới nơi
Đau cùi lao tổn phong chi cũng tàn
Thầy xưa bổn đạo dư ngàn
Đến nay Thầy chết hai phen hết rồi
Tiếng đồn trần thế nổi trôi
Cũng vì bổn đạo than ôi rã rời
Đánh tay Thầy biết việc đời
Bổn đạo nó hại Thầy mà chẳng không
Nấu chay nồi tránh mất rồi
Chảo thau tô gấm trong chùa sạch trơn
Mắt dòm thằng Lánh quá hờn
Thiệt mày báo hại bán mà còn đâu
Quơ cây Thầy đập lại rày
Bon bon chạy riết tới rày báo quan.
Tà Lơn (7) làm hội rõ ràng
Người đứng làm chủ tên rày Ết-ri
Lịnh ra quân đội điều đi
Cò Tây súng ống kéo đi rần rần
Thầy than bổn đạo ở trần
Thằng Lánh nó báo chôn lần tôi đi
Ngã sau móc lỗ sẵn thì
Khiêng Thầy dập khuất ba ngày đào lên
Đội vô chẳng thấy việc gì
Bổn đạo không có việc gì cũng không
Chú Cai đi xét tây đông
Bắt tội thằng Lánh phạt rày sáu quan
Thằng Lánh nó trốn thở than
Ba ngày Thầy sống lần hồi ra kinh
Láng Linh (8) Thầy hiệu Quản Thành (9)
Cậu Hai con ruột (10) dạy rành nghề văn
Phát bùa (11) giao hết lăng xăng
Bửu Sơn (12) giao lại Quản Thành giữ coi
Nếu con in rải cho nhiều
Cậu Hai đứng rải cho gần chúng sanh
Những người quỷ quyệt khôn lanh
Thì lòng không tốt con đừng dễ dui
Trăm người rảy lại mười người
Coi ai có trí coi mà tốt hơn
Tu hành gìn giữ chớ sờn
Thằng Lánh nghe nói Thầy rày xuống đây
Cho nên nghe tiếng tìm Thầy
Vào chùa nó ở nhiều ngày làm ăn
Chín năm chẳng có tiếng tâm
Xem tôi có quấy thánh thần tru di
Ở đây niệm chữ từ bi
Giữ lòng trung liệt chớ khi thánh thần.

Ngay đó có một ông già (13)
Tên Đình lòng muốn vào chùa quy y
Thầy coi tướng mạng vậy thì
Người tu chắc đặng ở thì với tôi
Canh khuya Thầy bảo tới rồi
Cho mau đi riết tới mà mé kinh
Bỏ vợ ở nhà thằng Sinh
Dưới vàm Sà Tón bắt rùa bỏ thê
Cho nên chuyển bụng khóc um
Mau đi tới đó cứu dùm người ta
Ông Đình xách gối bôn ba
Nghe lời Thầy dạy tôi mà phải vâng.
Tới nơi ngó thấy dửng dưng
Vạt phên chẳng có vách dừng cũng không,
Ông Đình hết dạ hết lòng
Viết bùa uống sổ vách dừng chặt đưng
Đốn lao làm vạt nằm chừng
Hừng đông ngó thấy chàng kề gần bên
Ông Đình kêu hú riết lên:
Vợ ông sanh đẻ đi liên quá chừng!
Lạy ông cứu đặng phen này
Bằng ông tái tạo sánh bằng phụ thân!
Đình xem gánh nặng lại gần
Thấy con sấu đỏ Đình hầu lại xin:
Cho tôi con sấu đỏ mình
Xem qua lạ quá năm giò lạ thay!
Lạy ông cho hết ông rày
Đội ơn tái tạo tôi nào tiếc chi.
Ông Đình ôm sấu ra đi
Bon bon chạy riết về chùa tỏ phân
Thầy dòm ngó thấy sấu thần
Ngày sau nó báo hại thì dương gian (14)
Đình đem dấu sấu vào hang
Cắp bánh cùng chuối đem sang nuôi rày
Ba năm sấu lớn quá tay
Tốc hang đi mất kiếm hoài không ra
Lòng buồn sợ thấu tai Thầy
Mảng lo thảm thiết sấu rày đi đâu
Ông liền cúi lạy khấu đầu
Bạch Thầy con sấu đi đâu mất rồi
Thầy than con hỡi Đình ơi
Cây lao cho đó câu này sợi dây
Ngày sau tuôn lướt sông mây
Con mà ra bắc cứu trần dương gian
Tuất Hợi dịch khí ôn binh
Năm Chèo dậy riết đón vàm Mặc Dưng (15)
Cho con sáu lá phù thần
Ngày sau con cứu trong trần người ta
Có lòng niệm Phật công phu
Xin con ráng giúp kẻ tu người hiền
Cứu dân đừng có ham tiền
Giã con ở lại thầy về Láng Linh.
Cũng vì bổn đạo không tin
Báo cùng quân lính hại chùa tiêu tan
Quản Thành người ở chẳng an
Cậu hai cũng mất Quản Thành cũng tiêu
Bắt trong bổn đạo cũng nhiều
Hai Nhu cũng mất lại tiêu chùa rồi
Cho nên thầy mới lần hồi
Thả ra Vĩnh Tế coi mà thế gian
Tiếng đồn người nói nghe vang
Trong kinh Vĩnh Tế nghinh ngang quá chừng
Bán buôn giành giựt tưng bừng
Đàn bà hung ác rủa mà dịch ôn
Dương gian thế sự tiếng đồn
Bán buôn giành giựt thêm rày chưœi la
Thầy nghe kiếm xuồng thả ra
Giả ra buôn bán lê la thể nào
Mua khoai ít yến thả vào
Bơi vô buôn bán ồn ào xuống đông
Cùng nhau buôn bán sạch không
Vác lên nhận xuống trái cân cũng kỳ
Điên này ngồi dựa dưới thuyền
Kẻ bưng người xách hết xuồng biết chi
Chấp tay Thầy niệm từ bi
Hỏi thăm cô Tám biết thì ai mua
Tán thành ông chẳng phân bua
Của tôi tôi trả ai mua biết nào
Rưng rưng nước mắt xốn xang
Dương trần dầu có lẽ nào nói không
Xuôi buồm trở lại cho xong
Thiệt kinh Vĩnh Tế thấy không người nào
Quỷ ma thú vật ồn ào
Kiếp này phải chịu chớ đừng thở than
Thaœm thương khô héo lá gan
Mười ba tháng bảy chẳng an kinh này
Kỷ Dậu bá tánh phơi thây
Ôn binh đông quá hạ rày chúng sanh
Xin đừng xấc xược khôn lanh
Tranh dành đoạt lợi quỷ vương hành hình
Vàm Nao (16) thả xuống linh đinh
Nhắm xem sông vịnh buồn tình lòng đây
Lỡ bờ lỡ bực nhắm ngay
Vàm Nao ông Chưởng thét nay gần dùng
Bâng khuâng bá tánh khôn cùng
Thả luôn đi riết xuống vàm Cần Dưng
Chỗ này dòm thấy vui mừng
Có thành có lũy rưng rưng lụy nào
Trên xe chẳng có đi nào
Dưới sông chẳng thấy ghe nào đi coi
Buồn lòng thủng thẳng đi voi
Bằng Lăng (17) cũng có ở chơi vài ngày
Buồn riêng chi xiết châu mày
Mỹ Hội (18) có ở thân này chơi vơi
Chẳng qua số hệ ở trời
Thả luôn ông Chưởng xuồng bần nước không
Xuồng bần trống lỏng sạch không
Gạo cơm không có Thầy không đói lòng.

Linh đinh Thầy thả dòng sông
Cả Mơn lỡ tối mắc rày trận dông,
Lên đình tạm ở bên hông
Bước vô hỏi thử ông Từ rằng không!
Cho tôi tạm ở bên hông
Ông từ cho ở ngoài vòng mái hiên
Vịt gà đái ỉa huyên thuyên
Nam mô Di Phật chẳng phiền lòng đây
Xuồng bần lơœ lói gốc cây
Để tôi kéo riết vô đây gởi xuồng
Kéo lên đút riết vô buồng
Ông từ giận quở ông già dị đoan:
Xuồng bần lở lói tan hoang
Cho người chẳng lấy kéo lên làm gì?
Thầy rằng: người chẳng nghĩ suy
Người đâu của đó bỏ thì biết sao?
Bây giờ kéo riết cho mau
Kéo vô nhà chánh gởi vô linh thần.
Ông Từ lấy roi bước gần
Đánh cho ít cái ông già ghẹo tao!
Thầy rằng: tôi lỡ kéo vào
Lạy xin ông thứ Từ ơi là Từ.
Từ rằng giận sút mồ hôi
Đánh rồi lại đá kêu làng đóng chân.
Thầy rằng: ông thiệt khó khăn
Điên khùng dại dột ông mà thứ dung
Ai hoài dạ nọ thiết tha
Kéo ra mở đút trên mà gác cao
Ông từ nổi giận biết bao
Tam canh mưa gió trói ông vài hồi
Thầy ngồi xót ruột lắm ôi
Có cơm nguội lạnh cho mà tôi ăn!
Ông Từ giận quá nói rằng:
Tấm heo tôi có cơm ăn hết rồi!
Đêm nay thổn thức châu mày
Từ ơi ông thả tôi mà đi tiêu!
Xuống sông giaœ bộ đi tiêu
Thấy con chó chết vớt mà đem lên
Ông từ lại quở mắng thêm:
Kéo con chó chết đem lên làm gì
Ông này thiệt cũng lạ kỳ
Lại thêm thúi quá ông già bất nhơn!
Thaœm thương thầy chịu đêm trường
Chó không tới số bị mà mắc phong
Giận thay gia chủ buồn lòng
Đổ lông đổ lá quăng mà xuống sông
Thầy ra lượm lá kiếm bông
Thầy nhai phun chó hoàn lông cốt hình.
Ông Từ thấy vậy hoảng kinh
Ông già thiệt giỏi bùa linh phép mầu
Ông rằng: con chó chết lâu
Những người mắc dịch ông mà cứu không?
Tôi mà chẳng biết đó ông
Già mà có rõ có thông một điều
Tháng tám ôn dịch chết nhiều
Thiệt năm Kỷ Dậu dương trần tiêu diêu.
Có con ông Cả đau nhiều
Nào kêu pháp lực nào là phù tiên
Thầy pháp tới cúng huyên thuyên
Lương y cũng đủ bịnh không thuyên gì
Ông từ lời mách một khi:
Bẩm Cả tôi có ông chi lạ lùng
Ở trong đình nghĩ thật linh
Chết sình con chó cứu mà sống nhăn
May mà cứu đặng cô chăng
Xin Caœ cô trước tôi mau rước về.
Vô đình mới nói ông ơi
Cô con ông Cả đau nhiều nặng hung,
Lời Thầy mới nói thung dung:
Ông đừng chưœi nữa tôi đi cứu người
Nói ra tôi bắt nực cười
Tro nhang lấy đó đem về uống phun
Tro nhang thiệt mạnh vô cùng
Uống vô thiệt mạnh rùng rùng xúm theo
Ông Từ lâm bịnh hiểm nghèo
Bà con thaœm thiết đau mà ỉa ngay
Thầy bèn thấy vậy châu mày
Cứu Từ sống đặng con Từ chết luôn (19).

Sáng ra thầy riết Cái Môn
Lập chùa am tự kêu rày Tây An
Ở chơi xem khắp cả làng
Chừng nào bãi chợ không an lưu truyền
Ngựa trâu kêu rống không hiền
Cái Môn xa cách thọ truyền dặn dân
Thầy mà thả tuốt đi lần
Từ đây thầy ở lập chùa Vĩnh An
Bây giờ tới lúc gian nan
Bị đui bị điếc vô làng Vĩnh Hưng
Ghé nhà thằng Hỉ nghỉ chân
Thấy nó nghèo quá Thầy bèn ở chơi
Vót nan đương rổ vậy thời
Thằng Hỉ tốt quá ở nhà đôi năm
Con xem dọn thửa cơm ra
Con gái thằng Hỉ tuổi mà mười lăm
Bưng cơn dọn thửa trên mâm
Trong mình mang bịnh chửa lâu tháng ngày
Nó làm lợp cợp thay là
Thiếu nước xúc miệng nó mà đem lên
Tưởng là con chó ăn cơm
Cán dao Thầy đập trúng liền bụng cô
Dè đâu mũi mác trúng vô
Liếc vô ngó thấy mực ô rỏ ràng
Văng con tét bụng chết khan
Thằng Hành là rể trói Thầy giải quan.
Trên quan kêu án cho Thầy
Giết con giết mẹ án đày năm năm
Thầy mà nhứt dạ ghi tâm
Nhứt tâm thiết quá giữ tâm chớ sờn
Trời ơi đất hỡi là trời
Năm năm lao lý mắc mà ngục môn.
Ở tù bá tánh tiếng đồn
Ông già thiệt quỷ hại mà thế gian
Chú Cai thầy Đội giữ rằng
Roi mây đánh bổ bắt già làm lia
Xế chiều chẳng muốn cho dìa
Mười giờ cho đúng tới giờ ăn cơm
Cầm roi chăn giữ như sơn
Chú Cai đánh thí về mà ngục môn.
Khi vô tù xúm khảo tra:
Cha già khốn kiếp vô đây làm gì?
Xúm nhau đánh mãi riết thì
Già mà hung ác giết mà để chi
Thân này thiên địa nan tri
Thầy mang đoạn thaœm tớ thì biệt ly
Hai bên tù ngục đánh thì
Hào quang chiếu đỏ tù thì ngã lăn,
Rạng ngày mở ngục lăng xăng
Chú Cai đánh dữ đánh rày không phân
Bắt làm cuốc đất đội phân
Lớp nào xách nước đổ phân cây trồng
Thằng kia canh giữ ngục hồng
Thưa cậu Cai Chánh ông nầy báo quan:
Cớ sao đánh khảo chẳng tha
Mình ông đỏ hoét tôi toan rùng mình.
Thầy Đội như thiệt ông linh
Để tao đánh thử coi mà có không
Như mà chẳng có y lời
Thì mày chịu đánh vậy thời tám roi.
Năm giờ lùa khám hẳn hòi
Hoœi Lê Hướng Thiện tên này cuœa ai
Thầy rằng chánh thưœa tôi rày
Cầm roi nó đánh trên đầu mười roi
Nháng ra ánh sáng một vòi
Cúi đầu Thầy chịu mười roi đau lòng
Dòm vô trong khám buồn lòng
Thầy cam bụng chịu chớ hòng thở than.
Chú Cai thấy vậy nghĩ an
Sáng ra hỏi tội buộc ràng hỡi ông
Cớ sao chiếu sáng mình ông
Hai rồng phụ thể phò mà đế vương
Không vua sau cũng Phật Thầy
Cũng vì phước tướng sao mà bị vương.
Tù nhân nằm khắp bốn phương
Còn ông ngồi nghĩ tư lương thaœm sầu
Chú Cai Đội khám lo sầu
Chắc ông tấn phước lầm rồi Thầy ôi!
Thầy than tôi cũng tù nhơn
Xin thầy cùng cậu biểu tôi việc làm
Thân tôi mắt thịt xác phàm
Lâm vô tù tội ra mà khổ đa
Làm người chịu chữ xấu xa
Vô mà vòng tội khó ra đặng nào
Tù nhơn lớn nhỏ lao xao
Kẻ toan móc đất người hòng móc mương
Thân tôi nghĩ lại đoạn trường
Chú Cai thương lấy kính gì thân tôi,
Khi xưa thì chú đánh tôi
Mười roi để đó tôi nào dám quên
Ơn cha nghĩa mẹ lâm đền
Cứ theo lẩn quẩn chẳng nên đâu là
Đời ông chí những đời cha
Già không hung hiếp nhỏ mà quyền cao
Thân tôi hoạn nạn xiết bao
Lâm tù chịu tội đớn đau vô cùng.
Năm giờ đuổi tội rùng rùng
Roi mây bổ thí chẳng dùng tới ai
Trong khám lại có thằng tù
Đau chi không biết nửa ngày ngay đơ
Sáng ra cho đúng bảy giờ
Mới mở cửa khám đuổi mà tù nhơn
Lính điểm coi lại sạch trơn
Thiếu một thằng tù trong dạ hoảng kinh
Vô xem nó chết lạnh mình
Vô khiêng dập khuất chớ đừng để lâu
Chú Cai nhớ thửa rồi kêu
Có ông chiếu sáng tới cầu thử coi
Thầy mau bước lại liền coi
Lấy cát phun giải bịnh lành như xưa
Chú Cai thầy Đội kinh hồn
Đem ông nuôi dưỡng trong nhà tưng tiêu
Trước kia dại dột rất nhiều
Xin ông xuống phước cho trần một phen.
Cậu ơi tôi phận nghèo hèn
Có chi dung thứ vậy mà đội ơn
Trước tù sau lại ráo trơn
Áo vàng cậu lính tôi nay thân tù
Năm năm phải chịu lao tù
Chưœi cha mắng chú là loài thú sanh
Ở tù đừng có hùng anh
Tù nhơn có thuơœ mãn căn hồi thành
Quyền cao tước xấu lưu danh
Lột da tiêu diệt tanh banh chẳng còn
Mão cao gót đỏ giường son
Ngày sau văng mão làm con ở trần.