Khám phá bí mật 'túi phép' của thầy Mo xứ Mường

[Trường Giang]

Khám phá bí mật 'túi phép' của thầy Mo xứ Mường

Khi thầy mo Lựng đổ túi ra tôi hết sức ngạc nhiên vì trong đó không phải là những lá bùa phép mà lại là rất nhiều thứ cổ vật độc đáo.

Để tìm hiểu về công việc "bí hiểm" của những thầy mo... tôi cất công lên xứ Mường xa xôi để tìm gặp một thầy mo thứ thiệt. Khi đi tới xứ Mường Bi (nay thuộc huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) hỏi người dân nơi đây, mọi người cho tôi biết, thầy mo ở đây thì có nhiều nhưng nổi tiếng nhất là Mo Lựng.
Ông được coi như một "pho sách sống" của xứ Mường vì thuộc làu sử thi Đẻ đất đẻ nước dài hơn 50.000 câu thơ và am hiểu sâu sắc phong tục tập quán của người Mường.

Thầy mo không phải thầy thuốc

Đường vào nhà mo Lựng là một con đường đất trơn trượt, lối vào cây cối mọc um tùm đúng chất nguyên sơ của các bản làng dân tộc vùng cao. Thấy khách đến Mo Lựng vui vẻ chào đón, khi biết tôi làm nhà báo muốn tới tìm hiểu về công việc của những người được gọi là thầy Mo, ông càng có vẻ khoái chí.
Mo Lựng tên đầy đủ Bùi Văn Lựng sinh năm 1957, đến đời ông là đời thứ 7 làm mo. Nhà có đông anh em, nhưng thầy Lựng là người có "căn duyên" nhất, nên được chọn làm người kế nghiệp. Ngay từ khi còn nhỏ ông đã đi theo các cụ làm lễ, nghe mo các bài sử thi, dần dần những nghi lễ đó thấm nhuần vào ông.

Thầy mo Bùi Văn Lựng trong trang phục lễ khi đi mo
Người Mường thờ cúng tổ tiên và theo tín ngưỡng đa thần giáo, họ rất quý trọng thầy mo vì cho rằng thầy mo chính là sứ giả giữa thế giới thần linh và nhân gian.
Vừa nhâm nhi chén trà, mo Lựng vừa cho tôi biết: "Thầy mo là một người thầy cúng trong các bản, làng, chuyên làm các lễ linh thiêng, lễ hội, đầy tháng tuổi cho trẻ sơ sinh, rước cô dâu mới về nhà, dựng miếu mạo, ma chay, chặt hạ cây cổ thụ, dựng nhà mới…Những công việc liên quan đến phong tục tập quán.
Nhiều người cứ nghĩ rằng, các thầy mo đều là những người tài giỏi, có đức độ, biết làm nhiều thủ thuật xua đuổi tà ma để chữa bệnh cho mọi người. Ngược lại, cũng không ít người cho rằng, việc làm mo mang tính chất lừa gạt, dối trá...

Một nghi lễ thầy mo tiến hành khi đưa tiễn người đã khuất
Thực ra, thầy mo chỉ là một người mang lấy trách nhiệm thực hiện một số công việc liên quan đến tín ngưỡng, tâm linh của cá nhân, của cộng đồng. Do vậy, họ phải có một vài bí quyết nhất định do tiền nhân truyền lại. Có một điểm rất rõ ràng mà không phải ai cũng hiểu: thầy mo không phải là thầy thuốc".
Một số người làm mo cũng có biết một số loại thuốc nam chữa bệnh, nhưng việc họ biết tìm thuốc hoàn toàn khác với việc họ làm nghề thầy mo. Mỗi khi có việc cần nhờ, người trong bản lại đến tận nhà đón thầy mo Lựng về nhà mình. Thầy Lựng cho biết "công việc chủ yếu nhất của thầy mo là việc ma chay đưa tiễn người quá cố hoặc đám giỗ.
Nghi thức để tiến hành mo cho một người qua đời đầu tiên phải mời quan Thiên Thư, Đại Thánh về phù hộ, sau đó thắp hương, thắp đèn từ 5 đến 7 đêm. Trong khoảng thời gian này, thầy mo ngồi đọc sử thi Đẻ đất đẻ nước rồi đến Đẻ loài người đẻ vật để linh hồn người quá cố được bình an, siêu thoát.
Việc mo đọc sử thi Đẻ đất đẻ nước là một cách an ủi, ru rín, hướng con người vào lòng tin, sự thánh thiện sẽ được phù trợ - đó là chữa về tâm lý nhằm giúp người bệnh tin vào sự tốt đẹp, huyền diệu của vũ trụ, trấn an tình thân. Tiếng chuông, mõ khi cúng là thứ âm nhạc tác động vào thần kinh, tạo cảm giác đưa luồng sinh khí khỏe mạnh vào cơ thể”.

Túi "phép" của thầy mo

Mỗi khi đi mo, mo Lựng luôn mang bên mình một chiếc túi vải thô, bên trong đựng các vật để làm lễ gọi là túi Khoát. Đây được coi là một "vật bất ly thân" của ông.
Chiếc túi "phép" của thầy mo Lựng đã được lưu truyền 7 đời, bên trong đựng rất nhiều cổ vật quý giá. Rất ít người được nhìn thấy chứ chưa nói đến được sờ tận tay những "bảo vật" của thầy mo. Vì tôi lặn lội đường xá xa xôi lên tận đây nên mo Lựng cũng phá lệ, mở túi "phép" để cho tôi xem bảo bối gia truyền.

Thầy mo Lựng với chiếc túi "phép" như một vật bất ly thân
Khi thầy mo Lựng đổ túi ra tôi hết sức ngạc nhiên vì trong đó không phải là những lá bùa phép gì mà bên trong túi có rất nhiều thứ cổ vật độc đáo. Từ những viên đá thạch anh trắng, đá hình chân răng, sừng sơn dương, nanh lợn lòi, nanh sói...đã hóa thạch đến lưỡi rìu xéo bằng đồng thau có pha vàng. Đặc biệt trong đó có bộ răng hàm tinh tinh hóa thạch là vật thiêng độc nhất vô nhị, cả Mường Bi không ai có được.
Thầy Bùi Văn Lựng cho biết: "Túi phép thường dùng để giúp người hay đau ốm được khỏe mạnh. Mỗi vật trong túi phép tượng trưng cho một mệnh hợp thành túi Khoát. Khi đi làm lễ, các đồ trong túi được đổ ra một chậu nước sạch hoặc ngâm vào rượu sau đó bôi lên đầu người bệnh để lấy vía, phần còn lại đổ lên phía trên đầu giường nơi người bệnh nằm".
Những thứ cổ vật này đều có lịch sử lâu đời và rất có giá trị, mo Lựng cũng đã tặng vài thứ đá quý hiếm cho Bảo tàng dân tộc học Việt Nam.
Cổ vật quý giá bên trong túi "phép" của thầy mo Lựng:

Chiếc túi vải chứa đựng "bảo bối" của thầy mo Lựng

Bộ răng hàm của tinh tinh hết sức quý hiếm

Chiếc răng nanh sói hóa thạch

Sừng sơn dương, linh dương, hoẵng, lợn lòi dùng để gọi vía

Một chiếc rìu đá có lịch sử lâu đời

Một miếng lưỡi cày bằng đồng thau có pha vàng





(Sưu Tầm)