ĐỨC TĂNG (SAṂGHA)

Danh từ “Tăng” là dịch âm từ tiếng Pāḷi “Saṃgha”.

Saṃgha: Chư Tăng nghĩa là đoàn thể.

Trong câu: Bhagavato sāvakasaṃgho: Chư Tăng là bậc Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn.

Hoặc danh từ ghép: Bhikkhusaṃgha: Chư Tỳ-khưu Tăng...,

SAṂGHA: CHƯ TĂNG

Chư Tăng có 2 hạng:

- Chư Thánh Tăng: Ariyasaṃgha

- Chư phàm Tăng: Puthujjanasaṃgha

Thế nào gọi là chư Thánh Tăng?

Chư Tỳ-khưu Tăng là bậc Thanh Văn đệ tử của Đức Phật, quý Ngài đã lắng nghe chánh pháp của Đức Phật, rồi hành theo pháp hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Nhân. Do đó, gọi là chư Thánh Tăng (Ariyasaṃgha).

Chư Thánh Tăng có 4 đôi, thành 8 bậc tính theo tâm Siêu tam giới.

Bậc Thánh Tăng có 4 đôi

Thánh Đạo → Thánh Quả tương xứng:

Nhập Lưu Thánh Đạo → Nhập Lưu Thánh Quả

Nhất Lai Thánh Đạo → Nhất Lai Thánh Quả

Bất Lai Thánh Đạo → Bất Lai Thánh Quả

Arahán Thánh Đạo → Arahán Thánh Quả

8 bậc Thánh Tăng

4 Thánh Đạo và 4 Thánh Quả:

Bậc Nhập Lưu Thánh Đạo
Bậc Nhất Lai Thánh Đạo
Bậc Bất Lai Thánh Đạo
Bậc Arahán Thánh Đạo

Bậc Nhập Lưu Thánh Quả
Bậc Nhất Lai Thánh Quả
Bậc Bất Lai Thánh Quả
Bậc Arahán Thánh Quả

Bốn bậc Thánh Nhân

Trong Phật giáo, chư Thánh Tăng tính theo nhân vật có 4 bậc Thánh Nhân:

Bậc Thánh Nhập Lưu
Bậc Thánh Nhất Lai
Bậc Thánh Bất Lai
Bậc Thánh Arahán

Được trở thành bậc Thánh Thanh Văn trong Phật giáo, hành giả cần phải có đầy đủ hai điều kiện:

- Những tiền kiếp trong quá khứ, hành giả đã từng tạo 10 pháp hạnh ba-la-mật đầy đủ hoàn toàn.

- Kiếp hiện tại, hành giả có duyên lành đến hầu gặp được Đức Phật Chánh Đẳng Giác, hoặc gặp được bậc Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Phật, có đức tin trong sạch nơi Tam Bảo, lắng nghe chánh pháp của Đức Phật, rồi tiến hành pháp hành thiền tuệ, dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được phiền não, tham ái, ác pháp... mới trở thành bậc Thánh Thanh Văn, theo tuần tự từ bậc Thánh Nhập Lưu, bậc Thánh Nhất Lai, bậc Thánh Bất Lai đến bậc Thánh Arahán cao thượng nhất như sau:

Hàng thiện trí phàm nhân tiến hành thiền tuệ, trí tuệ thiền tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của danh pháp, sắc pháp; trí tuệ thiền tuệ thấy rõ, biết rõ trạng thái vô thường, trạng thái khổ, trạng thái vô ngã của danh pháp, sắc pháp, dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Nhập Lưu Thánh Đạo - Nhập Lưu Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được phiền não tà kiến và hoài nghi, trở thành bậc Thánh Nhập Lưu, mới là bậc Thánh thứ nhất trong Phật giáo.

Bậc Thánh Nhập Lưu tiếp tục tiến hành thiền tuệ, trí tuệ thiền tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của danh pháp, sắc pháp; trí tuệ thiền tuệ thấy rõ, biết rõ trạng thái vô thường, trạng thái khổ, trạng thái vô ngã của danh pháp, sắc pháp, dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Nhất Lai Thánh Đạo - Nhất Lai Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được phiền não sân loại thô, trở thành bậc Thánh Nhất Lai, là bậc Thánh thứ nhì trong Phật giáo.

Bậc Thánh Nhất Lai tiếp tục tiến hành thiền tuệ, trí tuệ thiền tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của danh pháp, sắc pháp; trí tuệ thiền tuệ thấy rõ, biết rõ trạng thái vô thường, trạng thái khổ, trạng thái vô ngã của danh pháp, sắc pháp, dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Bất Lai Thánh Đạo - Bất Lai Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được phiền não sân loại vi tế, trở thành bậc Thánh Bất Lai, là bậc Thánh thứ ba trong Phật giáo.

Bậc Thánh Bất Lai tiếp tục tiến hành thiền tuệ, trí tuệ thiền tuệ phát sinh thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của danh pháp, sắc pháp; trí tuệ thiền tuệ thấy rõ, biết rõ trạng thái vô thường, trạng thái khổ, trạng thái vô ngã của danh pháp, sắc pháp, dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt được tất cả mọi phiền não còn lại là tham, si, ngã mạn, phóng tâm, buồn ngủ, không biết hổ thẹn tội lỗi, không biết ghê sợ tội lỗi; mọi tham ái, mọi ác pháp không còn dư sót, trở thành bậc Thánh Arahán, là bậc Thánh thứ tư cao thượng trong Phật giáo.

Quả báu của bậc Thánh Nhân

Theo lẽ tự nhiên tất cả mọi chúng sinh là những phàm nhân còn phiền não, tham ái là còn tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài từ vô thuỷ đến vô chung. Song chư bậc Thánh Nhân đã diệt đoạn tuyệt được phiền não, tham ái rồi, thì sự tử sinh luân hồi trong tam giới được hạn chế lại tùy theo mỗi bậc Thánh Nhân.

1. Quả báu của bậc Thánh Nhập Lưu

Bậc Thánh Nhập Lưu là bậc Thánh đã diệt đoạn tuyệt được 4 tâm tham hợp tà kiến và tâm si hợp hoài nghi, kể từ kiếp hiện tại cho đến kiếp vị lai, 4 tâm tham hợp tà kiến và tâm si hợp hoài nghi vĩnh viễn không còn có trong tâm của bậc Thánh Nhập Lưu nữa. Bậc Thánh Nhập Lưu hoàn toàn giải thoát khổ khỏi tà kiến và hoài nghi ở kiếp hiện tại và kiếp vị lai và hoàn toàn giải thoát cảnh khổ tái sinh trong 4 cõi ác giới: địa ngục, atula, ngạ quỷ, súc sanh.

* Bậc Thánh Nhập Lưu có 3 hạng

- Sattakkhattuparamasotāpanna: Bậc Thánh Nhập Lưu có 5 pháp chủnăng lực yếu, còn phải tái sinh làm người hoặc làm chư thiên cõi trời dục giới nhiều nhất 7 kiếp nữa. Đến kiếp thứ 7, thì chắc chắn sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt sự tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Kolaṃkolasotāpanna: Bậc Thánh Nhập Lưu có 5 pháp chủ năng lực trung bình, nên còn phải tái sinh làm người hoặc làm chư thiên từ 2-3-5 kiếp nữa, mới có thể chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán rồi tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt sự tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Ekabījīsotāpanna: Bậc Thánh Nhập Lưu có 5 pháp chủ năng lực mạnh, nên chỉ còn tái sinh làm người hoặc làm chư thiên 1 kiếp nữa. Ngay trong kiếp ấy, sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán rồi tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt sự tử sinh luân hồi trong tam giới.

* Bậc Thánh Nhập Lưu tái sinh hơn 7 kiếp

Trường hợp ngoại lệ, có 7 vị Thánh Nhập Lưu tái sinh hơn 7 kiếp như sau:

Phú hộ Anāthapiṇḍika
Bà Visākhā mahā upāsikā
Chư thiên Cullaratha
Chư thiên Mahāratha
Chư thiên Anekavaṇṇa
Chư thiên Nāgadatta
Đức vua trời Sakka

Bảy vị Thánh Nhập Lưu này có phát nguyện, muốn hưởng sự an lạc trong các cõi trời từ dục giới đến các cõi trời sắc giới phạm thiên tột đỉnh: Sắc cứu cánh thiên (Akaniṭṭha), mới chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt sự khổ tử sinh luân hồi ngay trong cõi sắc giới phạm thiên tột đỉnh ấy.

2. Quả báu của bậc Thánh Nhất Lai

Bậc Thánh Nhất Lai là bậc Thánh đã diệt đoạn tuyệt được tâm sân loại thô. Trong kiếp hiện tại, bậc Thánh Nhất Lai không còn khổ do bởi tâm sân loại thô nữa. Bậc Thánh Nhất Lai chỉ còn tái sinh làm người hoặc làm chư thiên 1 kiếp nữa. Ngay trong kiếp ấy sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt sự tử sinh luân hồi trong tam giới.

3. Quả báu của bậc Thánh Bất Lai

Bậc Thánh Bất Lai là bậc Thánh đã diệt đoạn tuyệt được tâm tham không hợp tà kiến cõi dục giới và tâm sân loại vi tế. Trong kiếp hiện tại, bậc Thánh Bất Lai không còn khổ do bởi tâm tham trong cõi dục giới và tâm sân nữa. Bậc Thánh Bất Lai không còn tái sinh trở lại cõi dục giới, chỉ tái sinh lên cõi sắc giới. Nếu chứng đắc đệ tứ thiền sắc giới, thì sẽ tái sinh lên tầng trời sắc giới Tịnh Cư Thiên.

* Bậc Thánh Bất Lai có 5 hạng

- Antarāparinibbāyī: Bậc Thánh Bất Lai chưa đến một nửa tuổi thọ của cõi sắc giới phạm thiên ấy, sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn tại cõi sắc giới ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Upahaccaparinibbāyī: Bậc Thánh Bất Lai quá một nửa tuổi thọ của cõi sắc giới phạm thiên ấy, sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn tại cõi sắc giới ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Asaṅkhāraparinibbāyī: Bậc Thánh Bất Lai không cần phải tinh tấn nhiều, cũng chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, tại cõi sắc giới ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Saṅkhāraparinibbāyī: Bậc Thánh Bất Lai cần phải tinh tấn nhiều, mới chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, tại cõi sắc giới ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

- Uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī: Bậc Thánh Bất Lai khi hết tuổi thọ trong cõi trời sắc giới tầng thấp, tuần tự tái sinh từng trời sắc giới tầng cao, cho đến tầng trời sắc giới Akaniṭṭha tột đỉnh, sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán, rồi tịch diệt Niết Bàn, tại cõi trời sắc giới Akaniṭṭha ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

4. Quả báu của bậc Thánh Arahán

Bậc Thánh Arahán là bậc Thánh đã diệt đoạn tuyệt được hoàn toàn tất cả mọi tham ái, mọi phiền não, mọi ác pháp không còn dư sót. Trong kiếp hiện tại bậc Thánh Arahán hoàn toàn không còn khổ tâm do bởi phiền não, chỉ còn khổ thân do quả của nghiệp mà thôi. Ngay kiếp hiện tại, bậc Thánh Arahán đến khi hết tuổi thọ, sẽ tịch diệt Niết Bàn, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

* Bậc Thánh Arahán có nhiều hạng:

- Bậc Thánh Arahán Tevijja: Bậc Thánh Arahán có Tam Minh: Túc mạng minh, Thiên nhãn minh, và Lậu tận minh.

- Bậc Thánh Arahán Chaḷabhiñña: Bậc Thánh Arahán có Lục thông: Thần túc thông, nhãn thông, nhĩ thông, tha tâm thông, túc mạng thông và lậu tận thông.

- Bậc Thánh Arahán Catupaṭisambhidappabheda: Bậc Thánh Arahán có Tứ Tuệ Phân Tích: Nghĩa (nhân) phân tích, pháp (quả) phân tích, ngôn ngữ phân tích và ứng đối phân tích.

- Bậc Thánh Arahán Ubhatobhāgavimutta: Bậc Thánh Arahán giải thoát bằng 2 pháp hành: Thiền định chứng đắc 4 bậc thiền vô sắc giới và thiền tuệ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả.

- Bậc Thánh Arahán Paññāvimutta: Bậc Thánh Arahán giải thoát bằng pháp hành thiền tuệ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả...

Các bậc Thánh Arahán có sự khác biệt nhau về trí tuệ, thần thông trong kiếp hiện tại; song đến khi hết tuổi thọ, tịch diệt Niết Bàn rồi, đều chấm dứt mọi cảnh khổ tử sinh luân hồi trong tam giới, thì hoàn toàn không có sự khác biệt nhau nữa.

108 BẬC THÁNH

Trong bài kinh Ratanasutta, có bài kệ bắt đầu bằng câu:

“Ye puggalā aṭṭhasataṃ pasatthā...”.

(108 bậc Thánh Nhân mà chư bậc thiện trí đều tán dương ca tụng...).

Cách tính 108 bậc Thánh Nhân:

1- Thánh Đạo có 4 bậc, mỗi Thánh Đạo nhân với 2 phận sự thành 8 bậc Thánh Đạo.

2- Thánh Quả có 4 bậc, mỗi bậc Thánh Quả nhân với 4 pháp hành (paṭipadā), nhân với 2 phận sự (dhura) như sau:

Bậc Nhập Lưu Thánh Quả: Có 3 hạng nhân với 4 pháp hành, nhân với 2 phận sự thành 24 bậc Nhập Lưu Thánh Quả. (3 x 4 x 2 = 24)

Bậc Nhất Lai Thánh Quả: Có 3 hạng nhân với 4 pháp hành, nhân với 2 phận sự thành 24 bậc Nhất Lai Thánh Quả. (3 x 4 x 2 = 24)

Bậc Bất Lai Thánh Quả: Có 5 hạng nhân với 4 cõi Tịnh Cư Thiên bậc thấp rồi cộng với 4 bậc Bất Lai Thánh Quả cõi sắc cứu cánh thiên rồi nhân với 2 phận sự thành 48 bậc Bất Lai Thánh Quả. (5 x 4 + 4) x 2 = 48

Bậc Arahán Thánh Quả: Có 2 hạng nhân với 2 phận sự thành 4 bậc Thánh Arahán Thánh Quả. (2 x 2 = 4)

Tổng cộng 4 bậc Thánh Đạo và 4 bậc Thánh Quả theo cách tính trên gồm có: 8 + 24 + 24 + 48 + 4 = 108 bậc Thánh Nhân.

THỨ BẬC THÁNH NAM THANH VĂN GIÁC

Trong Phật giáo, bậc Thánh nam Thanh Văn Giác có 3 thứ bậc:

Bậc Thánh Thanh Văn Giác hạng thường (Pakatisāvaka).
Bậc Thánh Đại Thanh Văn Giác (Mahāsāvaka).
Bậc Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác (Aggasāvaka).

1- Bậc Thánh Thanh Văn Giác hạng thường như thế nào?

Muốn trở thành bậc Thánh Thanh Văn Giác hạng thường, vị Bồ Tát Thanh Văn Giác hạng thường ấy cần phải tạo đầy đủ 10 pháp hạnh ba-la-mật trong suốt khoảng thời gian dưới 100 ngàn đại kiếp trái đất. Vị Bồ Tát ấy có duyên lành đến hầu Đức Phật Chánh Đẳng Giác, hoặc bậc Thánh Thanh Văn Giác đệ tử của Đức Phật; vị Bồ Tát ấy có đức tin trong sạch nơi Tam Bảo, lắng nghe chánh pháp rồi tiến hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Nhập Lưu Thánh Đạo - Nhập Lưu Thánh Quả trở thành bậc Thánh Nhập Lưu; chứng đắc Nhất Lai Thánh Đạo - Nhất Lai Thánh Quả trở thành bậc Thánh Nhất Lai; chứng đắc Bất Lai Thánh Đạo - Bất Lai Thánh Quả trở thành bậc Thánh Bất Lai; chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả trở thành bậc Thánh Arahán. Mỗi bậc Thánh Nhân đã chứng đắc được Thánh Đạo - Thánh Quả nào hoàn toàn tùy thuộc vào năng lực ba-la-mật của vị ấy đã tạo trong những tiền kiếp.

Đức Phật Gotama có vô số bậc Thánh Thanh Văn Giác hạng thường.

2- Bậc Thánh Đại Thanh Văn Giác như thế nào?

Muốn trở thành bậc Thánh Đại Thanh Văn Giác, vị Bồ Tát Đại Thanh Văn Giác ấy cần phải tạo đầy đủ 10 pháp hạnh ba-la-mật trong suốt khoảng thời gian 100 ngàn đại kiếp trái đất. Vị Bồ tát ấy chắc chắn có duyên lành đến hầu Đức Phật Chánh Đẳng Giác, lắng nghe chánh pháp của Đức Phật, tiến hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn trở thành bậc Thánh Arahán cùng với Tứ Tuệ Phân Tích, Lục thông... và đặc biệt có đức hạnh nào xuất sắc nhất trong hàng Thanh Văn Giác đệ tử của Đức Phật. Đó gọi là bậc Thánh Đại Thanh Văn Giác.

Trong dịp Đức Phật chủ trì tại hội chúng chư Thanh Văn Giác, Đức Phật tuyên dương vị Thánh Đại Thanh Văn Giác ấy về đức hạnh nào xuất sắc nhất trong các hàng Thanh Văn Giác đệ tử, đúng theo sở nguyện của vị Thánh Đại Thanh Văn Giác ấy, đã phát nguyện và đã được Đức Phật Chánh Đẳng Giác trong thời quá khứ thọ ký.

Đức Phật Gotama có 80 vị Thánh Đại Thanh Văn Giác.

3- Bậc Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác như thế nào?

Muốn trở thành bậc Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác, vị Bồ Tát Tối Thượng Thanh Văn Giác ấy cần phải tạo đầy đủ 10 pháp hạnh ba-la-mật trong suốt khoảng thời gian 1 a-tăng-kỳ và 100 ngàn đại kiếp trái đất. Vị Bồ Tát ấy chắc chắn có duyên lành đến hầu Đức Phật Chánh Đẳng Giác, lắng nghe chánh pháp của Đức Phật, tiến hành thiền tuệ dẫn đến chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn trở thành bậc Thánh Arahán cùng với Tứ Tuệ Phân Tích, Lục thông... và đặc biệt có đức hạnh, trí tuệ hoặc thần thông xuất sắc nhất trong các hàng Thanh Văn Giác đệ tử.

Trong dịp Đức Phật chủ trì cuộc Đại hội Thánh Tăng, Ngài tuyên dương vị Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác ấy giữa chư Thánh Thanh Giác Văn đệ tử của Đức Phật, đúng theo sở nguyện của vị Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác ấy, đã phát nguyện và đã được Đức Phật Chánh Đẳng Giác trong thời quá khứ thọ ký.

Đức Phật Gotama có 2 vị Thánh Tối Thượng Thanh Văn Giác là:

- Ngài Đại đức Sāriputta có trí tuệ xuất sắc nhất trong hàng Thánh Thanh Văn Giác.

- Ngài Đại đức Māhāmoggallāna có thần thông xuất sắc nhất trong hàng Thánh Thanh Văn Giác.

THỨ BẬC THÁNH NỮ THANH VĂN GIÁC

Trong Phật giáo, bậc Thánh nữ Thanh Văn Giác có ba bậc:

Bậc Thánh nữ Thanh Văn Giác hạng thường (Pakatisāvikā).
Bậc Thánh nữ Đại Thanh Văn Giác (Mahāsāvikā).
Bậc Thánh nữ Tối Thượng Thanh Văn Giác (Aggasāvikā).

Người cận sự nữ phát nguyện trở thành một trong ba bậc Thánh nữ Thanh Văn Giác này, cách tạo 10 pháp hạnh ba-la-mật và sự phát nguyện cũng giống như những bậc Thánh nam Thanh Văn Giác.

Đức Phật Gotama có vô số vị Thánh nữ Thanh Văn Giác hạng thường.

Đức Phật Gotama có số vị Thánh nữ Đại Thanh Văn Giác không rõ, nhưng điều chắc chắn có 13 Thánh nữ Arahán, mỗi vị có đức hạnh đặc biệt xuất sắc nhất trong hàng Thánh nữ Thanh Văn Giác đệ tử của Đức Phật.

Đức Phật Gotama có 2 vị Thánh nữ Tối Thượng Thanh Văn Giác là:

- Ngài Đại đức Tỳ-khưu ni Khemā là vị Thánh nữ Arahán Tối Thượng Thanh Văn Giác có trí tuệ đặc biệt xuất sắc nhất trong hàng Thánh nữ Thanh Văn.

- Ngài Đại đức Tỳ-khưu ni Uppalavaṇṇā là vị Thánh nữ Arahán Tối Thượng Thanh Văn Giác có thần thông đặc biệt xuất sắc bậc nhất trong hàng Thánh nữ Thanh Văn Giác.

Vị Thánh nữ Tối Thượng Thanh Văn Giác bậc nào cũng đều do phát nguyện và đã được Đức Phật Chánh Đẳng Giác trong thời quá khứ thọ ký.

Thế nào gọi là chư phàm Tăng?

Chư Tăng là bậc Thanh Văn đệ tử của Đức Phật, quý Ngài đã lắng nghe chánh pháp của Đức Phật, rồi đang hành theo pháp hành giới-định-tuệ, mà chưa chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chưa chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả nào, vẫn còn là phàm nhân, do đó, gọi là chư phàm Tăng (Puthujjanasaṃgha).

Chư Tăng có hai hạng

- Paramatthasaṃgha: Chư Tăng là bậc Thánh Nhân cao thượng.
- Sammutisaṃgha: Chư Tăng do chế định.

Chư Tăng là bậc Thánh Nhân cao thượng như thế nào?

Chư Tăng là bậc Thánh Nhân cao thượng, nghĩa là đã trở thành Thánh Nhân bậc cao, thì không bao giờ trở xuống Thánh Nhân bậc thấp, hoặc Thánh Nhân bậc thấp không bao giờ bị thoái hóa trở xuống thành hạng phàm nhân. Thật ra, chỉ có Thánh Nhân bậc thấp tiến hóa, chứng đắc thành Thánh Nhân bậc cao là bậc Arahán mà thôi.

Do đó, chư Thánh Tăng là bậc Thánh Nhân cao thượng.

Chư Tăng do chế định như thế nào?

Chư Tỳ-khưu này được thành tựu do chư Tăng làm lễ hành tăng sự nâng đỡ lên thành Tỳ-khưu. Vị Tỳ-khưu này vẫn còn là hạng phàm nhân, chưa phải Thánh Nhân. Chư Tỳ-khưu này hành giới giống như bậc Thánh Tăng và cũng hành tăng sự chung với bậc Thánh Tăng.

Nhóm Tỳ-khưu thuộc phàm Tăng này có thể tiến hóa trong pháp học Phật giáo, pháp hành Phật giáo, tiến hành thiền tuệ để chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả và Niết Bàn trở thành bậc Thánh Nhân cao thượng. Và ngược lại, nhóm Tỳ-khưu phàm nhân này cũng có thể thoái hóa trong Phật giáo, hoàn tục trở lại đời sống người tại gia cư sĩ. Do đó, chư phàm Tăng do chế định khác với chư Thánh Tăng là bậc Thánh Nhân cao thượng.

CÁCH THỨC THỌ TỲ KHƯU

Trong Phật giáo, Đức Phật đã chế định ra 8 cách thức thọ Tỳ-khưu Upasampadā.

* Đối với Tỳ-khưu có 5 cách như sau:

- Ehi Bhikkhūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu bằng cách Đức Phật gọi “Ehi Bhikkhu”.

- Saraṇagamanūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ phép quy y Tam Bảo.

- Ovādapaṭiggahaṇūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ nhận lời giáo huấn của Đức Phật.

- Pañhābyākaraṇūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu bằng cách trả lời đúng câu hỏi của Đức Phật.

- Ñatticatutthakammūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu bằng cách tụng 1 lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn).

* Đối với Tỳ-khưu ni có 3 cách như sau:

- Garudhammapaṭiggahaṇūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu ni bằng cách thọ nhận 8 trọng pháp.

- Dūtenūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu ni bằng cách nhờ qua người đại diện.

- Aṭṭhavācikūpasampadā: Thọ Tỳ-khưu ni bằng cách hành tăng sự giữa chư Tăng phái: Tỳ-khưu ni Tăng trước, Tỳ-khưu Tăng sau, mỗi phái tụng một lần Ñatti và 3 lần Kammavācā, trở thành 8 lần tụng (aṭṭhavācika).

Giải Thích:

* THỌ TỲ KHƯU (BHIKKHU UPASAMPADĀ):

Đức Phật chế định ban hành phép xuất gia trở thành Tỳ-khưu có 5 cách:

1- Ehi Bhikkhūpasampadā như thế nào?

Người cận sự nam (hoặc đạo sĩ, tu sĩ ngoại đạo) sau khi nghe Đức Phật thuyết pháp, phát sinh đức tin trong sạch nơi Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng, muốn thọ Tỳ-khưu; người cận sự nam ấy đến hầu Đức Phật, đảnh lễ xin Đức Phật cho phép thọ Tỳ-khưu. Đức Phật dùng Phật nhãn quán xét đến tiền kiếp người cận sự nam ấy, và thấy rõ rằng: “Người cận sự nam ấy là người có ba-la-mật đầy đủ, nhất là hạnh bố thí ba-la-mật, đã từng bố thí 8 thứ vật dụng của Sa môn (tam y, quả bát, dây thắt lưng, dao cạo tóc, ống kim chỉ và đồ lọc nước), và đã phát nguyện trở thành Ehi Bhikkhu”.

Do đó, khi Đức Phật đưa bàn tay phải, chỉ bằng ngón trỏ truyền dạy rằng:

“Ehi Bhikkhu! Svākkhāto dhammo cara brahmacariyaṃ sammā dukkhassa antakiriyāya”.

“Con hãy đến với Như Lai! Con trở thành Tỳ-khưu theo ý nguyện! Chánh pháp mà Như Lai đã thuyết giảng hoàn hảo ở phần đầu, phần giữa, phần cuối; con hãy nên cố gắng tinh tấn thực hành phạm hạnh cao thượng để chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả, để chấm dứt sự khổ tử sinh luân hồi”.

Khi Đức Phật truyền dạy vừa dứt lời, ngay tức thì, người cận sự nam ấy (hoặc đạo sĩ, tu sĩ ngoại đạo) trở thành Tỳ-khưu, có đầy đủ 8 thứ vật dụng của Sa môn, được thành tựu là do quả của phước thiện (thần thông) của mình, vị Tỳ-khưu có tăng tướng trang nghiêm, ngũ căn thanh tịnh, như một vị Tỳ-khưu 60 hạ.

Như vậy gọi là thọ Tỳ-khưu bằng cách gọi: Ehi Bhikkhūpasampadā.

Đại Đức Aññasi Koṇḍañña là vị đầu tiên thọ Tỳ-khưu bằng cách gọi “Ehi Bhikkhu”, cũng là vị Tỳ-khưu đầu tiên trong giáo pháp của Đức Phật Gotama, và tiếp theo tuần tự các Ngài Vappa, Ngài Bhaddiya, Ngài Mahānāma, và Ngài Assaji cũng đều thọ Tỳ-khưu bằng cách gọi: “Ehi Bhikkhu”.

Chỉ có Đức Phật mới có khả năng cho phép giới tử thọ Tỳ-khưu bằng cách gọi “Ehi Bhikkhu” mà thôi. Ngoài ra, chư bậc Thánh Thanh Văn không có oai lực cho thọ Tỳ-khưu theo cách ấy.

Đức Phật Gotama cho phép giới tử thọ Tỳ-khưu bằng cách gọi “Ehi Bhikkhu” tất cả gồm có 28.647 vị Tỳ-khưu.

- Trong Luật Tạng có 1.344 vị như sau:

Nhóm Pañcavaggī: 5 vị
Đại Đức Yasa và bạn hữu: 56 vị
Nhóm Bhaddavaggī anh em và bạn hữu: 1.030 vị
Nhị vị Aggasāvaka và nhóm đệ tử: 252 vị
Đại Đức Aṅgulimāla: 1 vị

- Trong Kinh Tạng có 27.303 vị như sau:

Bàlamôn Sela và nhóm đệ tử: 301 vị
Đức vua Mahākappina và các quan cận thần: 1.001 vị
Dân thành Kapilavatthu: 10.000 vị
Bàlamôn Pārāyanika và nhóm đệ tử: 16.001 vị

Gồm có tất cả 28.647 vị Tỳ-khưu Ehi Bhikkhu.

2- Saraṇagamanūpasampadā như thế nào?

Chư bậc Thánh Tăng(mỗi vị một con đường) đi khắp nơi thuyết pháp để tế độ chúng sinh, nếu có người cận sự nam nào có đức tin trong sạch nơi Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng, có ý nguyện muốn thọ Tỳ-khưu, thì Đức Phật cho phép chư bậc Thánh Tăng rằng:

“Anujānāmi bhikkhave, imehi tīhi saraṇagamanehi pabbajjaṃ upasampadaṃ”.

“Này chư Tỳ-khưu, Như Lai cho phép thọ Sadi, Tỳ-khưu bằng cách cho thọ phép quy y Tam Bảo”.

Giới tử thọ Sadi, Tỳ-khưu trước tiên phải cạo tóc, râu, mặc y cà sa màu lõi mít, để chừa vai bên phải, ngồi chồm hổm, chắp 2 tay để trên trán xin thọ phép quy y Tam Bảo: “Quy y Phật Bảo, Quy y Pháp Bảo, Quy y Tăng Bảo”, bằng tiếng Pāḷi, đọc theo vị Thầy tế độ như sau:

Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Dhammaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Saṃghaṃ saraṇaṃ gacchāmi.

Dutiyampi, Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Dutiyampi, Dhammaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Dutiyampi, Saṃghaṃ saraṇaṃ gacchāmi.

Tatiyampi, Buddhaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Tatiyampi, Dhammaṃ saraṇaṃ gacchāmi.
Tatiyampi, Saṃghaṃ saraṇaṃ gacchāmi.

Khi người giới tử nào thọ phép quy y Tam Bảo xong, người giới tử ấy trở thành Tỳ-khưu.

Đó gọi là thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ phép quy y Tam Bảo.

3- Ovādapaṭiggahaṇūpasampadā như thế nào?

Đức Phật giáo huấn Đại Đức Mahākassapa 3 điều rằng:

- “Trong Phật giáo này, này Kassapa, con nên thực hành rằng: trước tiên con nên có tâm hổ thẹn tội lỗi và ghê sợ tội lỗi đối với vị cao hạ, vị bằng hạ, vị nhỏ hạ.

- Trong Phật giáo này, này Kassapa, con nên thực hành rằng: con nên lắng nghe chánh pháp, nên cung kính mọi chánh pháp ấy, ghi nhớ đầy đủ mọi chánh pháp ấy.

- Trong Phật giáo này, này Kassapa, con nên thực hành rằng: con nên tiến hành đề mục niệm thân”.

Khi Đại Đức Mahākassapa thọ nhận 3 điều giáo huấn của Đức Phật, chính là sự thành tựu thọ Tỳ-khưu của Ngài.

Đó gọi là trường hợp thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ nhận lời giáo huấn của Đức Phật.

Đây là trường hợp đặc biệt chỉ riêng cho Ngài Đại Đức Mahākassapa mà thôi.

4- Pañhābyākaraṇūpasampadā như thế nào?

Tại chùa Pubbārāma, Đức Phật đang ngự đi kinh hành, khi ấy Sadi tên là Sopāka đến hầu Đức Phật. Đức Phật bèn hỏi Sadi Sopāka câu hỏi liên quan đến đề mục asubha “bất tịnh” rằng:

“Uddhamātakasaññā’ti vā Sopāka, rūpasaññā’ti vā ime dhammā nānatthā nānā byañjanā, udahu ekatthā byañjanameva nānā...”

“Này Sopāka, niệm tưởng tử thi 2-3 ngày sình lên hoặc niệm tưởng sắc pháp, hai pháp này nghĩa khác nhau, danh từ gọi khác nhau? Hay nghĩa giống nhau, danh từ gọi khác nhau?”.

Vị Sadi Sopāka mới lên 7 tuổi, bạch với Đức Phật rằng:

“Uddhamātakasaññā’ti vā Bhagavā rūpasaññā’ti vā ime dhammā ekatthā byañjanameva nānā....”

“Kính bạch Đức Thế Tôn, niệm tưởng tử thi 2-3 ngày sình lên hoặc niệm tưởng sắc pháp, nghĩa giống nhau, chỉ có danh từ gọi khác nhau. Bạch Ngài”.

Đức Phật hài lòng câu trả lời của Sadi Sopāka, nên Ngài cho phép Sadi Sopāka trở thành Tỳ-khưu.

Đó gọi là thọ Tỳ-khưu bằng cách trả lời đúng câu hỏi của Đức Phật.

Đây là trường hợp đặc biệt chỉ riêng cho vị Sopāka mà thôi.

5- Ñatticatutthakammūpasampadā như thế nào?

Giáo pháp của Đức Phật càng ngày càng phát triển, Tỳ-khưu càng ngày càng đông. Cho nên, Đức Phật bỏ cách thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ phép quy y Tam Bảo rằng:

“Yā sā bhikkhave, mayā tīhi saraṇagamanehi upasampadā anuññatā, taṃ ajjatagge paṭikkhipāmi.
Anujānāmi bhikkhave, ñatticatutthena kammena upasampādetuṃ”.

“Này chư Tỳ-khưu, Như Lai đã cho phép thọ Tỳ-khưu bằng cách thọ Tam quy, kể từ nay về sau, Như Lai bỏ cách thọ Tỳ-khưu ấy.

Này chư Tỳ-khưu, Như Lai cho phép thọ Tỳ-khưu bằng cách tụng một lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn), gọi là ñatticatuttha- kammavācā”.

Cách thọ Tỳ-khưu này bắt đầu từ Đại đức Rādha và được lưu truyền mãi cho đến ngày nay.

Hiện nay, trong các nước Phật giáo theo truyền thống Theravāda, như các nước Tích Lan (Srilankā), nước Miến Điện (Myanmar), nước Thái Lan, nước Campuchia, nước Lào Phật giáo Nguyên Thuỷ Theravāda Việt Nam... mặc dầu mỗi nước có ngôn ngữ khác nhau, song tất cả đều căn cứ theo Tạng Luật Pāḷi làm cơ bản. Cho nên các nước Phật giáo Theravàda vẫn cố gắng giữ gìn, duy trì y nguyên theo truyền thống thọ Sadi theo cách thọ phép quy y Tam Bảo bằng tiếng Pāḷi, vị Thầy tế độ hướng dẫn thọ phép quy y Tam Bảo, giới tử thọ phép quy y Tam Bảo, cả hai bên đều phải phát âm từng chữ, từng câu, đúng theo văn phạm Pāḷi gọi là “Ubhato suddhi”.

Và nghi thức thọ Tỳ-khưu, chư Tỳ-khưu Tăng từ 5 vị trở lên hội họp tại nơi Sīmā. Có 2 hoặc 3 vị Tỳ-khưu luật sư tụng ñatticatutthakammavācā: Tụng một lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn), phải phát âm từng chữ, từng câu đúng theo văn phạm Pāḷi.

Đó gọi là thọ Tỳ-khưu bằng cách tụng ñatticatutthakammavācā.

Ngoài cách thọ Tỳ-khưu này ra, còn lại tất cả mọi cách hành Tăng sự (Saṃghakamma) khác, chư Tỳ-khưu Tăng hội họp tại Sīmā cũng tụng ñattikammavācā bằng tiếng Pāḷi, hầu như giống hệt nhau, kể cả tụng những bài kinh Parittapāḷi nữa.

Đây là đặc tính của các nước Phật giáo theo truyền thống Theravāda, bởi vì các nước này đều căn cứ y theo Tam Tạng Pāḷi làm nền tảng cơ bản chính.

THỌ TỲ KHƯU NI (BHIKKHUNĪ UPASAMPADĀ)

Đức Phật chế định ban hành phép thọ Tỳ-khưu ni có 3 cách:

1- Garudhammapaṭiggahaṇūpasampadā như thế nào?

Thời kỳ Đức Phật ngự tại tịnh xá trong khu rừng lớn thuộc xứ Vesalī, bà Mahāpajā-patigotamī cùng nhóm 500 cận sự nữ dòng Sakya đứng trước cổng Tịnh xá buồn tủi khóc than, vì Đức Phật không cho phép phái nữ thọ Tỳ-khưu ni.

Đại Đức Ānanda nhìn thấy tình cảnh thật đáng thương như vậy, nên Ngài vào xin với Đức Phật cho phép phái nữ được thọ Tỳ-khưu ni. Đức Phật truyền dạy: “Nếu dì mẫu Mahāpajāpatigotamī chấp thuận thọ nhận 8 trọng pháp (garudhamma), thì đó là sự thọ Tỳ-khưu ni, của dì mẫu”.

Bà Mahāpajāpatigotamī cung kính chấp thuận, thọ nhận 8 trọng pháp mà Đức Phật đã chế định ban hành.

Đó là thọ Tỳ-khưu ni bằng cách thọ nhận 8 trọng pháp.

Đây là trường hợp đặc biệt chỉ riêng cho bà Mahāpajāpatigotamī mà thôi. Đại Đức Tỳ-khưu ni Mahāpajāpatigotamī là vị Tỳ-khưu ni đầu tiên trong giáo pháp của Đức Phật Gotama.

2- Dūtenūpasampadā như thế nào?

Trường hợp cô Aḍḍhakāsī, trước khi thọ Tỳ-khưu ni, cô là một kỹ nữ nổi tiếng. Nay nữ giới tử Aḍḍhakāsī đã thọ Tỳ-khưu ni giữa Tỳ-khưu ni Tăng rồi, nữ giới tử Aḍḍhakāsī chuẩn bị lên đường đi đến kinh thành Sāvatthi để hầu Đức Phật và xin thọ phép thọ Tỳ-khưu ni giữa Tỳ-khưu Tăng. Cô hay tin có một nhóm trai trẻ ăn chơi sẽ đón đường bắt cô. Do đó, cô không dám đi đến hầu Đức Phật, cô nhờ một người đại diện đến bạch với Đức Phật về sự khó khăn, trở ngại của cô trong việc đến xin phép thọ Tỳ-khưu ni giữa Tỳ-khưu Tăng. Đức Phật biết như vậy, nên đặc biệt cho phép cô rằng:

“Anujānāmi bhikkhave, dūtena pi upasampadetuṃ”.

“Này chư Tỳ-khưu, Như Lai cho phép nữ giới tử Aḍḍhakāsī thọ Tỳ-khưu ni bằng cách nhờ qua người đại diện”.

Đó gọi là thọ Tỳ-khưu ni bằng cách nhờ qua người đại diện.

Đây là trường hợp đặc biệt chỉ riêng cho nữ giới tử Aḍḍhakāsī mà thôi.

3- Aṭṭhavācīkūpasampadā như thế nào?

Trước khi thọ Tỳ-khưu ni, giới tử là Sikkhāmānā được tu tập giữ gìn 6 giới hoàn toàn trong sạch và tròn đủ suốt 2 năm (nếu phạm giới nào, phải bắt đầu trở lại). Khi giới tử Sikkhāmānā đủ 2 năm rồi, được phép thọ giới Tỳ-khưu ni, gồm 2 giai đoạn:

Giai đoạn thứ nhất: Chư Tỳ-khưu ni Tăng hội họp tại nơi Sīmā (ranh giới Sīmā), vị Tỳ-khưu ni luật sư tụng một lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn), gọi là ñatticatutthakammavācā.

Giai đoạn thứ hai: Giới tử Tỳ-khưu ni ấy đến trình chư Tỳ-khưu Tăng hội họp tại nơi Sīmā, vị Tỳ-khưu luật sư tụng 1 lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn), gọi là ñatticatutthakammavācā.

Như vậy, sự thọ Tỳ-khưu ni phải hành Tăng sự giữa chư Tăng 2 phái: Chư Tỳ-khưu ni Tăng và chư Tỳ-khưu Tăng, mỗi phái đều tụng ñatticatutthakammavācā, gồm đủ 8 lần, gọi là Aṭṭhavācīkūpasampadā.

Cách thọ Tỳ-khưu ni này áp dụng chung cho tất cả Tỳ-khưu ni.

Trong thời kỳ Đức Phật còn tại thế, bà Mahāpajāpatigotamī cùng nhóm 500 cận sự nữ dòng Sakya đến xin Đức Phật thọ Tỳ-khưu ni. Đặc biệt bà Mahāpajāpatigotamī cung kính chấp thuận thọ nhận 8 trọng pháp của Đức Phật đã ban hành, đó là sự thọ Tỳ-khưu ni của bà Mahāpajāpatigotamī. Còn nhóm 500 cận sự nữ dòng Sakya, Đức Phật cho phép thọ Tỳ-khưu ni chỉ có chư Tỳ-khưu Tăng tụng 1 lần Ñatti (Tuyên ngôn) và tiếp theo tụng 3 lần Kammavācā (Thành sự ngôn), gọi là ñatticatutthakammavācā, bởi vì, khi ấy chưa có Tỳ-khưu ni Tăng. Tất cả nhóm 500 cận sự nữ dòng Sakya trở thành Tỳ-khưu ni.

Kể từ đó về sau, nghi thức thọ Tỳ-khưu ni giữa chư Tăng 2 phái: Chư Tỳ-khưu ni Tăng và chư Tỳ-khưu Tăng, mỗi phái tụng ñatticatutthakammavācā, gồm đủ 8 lần.

Do đó, gọi là Aṭṭhavācīkūpasampadā.

Tám trọng pháp là:

1) Dầu Tỳ-khưu ni có 100 hạ, cũng phải đứng dậy đón tiếp, chắp tay cung kính đảnh lễ Tỳ-khưu vừa mới thọ Tỳ-khưu trong ngày hôm ấy.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

2) Tỳ-khưu ni không nên an cư nhập hạ nơi chùa không có Tỳ-khưu Tăng.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

3) Tỳ-khưu ni luôn luôn quan tâm 2 điều:

- Hỏi ngày Uposatha: ngày lễ tụng giới bổn.

- Nghe lời giáo huấn của Tỳ-khưu Tăng hằng nửa tháng một lần.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

4) Tỳ-khưu ni sau khi an cư nhập hạ xong, phải làm lễ Pavāraṇā: thỉnh mời giữa chư Tăng 2 phái “Tỳ-khưu ni Tăng và Tỳ-khưu Tăng”.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

5) Tỳ-khưu ni phạm tội nặng (saṃghādisesa), phải bị hành phạt mānatta suốt 15 ngày giữa chư Tăng 2 phái “Tỳ-khưu ni Tăng và Tỳ-khưu Tăng”.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

6) Giới tử là Sikkhāmānāđã thực tập 6 giới trong sạch và đầy đủ suốt 2 năm, rồi mới được làm lễ thọ Tỳ-khưu ni giữa chư Tăng 2 phái “Tỳ-khưu ni Tăng trước và Tỳ-khưu Tăng sau”.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

7) Tỳ-khưu ni không được chửi rủa mắng nhiếc Tỳ-khưu Tăng trong bất cứ trường hợp nào.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

8) Sau khi thọ Tỳ-khưu ni rồi, cấm dạy Tỳ-khưu Tăng, chỉ có Tỳ-khưu dạy Tỳ-khưu ni mà thôi.

Đó là điều mà Tỳ-khưu ni phải tôn trọng, cung kính thực hành theo cho đến trọn đời.

Tỳ-khưu đầu tiên và cuối cùng của Đức Phật

Đức Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, Ngài thuyết pháp tế độ chúng sinh có duyên lành nên tế độ suốt 45 hạ (năm: vassa).

Vào ngày rằm tháng sáu (âm lịch), Đức Phật thuyết pháp bài kinh Chuyển Pháp Luân đầu tiên, tế độ nhóm 5 Tỳ-khưu có Ngài Koṇḍanna trưởng nhóm. Sau khi lắng nghe bài kinh này xong, chỉ có Ngài Koṇḍanna là vị đầu tiên chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Nhập Lưu Thánh Đạo - Nhập Lưu Thánh Quả và Niết Bàn trở thành bậc Thánh Nhập Lưu (Sotapanna) đầu tiên trong giáo pháp của Đức Phật Gotama. Ngài Koṇḍanna xin Đức Phật cho phép thọ Sadi-Tỳ-khưu.

Đức Phật cho phép Ngài Đại đức Koṇḍanna thọ Tỳ-khưu theo cách thức gọi “Ehi Bhikkhu!... khi Đức Phật vừa dứt lời, Ngài Đại đức Koṇḍanna trở thành Tỳ-khưu có đầy đủ 8 thứ vật dụng của Tỳ-khưu, có tăng tướng trang nghiêm, ngũ căn thanh tịnh như một vị Tỳ-khưu có 60 hạ.

Như vậy, Ngài Đại đức Koṇḍanna là vị Tỳ-khưu Thánh Tăng đầu tiên trong giáo pháp của Đức Phật Gotama; đồng thời Tam Bảo: Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo đầy đủ trọn vẹn xuất hiện trên thế gian.

Từ đó, Đức Phật thuyết pháp tế độ chúng sinh suốt 45 năm, đến ngày rằm tháng tư (âm lịch), tại khu rừng Kusinārā, trước khi Đức Phật tịch diệt Niết Bàn, có vị Đạo sĩ ngoại đạo Subhadda đến hầu Đức Phật, xin phép hỏi những điều thắc mắc mà chưa tìm gặp một vị Đạo sư nào có thể giải đáp làm cho ông thỏa mãn được.

Đức Phật biết rõ vị Đạo sĩ Subhadda này có duyên lành với Ngài, chỉ có Ngài mới tế độ Đạo sĩ Subhadda được, nên Ngài đến khu rừng Kusinārā này để tịch diệt Niết Bàn, chờ tế độ Đạo sĩ Subhadda người đệ tử cuối cùng của Ngài.

Vị Đạo sĩ Subhadda bạch hỏi những điều hoài nghi, nhưng Đức Phật không trực tiếp giải đáp câu hỏi, mà Ngài thuyết giảng trong giáo pháp của Ngài, có pháp hành bát chánh đạo hợp đủ 8 chánh, nên mới có bậc Thánh thứ nhất mới là bậc Thánh Nhập Lưu, bậc Thánh thứ nhì là bậc Thánh Nhất Lai, bậc Thánh thứ ba là bậc Thánh Bất Lai và bậc Thánh thứ tư là bậc Thánh Arahán cao thượng nhất. Đạo sĩ Subhadda lắng nghe phát sinh đức tin trong sạch trong giáo pháp của Đức Phật, xin Đức Phật cho phép thọ Sadi - Tỳ-khưu trong giáo pháp của Đức Phật.

Sau khi trở thành Tỳ-khưu không lâu, vị Tỳ-khưu Subhadda tiến hành thiền tuệ liền chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn, trở thành bậc Thánh Arahán trước khi Đức Phật tịch diệt Niết Bàn.

Như vậy, Ngài Đại đức Subhadda là vị Tỳ-khưu cũng là bậc Thánh Arahán cuối cùng của Đức Phật Gotama.

* Đức Tăng có hai hạng hiện hữu

- Thánh Tăng (Ariyasaṃgha) - Phàm Tăng (Puthujjanasaṃgha)

1- Thánh Tăng là thế nào?

Thánh Tăng (Ariyasaṃgha) gồm có nhiều Tỳ-khưu Thánh Nhân (Ariyabhikkhu), đã diệt đoạn tuyệt được phiền não, tham ái, ác pháp... tùy theo khả năng Thánh Đạo Tuệ của mỗi bậc Thánh Nhân.

Tỳ-khưu Thánh Nhân có 4 bậc

Tỳ-khưu Thánh Nhập Lưu mới là bậc Thánh thứ nhất đã diệt đoạn tuyệt được hai loại phiền não: tà kiến, hoài nghi, và các pháp khác liên quan đến tà kiến và hoài nghi.

Tỳ-khưu Thánh Nhất Lai là bậc Thánh thứ nhì đã diệt đoạn tuyệt được một loại phiền não sân loại thô và các ác pháp khác liên quan đến tâm sân loại thô.

Tỳ-khưu Thánh Bất Lai là bậc Thánh thứ ba đã diệt đoạn tuyệt được một loại phiền não sân loại vi tế và các ác pháp khác liên quan đến tâm sân loại vi tế.

Tỳ-khưu Thánh Arahán là bậc Thánh thứ tư đã diệt đoạn tuyệt được tất cả mọi phiền não còn lại là tham, si, ngã mạn, phóng tâm, buồn ngủ, không biết hổ thẹn tội lỗi, không biết ghê sợ tội lỗi; tất cả mọi tham ái và tất cả mọi ác pháp không còn dư sót.

2- Phàm Tăng là thế nào?

Phàm Tăng (Puthujjanasaṃgha) gồm có nhiều Tỳ-khưu phàm nhân (puthujjana) từ 4 - 5 vị trở lên, chưa diệt đoạn tuyệt được phiền não, tham ái, ác pháp nào.

Phàm nhân có hai hạng:

Andhaputhujjana: Phàm nhân tối trí là người không có trí tuệ, không học hỏi nghiên cứu các pháp học như tứ niệm xứ, Tứ Thánh Đế, ngũ uẩn, 12 xứ, 18 giới v.v...

Kalyāṇaputhujjana: Phàm nhân sáng trí, là người có trí tuệ sáng suốt học hỏi nghiên cứu các pháp học như Tứ Niệm Xứ, Tứ Thánh Đế, ngũ uẩn, 12 xứ, 18 giới v.v...

Khả năng bậc Thánh Nhân

Chư bậc Thánh Nhân đã chứng đắc bậc Thánh bằng nhau, có khả năng biết lẫn nhau, qua cuộc đàm đạo với nhau, hoặc bằng tha tâm thông của bậc Thánh Nhân.

Chư Thánh bậc thấp không có khả năng biết chư Thánh bậc cao, mà chỉ có chư Thánh bậc cao có khả năng biết chư Thánh bậc thấp mà thôi.

Tất cả mọi hạng phàm nhân hoàn toàn không có khả năng biết đến chư Thánh Nhân; bởi vì, muốn biết chư Thánh Nhân phải biết bằng tuệ nhãn (paññācakkhu), không phải thấy bằng mắt thường (maṃsacakkhu) hoặc trí tuệ của hạng phàm nhân.

ĐỨC TĂNG SUY ĐỒI

Sau khi Đức Phật tịch diệt Niết Bàn, trải qua thời gian lâu dài về sau, pháp thành Phật giáo dần bị mai một, bị suy đồi; pháp hành Phật giáo cũng dần dần bị mai một, bị suy đồi; pháp học Phật giáo cũng dần dần bị mai một, bị suy đồi. Cho nên, trải qua thời gian lâu dài về sau, Đức Tăng cũng dần dần bị mai một, bị suy đồi.

Theo lịch sử Phật giáo Theravāda, kỳ kết tập Tam Tạng và Chú giải Pāḷi lần thứ tư tại đảo quốc Srilankā, Phật lịch 450 năm sau khi Đức Phật tịch diệt Niết Bàn, chư Tỳ-khưu Tăng và chư Tỳ-khưu ni Tăng vẫn còn rất đông. Đến khoảng Phật lịch 500 năm, Tỳ-khưu ni không còn nữa; còn chư Tỳ-khưu Tăng phần đông trên các nước Myanmar, nước Thái Lan, nước Srilankā, nước Lào, nước Campuchia, Phật giáo Nguyên thủy Theravāda tại Việt Nam v.v...

Theo thời gian lâu dài về sau, chư Tỳ-khưu càng ngày càng kém đức tin nơi Tam Bảo, kém trí tuệ hiểu biết trong Phật giáo; đó là nguyên nhân làm cho pháp thành Phật giáo bị mai một, bị suy đồi; pháp hành Phật giáo bị mai một, bị suy đồi; và pháp học Phật giáo bị mai một, bị suy đồi dần dần. Mặc dù Tạng Vi Diệu Pháp và Tạng Kinh bị mai một, bị suy đồi hoàn toàn, chỉ còn Tạng Luật, thì Phật giáo vẫn chưa bị mai một, chưa bị suy đồi. Đến khi Tạng Luật bắt đầu bị mai một, bị suy đồi dần dần, mà chư Tỳ-khưu Tăng vẫn còn hành tăng sự (Saṃghakamma) trong những ngày giới uposathakamma hằng tháng, và hành tăng sự lễ thọ Tỳ-khưu v.v... thì Đức Tăng vẫn chưa bị mai một, chưa bị suy đồi.

Theo quá trình diễn tiến của thời gian, chư Tỳ-khưu càng ngày càng giảm dần đức tin nơi Tam Bảo, cho nên có số Tỳ-khưu không tôn trọng tất cả mọi điều giới luật mà Đức Phật đã chế định và ban hành đến chư Tỳ-khưu; số Tỳ-khưu ấy không nghiêm chỉnh giữ gìn đầy đủ mọi điều giới của Tỳ-khưu , bởi coi thường các giới nhẹ (lahuka āpatti). Số Tỳ-khưu ây, phạm giới ác khẩu (dubbhāsita āpatti), phạm giới tác ác (dukkaṭa āpatti) rồi dần dần phạm giới pācittiya (pācittiya āpatti), cho đến phạm giới trọng (thullaccaya āpatti). Những giới điều này thuộc về giới nhẹ, bởi vì khi vị Tỳ-khưu nào đã phạm giới này, vị Tỳ-khưu ấy có thể sám hối với một vị Tỳ-khưu khác được. Sau khi đã sám hối xong, vị Tỳ-khưu ấy có giới trong sạch trở lại.

Theo tuần tự thời gian lâu dài về sau, Tỳ-khưu phạm giới nặng (garuka āpatti). Giới nặng có hai giới: Giới Saṃghādisesa (giới Tăng tàn) và giới Pārājika(giới bất cộng trụ).

- Nếu vị Tỳ-khưu nào đã phạm giới Saṃghādisesa (Saṃghādisesa āpatti), thì vị Tỳ-khưu ấy tuy vẫn còn phạm hạnh Tỳ-khưu, nhưng vị Tỳ-khưu ấy đã phạm giới mà không thể sám hối được. Bởi vì giới Saṃghādisesa này thuộc về giới nặng, nên vị Tỳ-khưu ấy phải chịu hành phạt theo luật mà Đức Phật đã chế định và ban hành đến chư Tỳ-khưu.

- Nếu vị Tỳ-khưu nào phạm giới pārājika (Pārājika āpatti), thì vị Tỳ-khưu ấy mất phạm hạnh Tỳ-khưu, phải hoàn tục trở lại người cận sự nam tại gia, hoặc có thể trở xuống bậc thấp, thành vị Sadi suốt đời, không bao giờ thọ Tỳ-khưu được nữa.

Về sau, Tạng Luật bị mai một, bị suy đồi hoàn toàn, chư Tỳ-khưu phàm nhân không còn hiểu biết về giới luật, về cách hành tăng sự... Chư Tỳ-khưu ấy có những hành vi cử chỉ, nói năng biểu hiện ra nơi thân và khẩu không làm cho người khác phát sinh đức tin. Chư Tỳ-khưu ấy không hiểu biết về thiện pháp, không hành thiện pháp, mà hành ác pháp do bởi phiền não, tham ái; tạo nên nghiệp ác do thân, khẩu ý; tự làm khổ mình, làm khổ người khác, làm khổ chúng sinh khác.

Trong thời vị lai, chư Tỳ-khưu chỉ còn là cái tên gọi “Bhikkhu: Tỳ-khưu”, mà không có giới của Tỳ-khưu, mặc y nhuộm không đúng màu, theo Đức Phật đã chế định. Trải qua thời gian sau nữa, may y vai trái mặc choàng phần trên thân, y nội mặc che phần dưới thân từ lỗ rún trở xuống, không còn cắt ra thành 5 hoặc 7 điều như luật Đức Phật đã chế định, chỉ may tấm vải dính lại để mặc.

Khi chư Tỳ-khưu đi khất thực, không ôm bát đàng hoàng, mà chỉ cầm cái bát bằng bàn tay, giống như nhóm ngoại đạo hành khất xin ăn.

Tiếp theo thời gian sau nữa, chư Tỳ-khưu ấy nghĩ rằng: “Lợi ích gì chúng ta mặc tấm vải y lớn này, ta chỉ cần cắt một mảnh y nhỏ quấn vào cổ, hoặc cột vào cổ tay, hoặc quấn trên đầu để thuận tiện làm công việc nuôi sống gia đình”.

Tuy vậy, Đức Phật dạy Đại đức Ānanda rằng:

- Này Ānanda, trong thời vị lai sẽ có hạng người được gọi là Tỳ-khưu “Bhikkhu” còn mảnh y nhỏ quấn cổ, hoặc cột ở cổ tay là người phạm giới, hành ác pháp; nhưng thí chủ có đức tin trong sạch nơi Tam Bảo, có tác ý thiện tâm làm phước thiện bố thí cúng dường đến chư Tỳ-khưu Tăng, dầu trong số Tỳ-khưu không có giới ấy.

Này Ānanda, sự làm phước thiện bố thí sự cúng dường đến chư Tỳ-khưu Tăng trong thời vị lai ấy. Như Lai dạy rằng:

“Phước thiện bố thí ấy vẫn có quả báu vô lượng không sao kể xiết được”.

Như Lai không hề dạy trực tiếp hoặc gián tiếp rằng:

“Thí chủ làm phước thiện bố thí đến cá nhân thọ thí, được quả báu nhiều hơn làm phước bố thí đến chư Tỳ-khưu Tăng thọ thí”.

Qua đoạn kinh trên Đức Phật dạy những thí chủ làm phước bố thí cúng dường, với tác ý thiện tâm nghĩ đến Tăng Bảo, đó là chư Thánh Tăng phước điền cao thượng của chúng sinh, không đâu sánh được. Bởi vì, chư Thánh Tăng là bậc cao thượng, có giới đức trong sạch thanh tịnh. Thật ra, chỉ có cá nhân Tỳ-khưu phạm giới (bhikkhu dussīla) mà thôi.

Tiếp theo thời gian về sau nữa, chư Tỳ-khưu ấy nghĩ rằng: “Lợi ích gì mảnh y nhỏ quấn vào cổ, hoặc cột vào cổ tay này”. Chư Tỳ-khưu ấy cởi vất bỏ mảnh y nhỏ kia, mặc bộ đồ màu trắng “setavatthaṃ” của người tại gia.

Khi ấy, hình tướng của Tỳ-khưu hoàn toàn bị suy đồi (liṅga antanadhāna).

Phật giáo cả nội dung lẫn hình thức hoàn toàn không còn trên cõi người này nữa, do không có Tỳ-khưu Thanh Văn giữ gìn duy trì Phật giáo.

XÁ LỢI PHẬT NIẾT BÀN (DHĀTUPARINIBBĀNA)

Đức Phật Gotama có ba loại Niết Bàn:

Kilesaparinibbāna: Phiền não Niết Bàn.
Khandhaparinibbāna: Ngũ uẩn Niết Bàn.
Dhātuparinibbāna: Xá lợi Phật Niết Bàn.

Parinibbāna: Có nghĩa là “tịch diệt” khi tịch diệt rồi không còn duyên (paccaya) phát sinh gọi là parinibbāna, cũng gọi là Nibbāna.

Theo thông thường pháp hữu vi này do 4 nhân duyên: nghiệp, tâm, thời tiết và vật thực cấu tạo, cho nên khi diệt rồi còn có duyên (paccaya) phát sinh pháp hữu vi khác liên tục không ngừng, từ đời này sang đời khác. Song Niết Bàn thuộc về pháp vô vi, không do bởi một nhân duyên nào cấu tạo, cho nên khi diệt rồi không còn duyên nào để phát sinh nữa.

Đức Bồ Tát Siddhattha đạt đến Phiền não Niết Bàn tại Đại cội Bồ đề trong khu rừng Uruvela (nay gọi là Buddhagayā) vào canh chót đêm rằm tháng tư (âm lịch) trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác, lúc ấy Ngài tròn đúng 35 tuổi.

Trải qua 45 năm sau, khi Đức Phật tịch diệt Ngũ uẩn Niết Bàn tại khu rừng Kusinārā vào canh chót đêm rằm tháng tư (âm lịch), lúc ấy Ngài tròn đúng 80 tuổi.

Trong thời vị lai, khi Phật giáo bị mai một, bị suy đồi hoàn toàn trên cõi người này. Khi ấy, sẽ có Xá lợi Phật Niết Bàn.

Xá lợi Phật Niết Bàn như thế nào?

Xá lợi Đức Phật Niết Bàn nghĩa là tất cả mọi Xá lợi cỡ lớn - nhỏ của Đức Phật Gotama tịch diệt Niết Bàn, không còn dư sót lại trong toàn cõi thế giới chúng sinh.

Chư Phật Chánh Đẳng Giác mới có Xá lợi Phật Niết Bàn, còn chư Phật Độc Giác, chư Thánh Thanh Văn Giác có Phiền não Niết Bàn và Ngũ uẩn Niết Bàn, mà không có Xá lợi Phật Niết Bàn.

Do năng lực phát nguyện của Đức Phật Gotama, đến khi Phật giáo bị mai một, bị suy đồi, hoàn toàn biến mất trên cõi người này, loài người không còn biết lễ bái cúng dường Xá lợi của Đức Phật nữa. Lúc đó, tất cả Xá lợi của Đức Phật Gotama hiện có trên toàn cõi người, cõi Long vương, cõi trời dục giới, cõi trời sắc giới phạm thiên; Xá lợi của Đức Phật dù lớn, dù nhỏ như hạt cải cũng đều tụ hội lại một chỗ tại Đại cội Bồ đề xưa, nay gọi là Buddhagayā, tại nước Ấn Độ, nơi Ngài chứng đắc thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác. Tất cả Xá lợi Phật kết dính lại thành pho tượng kim thân Đức Phật, tư thế ngồi kiết già có đầy đủ 32 tướng tốt chính và 80 tướng tốt phụ ngồi ngự tại Đại cội Bồ đề, phát ra hào quang sáu màu, có phép thần thông, giống như hồi Đức Phật hóa phép thần thông yamakapaṭihāriya. Thời kỳ ấy, loài người không có đến chiêm bái cúng dường, bởi vì loài người không còn ai hiểu biết đến Đức Phật, mà chỉ có chư thiên, chư phạm thiên trong mười ngàn thế giới tụ hội chiêm bái cúng dường, than vãn rằng:

“Ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhākaṃ”.

“Hôm nay Đức Thế Tôn tịch diệt Niết Bàn, hôm nay Phật giáo bị tiêu hủy hoàn toàn. Bây giờ, đây là sự chiêm bái cúng dường Xá lợi Đức Phật lần cuối cùng của chúng ta”.

Sau đó, hỏa đại (chất lửa) phát xuất từ pho tượng kim thân Đức Phật, thật phi thường chưa từng có, ngọn lửa phát ra từ pho tượng kim thân Đức Phật phóng lên tận cõi trời phạm thiên. Khi viên Xá lợi nhỏ bằng hạt cải

còn, thì ngọn lửa vẫn còn. Cho đến khi tất cả mọi Xá lợi của Đức Phật đều bị thiêu hủy, biến mất không còn dư sót lại nữa, thì ngọn lửa mới tắt hẳn.

Đó gọi là Xá lợi của Đức Phật Gotama tịch diệt Niết Bàn cuối cùng trên thế gian này, đồng thời Phật giáo của Đức Phật Gotama cũng bị tiêu hủy hoàn toàn biến mất ở cõi người; bởi vì, các hàng Thanh Văn không còn trong cõi người này nữa. Song các hàng Thanh Văn là chư thiên, chư phạm thiên gồm cả bậc Thánh lẫn hạng phàm vẫn còn trong các cõi trời dục giới, cõi trời sắc giới, cõi trời vô sắc giới cho đến mãn kiếp của họ.

Chư thiên, phạm thiên vô cùng động tâm (saṃvega), thành kính cúng dường những đóa hoa trời, vật thơm trời, cúng dường Xá lợi của Đức Phật. Còn chư thiên, phạm thiên còn phàm (chưa phải Thánh) phát nguyện rằng:

“Anāgate uppajjanakaṃ Buddhaṃ passituṃ labhissāma Bhagavā”.

“Kính bạch Đức Thế Tôn, do phước thiện lễ bái cúng dường Xá lợi Phật này, cầu mong tất cả chúng con sẽ được đến hầu Đức Phật xuất hiện trong thời vị lai”.

Phát nguyện xong chư thiên, phạm thiên trở về cõi trời của mình.

Từ đó, cõi người mất hẳn ánh sáng của chánh pháp, ác pháp càng ngày càng tăng trưởng, ngược lại thiện pháp càng ngày càng suy thoái, nỗi khổ thân, khổ tâm càng ngày càng tăng; tuổi thọ con người càng ngày càng giảm. Khi mọi ác pháp càng tăng trưởng, thì tuổi thọ con người lại càng giảm dần, giảm dần cho đến khi tuổi thọ con người còn khoảng 10 năm.

Vào thời kỳ ấy, nạn chém giết lẫn nhau sẽ xảy ra vô cùng tàn khốc, khủng khiếp, không còn biết phân biệt bà con thân bằng quyến thuộc, bạn bè, anh em, thậm chí không còn biết đến cha mẹ con cái nữa. Có một số người hoảng sợ sẽ chạy vào rừng trốn thoát thân. Khi biết nạn chém giết không còn nữa, số người ấy gặp lại sẽ cam kết với nhau sẽ không giết hại lẫn nhau nữa. Con người bắt đầu biết giữ giới, thiện pháp bắt đầu tăng trưởng, còn ác pháp bắt đầu suy thoái. Nhờ vậy, tuổi thọ con người càng ngày càng tăng. Khi mọi thiện pháp càng tăng trưởng, thì tuổi thọ con người lại tăng dần, tăng dần cho đến tột đỉnh a-tăng-kỳ năm. Thời kỳ đó, con người sẽ có tuổi thọ sống lâu, nên sinh tâm dể duôi, ác pháp lại bắt đầu phát sinh... Do nguyên nhân ấy làm cho tuổi thọ con người giảm dần, giảm dần cho đến thời kỳ con người có tuổi thọ khoảng 80.000 năm. Trong thời kỳ ấy, Đức Phật Metteyya sẽ xuất hiện trên thế gian, cùng trong kiếp trái đất mà chúng ta đang sống. Bởi vì, kiếp trái đất Bhaddakappa có nhiều diễm phúc hơn các kiếp trái đất khác, vì có được 5 Đức Phật Chánh Đẳng Giác xuất hiện cùng trên trái đất này tuần tự như sau:

Trong thời quá khứ đã có 3 Đức Phật là: Đức Phật Kakusandha, Đức Phật Konāgamana và Đức Phật Kassapa.

Trong thời hiện tại có Đức Phật Gotama của chúng ta.

Trong thời vị lai, còn có Đức Phật Metteyya sẽ xuất hiện trên thế gian cùng trong kiếp trái đất này.

(Chương I : BA NGÔI CAO CẢ ĐÃ TRÌNH BÀY XONG)



CHƯƠNG II : TAM BẢO (RATANATTAYA)

RATANA: BẢO LÀ GÌ?

Bảo hay báu (ratana) nghĩa là những gì quý báu đáng hài lòng, đáng hoan hỷ nhất.

Chú giải bài kinh Dhātuvibhaṅgasutta trình bày những châu báu (ratana) được tóm lược như sau:

Chọn món quà vô giá

Đức vua Bimbisāra ngự tại kinh thành Rājagaha trị vì quốc độ Magadha (Trung xứ), Đức vua muốn chọn một món quà quý báu nhất, để gởi biếu Đức vua Pukkusāti, người bạn thân thiết ngự tại kinh thành Takkasila ở xứ biên địa. Đức vua Bimbisāra suy xét rằng:

Trong đời này châu báu có hai loại:

- Vật báu: Vàng, bạc, ngọc ngà, kim cương,...

- Sinh mạng báu: Những chúng sinh cao quý...

Trong hai loại báu này, sinh mạng báu là cao quý hơn cả.

Sinh mạng báu có hai loại:

- Gia súc báu: Ngựa báu, voi báu...

- Nhân loại báu: Bậc thiện trí có tài, có đức...

Trong hai loại báu này, nhân loại báu là cao quý hơn cả.

Nhân loại báu có hai hạng:

- Nữ báu: Chánh cung Hoàng hậu của Đức Chuyển Luân Thánh Vương.

- Nam báu: Đức Chuyển Luân Thánh Vương.

Trong hai loại báu này, nam báu quý hơn nữ báu, bởi vì người nữ quý trọng người nam.

Nam báu có hai hạng:

- Người tại gia báu: Đức vua, Đức Chuyển Luân Thánh Vương...

- Bậc xuất gia báu: Vị Sadi, vị Tỳ-khưu...

Trong hai hạng người báu này, dù là Đức vua hay Đức Chuyển Luân Thánh Vương cũng cung kính đảnh lễ vị Sadi, vị Tỳ-khưu. Do đó, bậc xuất gia báu là cao quý hơn cả.

Bậc xuất gia báu có hai bậc:

- Bậc hữu học báu: Đó là hạng thiện trí phàm nhân và 3 bậc Thánh Nhân: “bậc Thánh Nhập Lưu, bậc Thánh Nhất Lai, bậc Thánh Bất Lai” còn phải học và hành giới-định-tuệ.

- Bậc vô học báu: Đó là bậc Thánh Arahán đã học và hành giới-định-tuệ đầy đủ xong rồi.

Ân đức của 100 ngàn vị Thánh hữu học cũng không bằng Ân đức của một vị Thánh vô học. Do đó trong hai bậc Thánh này, bậc Thánh vô học là cao quý hơn cả.

Bậc Thánh vô học báu có hai bậc:

- Bậc Thánh Thanh Văn vô học báu: Đó là bậc Thánh Arahán Thanh Văn đệ tử của Đức Phật Chánh Đẳng Giác.

- Đức Phật Bảo: Đó là Bậc tự mình chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả trở thành Đức Phật cao thượng mà không có thầy chỉ giáo.

Ân đức của 100 ngàn vị Thánh Thanh Văn vô học báu, cũng không bằng Ân đức của một Đức Phật Bảo. Do đó, trong hai bậc này, Đức Phật Bảo là cao thượng hơn cả.

Đức Phật Bảo có hai bậc:

- Đức Phật Độc Giác: Là Bậc tự mình chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả trở thành Đức Phật Độc Giác. Đức Phật Độc Giác có nhiều vị, song quý Ngài không giáo huấn chúng sinh cũng chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả và Niết Bàn y theo Ngài được.

- Đức Phật Chánh Đẳng Giác: Là Bậc tự mình chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác, độc nhất vô nhị. Đức Phật Chánh Đẳng Giác có khả năng thuyết pháp giáo huấn chúng sinh có duyên lành cũng chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn y theo Ngài.

Ân đức của 100 ngàn vị Đức Phật Độc Giác cũng không bằng Ân đức của Đức Phật Chánh Đẳng Giác. Do đó, trong hai Đức Phật Bảo này, Đức Phật Chánh Đẳng Giác cao thượng hơn cả.

Sau khi suy xét, Đức vua Bimbisāra truyền hỏi nhóm sứ giả của Đức vua Pukkusāti rằng:

- Này các khanh, Đức vua Pukkusāti ngự tại kinh thành Takkasila có biết Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng đã xuất hiện trên thế gian này hay không?

Đoàn sứ giả tâu với Đức vua Bimbisāra rằng:

- Muôn tâu Đại vương, trong kinh thành Takkasila chưa từng nghe đến danh hiệu của Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng, thì Đức vua của hạ thần làm sao biết được Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng đã xuất hiện trên thế gian.

Đức vua Bimbisāra suy xét rằng:

“Đức vua Pukkusāti người bạn thân thiết chưa hề hay biết Đức Phật, Đức Pháp, Đức Tăng đã xuất hiện trên thế gian. Vậy ta nên chọn: Ân đức Phật, Ân đức Pháp, Ân đức Tăng làm món quà pháp vô giá biếu Đức vua Pukkusāti”.

Món quà Pháp Bảo

Đức vua Bimbisāra lấy một tấm vàng ròng không mỏng, không dày, chiều dài bốn hắc tay (cùi), chiều rộng một gang tay, ngự lên tầng lầu cao nguyện thọ trì 8 giới (uposathasīla), để thân và khẩu được trong sạch.

Đầu tiên Đức vua khắc 9 Ân đức Phật.

Buddhaguṇa: Ân đức Phật

“Itipi so Bhagavā Arahaṃ, Sammāsambuddho, Vijjācaraṇasampanno, Sugato, Lokavidū, Anuttaro Purisadammasārathi, Satthādevamanussānaṃ, Buddho, Bhagavā”

Ý nghĩa 9 Ân đức Phật:

1) Arahaṃ: Đức Arahán là Bậc cao thượng có thân khẩu ý hoàn toàn trong sạch và thanh tịnh, xứng đáng thọ nhận sự lễ bái cúng dường của chư thiên, phạm thiên và nhân loại.

2) Sammāsambuddho: Đức Chánh Đẳng Giác là Bậc tự mình chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn, diệt đoạn tuyệt mọi phiền não, mọi tham ái, mọi ác pháp không còn dư sót, đầu tiên trong toàn cõi thế giới chúng sinh; đặc biệt diệt được mọi tiền khiên tật, trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác, độc nhất vô nhị.

3) Vijācaraṇasampanno: Đức Minh Hạnh Túc là Bậc có đầy đủ Tam Minh, Bát Minh và 15 Đức Hạnh cao thượng.

4) Sugato: Đức Thiện Ngôn là Bậc thuyết pháp chân lý đem lại lợi ích thật sự cho chúng sinh.

5) Lokavidū: Đức Thông Suốt Tam Giới là Bậc thấy rõ, biết rõ chúng sinh thế giới, cõi thế giới, pháp hành thế giới.

6) Anuttaro purisadammasārathi: Đức Vô Thượng giáo hóa chúng sinh là Bậc giáo huấn chúng sinh cải tà quy chánh, cải ác làm thiện, từ hạng phàm nhân lên bậc Thánh Nhân.

7) Satthādevamanussānam: Đức Thiên Nhân Sư là Bậc Thầy của chư thiên, chư phạm thiên, nhân loại...

8) Buddho: Đức Phật là Bậc tự mình chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn đầu tiên trong toàn cõi thế giới chúng sinh, trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Giác độc nhất vô nhị, rồi Ngài thuyết pháp giáo huấn chúng sinh có duyên lành cũng chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế y theo Ngài; cũng chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn tùy theo năng lực ba-la-mật và hạnh nguyện của mỗi chúng sinh.

9) Bhagavā: Đức Thế Tôn là Bậc có 6 Ân đức đặc biệt do đầy đủ trọn vẹn 30 pháp hạnh ba-la-mật của Ngài.

Đó là ý nghĩa tóm tắt 9 Ân đức Phật.

Đức vua khắc câu kệ tán dương Ân đức Phật.

Yaṃ kiñci vittaṃ vā huraṃ vā
Saggesu vā yaṃ ratanaṃ panītaṃ
Na no samaṃ atthi Tathāgatena
Idampi Buddhe ratanaṃ panītaṃ
Etena saccena suvatthi hotu.

Tất cả mọi châu báu trong cõi người
Trong cõi Long vương, cùng các cõi trời,
Cũng không thể sánh bằng Đức Phật Bảo,
Đức Phật này là châu báu vô thượng.
Do năng lực của lời chân thật này
Mong hết thảy chúng sinh được an lành.

Tiếp theo Đức vua khắc 6 Ân đức Pháp:

Dhammaguṇa: Ân đức Pháp

“Svākkhāto Bhagavatā Dhammo, Sandiṭṭhiko, Akāliko, Ehipassiko Opaneyyiko, Paccattaṃ veditabbo viññūhi”.

Ý nghĩa 6 Ân đức Pháp:

1- Svākkhāto dhammo: Pháp gồm có 10 chánh pháp mà Đức Phật đã thuyết giảng hoàn hảo phần đầu, phần giữa, phần cuối, có ý nghĩa đầy đủ, văn chương trong sáng, rõ ràng và thanh tịnh.

10 chánh pháp là:

- Pháp học chánh pháp.

- 9 pháp Siêu tam giới (4 Thánh Đạo + 4 Thánh Quả + 1 Niết Bàn).

2- Sandiṭṭhiko dhammo: Chánh pháp gồm 9 pháp Siêu tam giới mà chư Thánh Nhân đã chứng đắc 4 Thánh Đạo - 4 Thánh Quả và Niết Bàn nào, rồi tự thấy, tự biết bằng trí tuệ của mình.

3- Akāliko dhammo: Chánh pháp đó là 4 Thánh Đạo cho quả tương xứng 4 Thánh Quả không có thời gian ngăn cách, nghĩa là sau khi chứng đắc Thánh Đạo nào liền cho Thánh Quả ấy sau một sát-na tâm diệt rồi sinh.

4- Ehipassiko dhammo: Chánh pháp đó là 9 pháp Siêu tam giới thuộc Chân nghĩa pháp rất trong sạch và thanh tịnh, nên dám mời đến để chứng kiến, để thực chứng, thực đắc.

5- Opaneyyiko dhammo: Chánh pháp đó là 9 pháp Siêu tam giới là pháp nên hướng tâm chứng đắc trước tiên, để mong giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

6- Paccattaṃ veditabbo viññūhi dhammo: Chánh pháp đó là 9 pháp Siêu tam giới mà chư bậc thiện trí Thánh Nhân đã chứng đắc rồi, tự mình biết rõ, tự mình nhập Thánh Quả hưởng an lạc Niết Bàn tịch tịnh.

Đó là ý nghĩa tóm tắt 6 Ân đức Pháp.

Đức vua khắc câu kệ tán dương Ân đức Pháp:

“Yaṃ Buddhaseṭṭho parivaṇṇayī suciṃ
Samādhi mānantarikaññamāhu
Samādhinā tena samo na vijjati
Idampi Dhamme ratanaṃ paṇītaṃ
Etena saccena suvatthi hotu.

Đức Phật cao thượng nhất thường tán dương
Chánh định thanh tịnh trong Thánh Đạo nào
Cho liền Thánh Quả ấy không ngăn cách
Mà các bậc thiền định trong tam giới
Không sánh bằng chánh định Siêu tam giới,
Đức Pháp này là châu báu vô thượng
Do năng lực của lời chân thật này,

Mong hết thảy chúng sinh được an lành.

Tiếp theo Đức vua khắc 9 Ân đức Tăng:

Saṃghaguṇa: Ân đức Tăng

“Suppaṭipanno Bhagavato sāvakasaṃgho, Ujuppaṭipanno Bhagavato sāvakasaṃgho, Ñāyappaṭipanno Bhagavato sāvakasaṃgho, Sāmīcippaṭipanno Bhagavato sāvakasaṃgho, Yadidaṃ cattāri purisayugāni aṭṭhapurisapuggalā, esa Bhagavato sāvakasaṃgho, Āhuneyyo, Pāhuneyyo, Dakkhiṇeyyo, Añjalikaraṇīyo, Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa”.

Ý nghĩa 9 Ân đức Tăng:

1- Suppaṭipanno: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc đã hành nghiêm chỉnh đúng theo lời giáo huấn của Đức Phật.

2- Ujuppaṭipanno: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc đã hành trung thực đúng theo pháp hành Trung Đạo, không quanh co lầm lạc.

3- Ñāyappaṭipanno: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc đã hành theo pháp hành Bát Chánh Đạo chứng ngộ Niết Bàn, giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

4- Sāmīcippaṭipanno: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc đã hành giới-định-tuệ đúng đắn xứng đáng để chúng sinh tôn kính lễ bái cúng dường.

Cattāri purisayugāni atthapurisapuggalā: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn có 4 đôi thành 8 bậc Thánh (tính theo tâm Siêu tam giới).

Chư Thánh Thanh Văn có 4 đôi:

Nhập Lưu Thánh Đạo → Nhập Lưu Thánh Quả
Nhất Lai Thánh Đạo → Nhất Lai Thánh Quả
Bất Lai Thánh Đạo → Bất Lai Thánh Quả
Arahán Thánh Đạo → Arahán Thánh Quả

Chư Thánh Thanh Văn có 8 bậc Thánh:

4 Thánh Đạo + 4 Thánh Quả: Nhập Lưu Thánh Đạo, Nhất Lai Thánh Đạo, Bất Lai Thánh Đạo, Arahán Thánh Đạo, Nhập Lưu Thánh Quả, Nhất Lai Thánh Quả, Bất Lai Thánh Quả, Arahán Thánh Quả.

5- Āhuneyyo: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc xứng đáng thọ nhận những thứ vật dụng mà thí chủ từ phương xa đem đến cúng dường quý Ngài, để mong được quả báu lớn.

6- Pāhuneyyo: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc xứng đáng thọ nhận những thứ vật dụng mà thí chủ dành cho những vị khách quý như quý Ngài.

7- Dakkhiṇeyyo: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc xứng đáng thọ nhận những thứ vật dụng mà thí chủ có đức tin trong sạch nơi Tam Bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, đem dâng cúng đến quý Ngài, để mong được quả báu tốt lành cho mình và những người thân quyến.

8- Añjalikaraṇīyo: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc xứng đáng cho chúng sinh chắp tay cung kính lễ bái cúng dường.

9- Anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa: Chư Thánh Thanh Văn đệ tử của Đức Thế Tôn là phước điền cao thượng của chúng sinh không đâu sánh được.

Đó là ý nghĩa tóm tắt của 9 Ân đức Tăng.

Đức vua khắc câu kệ tán dương Ân đức Tăng.

“Ye puggalā attha sataṃ pasatthā
Cattāri etāni yugāni honti
Te dakkhiṇeyyā Sugatassa sāvakā
Etesu dinnāni mahapphalāni
Idampi Saṃghe rataṃ paṇītaṃ
Etena saccena suvatthi hotu”.

Chư bậc Thánh thiện trí thường tán dương
Tám bậc Thánh là bốn đôi tương xứng
Chư Thánh Tăng ấy xứng đáng thọ nhận
Những phẩm vật cúng dường của thí chủ.
Quả báu lớn sẽ phát sinh đến họ,
Đức Tăng này là châu báu vô thượng
Do năng lực của lời chân thật này,
Mong hết thảy chúng sinh được an lành.

Pháp hành thiền định

Sau khi khắc Ân đức Tam Bảo xong, Đức vua khắc pháp hành thiền định, đề mục niệm hơi thở ra - hơi thở vô. Giảng giải tỉ mỉ phương pháp bắt đầu tiến hành đề mục niệm hơi thở ra - hơi thở vô cho đến khi chứng đắc tuần tự 4 bậc thiền hữu sắc.

Đức vua nhấn mạnh đặc biệt rằng: “Giáo pháp của Đức Phật dẫn dắt chúng sinh giải thoát khổ tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài. Nếu bạn có thể xuất gia được, thì thật là một điều cao quý nhất”.

Sau khi khắc xong món quà Pháp Bảo, Đức vua truyền lệnh đoàn sứ giả mang lá thư đến trình lên Đức vua Pukkusāti, yêu cầu Đức vua chuẩn bị làm lễ đón rước món quà Pháp Bảo cho thật long trọng. Trong thư Đức vua Bimbisāra ghi rõ rằng: “Khi cung kính tiếp nhận món quà Pháp Bảo này xong, bạn cung thỉnh lên lâu đài, chỉ một mình bạn mở ra cung kính đọc mà thôi”.

Đức vua Pukkusāti tiếp đoàn sứ giả, nhận được thư của Đức vua Bimbisāra. Đọc xong lá thư Đức vua liền truyền lệnh các quan trang hoàng cung điện thật lộng lẫy, sửa sang trang hoàng con đường từ kinh thành Takkasila đến biên giới, để làm lễ đón rước món quà Pháp Bảo của Đức vua Bimbisāra.

Tôn kính món quà Pháp Bảo

Với tâm tôn kính Pháp Bảo, Đức vua tự tay mình sắp đặt món quà Pháp Bảo từ đầu đến cuối. Trước tiên trải một tấm vải mịn dệt bằng lông thú trên tấm vàng ấy, rồi cuốn tròn lại đặt vào trong cái hộp nhỏ quý giá, tiếp theo đặt cái hộp nhỏ này vào trong cái hộp bằng vàng, đặt cái hộp bằng vàng này vào trong cái hộp bằng bạc, đặt cái hộp bằng bạc này vào trong cái hộp ngọc maṇī, đặt cái hộp bằng ngọc maṇī này vào trong cái hộp xích châu, đặt hộp xích châu này vào trong cái hộp hồng ngọc, đặt hộp hồng ngọc này vào trong cái hộp bích ngọc, đặt hộp bích ngọc vào trong cái hộp thạch anh, đặt hộp thạch anh vào trong cái hộp ngà, đặt hộp ngà vào trong cái hộp đá quý, đặt hộp đá quý vào trong các cái tháp và đặt tuần tự từ tháp nhỏ đến tháp lớn; cho đến cái tháp chắc chắn và đẹp nhất, xung quanh cái tháp này được quấn vải rồi đóng dấu ấn của Đức vua.

Đức vua Bimbisāra truyền lệnh rằng:

Này các Khanh, các Khanh hãy truyền lệnh của Trẫm đến các quan, quân và thần dân thiên hạ sửa sang, trang hoàng con đường từ kinh thành đến biên giới, để làm lễ cung nghinh tiễn đưa món quà Pháp Bảo đến kinh thành Takkasila.

Lễ cung nghinh Pháp Bảo

Được biết Đức vua Pukkusāti đã chuẩn bị sẵn sàng làm lễ đón rước món quà Pháp Bảo. Đức vua Bimbisāra tổ chức cuộc đại lễ tiễn đưa rất trọng thể. Đức vua Bimbisāra mặc đại lễ phục, làm lễ cung thỉnh ngôi Tháp Bảo đặt lên cái ngai quý báu trên lưng con voi báu của triều đình, bên trên có chiếc lọng màu trắng, có cờ hiệu của Đức vua; làm lễ cúng dường Pháp Bảo xong, cung kính tiễn đưa món quà Pháp Bảo đến kinh thành Takkasila. Đức vua ngự theo sau con voi báu cho đến biên giới mới ngừng lại; một lần nữa, Đức vua lễ bái cúng dường Pháp Bảo xong, mới truyền lệnh tiếp tục lên đường cung nghinh Pháp Bảo sang biên giới xứ khác. Đức vua đứng nhìn theo và nghĩ rằng: “Con đem hết lòng tôn kính Phật Bảo, Pháp Bảo, Tăng Bảo, nay con tiễn đưa Pháp Bảo đến kinh thành Takkasila, con thành kính như đang tiễn đưa Đức Phật”. Đến khi đoàn tùy tùng cung nghinh Pháp Bảo đi xa dần, không còn nhìn thấy nữa, Đức vua mới chịu hồi cung.

Lễ đón rước món quà Pháp Bảo

Đức vua Pukkusāti tổ chức lễ đón rước món quà Pháp Bảo tại biên giới rất long trọng, rồi cung nghinh về đến kinh thành Takkasila nhằm vào ngày rằm (ngày giới). Đức vua làm lễ tiếp nhận tại cung điện xong, làm y theo lời dặn trong thư của Đức vua Bimbisāra; Đức vua cung thỉnh lên lâu đài, không cho phép một ai theo hầu. Đặt món quà Pháp Bảo trên bàn, Đức vua quỳ gối, cung kính mở lớp vải có dấu ấn của Đức vua Bimbisāra, tuần tự mở từ cái tháp lớn đến các tháp nhỏ, đến lượt mở các hộp ngọc cũng tuần tự từ ngoài vào trong. Cuối cùng nhìn thấy một cuộn tấm vàng ròng, Đức vua hai tay nâng lên, đỡ ra đặt trên bàn và từ từ mở cuộn tấm vàng ròng ấy. Thấy mặt trên có lớp vải mịn quý giá, Đức vua nghĩ rằng: “Chắc chắn hôm nay ta được đọc điều ta chưa từng đọc, được biết điều ta chưa từng biết”.

Hai tay cung kính dở lớp vải mịn, nhìn thấy các dòng chữ đều đặn, Đức vua phát sinh đức tin trong sạch, bắt đầu chăm chú đọc từng chữ, từng câu 9 Ân đức Phật, liền phát sinh hỷ lạc chưa từng có bao giờ. Đức vua ngồi nhắm mắt hưởng sự an lạc một lát, rồi chăm chú đọc tiếp từng chữ, từng câu 6 Ân đức Pháp. Cũng như lần trước, phát sinh hỷ lạc chưa từng có, Đức vua cũng ngồi nhắm mắt hưởng sự an lạc. Tiếp theo chăm chú đọc từng chữ từng câu 9 Ân đức Tăng, cũng như hai lần trước phát sinh tâm hỷ lạc chưa từng có, rồi ngồi hưởng sự an lạc. Một lát sau, Đức vua đọc pháp hành thiền định, đề mục niệm hơi thở ra - hơi thở vô. Đức vua tiến hành thực hành niệm hơi thở ra - hơi thở vô theo sự hướng dẫn của Đức vua Bimbisāra, tuần tự chứng đắc từ đệ nhất thiền hữu sắc, đệ nhị thiền hữu sắc, đệ tam thiền hữu sắc cho đến đệ tứ thiền hữu sắc bậc thiền cao nhất của thiền sắc giới. Đức vua an hưởng sự an lạc thanh tịnh của thiền, kéo dài suốt nửa tháng, không quan tâm đến công việc triều chính. Thấy vậy, các quan trong triều, thần dân tụ hội thỉnh cầu Đức vua lâm triều trông coi triều đình, trị vì đất nước.

Nghe các quan yêu cầu như vậy, Đức vua suy xét: “Ta nên tiếp tục làm vua trị vì đất nước này, hay ta nên xuất gia theo giáo pháp của Đức Phật”. Quyết định xuất gia, nên Đức vua lấy thanh gươm cắt tóc, mở cánh cửa sổ ném tóc xuống và truyền bảo rằng: “Các ngươi hãy chọn người trị vì đất nước này”.

Tiếp theo, Đức vua truyền gọi vị quan cận thần thân tín đi tìm y bát đất, rồi tự mình mặc y với tác ý thiện tâm xuất gia theo giáo pháp của Đức Phật.

Sau đó, Đức vua trong hình tướng là một bậc xuất gia mặc y mang bát bước xuống lâu đài, đi ra khỏi thành Takkasila hướng đến kinh thành Rājagaha khoảng cách 192 do tuần. Khi đến kinh thành Rājagaha, Đức vua Pukkusāti không ngự vào cung điện yết kiến Đức vua Bimbisāra, mà nghỉ nhờ đêm tại lò gốm. Trong đêm ấy, Đức Thế Tôn từ kinh thành Sāvatthi ngự đến lò gốm cũng xin nghỉ nhờ qua đêm, để có cơ hội thuyết pháp tế độ Đức vua Pukkusāti, nhưng Đức Thế Tôn dùng thần thông che dấu kim thân của Ngài; mọi người chỉ thấy Ngài như một vị Tỳ-khưu bình thường mà thôi. Vì vậy, Đức vua Pukkasāti ở chung với Đức Phật từ đầu hôm, mà không nhận biết được Đức Phật.

Nhận thấy Đức vua Pukkusāti đang mệt mỏi, vì đi đường xa, nên Đức Phật đợi Đức vua Pukkusāti nghỉ ngơi cho lại sức. Khi ấy Đức Phật mới thuyết pháp tế độ Đức vua Pukkusāti. Khi nghe pháp xong, Đức vua Pukkusāti liền chứng ngộ chân lý Tứ Thánh Đế, chứng đắc từ Nhập Lưu Thánh Đạo - Nhập Lưu Thánh Quả, Nhất Lai Thánh Đạo - Nhất Lai Thánh Quả cho đến Bất Lai Thánh Đạo - Bất Lai Thánh Quả, trở thành bậc Thánh Bất Lai, đồng thời nhận biết được Đức Thế Tôn.

Đức vua Pukkusāti đảnh lễ Đức Thế Tôn, xin sám hối điều lỗi lầm của mình và kính xin Đức Thế Tôn cho phép xuất gia Sadi - Tỳ-khưu nơi Đức Thế Tôn. Nhưng rất tiếc vì chưa đủ tam y, nên Đức Phật chưa cho phép xuất gia trở thành Sadi - Tỳ-khưu. Trong khi Đức vua Pukkusāti đang tìm vải nơi đống rác, để may y, một con bò chạy đến húc vào Đức vua làm cho Đức vua chết ngay tại nơi ấy. Đức vua vốn là bậc Thánh Bất Lai, nên sau khi chết, do đệ tứ thiền sắc giới thiện nghiệp cho quả tái sinh cõi trời sắc giới Tịnh Cư Thiên (Suddhavāsa) cõi thứ nhất gọi là Vô Phiền Thiên (Avihā) sẽ chứng đắc Arahán Thánh Đạo - Arahán Thánh Quả, trở thành bậc Thánh Arahán sẽ tịch diệt Niết Bàn tại cõi trời ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong ba giới bốn loài.

Quả báu của món quà Pháp Bảo

Đức vua Pukkusāti đã chứng đắc các bậc thiền hữu sắc, có quyết định quan trọng từ bỏ ngôi vua, xuất gia gặp được Đức Phật. Và sau khi nghe Đức Phật thuyết pháp, Đức vua đã chứng đắc thành bậc Thánh Bất Lai, bậc Thánh bậc thứ ba trong Phật giáo, được tái sinh lên cõi trời sắc giới Phạm thiên Tịnh Cư Thiên, chắc chắn trở thành bậc Arahán và nhập Niết Bàn tại cõi trời sắc giới ấy, chấm dứt tử sinh luân hồi trong tam giới.

Đức vua Pukkusāti có được những quả báu tốt lành ấy là nhờ món quà Pháp Bảo của Đức vua Bimbisāra đã gửi biếu. Cho nên món quà Pháp ấy thật là vô giá.

Trong đời có những món quà quý giá đáng hài lòng; nếu món quà ấy là của một nhân vật quan trọng đáng tôn kính, thì nó trở thành một vật kỷ niệm, một của gia bảo trong gia đình. Như vậy, món quà ấy có giá trị về cả vật chất lẫn tinh thần, nhưng đem so sánh với món quà pháp mà người đã biết sử dụng để nâng đỡ cuộc đời của người ấy trở nên cao thượng, trở thành bậc thiện trí phàm nhân hoặc bậc Thánh Nhân, thì món quà pháp ấy thật là vô giá biết dường nào.

Cho nên, Đức Phật dạy:

“Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti...”
Pháp thí thắng tất cả mọi sự thí...

Như vậy, biết sử dụng chánh pháp làm món quà biếu đến những người thân yêu của mình, không những gây được môt thiện cảm khó quên, mà còn đem lại cho họ sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an lạc lâu dài, trong kiếp hiện tại lẫn nhiều kiếp vị lai.

Tiền kiếp Đức vua Pukkusāti.

Trong tích Ngài Đại đức Bāhiyadārucīriya có đoạn đề cập đến tiền kiếp của Đức vua Pukkusāti. Đức vua đã từng là một vị Tỳ-khưu trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa thời quá khứ. Vào thời ấy, giáo pháp của Đức Phật Kassapa sắp bị mai một. Một nhóm bảy vị Tỳ-khưu phát sinh động tâm, đồng tâm nhất trí với nhau, quyết tâm cố gắng tiến hành thiền tuệ, trước khi Phật giáo chưa bị mai một. Bảy vị Tỳ-khưu đảnh lễ ngôi Tháp Bảo, dẫn nhau vào rừng làm một cái thang bắc lên núi. Bảy vị Đại đức leo lên núi xong, xô đẩy cái thang ngã xuống. Bảy vị Đại đức quyết tâm tiến hành thiền tuệ. Ngay đêm thứ nhất, một vị Đại đức chứng đắc thành bậc Thánh Arahán cùng với Lục thông. Ngài sử dụng thần thông bay đi khất thực đem về chia cho 6 vị Tỳ-khưu còn lại. Nhưng 6 vị Tỳ-khưu ấy không chịu nhận vật thực, chỉ có quyết tâm tiến hành thiền tuệ mà thôi. Đến ngày thứ hai một vị Đại đức chứng đắc thành bậc Thánh Bất Lai có thần thông. Ngài sử dụng thần thông bay đi khất thực đem về chia cho 5 vị Tỳ-khưu còn lại, nhưng 5 vị Tỳ-khưu ấy cũng không chịu nhận vật thực, chỉ có quyết tâm tiến hành thiền tuệ mà không chứng đắc Thánh Đạo - Thánh Quả nào, vẫn còn là vị Tỳ-khưu phàm nhân. Đến ngày thứ bảy, thì cả 5 vị Đại đức đều viên tịch, do nhờ nghiệp thiện cho quả tái sinh lên cõi trời dục giới, hưởng mọi sự an lạc trong cõi trời ấy.

Vào thời kỳ Đức Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, 5 vị thiên nam chết từ cõi trời, do thiện nghiệp tái sinh làm người. Một vị là Đức vua Pukkusāti, các vị còn lại là Kumārakassapa, Dārucīriya, Dabba Mallaputta và Satiya Paribbājaka.

Do phước thiện ba-la-mật đã tích luỹ từ nhiều kiếp trong quá khứ, cho nên khi Đức vua Pukkusāti tiếp nhận được món quà Pháp Bảo của Đức vua Bimbisāra, có được cơ hội tốt làm nhân duyên phát sinh mọi thiện pháp đến với Đức vua Pukkusāti. Còn các vị khác đều có duyên lành đến hầu Đức Phật, được lắng nghe Đức Phật thuyết pháp tế độ, họ đều chứng đắc thành bậc Thánh Arahán.