Tại Nhị Thiền, do có hiểu thấu về HỶ, nắm được sự sinh diệt của HỶ, cái THỨC nhận biết được đầy đủ các đặc tính của HỶ. Thấy được tại 2 tầng thiền đầu. HỶ đóng vai trò quan trọng. Nó là Duyên Sinh LẠC, là NHÂN để TINH TẤN hành thiền, vượt qua các chướng ngại do sự lười biếng, tham ăn tham ngủ. Quả vậy, không có mặt của HỶ, hành giả dễ buông xuôi quay về với cuộc sống thế tục.
Đó là vẻ đẹp của HỶ, ngoài vẻ đẹp ra, thì HỶ cũng có SỰ NGUY HẠI, nó cũng tạo nên sự dính mắc vi tế, hành giả muốn tiến thêm một bước nữa thì phải nhận ra cái vi tế này, nhận thức được SỰ NGUY HẠI CỦA HỶ, để sự XẢ LY HỶ sảy ra.

Khi tiến trình này được sảy ra. TÂM KHÔNG lại được update, ở đây là KHÔNG có HỶ THỌ. Trạng thái NHẤT TÂM càng thêm vi tế so với NHỊ THIỀN, càng trở nên tịch tĩnh vắng lặng. Trong cái định tĩnh ấy Tuệ giác phát như trăm hoa đua nở trong hồ nước đầy:

“Những bông sen ấy sanh trong nước, lớn lên trong nước, không vượt khỏi nước, nuôi sống dưới nước, từ đầu ngọn cho đến gốc rễ đều thấm nhuần tẩm ướt, đầy tràn thấu suốt bởi nước mát lạnh ấy, không một chỗ nào của toàn thể sen xanh, sen hồng hay sen trắng không được nước mát lạnh ấy thấm nhuần.”

Tuệ giác ở đây là gì: về KHỔ, VÔ THƯỜNG, VÔ NGÃ, Tuệ về THÂN KIẾN, Nhìn thấu Về sự sắp xếp các bộ phận trong cơ thể, nhìn vào cái THÂN này không còn là một cái gì đó nhất định, mà nó chỉ là sự kết hợp của các cơ quan, bộ phận bên trong cũng như bên ngoài.

Tuệ về ĐỊNH GIÁC CHI, TUỆ GIÁC CHI, XẢ GIÁC CHI
Tiếp tục xự xả ly, Tinh tấn, tắt dần các yếu tố tạo nên THÂN KIẾN, NGÃ KIẾN Hành giả tiến thêm bước nữa, xả ly mọi các cảm thọ LẠC, KHỔ, HỶ ƯU. Chứng và trú vào thiền thứ tư.
Tại đây các tuệ giác về THÂN KIẾN đi đến các bước nhảy vọt đạt đến thấu triệt về SẮC.

Nhận rõ được TỨ ĐẠI trong cái thân này, nhìn thấy được sự tương sinh, tương diệt, quá trình sinh rồi diệt, diệt rồi sinh của ĐẤT NƯỚC GIÓ LỬA tạo nên cái thân này.

TUỆ về các GIỚI, thấy được sự sai khác GIỚI của TỨ ĐẠI trong cái thân, phân biệt được chúng về các giới khác nhau. ĐỊA GIỚI, THỦY GIỚI, HỎA GIỚI, PHONG GIỚI, KHÔNG GIỚI.
Với KHÔNG GIỚI, nhận THỨC được NỘI KHÔNG cũng như NGOẠI KHÔNG là tương liên, không giới hạn. THỨC nương theo KHÔNG GIỚI, trải rộng ra VÔ BIÊN, VÔ HẠN. Nhận thức được HƯ KHÔNG LÀ VÔ BIÊN – KHÔNG VÔ BIÊN XỨ.

Tương tự KHÔNG GIỚI, thấy được sự tương liên của THỨC, THỨC của TA nhận biết được ở kiếp này, tương liên với các THỨC sẵn có, THỨC giới cũng trải rộng ra vô biên vô hạn. THỨC VÔ BIÊN XỨ.
Qua đó thấy được 5 UẨN tạo ra cái TA này tất cả đều thay đổi, sinh diệt theo quy luật của tự nhiên, không có cái nào là cố định, trường tồn, không có cái gì thực sự là CỦA TA- VÔ SỞ HỮU XỨ

Lại nữa. Khi nghiên cứu về TƯỞNG XỨ, nhận thấy được TƯỞNG NÀY là nó, mà không phải là nó.
Tưởng này từ khi SINH ra đã có, vẫn luôn hiện hữu, các ký ức mỗi ngày được tiếp thu thêm, ngoài ra các ký ức của kiếp trước cũng có mặt trong cái TƯỞNG XỨ Này. Nó là thật có ở đấy, mà cũng không phải thật của TA, có quy luật SINH – DIỆT, Thay đổi của nó. Hành giả chứng và trú PHI TƯỞNG – PHI PHI TƯỞNG XỨ.

SẮC THỌ HÀNH TƯỞNG, THẬM TRÍ CẢ THỨC đều do các Duyên mà Sinh, Duyên mà Diệt, Duyên mà tăng trưởng, Duyên mà biến hoại. Hành giả trở nên không bám chấp dính mắc vào chúng nữa. Sự xả Ly sảy ra. Các Nhân tạo nên chúng được rút đi, chúng bắt đầu lụi tàn.
Hành giả TẮT CÁC CẢM THỌ, TẮT CÁC TƯỞNG (SẮC VÀ HÀNH ĐÃ TẮT TỪ TRƯỚC) Hành giả tiến điến trạng thái DIỆT THỌ TƯỞNG ĐỊNH.

Tại đây chỉ còn cái THỨC sáng suốt nhận biết.
Trước đây, cái THỨC bị các SẮC, THỌ, TƯỞNG, HÀNH lừa dối sinh ra nhận thức sai lầm, nhận biết sai lầm, không đúng bản chất của tự nhiên.
Nay cái THỨC như được lột xác, nhận nhức được thế giới quan theo đúng bản chất của nó, không còn là cái THỨC trước kia nữa, đạt đến các tuệ giác xuất thế gian. Đạt đến trạng thái KHÔNG SINH KHÔNG DIỆT