5 BÀ NGŨ HÀNH

[phoquang]

Chúa Xứ Nguyên Nhung

Cập nhật ngày: 20/04/2012 1950
Ở Nam bộ có tục thờ Bà Chúa Xứ. Nhiều người biết đến ngôi chùa thờ Bà Chúa Xứ ở Núi Sam (huyện Thoại Sơn, thị xã Châu Đốc, tỉnh An Giang). Nhưng ở các địa phương, nơi nào cũng có những cơ sở thờ tự thờ Bà Chúa Xứ, có nơi là một bàn thờ trong đình, chùa hoặc là một ngôi miếu nhỏ trong khuôn viên đình, chùa; có nơi chỉ thờ riêng Bà Chúa Xứ. Thông thường, những cơ sở thờ tự này được gọi là miếu (có lẽ là do kiến trúc có quy mô nhỏ, nhỏ đến mức người ta không thể đi vào được mà chỉ có thể khom lưng vào để cắm nhang, lạy vái). Thông thường, ở những ngôi miếu này, trên thần vị, chỉ ghi là Chúa Xứ (thường viết bằng chữ Hán nên cũng có thể đọc là Chủ Xứ). Nhưng cũng có miếu ghi rõ là Chúa Xứ Nguyên Nhung. Vậy, Chúa Xứ Nguyên Nhung là vị thần nào? Ở Bạc Liêu, có vài ngôi miếu như thế, ví dụ như miếu Bà Chúa Xứ Nguyên Nhung ở thị trấn Phước Long (huyện Phước Long).

Ngôi miếu này được xây dựng vào năm 1940, do ông Mai Văn Pho dựng nên ban đầu bằng vật liệu cây lá, là ngôi miếu gia đình nhưng sau này được coi như của thôn xóm, thành lập Ban Trị sự gồm một số thành viên trong xóm. Tuy thờ Bà Chúa Xứ nhưng không tổ chức ngày lễ vía Bà mà chỉ tổ chức lễ Hạ Điền - một nghi thức lễ gắn với sản xuất nông nghiệp thường được tổ chức ở đình làng (vào ngày 16/3 âm lịch hằng năm. Đến nay vẫn chưa rõ vì sao ở đây lại lấy ngày này làm lễ Hạ Điền vì ở nhiều đình làng khác ở Nam bộ, ngày tổ chức lễ Hạ Điền vào ngày mùng 5/5 âm lịch - ngày lễ cúng Thần nông, còn gọi là ngày lễ xuống đồng, bắt đầu một mùa vụ mới).

Từ “nguyên nhung” làm cho nhiều người tưởng đây là Bà Chúa Xứ đi đánh giặc(!). Thật ra, đây chỉ là cách gọi Bà Chúa Xứ với tên gọi “đầy đủ”. Theo tư liệu trên trang web tỉnh Tiền Giang, Bà Chúa Xứ Nguyên Nhung là Chúa Xứ Thánh mẫu - vị thần phù hộ nông dân trong một ấp. Đây là vị thần tên “là Ũma - tức nữ thần Bảo Tồn của đạo Bà La môn tại Ấn Độ. Nữ thần Ũma được dân tộc Chăm biến thành Po Nagar - bà Mẹ xứ sở; được người Việt biến thành Ngung Mang nương - là nữ thần phù hộ người đi khai hoang. Từ miền Trung, Po Nagar được đồng nhất thành Thiên Y A na - bà Chúa Ngọc Thánh phi, tục gọi là bà Chúa Ngọc, bà Chúa Xứ hoặc Chúa Xứ Thánh mẫu. Nhà Nguyễn xếp Thiên Y A na Diễn Ngọc phi vào bậc thượng đẳng thần... Từ đó, khi khai hoang lập xong một ấp thì lưu dân xây dựng ngôi miếu thờ Chúa Xứ Thánh mẫu”.

T.C

(còn tiếp)

http://baobaclieu.vn/newsdetails/2EC...othoitiet.aspx


https://vi-vn.facebook.com/Ch%C3%BAa...8631056511644/