11. Ông Hương lễ Nghè

Sinh quán làng An Định, xã Phước Hậu, nay là phường Nhơn Bình, thành phố Quy Nhơn, tên thật là Lê Công Trì, tục gọi là ông Hương lễ Nghè, thân sinh nhà thơ Vương Linh. Thuở nhỏ là người ham học võ nghệ. Sở trường về roi.
Ông là võ sư có hai ngọn roi rất cao diệu.
Một là ngọn roi chiến tức là trung bình tiên. Roi cao chỉ ngang đầu người, cầm ở giữa và đánh cả hai đầu. Người chỉ dạy ngọn roi này là một võ sư Trung Hoa tình cờ gặp trong một phiên chợ và vui lòng truyền lại cho ông. Sau một thời gian dài học tập, ông đã nhuần nhuyễn thế roi và đã trở thành một cao thủ sử dụng roi chiến.
Hai là roi đấu, tức là trường tiên (hay còn gọi là trường san, dài khoảng 3,15m). Sư phụ ngón roi này là ông Bầu Đê. Nhờ đã thạo ngọn roi chiến, nên khi ông gặp được ông Bầu Đê, ông lại chuyên tâm học thêm roi đấu.
Ông đã học được tất cả kỹ thuật về roi đấu của thầy. Khi ông Bầu Đê về già cô đơn, ông Hương lễ Nghè đã mời thầy về nhà phụng dưỡng được ít năm. Khi thầy đau yếu, trò lo thuốc thang chu đáo và khi thầy từ trần thì việc ma chay, tống táng như đối với cha mẹ.
Ngọn roi đấu đã học thành tài. Có thể nói là đương thời ít có đối thủ. Vì thế cho nên các võ sư Bình Định thường tôn ông làm thủ lĩnh mỗi khi có tổ chức đấu roi. Thường thì trong các lễ lộc hằng năm như Tết Tây (ngày 14-7, kỷ niệm cuộc Cách mạng Pháp) lễ vạn thọ (sinh nhật vua Bảo Đại) hoặc các tổ chức từ thiện... hễ có tổ chức đấu quyền, đấu roi thì các võ sư Bình Định đều nhờ ông làm chủ bài, dự trù nếu gặp tay lạ nào cao cường, các võ sư khác không địch nổi thì ông ra tay kết thúc. Chưa bao giờ Bình Định chịu thua đấu roi với các tỉnh. Mặc dù có câu "Roi Kinh, Quyền Bình Định" song có lẽ vì người tài giỏi ở Huế ít khi chịu vào Bình Định để tham gia các trận đấu, nên chưa có ai vào dự mà thắng được ông Hương lễ Nghè.
Có một lần lễ Tết Tây (14-7) được tổ chức tại sân cỏ, trước nhà thờ lớn Quy Nhơn, có cuộc đấu roi giữa 7 tỉnh miền Trung. Ở Huế năm ấy có một ông thị vệ nào tham gia. Các tay roi có tiếng của các tỉnh khác lần lượt bị các tay roi Bình Định hạ. Đến khi ông thị vệ ở Huế bước vào đấu trường thì các tay roi Bình Định như Chín Giác, Bảy Lụt đều không thể tránh khỏi vết nhọ mới đâm vào ngực. Hai Tửu - người nổi danh là cây roi cừ khôi trong đám trai trẻ Bình Định cũng chỉ chịu được vài ba thế đâm rồi ngực cũng lấm lọ đầu roi. Ông Hương mục Ngạc, người cầm đầu đoàn võ sĩ Bình Định, cha và cũng là thầy dạy võ của Hai Tửu, Bảy Lụt, Chín Giác nhận thấy ông thị vệ người Huế quả là một cao thủ, nên ông Hương mục Ngạc vội vã cho người chạy gấp lên An Định mời ông Hương lễ Nghè.
Tuy nằm tại An Định, cách Quy Nhơn gần mười cây số, ông Hương lễ Nghè vẫn nghe được tin tức cuộc đấu roi dưới Quy Nhơn, nên khi người đi mời vừa đến thì ông đã nai nịt gọn gàng.
Vừa đến nơi thì vừa lúc Hai Tửu vì chậm một tích tắc mà đành phải buông roi chịu lãnh một vết nhọ vào ngực.
Cả hội trường vang dậy tiếng hoan hô. Những tiếng hô lớn của các toán lính phủ theo từng nhịp một: Roi Kinh, Roi Kinh, Roi Kinh...
Sau khi bàn qua với ông Hương mục Ngạc, ông Hương lễ Nghè xin phép quan giám khảo nghỉ giải lao trong nửa tiếng đồng hồ. Ông nói:
- Xin cho quan thị vệ được giải lao vì khi nãy giờ quan đã đấu nhiều trận.
Quan thị vệ cười ha hả:
- Không chi mô. Tui đang còn sung sức lắm. Mời cụ vào thử chơi vài thế.
- Xin thỉnh quan nghỉ mệt một chốc rồi con xin hầu quan.
Sau một hồi nghỉ, quan thị vệ đĩnh đạc bước ra đấu trường. Ông Hương lễ Nghè cũng bước theo ra. Đấu trường im phăng phắc. Một bên tuổi trẻ sung mãn oai vệ hùng dũng. Một bên râu tóc đã bắt đầu bạc, nhưng uy nghi quắc thước. Cuộc đấu roi bắt đầu.
Cắc, cụp, cắc... cắc, cụp, cắc. Tiếng roi chạm vào nhau nghe như pháo nổ. Đấu một hồi, ban giám khảo truyền ngừng đấu và phán: Huề.
Nhưng ông Hương lễ Nghè ôn tồn nói:
- Xin ban giám khảo bảo "quan thị vệ" giơ cao hai tay lên.
Khi đó mọi người ồ to lên: "Có hai vết nhọ hai bên hố nách".
Thì ra ông Hương lễ Nghè đã sử dụng tuyệt kỹ "đâm so đũa" của thầy mình là ông Bầu Đê đã từng sử dụng mười mấy năm trước, khi đấu cùng một ông Tạo sĩ sống ở kinh.
Đấu trường vang dậy tiếng hoan hô. Các tay roi Bình Định vây quanh ông Hương lễ Nghè, nâng ông lên vai và "kiệu" đi chung quanh đấu trường.
Ông Hương lễ Nghè rất ít thu dụng học trò. Ông chỉ truyền một hai món tuyệt kỹ cho người nào hợp với ý ông. Như trường hợp của Quách Trường Sa là một. Ông thường hay kể chuyện về các trận đánh, các thế đánh cho Quách Trường Sa để suy ngẫm về nghệ thuật đánh roi.
Để giải thích về kỹ thuật đánh bật văng roi của đối phương, ông Hương lễ Nghè đã một lần thử với học trò mình là Quách Trường Sa. Chỉ trong vòng ba tiếng cắc... cụp... cắc, là roi của Trường Sa văng lên mái nhà, mặc dù biết trước và Trường Sa đã nắm thật chắc ngọn roi của mình.
Riêng với người học trò thư hai là Hộ Học thì roi không văng lên nóc nhà mà lại văng ra khỏi hàng rào. Nghệ thuật của ông Hương lễ Nghè là lúc giao đấu ông biết rõ đối phương nắm lấy roi như thế nào, chặt tay phải, chặt tay trái, hai tay đều chắc cho nên khi hai roi chạm nhau lần đầu ông đã phát hiện ra và dựa vào điểm ấy để mà làm roi đối phương khi đánh ra lại được roi của ông "trợ lực" để hất văng lên hoặc văng qua một bên.
Ông Hương lễ Nghè đã học được thầy hai tuyệt kỹ về roi và cũng đã theo được chí thầy là không đi vào con đường thi cử. Ông thường theo thầy đi tham quan các buổi đấu võ trong các buổi hội hè. Hai thầy trò tuy tham quan song lại không tham dự. Khi nhìn ra một thế đánh hay thì thầy thường chỉ vẽ rành rẽ cho trò hoặc hai thầy trò cùng thảo luận bàn bạc khi rảnh rỗi.
Ông Hương lễ Nghè cũng giống thầy ở chỗ là chỉ thi đấu với những cao thủ cuối cùng. Như trường hợp quan thị vệ người Huế là một.
Thật ra Quách Trường Sa không hẳn là học trò của ông Hương lễ Nghè, vì Quách Trường Sa học roi ông Hương lễ Nghè và dạy lại Hương lễ Nghè bộ ngựa Tứ Ngung.
Ông Hương lễ Nghè chẳng những nổi tiếng về môn đánh roi nổi tiếng mà còn có một cây roi đặc biệt. Đó là một loại cây cau núi có tên là Cây Nhóc. Màu đen, mắt nhặt, đặc ruột rất cứng, đánh nghe chan chát nghe như có pha kim loại. Cây roi nhóc càng dùng lâu càng lên nước đen nhánh, nặng như sắt. Đánh mạnh không gãy, dao chém không sờn, đặc biệt khi uốn cong thì có sức bật rất mạnh mà không hề cong vẹo. Chủ nhân thường dùng nó trong một thế đánh gọi là "bật roi". Giống như thế đánh của bút sắt, song bút sắt dùng để đâm kẻ địch, còn "bật roi" là để đánh địch khi cận chiến hoặc ở vào chỗ chật hẹp khó có trớn đánh đòn ngang.