[12 Nhân Duyên] - P2/13: Vô minh duyên hành

[smc]

Đức Phật Thích Ca Mâu Ni vì lòng bi mẫn tuyên thuyết Lý Duyên Khởi - 12 nhân duyên hình thành Khổ Uẩn - với chi pháp đầu tiên: Vô minh duyên hành.

1- Vô minh:

- Tất cả các Hành thường có, là do bởi Vô minh làm duyên, là phát sanh từ Vô minh. Vậy, với nhân như thế nào mà Đức Thiện Thệ lại khải thuyết Vô minh là duyên đầu tiên trong liên quan tương sinh? Vì lẽ Vô minh là nhân đầu tiên, là cội căn, là nguồn gốc, là nơi sắp bày tất cả NGHIỆP BẤT THIỆN, là nơi sẽ làm cho chúng sanh đi đến Khổ thú.

- Vì lẽ vẫn còn là Phàm phu, khi bị Vô minh che lấp, thì thường thực hiện sự việc khổ đau bất khả hỷ, chỉ là dẫn đến sự tiêu hoại phát sanh đến với mình vì bị nóng nảy thiêu đốt bởi phiền não. Khi thực hiện các yếu tố tiêu hoại, thì thường sẽ phát sanh dẫn đến Địa Ngục, Ngạ Quỷ, Atula, và Bàng Sanh.

Với nhân như thế, bậc Thầy Giáo Chủ khải thuyết đưa Vô minh lên thành duyên đầu tiên, khải thuyết phần Vô minh trước bởi vì tất cả Pháp có Hành, Thức, v.v… sẽ phát sanh lên được là do nương vào Vô minh làm duyên, và người đón nhận sự khổ đau cũng do bởi Vô minh, là nhân đầu tiên của tất cả mọi nhóm khổ đau, thích hợp với luồng Phật ngôn bi mẫn khải thuyết cho chư Tỳ kheo như sau: Tất cả Hành thường cận y với Vô Minh.

2- Duyên:

- Duyên là: do nương nhờ vào, rồi diễn biến hiện hành, và có Duyên làm thành việc nâng đỡ. Tất cả Hành có Vô minh ủng hộ, có Vô minh giúp đỡ. Với nhân như thế, tất cả Hành có Vô minh làm duyên, và Hành là Thiện và Bất Thiện tập hợp bài trí.

3- Hành:

- Hành được phân chia ra sáu thể loại như sau:

1. Phúc Hành 2. Phi Phúc Hành 3. Bất Động Hành
4. Thân Hành 5. Khẩu (Ngữ) Hành 6. Ý Hành

- Tất cả Hành thường có Vô minh làm duyên. Tất cả Thức sẽ phát sanh cũng do nương vào Hành.

- Thức là Pháp thường nhiên được hiểu biết theo cách đặc biệt. Danh và Sắc có Thức làm duyên, gọi là Danh vì thành Pháp hướng dẫn và dẫn dắt, gọi là Sắc vì thường tiêu hoại đổi thay. Gọi là Xứ vì thành chỗ phát sanh. Gọi là Xúc vì có sự xúc chạm. Gọi là Thọ do thọ lãnh Cảnh. Gọi là Ái do có sự khát vọng nhiễm đắm. Gọi là Thủ do có sự dính mắc, chấp giữ. Gọi là Hữu do trở thành sản địa của tất cả chúng sanh. Gọi là Sanh do thành sản địa của việc tái tục.

Tất cả Pháp này sẽ phát sanh cũng do trước tiên là nương nhờ vào Vô minh. Vô minh đã hiện hữu, thì Hành thường được phát sanh theo một cách tuần tự, cho đến Ưu Não là nơi cuối cùng. Vô minh thường che khuất lấp lấy trí tuệ, là nhân sẽ làm cho giác ngộ Tứ Thánh Đế (tương tự như câu Phiền não tức Bồ Đề). Vô minh làm duyên cho Hành, như có Phúc Hành, v.v … (6 hành bên trên).

- Gọi là Phúc Hành tức là tạo tác việc Thiện. Gọi là Phi Phúc Hành tức là tạo tác việc Bất Thiện. Gọi là Bất Động Hành tức là Tối Vi Hành của các bậc Thánh Nhân bất chuyển động, không rúng động. Gọi là Thân Hành tức là Hành huân tập hiện hành theo phần Thân tạo tác. Gọi là Ngữ Hành tức là Hành huân tập hiện hành theo phần Lời nói ra. Gọi là Ý Hành tức là Hành huân tập hiện hành theo phần Ý nghĩ
suy.

- Cả ba trường hợp, đó là Thân Hành, Ngữ Hành, Ý Hành, được sắp xếp thành Thiện cũng có, Bất Thiện cũng có, và Vô Ký cũng có. Phát sanh về phía Thiện được gọi là Phúc Hành. Nếu phát sanh về phía Bất Thiện được gọi là Phi Phúc Hành.

Thiện được huân tập hiện hành trong Thân Môn, là người xả thí và tôn kính đảnh lễ Phật, Pháp, Tăng, ảnh tượng Phật, bảo tháp, v.v… gọi là Thân Hành và được tính vào trong Phúc Hành.

Một trường hợp khác, người được nhìn thấy chư tỳ khưu Tăng và Sa Di đi trì bình khất thực, không những thế, khi được thấy người ăn xin nghèo khổ đến nhận của xả thí, rồi đi thông báo với người có đức tin rằng, “Chư tỳ khưu Tăng và Sa Di đến trì bình khất thực, và người ăn xin nghèo khổ đến xin của xả thí. Tất cả người có tâm tín ngưỡng, hãy hành động đem vật thực đến để bát cho Chư Tăng, hãy đem vật thực xả thí đến cho người ăn xin. ” Với hành động tuyên bố như thế, gọi là Ngữ Hành được tính vào trong Phúc Hành, Thân Hành cũng phải, và Ngữ Hành cũng phải.

Nếu là phần Bất Thiện tức là thực hiện ba trường hợp về Thân Hành Ác, là sát đạo, trộm cắp, tà dâm, do như thế gọi là Phi Phúc Hành. Nếu đề cập đến vọng ngữ, lưỡng thiệt, ác khẩu, ỷ ngữ, cũng gọi là Ngữ Hành và được tính vào trong Phi Phúc Hành.

Một trường hợp khác, Tư Thiện phối hợp trong Ý Môn ở phần Vô Tham với hành động không có tham lam, không có oán thù, và có chánh kiến, gọi là Ý Hành và được tính vào trong Phúc Hành. Nếu như Tư Bất Thiện phát sanh trong Ý Môn ở phần Tham Nhiễm, chăm chú vào tài sản của người, oán hận và tà kiến, gọi là Ý Hành và được tính vào trong Phi Phúc Hành.

=> Nên hiểu biết khi Vô minh hiện hữu thì tất cả Hành được hiện hữu. Khi Vô minh hiện hữu thì Hành được phát sanh. Vô minh là hành động bất liễu tri trong tất cả Tứ Thánh Đế, có Khổ Thánh Đế, v.v… hiện hữu trong thời lúc nào, thì tất cả Hành cũng thường huân tập hiện hành vào thời lúc đó.

Một khi Vô minh đã hiện hữu, thì làm phát khởi sự suy nghĩ rằng, có an lạc trong vòng luân hồi. Khi đã được ý thức rằng, có sự an lạc trong vòng luân hồi, thì tất cả Hành cũng thường huân tập hiện hành trong thời lúc đó, do đó, mới bảo rằng Vô minh làm duyên cho Hành phát sanh.

Cũng nên hiểu biết là Tuệ trong Tứ Thánh Đế, là trí tuệ hiện hành trong Tứ Thánh Đế, thì Vô Minh đây, nếu đã phát sanh thì cũng không có thể hiểu biết được về sanh khổ, già khổ, bệnh khổ, chết khổ, và trái lại, có ý thức là an lạc. Vì lẽ tự thỏa mãn với tài sản ái dục, có tâm tánh si mê, là người dể duôi, không có khả năng vượt qua được sanh lão bệnh tử, là nguyên nhân kết hợp giữ chặt vào trong vòng sanh tử luân hồi. Vô minh thống trị tâm tánh và làm nhân cho đi loanh quanh ở trong vòng luân hồi. Vô Minh không có khả năng vượt qua, thoát khỏi Hữu được.

Với nhân như thế, bậc trí tuệ là người có tiên thiên thông tuệ, nên có sự hiểu biết là Vô minh làm duyên cho phát sanh Hành trước tiên, có Phúc Hành, Phi Phúc Hành, Bất Động Hành, Thân Hành, Ngữ Hành, Ý Hành.