Sai lầm 'chết người' của B-52 trên bầu trời Hà Nội

Cập nhật lúc 27 PM, 12/12/2012

Khai thác triệt để sự "chủ quan" của những người thiết kế B-52, các nhà kỹ thuật quân sự Việt Nam đã góp phần hạ gục uy danh của Không lực Hoa Kỳ trên bầu trời Hà Nội.



(ĐVO) Radar cổ lỗ "miễn nhiễm" với nhiễu của B-52

Nhằm đối phó với B-52 và các thủ đoạn gây nhiễu của Không quân Mỹ, trong giai đoạn 1968-1970, Tiểu đoàn Trinh sát nhiễu đặt dưới sự chỉ huy của Đội trưởng Đội trinh sát nhiễu kiêm Phó phòng Quân báo Phan Thu được điều đi nhiều nơi để thu thập, nghiên cứu các thủ đoạn gây nhiễu của máy bay địch ở nhiều vị trí khác nhau trên đất nước, đặc biệt là trên tuyến vận tải 559.

Qua quá trình hoạt động, các cán bộ đã phát hiện ra một điều đặc biệt, máy gây nhiễu địch không gây nhiễu rãnh sóng 3cm. “Trong suốt thời gian hoạt động trinh sát, chúng tôi không thu được nhiễu 3cm của địch. Như vậy, B-52 chưa gây nhiễu dải sóng 3cm đối với các loại radar phòng không", Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Trung tướng Phan Thu kể lại.

Thực tế, không phải người Mỹ lơ là bỏ qua dải việc gây nhiễu ở dải sóng này. Trên B-52 có lắp một máy gây nhiễu ALR-18, nhưng loại máy này được dùng để đối phó với radar MiG-21, do đó, ăng ten gây nhiễu lại hướng về phía đuôi B-52. Vì vậy, không ảnh hưởng đến các radar dưới mặt đất.



B-52 có lắp máy gây nhiễu ALR-18 hướng về phía đuôi để gây nhiễu radar của MiG-21.


Đối với người cán bộ trinh sát nhiễu, phát hiện này là vô cùng quý giá vì trong lực lượng phòng không của ta có trang bị một loại radar làm việc ở rãnh sóng 3cm, đó là đài radar bắt mục tiêu K8-60 thường dùng cho pháo cao xạ 57mm, do Trung Quốc chế tạo viện trợ cho ta. Đài K8-60 làm việc ở 2 rãnh sóng 10cm và 3cm. Với phát hiện trên, cán bộ ở phòng nghiên cứu kỹ thuật quân chủng quyết tâm giải bài toán ghép phần tử mục tiêu của radar K8-60 làm việc ở dải sóng 3cm với đài điều khiển SAM-2.

Tháng 11/1971, các cán bộ trinh sát nhiễu cùng tổ cán bộ phòng nghiên cứu kỹ thuật đã đề xuất lên quân chủng dùng radar có bước sóng thích hợp đo ghép và truyền phần tử mục tiêu tới đài điều khiển tên lửa chống nhiễu B-52, bộ khí tài được gọi chung là KX.



Sơ đồ ghép nối đài điều khiển tên lửa và đài radar K8-60.


Sơ đồ mạch điện truyền phần tử từ đài radar K8-60 sang đài điều khiển tên lửa.


Kết quả trinh sát hoàn hảo

Tháng 2/1972, Bộ Quốc phòng chỉ thị đưa radar K8-60 phục vụ ở Tiểu đoàn 89, Trung đoàn 274 lúc đó bố trí tại Quảng Bình.

Sau khi lắp đặt xong, phòng nghiên cứu kỹ thuật bố trí một lực lượng ở lại theo dõi. Khi đó, Đội trưởng Phan Thu trực tại đài điều khiển tên lửa, đồng chí Hoàng Thế Kỳ trực tại KX cùng tham gia chiến đấu với Tiểu đoàn 89 để kiểm nghiệm lại khả năng bắt mục tiêu B-52, chống nhiễu và chống tên lửa Sơrai.

Kết quả, trong 2 tháng (22/2-6/4/1972), khí tài KX đã bắt được mục tiêu 18 lần, trong đó có 2 lần bắt được B-52 và 16 lần bắt được máy bay chiến thuật. Cự ly bắt được khoảng 40km, có lần là 60km, bám tự động chính xác 30km.

“Tháng 11/1972, chúng tôi còn tiến hành một cuộc thử nghiệm nữa trước sự chứng kiến của Tham mưu phó Quân chủng Vũ Xuân Vinh, viện trưởng viện Kỹ thuật Quân sự Hoàng Đình Phu. Chúng tôi đã cho đài K8-60 và đài điểu khiển tên lửa cùng bám sát tự động vào một máy bay Il-28 và một MiG-21. Kết quả, phần tử mục tiêu của 2 đài radar đều khớp khít với nhau”, Trung tướng Phan Thu kể thêm.

Sau các kết quả như vậy, Bộ tư lệnh Quân chủng quyết định quyết định cho triển khai đề tài cải tiến lắp vào 6 bộ khí tài S-75 Dvina ở yếu địa Hà Nội để chuẩn bị đánh B-52, tuy nhiên chỉ hoàn thành được 2 bộ.

Do thời gian đã quá gấp gáp, dù đã có sự giúp đỡ của Z-119 (trực thuộc Tổng cục Hậu cần) nhưng quân chủng chỉ mới kịp triển khai được 2 bộ, kể cả bộ thử nghiệm được tháo ra từ Tiểu đoàn 89. Hai bộ khí tài được lắp cho Tiểu đoàn 79 Trung đoàn 257 bố trí ở Nam sông Hồng và Tiểu đoàn 57 Trung đoàn 261 bố trí ở Bắc sông Hồng”, ông nói.

Người Mỹ bất ngờ

Trong chiến dịch 12 ngày đêm cuối 1972, Tiểu đoàn 57 đã tận dụng tốt thông báo phần tử mục tiêu từ radar K8-60 để đánh B-52.

Trong trận đánh rạng sáng ngày 21/12, chỉ trong 10 phút, Tiểu đoàn 57 đã đánh một trận xuất sắc, bắn rơi 2 B-52 bằng 2 quả đạn S-75.

Đặc biệt, ở Tiểu đoàn 79 đã bắn rơi một B-52 hoàn toàn bằng phương pháp so kim thống nhất phần tử với radar K8-60.

Thấy được hiệu quả của đài K8-60, sau ngày 25/12, Bộ tư lệnh Quân chủng cho sử dụng toàn bộ đài K8-60 có trên địa bàn Hà Nội để bắt B-52. Nếu bắt được mục tiêu thì thông báo ngược về các sở chỉ huy trung đoàn, sư đoàn phòng không cho đến tận sở chỉ huy quân chủng.

Cùng với các kinh nghiệm từ trận đánh trước, từ 26/12 trở đi cho đến khi kết thúc chiến dịch chúng ta đã giành được nhiều thắng lợi ròn rã hơn.




Trong ảnh, đài radar pháo cao xạ K8-60 trưng bày tại Bảo tàng Phòng không - Không quân. Ảnh: Phượng Hồng





“Một điều thú vị, radar K8-60 có khả năng phân biệt B-52 với các loại máy bay cường kích, tiêm kích giả (tín hiệu nhiễu) B-52. Đó là do các đặc điểm riêng của tiến hiệu phản xạ B-52 thu được trên K8-60.

Ngoài ra, đài K8-60 còn có lợi thế là không bị Sơrai tấn công, do loại tên lửa đó chỉ nhắm vào rãnh 10cm đài tên lửa. Do đó, khí tài gần như thoát được sự chống phá điên cuồng của không quân chiến thuật Mỹ trong hoạt động chế áp điện tử.

Có lẽ sau này khi biết một trong những cách mà bộ đội Việt Nam bắt được B-52 trong màn nhiễu, những vị tướng tá sừng sỏ Không quân Mỹ chỉ có nước “chắp tay bái phục” các cán bộ kỹ thuật quân sự Việt Nam.



Nói thêm về rãnh sóng 3cm không bị gây nhiễu, Trung tướng Phan Thu cũng chia sẻ hai điều làm ông tiếc nuối:

“Thứ nhất, tên lửa SAM-3 mà Liên Xô viện trợ cho ta và ta đã tiếp nhận xong trước thời điểm B-52 vào đánh Hà Nội nhưng không thể triển khai kịp. Tên lửa SAM-3 sử dụng radar có đèn phát làm việc ở rãnh sóng 3cm cùng loại K8-60. Nếu tên lửa SAM-3 về kịp thì trong bối cảnh lúc đó khi mà sóng radar 3cm chưa bị nhiễu thì tên lửa SAM-3 sẽ là mối uy hiếp rất lớn đối với B-52.

Thứ hai, chúng ta lại không cho phối hợp radar K8-60 với đại đội pháo 100mm (độ cao bắn vượt trên 10.000m) có máy chỉ K6-19 để bắt và đánh B-52. Từ rất sớm chúng ta đã nhận biết được khả năng K8-60 có thể bắt được B-52 không bị nhiễu.

Trong khi radar K8-60 của trung đoàn 57mm vẫn còn số lượng đáng kể ở Hà Nội. Nếu điều này được thực hiện, pháo 100mm có thể tham gia chiến đấu bằng phần tử radar K8-60. Khi đó, chúng ta sẽ có nhiều hỏa lực hơn để đánh B-52 và thắng lợi nhất định ròn rã hơn”.



Tiểu sử Trung tướng Phan Thu



Trung tướng Phan Thu - nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn trinh sát nhiễu.
Trung tướng Phan Thu sinh ngày 16/6/1931 tại tỉnh Thà Khẹt (Lào). Sau Cách mạng tháng 8/1945, ông cùng gia đình trở về Hà Nội. Toàn quốc kháng chiến 1946, ông tản cư về làng và làm nhiệm vụ giúp đỡ bà con, dạy bình dân học vụ, đi tuyên truyền kháng chiến. Ngày 6/1/1949, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam.

Tháng 5/1950, ông nhập ngũ Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ông được cử đi học Lục quân Khóa VI tại trường của ta đặt ở Vân Nam, Trung Quốc. Học xong, ông được giữa lại làm trợ giáo hai khóa 7-8.

Sau 1950, ông cùng đơn vị pháo binh 105mm về tham gia nhiều chiến dịch lớn của quân đội, như chiến dịch Hòa Bình. Năm 1954, ông được chuyển về phòng không, học pháo cao xạ trung cao 88mm của Liên Xô viện trợ tại Thẩm Dương (Trung Quốc).

Từ 1956-1967, ông làm trợ lý radar phòng huấn luyện Sư đoàn phòng không 367. Trong giai đoạn này, ngoài công tác huấn luyện cho bộ đội sẵn sàng chiến đấu, ông cũng có những đề tài nghiên cứu cải tiến radar SON-9A bắt mục tiêu bay thấp, nâng công suất phát radar SON-9A…

Năm 1967, ông được bổ nhiệm làm Phó phòng Khoa học Quân sự rồi làm Đội trưởng Đội trinh sát nhiễu kiêm Phó phòng Quân báo.

Ngày 28/5/1970, ông được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang Nhân dân. Khi đó, ông đang là Phó phòng Quân báo kiêm Đội trưởng Đội nhiễu và là Trưởng phòng Nghiên cứu Kỹ thuật Quân chủng Phòng không – Không quân.