84. Các Loại Nấm Dùng Làm Thuốc
Từ xa xưa, người Phương Đông đã biết dùng nhiều loại nấm để làm thuốc bổ, tăng cường thể lực, phòng chống bệnh tật như: Đông trùng hạ thảo, phục linh, vân chi, linh chi, nấm hương Nhật, nấm mùa. Người Châu Âu lại sử dụng nhiều các chế phẩm từ cựa lõa mạch để làm thuốc cầm máu tử cung và trị bệnh đau nửa đầu.
Đông trùng hạ thảo: Tên gọi của loại nấm này có ý nghĩa: Mùa đông là côn trùng, mùa hè là cây cỏ (thực ra là nấm) chỉ có ở vùng Tây Nam Trung Hoa. Ở Mỹ, Đông trùng hạ thảo được sử dụng làm thuốc tăng lực, chóng hồi phục sức khỏe cho các vận huy động thể dục thể thao. Thu hoạch vào mùa hè. Đây là loại nấm cordiceps sinensix. Nấm này ký sinh trên một loại sâu non thuộc họ cánh bướm. Nấm phát triển trên sâu và làm cho sâu chết, vào mùa hè, nấm sinh cơ chất mọc chồi lên mặt đất, nhưng gốc vẫn dính liền vào đầu sâu. Người ta đào lấy cả phần nấm và sâu chết, phơi khô để sử dụng. Đông trùng hạ thảo có tác dụng bổ, chữa thần kinh suy nhược, liệt dương, bổ tinh, ích khí. Thường dùng phối hợp với một số vị thuốc khác. Có tác giả nêu có đông trùng hạ thảo ở Việt Nam và nói là có tác dụng bổ cường dương. Theo ý tác giả bài báo này thì đó là sâu chít, không liên quan gì đến đông trùng hạ thảo. Tại Điện Biên, các cửa hàng ăn ở đó bán rất nhiều chai rượu ngâm sâu chít. Thực ra là nhộng của sâu Brihaspa atrostigmella. Sâu này đẻ trứng ở vỏ cây chít (hoa dùng làm chổi quét vôi) nhộng nở từ trứng, chui vào và phát triển trong thân cây. Vào mùa đông người ta chặt phần đầu thân cây chít, chẻ đôi thì được nhộng chít trông giống như tằm trắng còn non.
Phục linh: Ký sinh trên rễ cây thông. Nấm hình khối to có thể nặng đến vài kilôgam. Hiện tại, nước ta vẫn phải nhập phục linh từ Trung Hoa. Ởnước ta đã khám phá được phục linh ở một số rừng thông ở Đà Lạt. Phục linh được dùng làm thuốc bổ, còn có tác dụng trị mất ngủ, trị chứng di tinh và chữa phù. Dùng dưới dạng thuốc bột hay thuốc sắc. Thường dùng phối hợp với nhiều vị thuốc khác.
Linh chi: Còn gọi là nấm trường thọ, là một trong những vị thuốc quý của y học cổ truyền Phương Đông. Có thể thu hái linh chi mọc hoang dại, nhưng hiện nay người ta đã trồng được với quy mô lớn. Hoạt chất chính của linh chi là các glycan và heteroglycan và các acid ganoderic. Theo GS. P.Delavean (Pháp) thì linh chi có tác dụng làm giảm đường trong máu, có tác dụng chống ung thư, tăng cường miễn dịch, chống viêm.
Theo y học cổ truyền thì linh chi có tác dụng bổ, tăng tuổi thọ, chống viêm, giảm đau, trị ho, cầm máu, trị bệnh tiểu đường và trị ung thư. Hiện nay ở thị trường nước ta đang có bán linh chi của Hàn Quốc, Trung Hoa và Việt Nam. Trên thị trường thế giới còn sử dụng rộng rãi sinh khối nấm sợi linh chi để làm thuốc.

Vân chi: Là loại nấm được sử dụng lâu đời ở Nhật Bản và Trung Hoa. Các nhà khoa học Nhật Bản đã khám phá tác dụng điều trị ung thư dạ dày của vân chi đặc biệt khi kết hợp chế phẩm vân chi với các thuốc 5-fluorouracil và mitomixin. Sau đó còn xác định tác dụng phòng chống ung thư ruột già, ung thư thực quản, ung thư phổi và ung thư vú. Các chế phẩm vân chi được sản xuất từ nấm tự nhiên (thu hái hay nuôi trồng) và sinh khối nấm nhân tạo. Cả hai loại cũng có tác dụng như nhau. Bước đầu ở nước ta, một số nhà khoa học đã nuôi cấy sinh khối nấm vân chi.
Nấm hương Nhật: Còn gọi là Shitake. Nấm này cũng có tác dụng bổ dưỡng và phòng chống ung thư như vân chi. Hiện nay ngoài trồng tự nhiên, người ta còn sản xuất bằng phương pháp tạo sinh khối Shitake để làm thuốc. Thường phối hợp linh chi, Shitake và phục linh để làm thuốc bổ, kéo dài tuổi thọ. Nấm múa trong dân gian người ta ăn nấm này để tăng sức lực khi nhảy múa. Nấm múa cũng có chứa các glycan như ở linh chi, vân chi, Shitake. Các chế phẩm nấm múa đã được sản xuất ở Nhật, Mỹ, Trung Hoa ...
Nấm múa có tác dụng tăng cường miễn dịch tăng sức khỏe cho người dùng. Nấm múa được thu hoạch từ nuôi trồng tự nhiên hay nuôi cấy sinh khối.
Nấm cựa lõa mạch là nấm ký sinh trên lúa mạch và hiện nay cũng được nuôi cấy tạo sinh khối để chiết các hoạt chất.
Từ nấm này, sản xuất được các thuốc cầm máu tử cung sau khi đẻ: ecgometrin, ecgotamin và các thuốc trị đau nửa đầu như dihydroecgotamin. Trong nấm cựa lõa mạch có chứa nhiều acid lysecgic và từ acid này đã điều chế được chất LSD-25 là một chất gây ảo giác và kích thích mạnh nhất hiện nay. Chất này nằm trong danh sách các chất ma túy và ảo giác hàng đầu bị cấm sử dụng trong y học.
Nhiều loại nấm có tác dụng phòng chữa bệnh quý giá mà tác dụng trước hết là bổ, tăng cường miễn dịch, phòng chống ung thư. Các chế phẩm này cũng đã được sử dụng rộng rãi ở nước ta. Nước ta cũng đã có khả năng trồng một số nấm như linh chi, vân chi, phục linh ... Phương pháp sản xuất theo kỹ nghệ sinh học này sẽ tạo ra sản phẩm có giá trị cao, phẩm chất tốt để cung cấp nguyên liệu làm thuốc phục vụ cho việc bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng.