Miếu Ông Hổ

[kuhang]

Tục thờ thần Hổ ở Đồng Nai

Hầu hết các ngôi đình ở Đồng Nai đều có miếu hay bàn thờ Cọp với các tên gọi như Hổ thần, Mãnh hổ Sơn quân, Bạch Hổ, Chúa Sơn Lâm... Trước các đình thường có những bức bình phong được chạm trổ, đắp phù điêu, vẽ thể hiện hình tượng của vị chúa tể rừng xanh này trông dáng vẻ uy nghi, oai dũng.



Tục thờ thần Hổ là một trong những tín ngưỡng dân gian của những người di dân từ thuở trước còn lưu lại. Biên Hòa - Đồng Nai là vùng đất mới, núi rừng bạt ngàn, nhiều thú dữ, đặc biệt là nhiều cọp: "Đồng Nai xứ sở lạ lùng. Dưới sông sấu lội trên giồng cọp um", đã đe dọa trực tiếp đến cuộc sống, quá trình khẩn hoang của những người di dân. Vì vậy, tâm lý lo sợ về mối nguy hiểm này đã khiến cho họ thờ Cọp, tôn Cọp lên chức Ông Cả của làng xóm để mưu cầu một cuộc sống bình yên. Hằng năm, ở đình khi diễn ra lễ cúng tế, tại bàn thờ thần Hổ thường được cúng bằng thịt heo. Có những nơi, người ta tin rằng, vào ban đêm, thần Hổ sẽ về hưởng và đem một tờ sớ khác cho làng xóm.


Tại một số đình, còn có tục thờ "Thanh Long và Bạch Hổ". Đây là một quan niệm về thuật phong thủy. Xem như thế đất của đình là mạch quý, bên tả có Thanh Long bảo vệ, hữu có Bạch Hổ trấn giữ nên không có gì xâm phạm được. Hoặc bức bình phong có hình Sơn Quân có thể hiểu là một dạng yếm bùa các thế lực tà ma không được đến khu trung tâm khi đã có vị chúa tể này canh gác.



Ngày nay, vùng Biên Hòa - Đồng Nai phát triển, cảnh quan có nhiều đổi thay. Thú dữ, trong đó có loài Cọp không còn quấy nhiễu như xưa, thậm chí chúng còn đứng trước nguy cơ bị diệt chủng. Thế nhưng, tín niệm trong dân gian về thờ Hổ thần vẫn còn được bảo lưu, duy trì trong một chừng mực nhất định. Nhiều câu chuyện liên quan đến loài Cọp với người dân trong quá trình khai khẩn xưa vẫn còn đựơc truyền tụng. Chuyện đánh Cọp cứu dân ở vùng Phú Hội (Nhơn Trạch), Hóc Ông Che (Hóa An)...; chuyện Cọp giúp người với sự tích Miếu Bà Mụ ở Bến Gỗ (Long Thành), chuyện Cọp dữ được cảm hóa trở nên hiền lành ở Bửu Long (Biên Hòa), Đá Chồng (Định Quán)... như nhắc nhớ về một thời xa xưa của những lớp di dân đến khai khẩn cách đây trên ba thế kỷ.



Người Việt ở Biên Hòa thờ thần Hổ với những thần hiệu khá độc đáo trong các miếu thờ. Trong số những miếu thờ, hình ảnh vị chúa tể Sơn lâm được khắc họa bằng hình ảnh oai vệ, hay danh xưng được ca ngợi tột bật lên hàng thần, hàng tướng, hàng Cả. Đặc biệt, trong các miếu thờ thần Hổ ở Đồng Nai, duy nhất có một miếu thờ mà trong đó bày phần đầu thật của một con Cọp. Đây là nét độc đáo, hiếm thấy trong tục thờ này ở Nam bộ. Phải chăng, điều này thể hiện sự dung dị, hài hòa trong cách sống, tín niệm của những lớp di dân trước đây. Trước sức mạnh của muôn thú, họ vừa nể sợ, sẵn sàng thờ cúng, tôn Cọp lên hàng thần linh để mưu cầu cuộc sống bình yên nhưng họ cũng sẵn sàng thể hiện sức mạnh của mình nếu đã kính cẩn, muốn sống hài hòa nhưng không được tôn trọng, điều cầu mong chính đáng không được đáp ứng?



Những chuyện kể về Cọp rất đa dạng và mang nhiều sắc thái khác nhau, bổ sung cho kho tàng chuyện kể văn hóa dân gian Đồng Nai thêm phong phú. Và trên hết, qua đó những chuyện kể này cũng cho chúng ta những nhận thức được về buổi đầu lịch sử của việc khai khẩn đất Đồng Nai trước đây. Đó là sức sống mãnh liệt của các lớp người đi trước; những phong tục, tập quán của họ trên vùng đất mới. Những điều tưởng chừng như đơn giản, bình thường ấy lại là một cuộc đấu tranh chống lại thế lực thiên nhiên, góp phần cho việc tạo dựng cuộc sống hôm nay từ những bước đi đầu tiên mở cõi. Cái cốt nhân nghĩa, thiện lành trong chuyện kể về loài cọp cũng gợi lên bao điều mà con người phải suy nghĩ.

Nguồn : http://www.baodongnai.com.vn/vanhoa/...g-nai-2051872/

[kuhang]

Dấu ấn “ông hổ” trong tín ngưỡng dân gian

(AGO) - Trong quá trình mở đất, lưu dân phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức từ rừng sâu, nước độc. Trong đó, loài cọp được xem là một thế lực tự nhiên đã được người dân thần thánh hóa trong tín ngưỡng dân gian.

Vùng đất Nam Bộ xưa nổi tiếng là miệt “dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um”. Từ những bước chân đầu tiên trên vùng đất mới, người ta đã sớm nhận ra đây là vùng đất của những loài thú dữ. Trong cuộc chiến đấu để sinh tồn, lưu dân phải “phá sơn lâm, đâm hà bá” mới có được cuộc sống yên bình. Tất nhiên, khi đã “phá sơn lâm” ắt phải chạm trán với “chúa sơn lâm”.




Dù phải luôn đấu tranh chống lại loài cọp nhưng lưu dân vẫn tôn sùng “ông Ba Mươi”. Khắp cả vùng Nam Bộ, đâu đâu cũng nghe những huyền thoại về loài cọp. Vì thế, trong các ngôi đình thần luôn có một vị trí trang trọng dành cho “ông hổ”. Thông thường, người ta lập hẳn một ngôi miếu nhỏ để thờ cọp trong khuôn viên đình, cũng có nơi miếu được xây dựng độc lập rất to, đẹp.

“Ông hổ” trong tín ngưỡng của người dân là loài vật có linh tính, tình cảm, hiểu được lẽ phải, bảo vệ người ngay, trừng trị kẻ gian. Ngoài ra, “ông hổ” cũng là một vị thần giúp người dân chống lại những thế lực tiêu cực từ cuộc sống. “Bất kỳ ngôi đình nào cũng có nơi thờ cúng “ông hổ”. Vì cọp được xem là chúa sơn lâm, chúa của muôn loài nơi núi rừng nên được người dân phong thần. Chúng tôi đặt miếu “ông hổ” trong khuôn viên đình không ngoài hàm ý cầu mong sự phù hộ để làng xóm bình yên, mùa màng tươi tốt” - ông Phan Văn Trạng, Trưởng ban Quý tế đình thần Bình Mỹ (Châu Phú), chia sẻ.

An Giang với miền Thất Sơn hùng vĩ vốn được xem là giang sơn của loài cọp trong quá khứ. Vì thế, những câu chuyện về cọp đã trở thành một phần không thể thiếu trong cái vẻ huyền bí, linh thiêng của vùng đất này. Điển hình là huyền thoại về ông Tăng Chủ, đại đệ tử của Phật Thầy Tây An, nhiều lần đánh cọp, giúp dân. Có lần ông đã giúp một con cọp trắng bị hóc xương khỏi bệnh. Cọp nhớ ơn nên đã mang heo rừng về dâng để tỏ lòng kính trọng. Ông đã khuyên con bạch hổ đó theo đường tu hành, về sau cọp chết, người dân cũng lập một ngôi miếu thờ gần chùa Trại Ruộng (xã Thới Sơn, Tịnh Biên).

Tương truyền, vùng Bảy Núi đã từng là nơi định cư của loài cọp trắng. Dấu ấn rõ ràng nhất là núi Bạch Hổ, một tên gọi khác của núi Cấm. Theo huyền thoại dân gian, cọp trắng trên núi Cấm là cọp tu nên không hề làm hại dân lành. Ngược lại, cọp trên núi Bà Đội Om là giống cọp vằn rất hung tợn, thường hay nhiễu hại dân sinh. Vì thế, đã có những cuộc chạm trán giữa đàn cọp của hai ngọn núi ở khá gần nhau này


Người dân đến cúng bái tại hang Ông Hổ trên núi Cấm

Ngày nay, trên núi Cấm vẫn còn dấu vết hang Ông Hổ ở khu vực vồ Thiên Tuế. Nơi đây, khách hành hương đến cúng bái quanh năm. “Nghe nói hang ông Hổ rất linh thiêng nên tôi cũng muốn một lần ghé thăm cho biết. Vừa viếng ông Hổ lại vừa dặn lòng mình phải biết hướng đến điều thiện, không làm điều gì trái với đạo đức, lương tâm” - ông ba Điệt, khách hành hương ở Phú Tân, thật tình.

Không chỉ tồn tại ở chốn núi rừng là những linh vật biết tu hành, cọp còn được xem là loài vật có nghĩa, có tình khi sống chan hòa với con người. Tiêu biểu là câu chuyện con hổ có nghĩa trong huyền thoại về địa danh cù lao Ông Hổ. Dân gian truyền tụng, xưa kia có hai vợ chồng làm nghề chài lưới trên sông Hậu. Một dịp tình cờ, họ cứu được một chú cọp con sắp chết đuối. Cọp được mang về nuôi, chăm sóc như con. Sau khi hai vợ chồng chết, cọp bỏ vào rừng sinh sống. Mỗi năm ngày giỗ, nó lại mang về một con heo rừng tế lễ cha mẹ nuôi. Tuy chỉ là huyền thoại dân gian nhưng câu chuyện trên chứa đựng nhiều ý nghĩa nhân văn, cho thấy dấu ấn sâu sắc về loài cọp trong tâm thức người lưu dân buổi đầu mở đất.

Ngày nay, loài cọp ở Nam Bộ chỉ còn tồn tại trong những câu chuyện kể nhưng chúng vẫn mang dấu ấn đậm nét trong văn hóa tín ngưỡng dân gian. Huyền thoại về loài cọp phản ánh phần nào thời kỳ gian lao vất vả của tiền nhân trong mấy trăm năm định làng lập ấp.

Bài, ảnh: MINH TIẾN

Nguồn : https://baoangiang.com.vn/dau-an-ong...an-a97012.html