TÍCH PHẬT THẦY

[Love_Tamlinh]

TÍCH PHẬT THẦY

LỜI GIỚI THIỆU

Hàng năm, đến ngày vía Phật Thầy 12/08 al, các đạo hữu Bửu Sơn Kỳ Hương cùng nhau hành hương trở về các chùa Phật Thầy để hành lễ, và cũng là dịp đàm đạo và chia sẻ trong bổn đạo về con đường tu học.

Kể từ năm 1849 Đức Phật Thầy ra hành đạo, cứu bịnh và khuyến giáo mọi người tu tập theo Tứ Trọng Ân, Đời Đạo song tu, và thay đổi với cách thờ tấm Trần Điều, hành theo pháp vô vi… Có một câu hỏi mà trong bổn đạo Bửu Sơn Kỳ Hương chưa được giải đáp trong 164 năm qua về hành trạng của Đức Phật Thầy, về quê hương, về căn gốc của Phật Thầy. Trên TGVH đã sưu tầm tất cả những bài văn sấm giảng của Phật Thầy, và nhiều tài liệu nghiên cứu xung quanh đề tài này, nhưng thực ra mới chỉ là những giả thuyết mà thôi, chưa có bất kỳ một tài liệu nào chính thức giới thiệu đầy đủ và chi tiết về cuộc đời hành đạo của Đức Phật Thầy.

Năm 2013 như một duyên lành trong bổn đạo đã đến, ước nguyện của bổn đạo đã được toại nguyện, khi Tích Phật Thầy đã được giáng bút, kể chi tiết câu chuyện tâm linh từ khi Phù Thiên Thái tử xuống thế đầu thai khai đạo, dạy người đời biết tu, và bổn đạo sẽ được nghe kể đầy đủ câu chuyện cuộc đời hành đạo của Đức Phật Thầy, trải qua đúng với sự sắp đặt trước của Trời Đất:

Xác thân lúc trẻ lúc già
Lúc trai lúc gái lẫn pha sang hèn
Lúc thì đẹp tựa hoa sen
Lúc thì nương chốn đồng phèn sậy lau
Khi thân đui hủi ốm đau
Khi thì má phấn môi đào đẹp tươi
Khi thì độ bịnh cứu người
Khi mang tù tội khóc cười dở dang

TGVH hân hạnh là trang mạng đầu tiên giới thiệu với mọi người toàn tập Tích Phật Thầy, bắt đầu khởi đăng vào đúng dịp lễ vía Đức Phật Thầy 12/08 âm lịch năm nay 2013.

Bản quyền thuộc về tác giả Dạ Châu.
Đại diện và hiệu đính bởi ông Nguyễn Tuấn Thanh.
Mọi trích dẫn xin vui lòng ghi nguồn www.thegioivohinh.com

[Love_Tamlinh]

TÍCH PHẬT THẦY

Cuốn 1 - GIÁO ĐẦU

THƯỢNG THIÊN

Ngọc Hoàng ngự chốn cung Ly
Chiếu tri thiên hạ an nguy dữ hiền
Truyền đòi Thái tử Phù Thiên
Đến cung Ly để nghe truyền thời cơ
Các chư Tiên Thánh đứng chờ
Chư Thần khắp cõi kịp giờ vào nghe
Phù Thiên Thái tử nào dè
Sông Thiên Hà cứ làm bè thả trôi
Trống chiêng thúc gọi mấy hồi
Phù Thiên Thái tử vẫn ngồi ven sông
Kim Tinh Thái Bạch lão ông
Quỳ xin Ngọc Đế việc trong thế trần:
Tinh Quân mẹ của ngôi thần
Đã sai Thần nữ xuống trần đầu thai
Nước nào cũng có nhân tài
Năm châu cõi thế nhiều tay thông quyền

Nam Tào, Bắc Đẩu tâu liền:
Cõi trần hiện có một miền dân ngu
Đã không biết chữ tỉnh tu
Tâm không rộng mở, hiềm thù ghét vơ
Đã sanh nhầm đất dại khờ
Phải tương thân ái cậy nhờ lẫn nhau
Đàng nầy chẳng chịu thương nhau
Lại riêng mặc kệ ai sao cũng là
Chúa Vua dân chúng chẳng hòa
Nằm quanh ven biển gọi là Việt Nam
Xứ này cũng có chùa am
Của người khác nước hay làm để tu
Hiện nay cõi ấy rối bù
Tây phương giáo sĩ vân du la cà
Hiện đem giáo pháp Lang sa
Nhà thờ xây dựng, Cửa Dà phá tung
Ba miền gọi Bắc, Nam, Trung
Chia ra năm phái tranh hùng với nhau
Dân nghèo rất sợ binh đao
Nông thương ngư nghiệp nghề nào cũng buông
Người già đói quá chết luôn
Lúa ngô không có lụy tuôn vắn dài
Nay tâu Ngọc Đế biết hay
Sai kẻ có tài xuống thế cứu dân
Thương trần thì phải xuống trần
Để tìm ra cách cứu dân khổ nàn
Nơi đây có đủ các hàng
Bốn ngôi Tiên Phật luận bàn xem sao!

Lão Quân Thái Thượng tâu vào:
Bà Tây Vương Mẫu từ nào đến nay
Học trò bà rất có tài
Các cô Tiên nữ cao tay thông quyền
Phải sai ít kẻ đi liền
Ra tài phép lạ cứu yên người phàm
Miền Nam đất nước Việt Nam
Phải xây tạo lại chùa am mới là
Nếu ai thấy cửa Vô Dà
Biết ngay chỗ để người ta tu hành
Nếu tu thì phải hiền lành
Cho người cõi thế bớt tranh sắc tài.

Ngọc Hoàng phán trước Long ngai:
Phù Thiên Thái tử có tài lắm đa
Hôm nay Đại Hội Chương Tòa
Phật Tiên Thần Thánh hội đà đủ ngôi
Sen mây Thái tử thường ngồi
Hôm nay sao vắng chiêng hồi không nghe
Hay là Thái tử đi khoe
Phép hay tài lạ người nghe đặng cười
Để ta đọa thế làm người
Trăm ngàn đau khổ gấp mười thế gian!

Phù Thiên Thái tử vội vàng
Vào Cung Ly Điện vấn an chư Thần
Vị nào thấy cũng an thân
Nhưng mà đôi mắt ngó trân cảm tình
Người nầy đọa cõi chúng sinh
Rất nên tội nghiệp phép linh hết rồi.
Ngọc Hoàng phán rõ khúc nôi
Phù Thiên Thái tử hãy ngồi nghe đây:
Con lo cỡi hạc chơi mây
Sông Thiên Hà đến khuấy rầy Thiên binh
Chẳng lo trau sửa thân mình
Ham chơi xuống thế mặc tình đi chơi
Đi hoài chớ chẳng nghỉ ngơi
Lẫn lộn cõi đời nửa Phật nửa ma
Xác thân lúc trẻ lúc già
Lúc trai lúc gái lẫn pha sang hèn
Lúc thì đẹp tựa hoa sen
Lúc thì nương chốn đồng phèn sậy lau
Khi thân đui hủi ốm đau
Khi thì má phấn môi đào đẹp tươi
Khi thì độ bịnh cứu người
Khi mang tù tội khóc cười dở dang
Để cho Thái tử liệu toan
Muốn ngao du cũng có đàng ngao du
Truyền thâu hết phép linh phù
Ba trăm năm thế dạy tu người đời
Thương vì Thái tử con Trời
Nên cho Tiên Thánh theo thời hầu xem
Hai con Chánh quỷ theo kèm
Phá cho Thái tử hạnh xem thể nào!

Phù Thiên đặt gối tâu vào:
Trình Cha! Cha dạy lẽ nào cũng vâng
Xuống trần là cõi vui mừng
Đủ trò vui mắt con ưng xuống trần
Muôn tâu Ngọc Đế ra ân
Cho con xuống trần thì phải con Vua
Con không chịu kẻ quê mùa
Con là Thái tử con Vua cõi Trời
Nếu mà rớt xuống cõi đời
Cũng là Vua Chúa con thời mới đi!

Ngọc Hoàng ấn lịnh Thiên Quy:
Đây là lịnh đọa chẳng thì phải sai
Con đừng nài nỉ dằng dai
Thiên binh, Thiên tướng bắt ngay coi là
Xô ngay xuống cõi Ta bà
Ba trăm năm thế coi mà làm sao!

Ra ân ban đức Thiên tào
Cho mười vị Phật độ vào lúc nguy
Thiên Thần theo hộ tám vì
Thiên Tiên mười vị đồng đi hạ phàm
Miền Nam đất nước Việt Nam
Dưới tay có đủ người phàm hộ thân.

Phù Thiên Thái tử xuống trần
Vào nhà họ Nguyễn thiệt phần vua quan
Tinh Quân tâu lịnh Ngọc Hoàng:
Muôn tâu Ngọc Đế luận bàn thế nhân
Mắt xem hạ giới cõi trần
Nơi nào cũng có Thánh Nhân dạy đời
Năm châu bốn biển nơi nơi
Vui buồn lẫn lộn khóc cười hèn sang
Cũng đồng mặt đất đứng ngang
Kẻ đang chiến thắng người đang lo rầu
Đất bằng hóa biển thảm sầu
Biển nhiều nơi hóa nương dâu núi đồi
Lòng người nay lở mai bồi
Ghét ưa lắm lúc đứng ngồi đắng cay.

Ngọc Hoàng ông mới phán rày:

Cũng vì Thái tử tối ngày bê tha
Thì cho nó xuống Ta bà
Vân du cứu độ gần xa cõi đời
Để cho có phước cõi Trời
Thiện duyên tạo phước người đời mang ân
Có tài cứu độ muôn dân
Có công có đức cõi trần thế gian
Có nhiều công đức thênh thang
Hồn về mới được hưởng nhàn Thần Tiên
Có tài thiếu đức chẳng yên
Khó ngồi ngôi vị Hoa Liên Sen Đài
Thương cho Thái tử có tài
Nhưng còn kém đức mới đày thế gian
Thôi thôi đừng có luận bàn
Phật Thần Tiên Thánh thế gian phải tuần
Đương ngồi một chỗ hưởng phần
E mòn quả vị thì thân lụy phiền
Dù thân là Thánh là Tiên
Cũng phải hạ miền cứu kẻ chúng sanh
Các ngôi nghe lịnh ban hành
Bãi chầu Ngọc Đế xem rành trần gian.

Phù Thiên vào họ Nguyễn hoàng
Chọn người làm gốc chọn hàng chúa vua
Dù cho lựa chọn chanh chua
Cũng sanh nhầm phải nhà vua thất thời
Chẳng qua là lịnh của Trời
Con vua mà chẳng nối đời làm vua
Con vua mà phải vào chùa
Chẳng còn tướng sĩ bốn mùa quạnh hiu
Huyền cơ máy tạo xoay chiều
Phù Thiên Thái tử rất nhiều cam go.

[Love_Tamlinh]

TRUNG NHÂN GIAN

Nhắc năm một tám không hai (1802)
Nam Trung cùng Bắc chẳng ai an lòng
Dân đen lưng trống túi không
Lo mà nạp thuế Đàng trong, Đàng ngoài
Trâu bò không được nghỉ cày
Đồng sâu thâu hoạch lên rày đồng cao
Núi đồi bất cứ nơi nào
Miễn là có đất cùng nhau cấy trồng
Dân nghèo thì chẳng ở không
Dân giàu thì vẫn có lòng tham ô
Vua quan bán chức bày phô
Không cần đèn sách vẫn vô huyện hàm
Người Nam hành hạ người Nam

Tống công chồng vợ luận đàm thảm thê
Vợ chồng bàn luận đủ bề
Ta theo hộ giá vua Lê bấy chầy
Mà nào ta có lòng khuây
Vua Lê, chúa Trịnh lòng đây khóc thầm
Kể từ nhà Chúa Trịnh Sâm
Lấn quyền Vua phải âm thầm khổ đau
Một trăng ba buổi thiết trào
Một năm hai lượt sứ Tàu sang Nam
Thiết triều tiếp sứ luận bàn
Vua Lê xong việc rồi cam phận mình
Phu nhơn Tống Ngọc phân minh
Chuyện người cũng nói chuyện mình nói luôn
Nước sông nó cũng có nguồn
Làm người xét lại dư muôn lo phiền
Từ vua Hiển Đế trị yên
Ông làm Bảo Giá Bệ tiền nhà Lê
Ông coi Phủ Chúa xum xuê
Bao nhiêu thuế má thâu về một nơi
Chúa năm trăm vợ ăn chơi
Con thì thôi đã rớt rơi dư ngàn
Gốc cung Hiển Đế thở than
Chúa chọn gái lịch đem sang rất nhiều
Cô nào cô nấy đáng yêu
Vua Lê nghe Chúa cũng nhiều con ra
Tôi ông thì tuổi đã già
Thấy Tăng Hoàng hậu sanh ra ba nàng
Đàn bà máu đỏ khó an
Nên lâm sản hậu chết ngang tức thì
Ba cô Công chúa hài nhi
Tôi ông mới ẵm hai vì Công nương
Trình Vua đủ hết mọi đường
Vua Lê sợ Chúa toan đường nói ra:
Hai khanh nuôi giúp con ta
Cho theo họ Tống có mà được chăng
Họ Lê tuy tiếng cao thăng
Mà tâm luôn mãi trọc trằn khó an
Chúng ta vâng lịnh Thánh hoàng
Nuôi hai Công chúa dinh đàng làm con
Cải tên cải họ mới còn

Tống công nghe kể cười giòn thốt ra:
Gái lớn thì Tống Sơn Hà
Gái nhỏ tôi đặt gọi là Ngọc Châu
Còn Công chúa út Tây lầu
Nguyễn Huệ đã cưới từ lâu rồi mà,
Nay tôi nhắc chuyện đã qua
Kể từ Nguyễn Ánh Bắc Hà nạp lương
Tôi nhìn Nguyễn Ánh mà thương
Mới mười tám tuổi văn chương đủ đầy
Phúc Thuần sai nó đến đây
Nạp lương cho Trịnh đủ đầy mấy kho
Thương thay còn hỡi học trò
Việc dâng cống phẩm mà lo mưu mầu
Nên tôi gả Tống Ngọc Châu
Cho Nguyễn Phúc Ánh từ lâu đó bà
Trịnh Bồng bắt Tống Ngọc Hà
Ép lòng tôi gả cho nhà Trịnh luôn
Nhắc ra tôi cũng thấy buồn
Ngọc Châu, Nguyễn Ánh êm suôn nghĩa tình
Thay vì trong việc dùng binh
Nguyễn Ánh cưới một gái xinh họ Trần
Cũng là tột đỉnh giai nhân
Chánh danh của ả là Trần Tố Loan
Ngọc Châu khốn khổ gian nan
Ba lần kiết tử thai mang nhâm thần.

Cũng vì tranh nước tranh dân
Giáo sĩ Đa Lộc tính gần tính xa
Tâu cùng Nguyễn Ánh như hà:
Nay phi Tống thị sanh ra Tử hoàng
Là hoàng Phúc Cảnh hiền ngoan
Sang Tây cầu viện Pháp hoàng cứu binh.

Con nuôi ta phải hy sinh
Cháu ngoại ta cũng cầu binh nước người
Nhắc ra thêm lắm hổ ngươi
Phúc Cảnh một tuổi bắt thời đi Tây
Con ta làm mẹ buổi nầy
Con còn trứng nước đi Tây một mình
Nên theo sang Pháp viện binh
Tức là bị giữ làm tin nước ngoài
Ba năm sang Pháp khổ thay
Đến khi về nước chảy dài giòng châu
Thị phi Trần thị sàm tâu
Nên Nguyễn Phúc Ánh nhạt câu ân tình
Bấy lâu tôi ráng làm thinh
Nay tôi kể rõ tâm tình bà nghe
Ngọc Châu nó có nào dè

Tống Ngọc mới nói nè nè phu quân
Mai nầy sửa soạn băng rừng
Vào thăm cho biết việc quân thể nào!

Tống ông liền mới nói mau:
Khỏi đi khỏi đứng khỏi vào Sài Côn
Dù bà gặp Nặc Ôn Nôn
Cũng chưa đánh thức mê hồn Tố Loan
Tôi nhờ thám tử hỏi han
Cho đi thám thính rõ ràng rồi đa
Phu nhơn nay tuổi đã già
Đàng đi viễn vọng thì xa dặm dài
Phi nhanh là ngựa như bay
Khứ hồi một tháng lẻ hai ngày đường
Còn bà là cụ nhiễu nhương
Mất mấy tháng trường bà biết hay không
Lại còn có giặc canh phòng
Quân tuần mật hiệu Đàng trong Đàng ngoài!

Tống Ngọc nghe nói cười dài
Tôi nghe Quang Toản bắt đày Ngọc Châu,
Tống công nghe hỏi gật đầu:
Nguyễn Huệ bắt Tống Ngọc Châu ba lần
Có người cứu được thoát thân
Thoát chết ba lần thành nội Phú Xuân
Nay đà mang họa vào thân
Bị Nguyễn Quang Toản bắt gần nửa năm
Nguyễn Ánh thì lại bặt tăm
Con ta thì bị giam cầm đã lâu
Việc quân nhớ tới mà rầu
Cầm quân thắng bại là câu bình thường
Cái câu phụ tử tào khương
Con ta là gái đủ đường đắng cay
Mới sanh chẳng có mấy ngày
Mẹ đà bỏ xác thân rày bơ vơ
Quân Vương thì lại ngẩn ngơ
Làm Vua như cá trong lờ khó ra
Phải đành phú thác cho ta
Ngọc Châu với Tống Sơn Hà khác nhau
Kể ra tôi cũng lòng đau
Mong dân lạc nghiệp mong sau hiệp hòa
Mong ngày Ánh - Huệ thuận hòa
Cái thù bắt vợ bỏ qua dân nhờ
Quang Toản là đứa trẻ thơ
Không thương chú bác không chờ ý dân
Ngọc Châu phải chịu khổ thân
Cháu ta ba đứa chết dần nay mai
Ông bà than vắn thở dài...

Phút đâu thám tử báo ngay tin mừng
Đây là kín nhẹm việc quân
Quang Toản ra lịnh cầm chân mười người
Lính sai rặt kẻ dễ ngươi
Nếu ai bị bắt kể người ra ma
Thời mai đến hạt Nhị Hà
Có chín ngôi nhà giòng suối chia đôi
Quan quân tạm nghỉ một hồi
Vốn không trói buộc kéo lôi tội đồ
Dẫn đi thong thả ra vô
Gặp tay thổ phỉ ô hô nguy nàn
Không ngờ Mường - Mán chí cang
Lén quân canh gác dẫn đàng Ngọc Châu
Dẫn đi chẳng biết đi đâu
Chúng tôi thám thính hỏi câu dịu dàng
Người trên sơn cước đảm đang
Bảo rằng dẫn lối đưa đàng cho đi
Có ba đứa trẻ hài nhi
Hai trai một gái phương phi má đào
Mười bà xấp xỉ như nhau
Chúng chưa có biết bà nào Ngọc Châu
Quân Tây Sơn quá cơ cầu
Bắt con trẻ nít đi đâu thế à
Chánh nhân ai bắt đàn bà
Tay không chẳng phải người ra chiến trường
Bắt người đang múa đao thương
Ai đi bắt kẻ nhiễu nhương làm gì
Nên dân nó lén thả đi
Ấy điềm dân chẳng phục thì Tây Sơn!

Tống công nghe rõ nguồn cơn
Trong lòng cảm nghĩ cám ơn vô cùng
Làm dân mà cũng anh hùng
Dám xen vào việc lợi chung mới tài
Chẳng cần thị tướng ra oai
Chỉ cần biết thảm nhân loài ra công
Còn hơn ra sức gánh gồng
Theo đây bỏ đấy Lạc Hồng nước ta
Tránh điều xáo thịt nồi da
Nước ta phải biết dân ta thế nào
Mang ơn người nghĩa anh hào
Tống công cung cấm đi vào hầu Vua.

Hiển Đế mới hỏi hơn thua:
Trẫm đây muốn biết chạm khua giặc ngoài
Hai nhà họ Nguyễn tranh tài
Nguyễn Quang - Nguyễn Phúc thử ai hữu tình?

Tống công đặt gối tâu trình:
Cái nhà Nguyễn Phúc vô tình lắm đa
Ngọc Châu mười mấy năm qua
Quang Trung Nguyễn Huệ bắt ba bảy lần
Nay còn Quang Toản trị dân
Ngọc Châu cũng bị tiểu nhân bắt hoài
Thế mà mắt lấp ngơ tai
Sống mà như vậy khổ hoài sao cam
Luôn luôn bị giữ bị giam
Tranh hùng tranh bá để làm chi đây.

Vua tôi than thở nọ nầy
Chúa Trịnh hăm hở chạy rày vào cung
Chân đi miệng nói tứ tung
Ngoài cõi tranh hùng Ngọc Điện không ai
Vua Lê, Tống lão lắng tai
Làm thinh nghe rõ coi ai nói gì
Chúa Trịnh vào đến liền quỳ:
Muôn tâu Bệ hạ chuyện chi ưu sầu
Tống công hộ giá vào hầu
Thần đây cũng đến dám đâu trễ giờ
Thăng Long Ngọc Điện cõi bờ
Của Vua cai trị ai rờ làm chi
Có điều ngoài cõi biên thùy
Khắp nơi nổi loạn tứ vi tranh tài
Nào ai có nhịn chi ai
Chỗ vài trăm đứa, chỗ ngoài bảy trăm
Trước thì nó ghét Trịnh Sâm
Phù Lê diệt Trịnh là tâm muôn nhà
Tôi vì cái lỗi ông cha
Ăn năn tu tỉnh đã ba năm rồi!

Vua rằng Trẫm biết thế thôi
Dân ta trăm họ loạn rồi hai lăm
Quyền binh do bởi khanh cầm
Sao không đánh dẹp nhân tâm thâu về
Lo cho giềng mối nhà Lê
Hay là nhà Trịnh an bề cũng nên
Nếu mà để loạn bốn bên
Dân không cày cuốc lại quên cấy trồng
Thì là thành nội Thăng Long
Kho không mà cũng rỗng không dạ dày.

Chúa Trịnh rằng thật là hay
Vậy thì phủ Chúa chọn ngày ra quân.

Nhắc qua Nguyễn Ánh ven rừng
Thất cơ chết tướng bại quân than thầm:
Ta người chẳng đạt nhân tâm
Từ mười tám đến ba lăm tuổi trần
Lắm khi ngỡ đã mất thân
Chuyện qua nhớ lại ngán ngần cho ta
Bại binh mất hết người nhà
Mười con ba vợ mẹ già mất luôn
Nghĩ buồn cảnh tré quá buồn...
Một mình than thở lụy tuôn vắn dài
Ta cùng Nguyễn Huệ lâu nay
Ranh ai nấy ở, nhà ai nấy gìn
Chẳng hay Nguyễn Huệ vô tình
Hay là có ý vợ mình từ lâu
Hoặc người dưới trướng làm nhầu
Bắt con bắt vợ ta âu làm gì
Hay là làm kế thế ni
Đặng cho Nguyễn Ánh nầy đi ra hàng
Anh hùng không lẽ ngồi than
Còn duyên ta sẽ gặp nàng Ngọc Châu
Hết duyên ta có lo rầu
Cũng chưa có biết nơi đâu mà tầm
Thân ta còn chẳng an tâm
Bại binh thất lạc đi tầm quan binh
Tạm ngưng cái việc gia đình
Lo dân lo nước lo kình võ văn
Chừng nào yên ổn cao thăng
Ta đem hỏi tội truy căn những ngày
Tàn quân thâu phục lại ngay
Thâu quân thêm tướng thêm tay anh hùng.

Mấy nhà khởi nghĩa quanh vùng
Giúp cho Nguyễn Ánh tháp tùng chiến tranh
Hà A, Hà Phúc, Hà Anh
Lạc Ông, Ôn Hậu, Phạm Danh, Hồ Cầu
Là nhà viên ngoại mưu mầu
Đất vườn tôi tớ đứng đầu cả thiên
Nay lòng hảo hiệp giúp liền
Giúp người giúp của cần chuyên đủ bề.

Hà A, Hà Phúc luận đề:
Mong ân chúa Nguyễn ban về đặt ơn
Cho tôi phân rõ thiệt hơn
Tôi là người rõ nguồn cơn dân lành
Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ làm anh
Vẫn ham tửu sắc mà đành loạn tâm
Nguyễn Huệ đã rõ mưu thầm
Sai quan đi bắt giam cầm Ngọc Châu
Ba lần bảy lượt thảm sầu
Cũng vì bà Tống Ngọc Châu đẹp hình
Nghe đồn hương sắc đẹp xinh
Những người háo sắc si tình đủ mưu
Dù cho không có thù cừu
Cũng vì mê sắc lo mưu bắt về
Đặng dùng làm thiếp làm thê
Chẳng phải bắt về mà chém giết đâu
Đừng vì chuyện ấy ưu sầu
Đứng lên lo nước bỏ câu thường tình
Nếu luôn lo việc gia đình
Lo con lo vợ của mình mà thôi
Vạn dân tai nạn dập dồi
Chúng tôi khuyên Chúa đừng ngồi thở than
Dù cho năm bảy gian nan
Trải thân nam tử trải gan râu mày
Dân yên nước trị trong ngoài
Muôn nhà hạnh phúc ta rày mới yên
Nơi nơi loạn lạc ưu phiền
Lo chung nhơn loại lo riêng làm gì!

Nguyễn Ánh rằng thật thế ni
Người rầu ta có vui thì được đâu
Anh em tướng sĩ lo âu
Ta cùng tướng sĩ giữ câu ôn hòa
Cơm dùng hạt muối chia ba
Tuyên thề máu thịt phải là có nhau
Trên hòa dưới thuận một màu
Sớt chia hoạn nạn cùng nhau ngọt bùi
Dân vui ta mới yên vui
Đánh đâu thắng đó êm xuôi điềm lành.

Ba vua Lữ Nhạc phân tranh
Một cha một mẹ lại dành kim ngân
Đất đai thì cũng chia phần
Ỷ tài trẻ giỏi ỷ dân quy hàng
Cho nên sớm phải rã tan
Dân binh Nguyễn Ánh giang san thâu về
Từ Nam Trung Bắc một bề
Thâu thành đoạt ải rồi về Thăng Long.

[Love_Tamlinh]

Nhắc cho dân chúng rõ thông
Khi Nguyễn Phúc Ánh Thăng Long thu hồi
Rỡ ràng quân tướng vua tôi
Nguyễn Ánh nhớ lại những hồi khởi binh
Nhớ ra ta đã phụ tình
Chánh cung họ Tống hy sinh đủ đầy
Đi sang Pháp quốc quá chầy
Thêm Hoàng tử Cảnh đi Tây lâu ngày
Đa Lộc giáo sĩ quá tày
Bình bồng sóng biển tính dài ba năm
Khi sang Pháp quốc khổ thầm
Pháp hoàng trọng đãi suốt năm tại trào
Khi về quý phẩm tặng trao
Tặng cho Tống hậu thứ nào cũng sang
Ấy là vật quý Pháp hoàng
Về Nam Trần thị Tố Loan dành phần
Không cho lại các cung nhân

Giáo sĩ Đa Lộc có lần hỏi ta:
Tôi cùng Chánh hậu luận qua
Nước nào chủ nấy thật là thông minh
Nước Nam sao quá vô tình
Sao không luận chữ dân tình học thông
Tôi cùng Chánh hậu bỏ công
Suốt hai năm chẵn luận trong chữ nầy
Viết từ tự điển người Tây
Chiết vần quốc ngữ đủ đầy rồi a
Chữ Nam người Hán dịch ra
Hán văn người Việt học mà bấy lâu
Việt văn từ chữ từ câu
Pháp văn dịch lại làm đầu Việt văn
Cho dân Nam Việt làm căn
Trẻ em Nam Việt Việt văn dễ nhìn
Sao Ngài mãi mãi làm thinh
Hay là đã bỏ công trình của tôi!

Đa Lộc giận kể một hồi
Nghe qua ta nghĩ gẫm thôi cũng mầu
Hiện giờ sách ở nơi đâu
Ta chưa nhìn kỹ rõ câu là gì
Quân mau mời ả Trần phi
Cho ta hỏi rõ chuyện ni thế nào

Tố Loan Trần thị bước vào
Gia Long Nguyễn Ánh hỏi mau như hà:
Đây là đại sự quốc gia
Nàng mau thuật rõ cho ta tận tường
Tống cung xưa có tấu chương
Giáo sĩ Đa Lộc bày tường Việt văn
Nàng đành dấu mối tiệt căn
Mau đem ra để ta phăn ngọn ngành
Đặng cho dân chúng học hành
Nước nào chữ nấy cho rành nói phô!

Trần phi bà mới tâu vô:
Chánh cung Tống thị mưu mô đủ tài
Làm cho Ngài phải nhớ hoài
Người đà vắng bóng lâu ngày không quên
Nay còn nhớ mãi tuổi tên
Sách văn gì đó tôi quên bỏ rồi
Ngài cho Phúc Đởm (Đảm) con tôi
Lên làm Hoàng tử nối ngôi cho Ngài.

Gia Long Phúc Ánh nói ngay:
Còn Nguyễn Phúc Cảnh con rày Chánh cung
Có công với Trẫm vô cùng
Phúc Đởm vẫn ở trong cung An Hòa
Phúc Cảnh cực khổ vì ta
Đi Tây cầu viện xét ra đi tù
Nước non cách trở tít mù
Mới nên một tuổi ở tù nước Tây.

Tố Loan mới nói như vầy:
Đi Tây cấu kết nọ nầy thế Vua
Thiếp là một gái quê mùa
Cho nên việc nước việc vua không rành
Tống cung là kẻ học hành
Văn hay võ giỏi mắt xanh má hồng
Vắng bà nay mấy thu đông
Vua còn khắc khoải để lòng nhớ thương
Mấy pho thủ tự biểu chương
Của bà Tống hậu cũng thường mà thôi
Bấy lâu Vua bỏ qua rồi
Nay sao nhắc lại bảo tôi phải trình
Người mất thì vật đừng nhìn
Nhìn thì phải nhớ dạng hình cố nhân
Có Tống thì chẳng có Trần
Có Trần không Tống, Vua cần ai đây?

Gia Long mới phán lời nầy:
Tống Châu rất thiệt đủ đầy khó khăn
Ba con nàng cũng mất căn
Tiết người mực thước nói năng ôn hòa
Còn nàng ăn nói tinh ma
Thân làm Thứ hậu nói ra ngang tàng
Những đồ tặng phẩm Pháp hoàng
Phải đem giao tận cung vàng Ngọc Châu,
Trần phi đừng có cao cầu
Việt văn của Tống Ngọc Châu làm vần
Giáo sĩ Đa Lộc ân cần
Chung vai mà soạn thành vần Việt văn
Nếu Trần thứ hậu làm nhăng
Phi tang quyển sách Việt văn Chánh hoàng
Quả nhân đây sẽ đưa nàng
Đi cùng khắp cả thôn trang thị thành
Cho dân nhìn mặt nhìn danh
Đầu nàng treo trước cổng thành dân coi
Tại nàng lòng dạ hẹp hòi
Không cân nhắc kỹ không coi chánh tà
Nàng luôn sống cạnh bên ta
Tống cung thì sống nước xa với đời
Khi về chẳng được đón mời
Nàng còn nhiều tiếng nhiều lời mỉa mai
Ta vì phút chốc nhẹ tai
Bây giờ mới biết mình sai thì lầm
Nay thì Tống thị bặt tăm
Sống hay là chết chưa tầm rõ ra.

Trần phi liền mới nói ra:
Gái tài hay bị người ta dòm hành
Hương trời nghiêng nước nghiêng thành
Chết vì cái đẹp, chết đành cái thông
Nhiều tài đi bắc đi đông
Soạn văn soạn sách chết không ai tường
Chết không bát nước vùa hương
Thiên tài mất tích thiệt thương vô cùng
Bỏ hoang cung viện Chánh cung
Người chết văn sách còn dùng mà chi!

Gia Long liền mới phán thì:
Quân hầu mau bắt Trần phi hành hình!

Trần Đạt nhỏ nhẹ tâu trình:
Muôn tâu Bệ hạ niệm tình thần đây
Vô duyên sanh phải gái nầy
Rõ đồ ăn hại thần đây buồn lòng
Mặt mày xem đẹp vô song
Tánh tình sao quá cuồng ngông ngu khờ
Mong ân Bệ hạ thần nhờ
Thần xin dâng nạp thi thơ Chánh hoàng
Cùng văn chiết tự cẩm nang
Việt văn Việt ngữ Chánh hoàng soạn ra
Cuốn nầy Đa Lộc soạn qua
Cuốn nầy Tống hậu dạy mà con dân
Nếu Vua ban bố đức ân
Tha cho Thứ hậu một lần lỡ sai
Thần làm Quốc trượng lâu ngày
Thần xem Tống hậu như rày Tố Loan
Nên thần hết dạ lo toan
Sai quân tầm kiếm Chánh hoàng Tống phi
Bỏ công bỏ của tầm tri
Sai quân tầm kiếm quân đi chưa về
Thần đang lo sợ trăm bề
Sợ bà Tống hậu đi về mẹ sanh.

Gia Long nghe tấu phán rành:
Cám ơn Quốc trượng Trần khanh đã nhiều
Công khanh chẳng biết bao nhiêu
Tố Loan lỗi nhỏ trằm điều thứ tha
Đàng này lỗi lớn thậm đa
Lỗi cùng hậu vận quốc gia sau nầy
Nếu không Việt ngữ ta đây
Dân ta mãi học chữ Tây chữ Tàu
Già cho chí trẻ như nhau
Học chữ Tây Tàu quên hết Gia tiên
Từ nay Trần hậu nhu hiền
Trần khanh tua phải nhủ khuyên con nhà
Phải tầm Chánh hậu cho ra
Các quan quân sĩ phải mà cố công.

Vua đem văn sách vào phòng
Để lên Long án vái ông thầy đồ
Cấm không cho kẻ ra vô
Để Vua xem kỹ bày phô thế nào
Khá khen giáo sĩ công cao
Người còn tại thế thì thào với ta:
Thần dân Nam Việt muôn nhà
Thẳng ngay còn quá thiệt thà dốt quê
Nên thần soạn chữ nầy về
Cho dân học tập đủ bề hay ho
Ai theo đạo Thánh, đạo Nho
Bệ hạ nên để tự do cho người
Ai theo đạo Phật, đạo Trời
Vua nên khuyến khích người đời thiện lương
Đạo nào cũng có chủ trương
Dạy người ăn ở hiền lương nhu mì
Đạo Trời dạy dỗ thế ni
Có lỗi biết lỗi một thì chí cao,
Đạo Thánh thì dạy từ nào
Nhơn luân đạo lý giữ sao cho tròn
Thánh hiền dạy giữ nước non
Trung quân hiếu phụ lại còn ngũ luân
Ở đời lễ nghĩa phải từng
Tín thành phải giữ chớ đừng lãng quên
Dạy trai dạy gái làm nên
Học rành sách Thánh thì nên Thánh Hiền
Làm trai ba mối năm giềng
Làm gái thì chữ chính chuyên để lòng,
Đạo Phật thì giữ sạch trong
Không không vạn sự đều không có gì
Luôn gìn sáu chữ A Di
Lấy tâm làm chủ từ bi ở đời
Làm người sống giữa đất trời
Nơi nào không đạo là đời loạn ly
Có đạo chẳng luận đạo chi
Cũng là sáu chữ từ bi nằm lòng.

Nay ta thâu được Thăng Long
Thương Bá Đa Lộc có công sơn hà
Người Tây mà giúp nước ta
Nước non hậu vận lo xa để đời
Ngọc Châu Tống hậu tuyệt vời
Thông minh mà chẳng ỷ thời thông minh
Thật là một gái xảo tinh
Biết ra thì đã mất tình nghĩa nhau
Thương người ta biết làm sao
Nay nhìn chữ nghĩa đoạn nào cũng thương
Gia Long nhìn chảy mắt hường
Truyền quan Ngự sử trào đường vào cung
Ngự sử tên Đặng Tấn Trung
Sao bài Việt ngữ để dùng trong dân
Trẻ già trai gái như cần
Xem đây mà đọc thành vần hay a
Đây là quốc ngữ nước ta
Để dân trong nước gần xa học hành
Từ nay Nam Việt Long thành
Đã rành Việt ngữ lại rành Nho văn
Con quan cố chí học hành
Các cung các viện sao nhanh mà dùng
Vua truyền các viện các cung
Nhớ ơn người soạn thì dùng học hay
Học cho có đức có tài
Để cho thông hiểu nước ngoài gần xa
Nữ nam cũng phải xem qua
Đừng chê sách chữ Lang sa không dùng
Có tay Tống hậu Chánh hoàng
Có đức Giáo sĩ dẫn đàng Việt văn
Hán văn rất khó mà phăn
Nhứt nhị tam tứ nói năng từ nào
Văn thì tiền trước hậu sau
Gia nhà quốc nước chữ nào cũng mê
Một chữ sáu nghĩa luận đề
Nhiều chữ nhập lại khó ghê khó rành,
Pháp văn cũng khó học hành
On đơ troa cát phải rành nói phô
Trẻ nên sáu tuổi phải vô
Vào trường mà học ô hô tiếng người
Gia Long ban lịnh khắp nơi
Cho dân trong nước vâng lời học khôn.

[Love_Tamlinh]

Ngọc Châu Chánh hậu sanh tồn
Sáu bà lục viện hoàn hồn nói ra
Thương thay ba ả cung nga
Đói cơm khát nước khổ đà biết nhiêu
Ngọc Châu Chánh hậu buồn hiu
Vì là con trưởng Phúc Chiêu chết rồi
Biết bao tai nạn dập dồi
Phúc Chiêu hoàng tử về ngồi âm ty
Còn hoàng Phúc Cảnh ấu nhi
Mới nên bốn tuổi lâm nguy nhiều ngày
Ngọc Hạnh là gái nhi hài
Đã nên hai tuổi thương thay lạnh lùng
Nửa năm sống với dân Nùng
Củ khoai trái chuối được cùng chia nhau.

Ngọc Châu bà mới nói mau:
Thương cho sáu viện khổ đau nhiều bề
Xa cha cách mẹ lìa quê
Vào cung cùng chị chịu bề đắng cay
Các em nghe chị hỏi rày
Quê nhà chẳng biết có ai muốn cần
Nói về cái chuyện châu trần
Hay là còn hỡi độc thân lạnh lùng
Từ ngày vào viện vào cung
Chẳng hay Bệ hạ có dùng hay chưa?

Sáu bà thành thật quỳ thưa:
Em cùng Bệ hạ vẫn chưa có gì
Quê nhà cha mẹ còn ghi
Hứa hôn đã có, em đi người chờ
Chúng em thì tuổi dại khờ
Thấy bà đức độ cậy nhờ thân sau
Mong ân Chánh hậu đức cao
Chúng em chẳng dấu chuyện nào hết đa
Hôn phu khi tiễn em ra
Thân em đã hiến làm quà trăm năm
Lỡ mang thai đã âm thầm
Nếu liều thân chết biệt tăm cá nhàn
Nên còn bụng chửa thân mang
Của dân chẳng phải của hoàng Gia Long.

Ngọc Châu nghe nói mủi lòng:
Chúng ta mắc nạn sống trong núi đồi
Con ai cũng thế mà thôi
Sáu em ai cũng nằm ngồi tình phu
Thứ nhứt Hồ thị hiền nhu
Thứ nhì Lưu thị khéo tu đẹp hình
Thứ ba Hà thị quá xinh
Thứ tư Thái thị tánh tình dễ thương
Thứ năm Trịnh thị má hường
Chồng thương vua chẳng có thương chưa đùa
Thứ sáu là Đỗ Thị Dung
Cô nầy chắc ghét Tây cung họ Trần
Cùng ta em chị tình thân
Sống thì có bạn chết phần mộ chung.

Phút đâu có bốn chú Nùng
Lại mà bạch với Chánh cung lời nầy:
Chúng tôi cho lịnh bà hay
Gia Long nay đã đủ đầy thành công
Đã thâu thành nội Thăng Long
Hịch truyền bố cáo từ trong ra ngoài
Nói Hoàng tử Cảnh du Tây
Về đau bịnh đậu chết ngoài Sài Côn
Tống công mất vía kinh hồn
Ông bà bỏ xác hồn khôn về Trời
Chẳng nghe văn hịch truyền lời
Tầm Chánh hoàng hậu về nơi Long thành!

Tống Châu nhỏ nhẹ nói rành:
Chúng ta bị bắt phải đành thế thôi
Tôi e Trần hậu giành ngôi
Giết ta đặng có lên ngồi Chánh cung
Con ta Phúc Cảnh Đông cung
Thì ngôi Cửu Ngũ phải dùng thế cha
Nhà Vua mà chẳng tìm ta
Chắc Trần thứ hậu tâu ra tâu vào
Các em không được về trào
Cái bầu quá bự lớn lao tội tình
Vua không ưa kẻ dối mình
Lại thêm ghét gái băng trinh chẳng còn
Huống chi em đã có con
Tru di tam tộc chẳng còn mẹ cha
Chờ ngày nở nhụy khai hoa
Chị em ta đến trào ca một lần
Về trào ta mặc áo dân
Giả kẻ ngu đần xin gạo xin cơm
Quân binh ai thấy cũng nhòm
Chúng ta về ngó để dòm để xem
Chị lo sanh mạng các em
Lời ta nói phải nghĩ xem thế nào
Các em ngực thấp bụng cao
Bấy lâu Trần hậu gồm bao cung tần.

Các tên già trẻ thổ dân
Bảo rằng Chánh hậu bà phân đủ lời
Các bà nghĩ kỹ thế thời
Tùy cơ ứng biến kẻo thời nguy thân.

Ngọc Châu bà muốn tỏ phân:
Các em hồi ở trong dân tại làng
Vì sao mà đến cung vàng
Vì sao mà phụ tình lang quê nhà?

Sáu bà liền mới thưa qua:
Vì quan sở tại sưu tra má đào
Gái đẹp chẳng trốn đường nào
Biên tên đặng có nạp vào chầu Vua
Chúng tôi là gái quê mùa
Sợ quan sợ tướng sợ Vua giết mình
Nên đành từ giã bạn tình
Chớ nào ham việc trào đình vua quan
Bà ơi làm phước cứu nàn
Chúng tôi muôn thuở vẫn mang ơn nầy.

Ngọc Châu bà mới nói vầy:
Vua không tầm kiếm ta đây không về
Gái thông thì khổ đủ bề
Gái ngu chỉ biết nằm kề mình Vua
Đợi ai lầm lỗi tâu vùa
Cho Vua ngược đãi đặng Vua giết mình
Các em sách cổ không nhìn
Suy kim nghiệm cổ phận mình mới hay
Chưa từng biết đó hiểu đây
Cho nên lâm cảnh thế nầy bi ai
Phải còn bản xứ giả trai
Trốn đi chờ mãn lịnh sai rồi về
Bây giờ thì khó đủ bề
Ở thì đói khát còn về dặm xa.

Thổ dân trai trẻ thưa qua:
Ở đây tôi giúp các bà ấm no
Lo gì cái ở mà lo
Chúng tôi chia sớt đói no qua ngày.

Ngọc Châu bà mới nói rày:
Các ông mở dạ làm tay anh hùng
Chúng tôi là kẻ đường cùng
Lại thêm sáu ả vô cùng nguy nan
Ý tôi không muốn buộc ràng
Tôi cho sáu viện lập an gia đình
Ông nào chưa có bạn tình
Làm ơn lãnh một gái xinh có bầu
Tình người chẳng mất đi đâu
Tôi xin gởi sáu cái bầu các ông.

Ba cô thì lại bằng lòng
Còn ba cô muốn gánh gồng đâu lưng
Chánh cung cực khổ quá chừng
Nữ anh hùng đó ai đừng xem khinh
Ba cô cung nữ còn trinh
Cho nên Chánh hậu chạnh tình xót thương:
Theo ta lắm lúc đoạn trường
Thôi thì kết nghĩa tào khương vợ chồng
Thiếu chi trai trẻ phải lòng
Các em nếu muốn chỉ hồng trao tay
Chị cho được phép đổi thay
Sợ e thám thính binh ngoài nó theo
Hại lây lắm kẻ hiểm nghèo

Các bà nghe dạy buồn teo thưa rằng:
Bà đang gặp cảnh khó khăn
Hoàng tử Công chúa tung tăng nô đùa
Vợ Vua lại với con Vua
Lâm cơn nghèo ngặt chát chua thảm phiền
Chúng tôi mà tách đi riêng
Lánh thân khỏi nạn vui riêng một mình
Bà cùng Hoàng tử linh đinh
Không nơi nương tựa gẫm tình khổ đau.

Thổ dân họ Cố nói mau:
Bạn tôi trăm đứa đứa nào cũng gan
Lại dư của để muôn ngàn
Nếu mà Chánh hậu Tử hoàng mộ binh
Nơi nầy lắm lúc hy sinh
Từ ông Tiên tổ gia đình chúng tôi
Ô Lâm là hạt lâu rồi
Gom nhiều chủng tộc núi đồi an cư
Tuy không vua chúa quân sư
Nghĩa quân nếu khởi thì dư sức phò
Nơi nầy lương phạn nhiều kho
Giúp cho Nguyễn Huệ, giúp cho Trịnh Bồng
Sưu đi thuế đóng thật lòng
Nguyễn Ánh thất trận cũng hồng vào đây
Chúng tôi giúp đỡ đủ đầy
Nay dù giúp nữa xứ nầy vẫn no
Ra tay hào hiệp khuôn phò
Giúp người giúp của giúp cho tới cùng
Giúp bà về thẳng Chánh cung
Tư trang lấy hết cần dùng về sau
Nếu Vua tưởng nghĩa tình nhau
Cho người tầm kiếm đem vào Thăng Long
Hồi nào binh tướng đều không
Thì Bá Đa Lộc giúp công giúp người
Bà đây khổ biết mấy mươi
Mẹ con đi đến nước người viện binh
Khi về còn bị rẻ khinh
Trần Loan thứ hậu đem tình chê bai
Nói bà đi đến nước ngoài
Vì nhiều sắc đẹp làm say Pháp hoàng
Tây Sơn Nguyễn Huệ phàn nàn
Nói bà cầu giặc ngoại bang vào nhà
Toàn quân của nước Lang sa
Đem voi về quật mả cha rõ ràng
Sai quân võ sĩ bắt ngang
Để mà hỏi tội Tử hoàng Chánh cung
Chúng tôi hiệp lại cúc cung
Tâu bày mọi nỗi kiết hung như hà
Chánh cung sang nước Lang sa
Suy cho chánh lý chẳng qua đi tù
Nước non thì lại tít mù
Tử hoàng một tuổi đi tù sang Tây
Thương người là gái mảnh mai
Thương Hoàng tử nhỏ bị đày nước xa
Chẳng êm nệm ấm nước nhà
Cái ân vũ lộ các bà hưởng an
Phải thương Chánh hậu gian nan
Vâng lời Phúc Ánh đi sang nước ngoài
Còn điều đọ sức tranh tài
Là do nam tử râu mày mà ra
Giỏi thì đừng bắt đàn bà
Viện binh ấy thiệt chẳng qua vâng lời
Tây Sơn đạp đất đội trời
Thì đừng nê cố lắm lời thế a
Những ngày xáo thịt nồi da
Nghĩ cho kỹ lại là nhà Tây Sơn
Anh em tranh kém tranh hơn
Đánh nhau binh tướng tủi hờn thở than
Rất buồn cho họ Nguyễn Quang
Còn họ Nguyễn Phúc thì càng xót thương
Dân yêu cầu bãi chiến trường
Vì anh em ruột tranh đương chi hoài
Tàu Tây thì cứ đánh ngay
Binh Chà, binh Ấn thêm tài Đào Nha
Hiệp nhau chúng nó đánh ta
Ta đi đánh dẹp mới là phải cho
Da vàng máu đỏ so đo
Chúng tôi liều chết tâu cho thật rành
Nếu ai có chí hùng anh
Cứ đánh Trần Đạt là danh tướng nhà
Nguyễn An Nhơn cũng tài ba
Thêm Bùi Khắc Thị cũng là cầm binh
Người mang khí giới bên mình
Bắt đi dân chúng chẳng xin đâu là
Bắt chi trẻ nít đàn bà
Gái nên một tuổi, trai ba tuổi trần
Biết gì việc nước việc dân
Nỡ nào hành hạ xác thân má đào
Chúng tôi tất cả nói vào
Nên Tây Sơn có dám nào làm ngang
Nói ra thẳng lối ngay đàng
Quân Tây Sơn mới nới nan như vầy
Nhớ hồi Nguyễn Huệ tới đây
Cũng nhờ dân chúng xứ nầy lắm đa
Tuy dân chất phác hiền hòa
Cũng nhiều can đảm, cũng là thương dân
Thương nhau như thể tay chân
Cọp beo tây tượng sợ dân xứ nầy.

Chánh cung mới phán như vầy:
Nhờ dân bản xứ giúp đây phần nào
Thăng Long ta muốn đi vào
Những nơi lẻ tẻ giặc nào chẳng lo
Hiện Tây Sơn đã nằm co
Nên ta đây muốn thăm dò Thăng Long
Dù sao cũng nghĩa vợ chồng
Xem coi biết ý Gia Long thể nào
Nếu người còn nhớ nghĩa nhau
Thì ta nên ở tại trào mà thôi
Thổ dân vui vẻ dọn rồi
Mười voi tám ngựa lai hồi cố đô
Theo phò nữ sĩ mười cô
Văn hay võ giỏi xin vô phò bà
Trai thì lực sĩ tài ba
Phòng khi bất trắc đặng mà thối lui
Hai mươi người khỏe cười vui
Sáu bà lục viện đang hồi khai hoa
Ba cô cung nữ hiền hòa
Theo hầu khăn áo cho bà Ngọc Châu.

[Love_Tamlinh]

Quên đường đi thẳng Luy Lâu
Tiền quân lỡ bước quay đầu thối nan
Tống cung đã biết lạc đàng
Quày đầu trở lại vào làng Cẩm Khê
Lạc đàng đi quá xa lề
Hay đoàn voi muốn đi về Quảng Đông
Đã gần thành nội Thăng Long
Tống cung lại giả đàn ông dân Nùng
Nói năng nhiều tiếng lạ lùng
Xưng rằng tôi vốn là Nùng Du Khan
Tới đây xin lịnh Thiên nhan
Cho tôi yết kiến Chánh hoàng Tống phi

Gia Long vỗ án phán thì:
Ngươi xin ra mắt Chánh phi là bà
Điều chi phải nói rõ ra!

Tống Châu mới nói dâng Bà ngà voi
Đây đây Bệ hạ nhìn coi
Sừng sơn dương quý, ngà voi đã dài
Dâng Hoàng tử Cảnh của Ngài
Cầm chơi thì chẳng lo rày ốm đau.

Gia Long ông mới nói mau:
Phúc Cảnh vắn số vì đau đậu mè.

Chánh cung giả chước buồn hoe
Phúc Cảnh đau bịnh đậu mè mạng vong
Chúng thần xin tấu Bệ rồng
Cho đi viếng mộ kẻo lòng nhớ thương
Thương người ăn tuyết nằm sương
Một hai ba tuổi bước đường tha bang
Hãy còn Ngọc Hạnh trào đàng
Trước đây Bệ hạ đã ban chỉ rành
Phúc Cảnh nếu chẳng sống sanh
Công chúa Ngọc Hạnh thay anh nô đùa
Gái trai đều cũng con vua
Thần xin ra mắt để đùa cho vui.

Tố Loan thứ hậu hỡi ôi
Sừng tê sừng giác thâu hồi cho ta
Con vua có rất nhiều là
Phúc Đởm hoàng tử cũng là con vua
Chúng bây là thứ quê mùa
Đến đây giỡn mặt với vua rõ là
Truyền quân trực điện dẫn ra
Ngoài thành chém hết để mà làm chi.

Chánh cung chúm chím cười khì
Nóng lòng dẹp bỏ xiêm y dân Nùng
Trong mình mãng phụng Chánh cung
Gia Long xem thấy lạ lùng phán ra:
Tống cung trở lại trào ca
Chẳng cho Trẫm biết Trẫm ra đón mừng.
Tố Loan thì lại dửng dưng
Nên nàng quỳ xuống lạy mừng Chánh phi.

Tống cung bà mới nói thì:
Từ ngày bị giặc bắt đi tới giờ
Lòng tôi luôn mãi nghi ngờ
Tây Sơn tan rã hạ cờ rồi đa
Những người bắt mẹ con ta
Chắc là vi cánh của bà Thứ phi
Vì tranh danh lợi Đơn trì
Sai quân bắt lén hết thì mẹ con
Dành quyền cai trị nước non
Cái khổ ta lãnh, cái ngon em dùng
Tuy ta làm chức Chánh cung
Từ ngày Bệ hạ thâu dùng Trần phi
Nước ngoài Vua bảo ta đi
Từ Nam sang Pháp làm thì con tin
Tiếng thì đi viện Pháp binh
Mà tờ ký kết giao trình văn thơ
Mật hàm ký kết giấy tờ
Đều do Bệ hạ ký hờ lâu nay
Trong trào Trần thị tác oai
Bệ hạ chẳng biết chẳng hay là gì
Rằng Hoàng tử Cảnh chết đi
Chết sao mồ mả chẳng tri chỗ nào
Mẹ con tôi khổ biết bao
Từ khi về nước chẳng bao giờ cười
Tôi mang cái xác làm người
Mà hồn ở chín phương trời xa xăm.

Gia Long an ủi âm thầm:
Tống cung đừng có làm ầm nơi đây
Trẫm khuyên Tống hậu lòng khuây
Cũng nhờ Chánh hậu Trẫm đây an ngồi
Hiện giờ Nam Bắc quy khôi
Từ trấn đến phủ một tôi quyền hành
Còn lo khuyến khích dân canh
Lại lo chấn chỉnh quốc ranh sơn hà
Trẫm xin trăm chuyện bỏ qua

Thứ phi Trần thị mới là quỳ tâu:
Chánh cung bị bắt đã lâu
Lắm khi hàng giặc về tâu nọ nầy
Bệ hạ mà giữ lại đây
E mưu thí chúa tạo gây tức thì
Toàn dân ai cũng tường tri
Phúc Cảnh chết thì Phúc Đởm lên ngôi
Ấn ban lịnh phán ra rồi
Dù Vua có muốn thu hồi chẳng xong.

Tống cung tâu với Gia Long:
Thiếp về cho biết tấm lòng Quân vương
Không giành ngôi vị Đế vương
Mà xem bụng dạ cho tường những ai!

Phúc Cảnh gọi mẹ liền tay
Gia Long vội bế ẵm ngay vào lòng:
Thương con cực khổ gánh gồng
Phải Vua một nước phải ông Đế hoàng.

Phúc Cảnh nhỏ nhẹ hỏi han:
Con với Phúc Đởm phụ hoàng chọn ai?

Gia Long nghe hỏi cười dài:
Phụ hoàng chọn Cảnh là tay trải trần
Sau nầy trị nước chăn dân
Có nhiều khổ nhọc thương dân mới nhiều.

Phúc Đởm nghe nói buồn hiu:
Chắc nhiều con quá nên nhiều riêng tư
Con làm Thái tử bấy chừ
Bây giờ có mấy chục người vào cung
Nói ra mấy tiếng lạ lùng
Phụ hoàng lại bỏ chẳng dùng con đây.

Trần Đạt mới nói nầy nầy:
Anh em đừng có xéo dầy với nhau
Cùng lo dân quốc đồng bào
Lo cho nước mạnh dân giàu cháu ơi!

Phúc Cảnh nhỏ nhẹ hỏi thời:
Đố em trên mấy từng trời biết chăng.
Phúc Đởm hăm hở nói rằng:
Trên mây chỉ một bà trăng ông trời.
Cảnh rằng em nói mà chơi
Trên cao đủ chín từng trời em a.
Đởm rằng anh giỏi dữ a
Vậy nơi âm phủ có mà mấy sông?
Phúc Cảnh rằng đã nằm lòng
Người ta thường gọi chín sông suối vàng.
Phúc Đởm rằng cũng giỏi dang
Trong trào mấy phẩm mấy quan khuôn phò?
Phúc Cảnh rằng đạo nhà Nho
Trăm quan văn võ tôn phò Minh quân.
Đởm rằng anh đã biết từng
Sao không có một tên quân xách giày
Con Vua cháu Chúa xưa nay
Tiền hô hậu ủng thiệt oai anh à
Anh cùng với mụ đàn bà
Bảo rằng đích mẫu là nhà Chánh phi
Sao không cung nữ thị tùy
Người tù người tội vào chi cung vàng
Bấy lâu ngoài cõi dọc ngang
Nay đến Bệ vàng lật lại trở qua.

Tống cung căm tức khóc òa
Gia Long lịnh gọi cung nga tức thì
Bắt Hoàng tử Đởm đem đi
Bắt luôn Trần thị thứ phi đánh đòn.

Phúc Cảnh quỳ tấu ngọt ngon:
Làm Vua làm Chúa lòng con chẳng màng
Con vui hạt nội mây ngàn
Vân du thiên hạ thừa nhàn còn hơn
Tranh danh đoạt lợi oán hờn
Kẻ gây lắm tội người ơn chất chồng
Mẹ con thì mến thong dong
Phụ hoàng cho phép thẳng xông đi liền
Mẹ con về nhặt của riêng
Để làm kỷ niệm Bệ tiền Thăng Long
Làm Vua làm Chúa thì không
Bấy lâu con mẹ gánh gồng tiếp cha
Từ ngày lên một lên ba
Bây giờ lên bảy gần xa cũng tường
Anh em là nghĩa thịt xương
Cái ngôi Đế vị xin nhường cho em
Công hầu vương tướng chẳng thèm
Sang vinh nhường hết các em trong tòa
Khoan khoan chân bước mau ra
Gia Long níu lại Cảnh đà lên voi
Vua rằng Trời ngó xuống coi
Tôi nào có dạ hẹp hòi riêng tư
Chiến tranh cực khổ bấy chừ
Tha bang vong quốc nước người nương thân
Trách thay Thứ hậu họ Trần
Tánh không độ lượng hiền nhân ôn hòa
Tống cung tài trí cao xa
Rộng lòng Tống hậu bỏ qua đi nào
Hậu người đức độ trí cao
Nghĩ thương các chủng đồng bào tôi con
Trẫm người vì nước vì non
Không vì sắc lịnh môi son má đào

Tống cung bà mới tâu mau
Bê hạ không vị má đào Trần phi
Hai con Bệ hạ đây thì
Ngọc Hạnh, Phúc Cảnh hài nhi dại khờ
Cổng cung canh giữ lơ thơ
Dưới tay Trần hậu thừa cơ lẻn vào
Đem con nít chết từ nào
Đi vô cung thiếp bỏ vào vậy đa
Tráo Hoàng tử Cảnh con ta
Bắt mẹ con thiếp đày ra núi đồi
Nghe tin thiếp bị bắt rồi
Thế mà Bệ hạ vẫn ngồi tọa an
Bên mình đã có Trần Loan
Đâu cần đến thiếp vấn an quạt nồng
Trần Loan hầu cận Bệ rồng
Con năm mười đứa ẵm bồng trên tay
Mẹ con của thiếp đi Tây
Khi về Bệ hạ chẳng rày đoái thương
Còn riêng tâm để ghen tuông
Nghi tôi với chúa Tây vương chớ gì
Chánh cung Vua chẳng đoái vì
Ngày lo quốc chánh, tối thì Tây cung
Tánh Vua thiếp chẳng lạ lùng
Uổng công của thiếp đồng chung lo lường
Ba năm gối tuyết nằm sương
Ngỡ về Bệ hạ xót thương chuộng chiều
Không dè Bệ hạ bỏ liều
Càng suy gẫm kỹ càng nhiều khổ đau
Thà rằng đừng thấy mặt nhau
Còn hơn thấy mặt thêm đau nỗi lòng
Nay đà an trị non sông
Chẳng còn loạn giặc lo trong lo ngoài
Xin Vua suy gẫm điều hay
Chẳng nên kén chọn con ai đẹp hình
Để lo quốc kế dân sinh
Lo mà chấn chỉnh trào đình bằng yên
Làm vui nước bạn láng giềng
Nhiều cung nhiều viện dễ phiền lắm đa
Vua cần nhớ chuyện năm qua
Nạp phi sáu viện sáu bà gái xinh
Bệ hạ chẳng có giao tình
Bỏ người cô quạnh một mình tội chăng

Gia Long Hoàng Đế phán rằng:
Sáu phi mất tích mất căn lâu rồi
Trẫm đem vàng bạc đền bồi
Trả công sanh dưỡng đã rồi lâu nay

Tống cung bà mới tâu bày:
Vua không tầm hiểu coi ai hại người
Bệ hạ muốn được vẹn mười
Nội cung cai quản ai người chủ trương
Phải là Trần thị tố nương
Chẳng lòng nhân đức làm đường tác oai
Nếu Vua lòng dạ thẳng ngay
Thì Vua xét lại từ ngày xưa xa
Thiếp không được ở nước nhà
Luôn luôn lãnh lịnh đi xa nước ngoài
Khi về Bệ hạ nghĩ ngay
Thiếp riêng vui với người ngoài Lang sa
Chánh cung một thiếp vào ra
Nên thiếp mới bị quân gia lẻn vào
Bắt đi thiếp ngỡ quân nào
Chẳng phải quân Tàu, chẳng phải quân Tây
Mà quân của nước Nam nầy
Quân của Thứ hậu bắt đây rõ ràng
Ngôi vua Bệ hạ muốn an
Thì phế Thứ hậu Tố Loan tức thì
Binh phù Trần Đạt chủ trì
Thâu luôn ấn lịnh Vua thì cầm tay
Thiếp người văn võ toàn tài
Giốt ngu sao dám nước ngoài làm tin
Bệ hạ là kẻ vô tình
Khi còn thiếu vận một mình nạp lương
Lúc nào thấy cũng dễ thương
Tướng đi tướng đứng Quân vương lộ hình
Nên cha mẹ thiếp thương tình
Mới đem gả thiếp bố kình sánh đôi
Đến khi non nước đôi hồi
Khắp nơi nổi loạn đứng ngồi không yên
Lắm khi sóng ngửa gió nghiêng
Giúp chồng thiếp lái con thuyền giang sơn
Mà nào Vua có ban ơn
Tủi lòng nói rõ Bệ đơn nghe vào

Gia Long Hoàng Đế phán mau:
Trẫm lỗi điều nào khanh cứ nói ra
Nói rồi thì phải bỏ qua
Chớ đừng nê cố phiền hà trong tâm
Vừa qua Trẫm cũng lỗi lầm
Bây giờ tự thẹn thấy tâm vô nghì
Từ nàng sang tới Pa ri
Khanh và Giáo sĩ cùng đi cùng về
Nên lòng Trẫm cũng ủ ê
Vắng khanh Trẫm nhớ đủ bề cũng thương
Khanh cùng giáo sĩ lo lường
Thương dân Nam Việt lo phương giải bày
Lo cho hậu vận tương lai
Soạn ra Việt ngữ giải bày từ câu
Cám ơn Đa Lộc đã lâu
Ơn kia phải đáp, nghĩa sâu phải đền
Ái khanh chẳng chút nào quên
Thật là xứng đáng người trên giống nòi
Trẫm đà ra lịnh hẳn hòi
Quan dân đều phải trông coi sách nầy
Thiệt công Tống hậu đủ đầy
Ngàn năm mãi mãi sau nầy non sông
Văn nhân mà sáng mà thông
Cũng nhờ ái hậu bỏ công những ngày
Mải lo nói chuyện dông dài
Quên Hoàng tử Cảnh chạy bay hướng nào

Có quan trực điện tâu vào:
Trong cung Chánh hậu biết bao lụa là
Bạc vàng châu báu quá a
Thái tử Phúc Cảnh soạn ra quá nhiều
Đem ra thành Bắc truyền kêu
Ai nghèo đến nhận ít nhiều của kho
Hôm nay Chánh hậu ban cho
Dân nghèo xúm lại lần dò mà xin
Hiện bên thành Bắc rang rình
Dân nghèo đói lạnh cúi mình cám ơn
Gia Long Hoàng Đế không hờn
Lại ban thêm gạo bần nhơn no lòng
Xuất ba kho gạo dự phòng
Cho dân đặng để vui lòng Chánh phi

Bắt giam Trần hậu tức thì
Binh phù Trần Đạt cũng thì thâu ngay
Giao Lê Văn Duyệt nội ngày
Cha làm dân thứ, con đày lãnh cung

Tống Châu Hoàng Hậu thung dung
Quỳ xin với lịnh Cửu trùng phóng tha:
Đàn bà ai cũng đàn bà
Ghen chồng tức phải hại mà đối phương
Tố Loan là kẻ bình thường
Chớ người cao thượng thì nhường lẫn nhau
Ai cao thì học tài cao
Ai quấy nhỏ nhẹ chỉ nhau phải điều
Nay Vua đang ngự giữa triều
Thiếp xin phép luận vài điều được chăng

Gia Long Hoàng Đế lòng bằng
Tống Châu Hoàng Hậu nói năng hiền hòa:
Từ ngày vâng lịnh mẹ cha
Về hầu Bệ hạ mười ba năm tròn
Sanh cho Bệ hạ ba con
Một con vắn số hai con còn khờ
Thiếp xin nói rõ tri cơ
Nguồn cơn kể hết mong nhờ Vua suy
Bệ hạ chắc cũng thông tri
Vua Lê chúa Trịnh đã thì lâu nay
Vua không biết thiếp là ai
Chỉ biết Tống hậu tên rày Ngọc Châu
Nói cho Bệ hạ rõ câu
Thiếp là Công chúa ngọc lầu vua Lê
Trịnh Sâm ép bức đủ bề
Tống phu nhân nhận thiếp về mà nuôi
Ngày văn đêm võ đủ mùi
Để phòng loạn Trịnh mà nuôi tự mình
Bệ hạ thao lược chiến chinh
Đủ văn đủ võ trị binh đủ tài
Thiếp cần Bệ hạ ra tay
Đánh quyền cùng thiếp thử tài nữ nhi.

[Love_Tamlinh]

Gia Long nghe tấu cười khì
Ngự trù bày yến Chánh phi ngự dùng
Hồi giờ bàn luận khắp cùng
Mà chưa mời đức Chánh cung rượu đào
Tùy tùng cũng chẳng mời vào
Thật Trẫm có lỗi biết bao việc nầy
Nên nàng đòi đánh Trẫm đây
Cho Trẫm chịu lỗi việc nầy bỏ qua
Ngự trù bày yến tiệc ra
Đích thân Hoàng đế mời bà Chánh phi:
Khanh đừng giận Trẫm làm chi

Sai quan mời hết người đi theo hầu
Phúc Cảnh trở lại vào chầu
Vua bồng lại ghế nói câu dịu dàng:
Con ôi đừng bỏ Phụ hoàng
Nhà ta sum hiệp nhứt tràng rồi đây
Con vào ăn bữa cơm nầy
Phụ hoàng Mẫu hậu sum vầy rồi đa

Tống cung vui vẻ cười xòa
Truyền tha Trần hậu cho bà cùng ăn

Trần hậu quỳ xuống tâu rằng:
Thiếp xin hầu chị bữa ăn tao phùng

Có tên Thái giám đứng run
Ngự trù bốn ả ngại ngùng nhìn nhau
Phúc Cảnh Hoàng tử nhìn vào
Ruồi bay vơ vẩn chỗ nào cũng bay
Cái mâm yến tiệc vui thay
Món ăn nào cũng xem rày quá ngon
E cho ai sắp mưu lòn
Để mà đánh độc mẹ con của mình
Gia Long thì lại thiệt tình
Tự tay gắp để con mình thịt quay
Phúc Cảnh liền mới hỏi rày:
Thương hay là thuốc nói rày con nghe!

Tống cung mới nói nè nè:
Con đừng nói hỗn người nghe rơi đầu
Nơi nầy chẳng phải dễ đâu
Khi quân tội trọng con hầu biết chăng
Con ôi nhớ kỹ thánh văn
Trung quân hiếu phụ con hằng đọc qua
Thuở con nên bốn nên ba
Trung quân hiếu phụ mẹ đà dạy con
Nơi nầy bệ ngọc cung son
Đã Vua còn lại cha con nữa mà
Nếu con nói bậy thế a
Thì con có lỗi với cha con rồi.

Phúc Cảnh mới nói thôi thôi:
Ông Vua này muốn thuốc tôi đây nầy
Mẹ coi ruồi nhặng quanh đây
Chỗ nào cũng có chỗ nầy thì không
Đây nầy mắt mũi lưng hông
Ruồi đeo bắt nhột giáp vòng ruồi bay
Mà mâm cỗ yến hiện nay
Chẳng con nào dám vãng lai là gì
Ruồi sao hơi thịt bay đi
Chắc là thuốc độc thứ chi mẹ à
Nếu ăn chẳng chết ngay a
Mười ngày sau cũng ra ma tức thì
Lấy điều hiện tại mà suy
Ruồi không dám đậu ai thì dám xơi
Cái tên Thái giám đứng chơi
Hắn run bây bẩy mẹ thời nhìn đi
Còn đây bốn ả phương phi
Ngự trù Hoàng đế mẹ thì thấy chăng
Bốn cô hột lụy đều lăn
Biết con sẽ bắt chúng ăn cỗ nầy
Nhưng con còn nghĩ như vầy
Chưa thông ai xúi ai bày đặt ra
Lẽ nào Hoàng phụ hại ta
Con mới bảy tuổi luận ra tội gì
Cũng đều xá tội tức thì
Gia Long Hoàng Đế chẳng tri đâu là
Những điều con nói hay a
Ruồi sao không đậu vào mà thức ăn
Hay là có độc đây chăng
Đem đồ nghiệm độc rõ căn thể nào.

Quân đem thí nghiệm tâu mau:
Nguyên mâm đại yến món nào thử qua
Cũng đều có độc tối đa
Ăn vào chết lẹ chẳng mà đợi lâu.

Gia Long suy nghĩ gật đầu:
Thiệt Hoàng tử Cảnh báu mầu lắm đa
Mới nên bảy tuổi khôn a
Biết điều cảnh tỉnh nhìn xa ngó gần
Thật là một vị thiên thần
Trời cho xuống trần cai trị núi sông
Thiệt là nòi giống Tiên Rồng
Nhìn qua đã rõ cảnh trong thế thời.

Ngự trù bốn ả tâu thời:
Chúng tôi lỡ dại nghe lời Trần phi
Thuốc cho Tống hậu chết đi
Với Hoàng tử Cảnh, tùy tùng thuốc luôn
Đặng Hoàng tử Đởm nên tuồng
Sau nầy trị nước êm suôn mọi bề
Nay Hoàng tử Cảnh đi về
Thì Hoàng tử Cảnh lo bề trị dân
Muôn tâu Bệ hạ ra ân
Tha tôi lỡ dại một lần nầy thôi!

Gia Long phán rõ khúc nôi:
Vậy thì tất cả hãy ngồi ăn đi
Ngự trù, Thái giám, Trần phi
Mời Trần Quốc Đạt vào thì ăn chung
Ba lần bảy lượt thứ dung
Vẫn còn làm tới chẳng tùng lịnh ta
Nếu như ta đã dùng qua
Thì ta ngộ độc còn mà chi thân!

Cha con Thứ hậu họ Trần
Ngự trù, Thái giám lại gần mà xơi
Đánh độc độc chẳng có hơi
Hại người Trời hại tức thời trả vay
Bảy người chết hết chẳng sai
Vua cho đem xác ra ngoài Tây môn
Cho dân đào đất mà chôn
Nhân tình cõi thế dập dồn cái ngu
Vinh hoa phú quý phù du
Tranh ngôi tranh chủ ám u tâm thần.

Gia Long Hoàng Đế ân cần
Hỏi Hoàng tử Cảnh xa gần sự duyên:
Con còn bé nhỏ thiếu niên
Tại sao biết chuyện dữ hiền xảy ra?

Phúc Cảnh tâu với Vua cha:
Vì con thí nghiệm đã ba năm rồi
Khi con sốt đổ mồ hôi
Mẹ cho chén thuốc con ngồi uống ngay
Thuốc còn dính chén lai rai
Mấy con ruồi nhặng nó bay tít tè
Khi ông Đa Lộc cho chè
Xơi xong chén để cả bè ruồi bu
Còn thêm kiến bả xa mù
Bay hơi bò đến mà bu rộ rần
Nên con ghi để ân cần
Đồ bổ ruồi nhặng dành phần mà ăn
Nếu thuốc ruồi kiến chạy phăn
Sinh trùng còn biết mạng căn của mình
Con là người biết giữ gìn
Tự phòng cái độc để mình sống dai
Nên con quả quyết hôm nay
Mẹ Trần đánh độc giết rày đối phương
Mẹ con Hoàng phụ chưa tường
Khi đói giữa đường bắt cọp nướng ăn
Nai chà lại tới ngựa rằn
Mẹ dùng thịt nó mà ăn qua ngày
Mẹ con võ thuật rất hay
Dữ hiền chẳng biết, văn bài thì thông
Võ văn Tống hậu nằm lòng
Vận thời bà chẳng có thông bí truyền

Còn con tuy tuổi thiếu niên
Con biết diệu huyền lý toán thiên cơ
Phụ hoàng bí mật hiện giờ
Báo về sách vở giấy tờ sổ biên
Đêm nay có chuyện không hiền
Cháy phòng Cần chánh chẳng kiêng cha à
Lửa từ các tủ cháy ra
Phi tiêu các chữ của bà Chánh phi
Thầy Bá Đa Lộc đã ghi
Mẹ con soạn chữ sau khi dạy đời
Nay nhiều người chẳng thức thời
Không ưa nên muốn bỏ thời nó ngay.

Gia Long Hoàng Đế phán rày:
Mẹ con lại với công ngài Bá Đa
Công nầy lớn nhứt quốc gia
Người nào đốt sách thì cha chém đầu!

Thái tử đặt gối quỳ tâu:
Nếu cha chém hết ai chầu cha đây
Khoan tin lời trẻ dại ngây
Để chờ đêm đến việc nầy mới thông.

Đức Vua nghe nói để lòng
Mới hỏi Tống hậu việc trong con mình:
Hậu thì văn võ xảo tinh
Tôi thì biết rõ sự tình lâu nay
Còn Hoàng tử Cảnh là trai
Hậu nuôi đến lớn chẳng hay lẽ nào
Nhỏ mà trí hóa thanh cao
Biết đường lợi hại ngăn rào đủ mưu
Còn hơn dũng tướng trượng phu
Trẫm mừng quá đỗi lo mưu giữ gìn
Đừng cho ai hại con mình
Nếu thông minh quá người nhìn ghét vơ.

Tống hậu nghe hỏi ngẩn ngơ:
Thiếp và con thiếp vật vờ biển khơi
Minh mông dưới nước trên trời
Khi qua nước Pháp chẳng thời đi đâu
Khi vua Pháp quốc đòi chầu
Thiếp đem Hoàng tử trình tâu mọi bề
Đúng ra thiếp chẳng được về
Ký xong hiệp ước đủ bề cho ta
Pháp hoàng phán lịnh truyền ra:
Thôi cho Phúc Cảnh với bà Tống phi
Việt Nam mau trở lại đi
Nên Bá Đa Lộc tức thì lui ra
Thế mà xuân lại thu qua
Khứ hồi tính đủ là ba năm dài
Thiếp lo công vụ cho Ngài
Một tay bồng trẻ, một tay ký tờ
Nghĩ con nhỏ dại ngu ngơ
Tự nhiên không học bây giờ quá thông
Hán văn nó cũng nằm lòng
Pháp văn nó đọc rất thông lạ kỳ
Lại còn họa vận làm thi
Thiếp với Đa Lộc soạn thì Việt văn
Soạn rồi thì nó lăng xăng
Lấy giấy lấy viết học phăng chữ nầy
Rồi cười rồi nói như ngây
Thiếp còn chưa biết nó đây thánh phàm
Nếu mà trong nước Việt Nam
Có kẻ siêu phàm dân cũng nhờ ân
Chư châu các nước xa gần
Nước nào cũng có Phật Thần giáng sinh
Chỉ riêng có nước Nam mình
Chưa xem Thần Phật hiện hình ra sao.

Gia Long mừng rỡ biết bao
Trẫm nghe Hậu kể việc nào cũng hay
Thôi thì Hậu hãy tự tay
Ngự trù đi đến trổ tài nấu ăn
Sai người sợ kẻ làm xằng
Hậu vào mà nấu Trẫm ăn với nào

Phúc Cảnh Hoàng tử tâu vào:
Để con đi nấu món nào cũng ngon
Thịt bằm nấu cải lách son
Lẹ tay nướng gấp mấy con cá tràu
Cá nướng dùng với dưa rau
Nếm chút rượu đào Vương phụ sẽ say
Thịt gà thì trẻ xé phay
Con còn giữ chút thịt nai xào gừng
Để con đem đến mà dưng
Phụ hoàng dùng món xào gừng ngon chăng.

Vừa bưng Thái tử vừa ăn
Ngọc Châu Tống hậu quở rằng con hư
Phụ hoàng con đợi bấy chừ
Con dâng thịt xáo cho người thử xơi
Sao con chẳng trọng ngôi Trời
Vừa bưng vừa bốc thịt xơi thế nầy!

Phúc Cảnh mới tấu như vầy:
Cho người người biết món nầy thịt nai
Vốn ngon chớ chẳng độc rày
Nên con ăn trước để ai khỏi ngờ
Chẳng tin ai hiện bây giờ
Việc gì cũng phải phòng hờ kẻ gian
Con xơi trước mặt Phụ hoàng
Để người chứng tỏ cái ngoan con mình
Chớ con nào có dám khinh
Con đề phòng kẻ vô minh mẹ à.

Gia Long vui vẻ cười xòa
Thiệt Hoàng tử Cảnh chua ngoa quá chừng
Lẹ tay lẹ miệng lẹ chân
Nhìn con khôn dại Trẫm mừng biết bao

Phúc Đởm hổ thẹn lăn nhào
Trực quan hộ giá bồng vào dỗ an
Đức vua vui vẻ luận bàn
Phút nghe lửa cháy ngọn càng lên cao
Cháy Cần Chánh điện hồi nào
Mấy tên lính gác nhảy vào chữa xong
Phen nầy mười mạng ngồi trong
Thảy đều chết hết chẳng hòng còn ai
Hư hao tốn của hao tài
Sưu tra thì để sau nầy tầm ra
Tri tầm thủ phạm đốt nhà
Hiện Vua đang bận mừng bà Chánh phi
Bỏ qua chuyện hỏa hoạn ni
Thật là Thái tử nói chi cũng mầu.

Phúc Cảnh nhỏ nhẹ quỳ tâu:
Phụ hoàng Mẫu hậu vui câu hiệp vầy
Đến đây Mẫu hậu ở đây
Còn con sông núi trời mây là nhà
Con không kế nghiệp vua cha
Để cho Phúc Đởm nó mà lên ngôi
Ngiệp cha cha tạo sẵn rồi
Truyền cho Phúc Đởm kế ngôi trị đời
Con thì thích dạo khắp nơi
Chỗ nào có đất có trời có con
Đi cùng khắp cả nước non
Để đem kiến thức của con giúp đời
Làm vua khổ lắm cha ơi
Không bằng làm kẻ người đời mần ăn
Làm dân lưng túi gió trăng
Làm Vua lắm nỗi trọc trằn khổ a
Làm Vua vợ phải nhiều bà
Vui bà Chánh hậu, buồn bà Thứ phi
Còn thêm phản tướng biên thùy
Đêm lo thích khách, ngày đi đê phòng
Thức ăn miếng uống nhìn trong
E người đầu độc, e lòng gió trăng
Bấy lâu Hoàng mẫu trọc trằn
Về đây dưỡng sức nhọc nhằn bấy lâu
Con thì thường nói nhiều câu
Làm Vua làm Chúa con đâu chịu làm
Con ham thắng cảnh dà lam
Con ham miếu võ cốc am cõi ngoài
Con tâu cho Phụ hoàng hay
Khi con ra khỏi đừng sai người tầm
Phụ hoàng đừng có buồn thầm
Con đi biệt tích biệt tăm chẳng về
Nơi nầy nhớ lại não nề
Tranh danh tranh lợi đủ bề hỡi ôi
Thân con muốn được an ngồi
Tu hành nên phải nổi trôi khắp miền.

Tống cung Hoàng hậu phán liền:
Con đi tu có mẹ hiền theo con
Dù đi mấy núi mấy non
Mẹ đây cũng nguyện theo con giữ gìn
Muôn tâu Bệ hạ niệm tình
Tại vì số mạng con mình thế a
Sống còn người nói chết a
Đó là tại số, đó là tại duyên
Xin vua đừng có giận phiền

Gia Long Hoàng Đế mới liền phán ra:
Trẫm thương Hoàng hậu thay là
Thương Hoàng tử Cảnh Trẫm mà nhớ nhung
Muốn đi đợi Trẫm đi cùng
Chỉnh an quốc sự thung dung đi liền
Trẫm vừa túc vị chưa yên
Còn thành phủ huyện giang biên luật hành
Chừng nào các việc hoàn thành
Trẫm đây vào núi tu hành mà thôi
Tống cung cười nói một hồi
Khuyên Vua an giấc sáng rồi tính thêm
Bây giờ trời đã về đêm
Con đà an giấc ngủ êm bốn bề
Đường xa thần thiếp mới về
Đi voi nhưng cũng mỏi mê mấy ngày.

[Love_Tamlinh]

Long sàng Vua đã ngủ say
Tống cung, Hoàng tử mới lay người Nùng
Các ngươi thức dậy đi chung
Bắc bành voi sẵn tháp tùng cùng đi
Về thăm sáu viện tức thì
Để coi sanh nở chi chi cho toàn
Nếu người muốn ở lại làng
Thì ta cho phép ở an nơi nầy
Còn ai mà muốn hiệp vầy
Cùng ta đi đó đi đây xa vời
Đi mà chọn chỗ chọn nơi
Tu hành ẩn dật thảnh thơi thanh nhàn
Dân Nùng thì có Nùng Khan
Vừa nhanh vừa lại khôn ngoan lạ thường
Cùng nhau hối hả đi bươn
Kẻo vua hay đặng không đường vào ra
Kẻ voi người ngựa bôn ba
Đến nơi chỗ cũ trời đà rạng đông
Sáu cô lục viện sanh xong
Năm trai một gái cũng đồng như nhau.

Chánh cung Tống hậu nói mau:
Cô nào ở lại, cô nào theo ta
Thổ dân hết thảy phân qua
Muốn tu vào núi các bà tu tiên
Chúng tôi trợ giúp gạo tiền
Chừng nào về Phật về Tiên thì về
Linh thiêng nhớ lúc thảm thê
Nhớ dân bản xứ vụng về trung cang
Tuy ngu mà chí đảm đang
Năm bảy kho vàng không đổi lòng trung.

Sáu bà thưa với Chánh cung:
Đi đâu bọn thiếp xin cùng nhau đi
Các chàng trai trẻ đồng quỳ
Chúng tôi xin được cùng đi theo bà
Anh em đông đủ đầy nhà
Xin theo một kẻ phò bà vân du
Nếu bà với cậu đi tu
Con coi nhang khói đền bù công lao
Ơn bà mấy tháng khổ lao
Dạy văn dạy võ dạy bao lời vàng.
Cao Bằng họ Mạc chưa an
Họ Lê, họ Trịnh hiện đang cõi ngoài
Nhiều nơi còn loạn lai rai
Ông Trần Quốc Đạt thường hay nọ nầy
Lòng dân từ bấy đến chầy
Không ưa lão ấy khuấy rầy lắm đa
Lão chưa hay lão tuổi già
Vẫn còn muốn việc cao xa đủ bề
Xứ nầy dân mến nhà Lê
Tại vì họ Trịnh thâu bề oai nghi
Vua Lê nào có được chi
Lòng dân buồn bã mới thì ngồi yên
Chỉ lo kiếm bạc kiếm tiền
Phòng khi loạn lạc có riêng mà dùng
Rồi theo Hoàng đế Quang Trung
Bỏ công bỏ của vẫy vùng chiến tranh
Đến khi ngôi vị đoạt thành
Ba anh em ruột lại giành giang biên
Cũng vì của cải bạc tiền
Vì danh vì lợi tình riêng đoạn tình
Giang sơn riêng cõi cầm binh
Cốt nhục chi tình chém giết lẫn nhau
Hại lây dân chúng đồng bào
Theo ông nào cũng ra vào đạn tên
Nên đành đứng nép một bên
Tránh đi mũi đạn lằn tên vô tình
Đáng hy sinh sẽ hy sinh
Còn như không đáng thì mình lánh xa
Làm dân sinh sống quê nhà
Sưu đi thuế đóng cũng là an thân
Chi bằng cái kẻ làm dân
Cái tâm thanh thản cái thân nhẹ nhàng
Các bà là gái hường nhan
Nếu cần lánh mặt vua quan chi quyền
Thoát trần nhẹ gót thiên nhiên
Chúng tôi phò hộ ngồi yên tu hành
Sẵn đây núi biếc non xanh
Có hang đá phẳng có tranh thiên đàng
Nếu soi ánh sáng vào hang
Thấy Tiên, thấy Phật, thấy hàng Thiên binh
Hang nầy rất thiệt hiển linh
Có rau hốc đá nuôi sinh mạng người
Nhớ năm một sáu sáu mươi (1660)
Ông bà tôi kể việc người thời xưa
Trịnh Tùng độc ác quá thừa
Kéo quân tàn phá chẳng chừa nhà ai
Nguyễn Hoàng hiền hậu lắm thay
Đem binh chống chọi đánh hoài mấy năm
Hai đàng binh đánh à ầm
Các nhà ẩn sĩ âm thầm vào hang
Dẫn theo một số dân làng
Ngày đi trồng tỉa, đêm hang chui vào
Hang sâu mà rộng biết bao
Ba trăm người lẻ đồng vào ở đây
Trong hang có nước đủ đầy
Có nồi có củi có cây khô cằn
Có nhiều muối hột để ăn
Của thiên nhiên trữ dần ăn no lòng.

Phúc Cảnh nghe nói muốn thông
Từ đây đến đó hỏi ông xa gần
Cùng nhau dời gót bước chân
Vào hang coi thử động Thần hay Tiên
Đến hang Phúc Cảnh vào liền
Hương thơm nhẹ nhẹ động Tiên đây nầy
Địa tiên tu ở nơi đây
Chúng ta đừng có quấy rầy làm chi
Trừ khi loạn giặc lâm nguy
Vào hang Tiên độ nạn gì cũng qua
Nay không hữu sự phiền hà
Chẳng nên làm động các nhà Địa Tiên.

Nói rồi Phúc Cảnh đi liền
Ra ngoài ngồi nghỉ thiên nhiên hang thần
Ta còn tìm cách cứu dân
Kẻ đau người đói sắp gần rồi đa
Vào hang tu một mình ta
Chi bằng đi khắp gần xa độ đời
Dân gian ta dạo khắp nơi
Để đem giáo pháp đem lời từ bi
Cho người dân biết tu trì
Bỏ câu oán ghét, bỏ đi phiền hà.

Tống cung xem thấy hỏi qua:
Sao con của mẹ ngồi mà làm thinh
Có chi quên lại triều đình
Ngồi như pho tượng mắt nhìn xa xôi

Chánh cung han hỏi một hồi
Mà Hoàng tử Cảnh vẫn ngồi êm re
Miệng bà hỏi tai bà nghe
Hoàng tử thì lại nín the im lìm
Vẳng nghe lăng líu tiếng chim
Vang tai chẳng biết là điềm chi đây
Nào hay ngồi dựa thân cây
Trên cành nhánh lá đủ đầy màu xanh
Luôn nghe chim hót trên cành
Chim đâu không thấy nghe thanh quá chừng
Nơi đây là núi là rừng
Bỗng nhiên Hoàng tử vui mừng vỗ tay
Chúng mầy không cánh chẳng bay
Cái đuôi còn dính nhánh cây chớ gì
Leo cành Thái tử bẻ đi
Dứt năm mười nhánh ném thì xuống ngay
Người người nhìn thấy lạ thay
Nào ngờ chim tại lá cây biến thành
Vẫn còn nhủng nhẳng trên cành
Bay hoài mà vẫn lá xanh một màu
Đầu mình giò cánh đẹp sao
Cái đuôi vẫn dính sát vào cành cây
Thổ dân Tùng Giả lẹ tay
Vội vàng đánh lửa nướng ngay chim rừng
Thịt ăn ngọt mặn thơm lừng
The the dường có dấm gừng bên trong
Đoàn người đi rất vui lòng
Thượng cầm ta thử tâm trong nhẹ nhàng

Tống cung ngồi mãi thở than:
Ta như chim nọ còn đang dính cành
Ta còn nặng nghiệp chúng sanh
Chim dính trong cành cất cánh làm sao
Đầu mình cánh chẳng một màu
Có lông có mỏ tiếng nào cũng thanh
Rền vang chim hót đầy cành
Làm sao cho nó rời nhành bay xa

Phúc Cảnh liền mới nói ra:
Chim nầy như thể chúng ta hiện giờ
Lòng con lo liệu ngần ngơ
E cho Hoàng phụ phất cờ kéo binh
Để đi tìm mẹ con mình
Con e mẹ khó dứt tình cao bay
Đuôi chim còn dính cành cây
Bay biết mấy ngày một chỗ tự nhiên

Tống cung nghe nói hỏi liền
Phụ hoàng con kiếm con hiền về chăng?

Phúc Cảnh liền mới nói rằng:
Con ham vui cảnh trời trăng mây ngàn
Không ham vương tước vua quan
Làm vua như kẻ tù đang mang còng
Trên mình còn máng cái gông
Cho nên nhứt định con không trở về

Phút đâu quân ó bốn bề
Đông cung Thái tử hãy về trào ca
Vua đem phụng tán long xa
Kính thỉnh Quốc mẫu lịnh bà hồi cung
Thỉnh Hoàng tử Cảnh Đông cung
Gia Long bước đến Chánh cung nào ngờ
Thổ dân già trẻ ngẩn ngơ
Vua ban mỗi kẻ một tờ tri ân
Mỗi người vàng bạc một cân
Được quyền đi dạo xa gần nước ta
Chẳng ai đón hỏi ngầy ngà

Lại gần Tống hậu Vua mà thở than:
Trẫm dù trước phụ tình nàng
Nhưng nay Trẫm đã sẵn sàng hồi tâm
Nghĩ công Hoàng hậu cao thâm
Nghĩ ơn Đa Lộc mấy năm qua rồi
Quốc ân muôn thuở đắp bồi
Chẳng hề quên lãng những hồi cậy trông
Hậu cùng Đa Lộc dày công
Thêm con của Trẫm gánh gồng giang san
Nếu không Phúc Cảnh không an
Vua ôm Phúc Cảnh hai hàng lệ sa
Con ôi về Điện với cha
Con là Thái tử Vua mà tương lai
Trào thần văn võ xưa nay
Chọn con làm kế tương lai nước nhà
Nếu con lòng chẳng thương cha
Phải thương dân chúng nhà nhà đợi mong
Người lên ngồi ngự Ngai rồng
Phải người đạo đức dân lòng mới yên
Tướng con nhiều vẻ nhu hiền
Mày tằm mắt phụng lưỡng quyền nở nang
Thiên đình thì rộng thênh thang
Địa hậu vuông vức phải hàng đế vương
Long phi hổ bộ dễ thương
Vóc hình thong thả xem dường Tiên ông
Đối cùng với nước có công
Mẹ con cũng có gánh gồng nước non
Các phi các viện cung son
Chẳng người nào sánh mẹ con con à
Nơi nầy non núi rừng già
Cha dùng tình nghĩa như nhà thứ dân
Nói năng theo kẻ thôn lân
Tỏ nỗi xa gần năn nỉ hồi cung
Từ nay cho tới ngày cùng
Cha không hề đến viện cung bà nào
Cha con mình sống vui nhau
Mẹ con buồn tủi đã bao ngày rồi
Về cha nầy hỡi con ôi

Phúc Cảnh nghe nói một hồi tâu nhanh:
Con như chim dính trên cành
Bay xa sao được mà giành bay xa

Tả quân Văn Duyệt tâu qua:
Tử hoàng Phúc Cảnh, Lịnh bà Tống phi
Bấy lâu lắm nỗi loạn li
Vua đà bôn tẩu biên thùy lân bang
Long Xuyên vua có tạm an
Bị quân Nguyễn Huệ phá tan hiểm nghèo
Khi về biên trấn cheo leo
Tít mù Mộc Hóa thẳng lèo qua Xiêm
Nương thân trốn tránh lặng im
Linh đinh các đảo nỗi niềm khổ đau
Dân ta các trấn anh hào
Phò nguy tề khốn giúp vào cho Vua
Dùng binh đói khát chát chua
Tướng binh thông cảm theo Vua mà phò
Như Trần thứ hậu chẳng lo
Phận mình mặc ấm ăn no mỗi ngày
Quan trong cho chí quan ngoài
Những người chánh trực chẳng ai thích bà
Tống cung ai cũng thích a
Bỏ đi tuổi trẻ quốc gia gánh gồng
Nghĩ Bà là kẻ có công
Nên quan trung chánh đem lòng kính tin
Thần mời Chánh hậu về kinh
Phụ tay quốc kế dân sinh buổi nầy
Lòng Vua ảo não không khuây
Bà không trở lại Vua đây không về
Thì là quốc chánh bỏ bê
Thỉnh Bà vì nước trở về Thăng Long
Vua vì việc nước gánh gồng
Chớ Vua nào có để lòng riêng ai

Văn Duyệt văn nói quá dai
Thanh Nhơn, Bùi Đức cũng rày tâu vô
Kể từ ngày dựng cơ đồ
Vào sanh ra tử ô hô những ngày
Vua còn sống đến ngày nay
Ba người thế mạng những ngày bại binh
Võ quan đổi áo thay hình
Để mà làm kế nghi binh đó bà
Đói ăn cơm nguội với cà
Khát không nước uống nhai mà lá cây
Bà nên nhớ khổ đoạn nầy
Mà thương Bệ hạ trở xây về trào
Thương nhau đừng có trách nhau
Về lo việc nước còn bao điều cần
Thế nào là kế an dân
Tỉnh thành phủ huyện phải cần thế nao
Bà chưa bay thẳng trời cao
Bà còn dưới đất giúp vào nước non
Núi sông mà được sống còn
Hồn thiêng sông núi chứng con thể này
Thần xin Chánh hậu lòng khuây
Cung Đông về ngự, cung Tây bỏ rồi
Bà nào có tánh tranh ngôi
Quần thần văn võ chúng tôi loại dần
Hầu là hầu kẻ đức nhân
Ai hầu chi kẻ vô luân hư đời
Chân đạp đất, đầu đội trời
Râu hùm hàm én chẳng thời sợ ai
Chánh cung nghĩ thử xưa nay
Vợ vua từ bấy chẳng ai như Bà
Cứ xem lịch sử nước nhà
Ỷ Lan Thứ hậu Vua nhà Lý xưa
Cũng là nội các lọc lừa
Giúp trong quốc sách chớ chưa xuất hành
Còn Bà đã lắm nhọc nhành
Phải ra thân gái xuất hành nước xa
Mẫu nghi đại đức như Bà
Đã làm gương để muôn nhà soi chung
Nên về với lịnh Cửu trùng
Để ghi thanh sử mà dùng mai sau

Chánh cung càng nghĩ càng đau
Nhớ Vua lạnh nhạt đã bao năm rồi
Giang san công kỷ đắp bồi
Qua rồi lại kể như rồi ra chi
Vua cùng văn võ nằn nì
Nếu không trở lại cũng thì vô lương

Phúc Cảnh cảm động lòng thương
Leo cây bẻ nhánh chim đương hóa hình
Cái nầy là loại trời sinh
Tặng cho Hoàng phụ gọi tình cha con
Vì đây là chốn núi non
Không chi quý báu để con tặng Người
Tặng cành chim chích xinh tươi

Gia Long tiếp lấy miệng cười thốt ra:
Vật nầy con tặng cho cha
Tiếng chim ríu rít kêu mà nghe rân
Có đầu có cánh có chân
Có lông ẩn xá, có thân ú ỳ
Tiếng kêu thảnh thót lạ kỳ
Đuôi liền cuống lá chưa thì bay ra
Lưng còn mang lá cây a
Thiên nhiên sanh tạo quả là thiên nhiên
Lá chim cành cội dính liền
Hóa công đã tạo thiên nhiên tuyệt vời
Tai nghe chim hót rền trời
Nào ngờ cành lá tại nơi ta ngồi

Phúc Cảnh rằng: Phụ hoàng ôi
Chim nầy như mẹ con tôi rõ là
Vẫn còn dính líu Hoàng gia
Phải đành trở lại trào ca tức thì
Phụ hoàng thông cảm ấu nhi
Đổi tên con lại con đi về trào
Tên con Phúc Cảnh quý cao
Con thấy cảnh nào con cũng khổ tâm
Làm người chẳng sống trăm năm
Con vừa mở mắt khổ thầm cho thân
Nay xin Hoàng phụ thi ân
Đặt tên con lại cho thân an nhàn
Nguyễn Phúc lầm với Nguyễn Quang
Con xin Phụ hoàng đổi trẻ họ Lê
Gọi tên Thiên Đức an bề
Tên Nguyễn Phúc Cảnh não nề lắm a!

Gia Long nghe tấu cười xòa:
Nếu con ý muốn thì cha cũng tùy
Thiên trời Đức bủa tứ vi
Cái tên sửa được Cha tùy con a
Cái họ là họ của Cha
Nếu con cải họ hóa là con nuôi
Chắc sanh con đã từ hồi
Bây giờ cải họ đây rồi làm sao?

Các quan tả hữu tâu vào:
Tử hoàng muốn thế chẳng sao đâu mà
Trăm quan ai cũng biết mà
Vua tùy Thái tử về tòa sẽ hay
Gọi Lê Thiên Đức liền tay
Thái tử nghe gọi vỗ tay vui mừng.

Sáu cung nước mắt rưng rưng
Có sáu trai Nùng thay thế chồng ngang
Nên quỳ thưa với Tử hoàng:
Con tôi Hoàng tử tính toan lẽ nào?

Thiên Đức vội vã lấy mau
Tặng cành chim lá với bao đá tròn
Nùng Ưu khe khẽ cười giòn
Con tôi tên đặt Nùng Tròn phải chăng
Còn đây anh bạn Nùng Phăng
Đặt con Nùng Lá là căn phải rồi

Thiên Đức mới nói thôi thôi
Văn chương một chút cho tôi đặng nhờ
Cái tên cho phải nên thơ
Con chim là Điểu phải chờ ngày bay
Sách Nho người có đọc hoài
Chữ điểu dịch nghĩa nó rày là chim
Còn tròn bao đá nằm im
Hình tròn thường gọi là Viên từ nào
Các ông hỏi thử ta sao
Chớ tên ta đặt ngày sau tuyệt vời

Vua nghe Hoàng tử trả lời
Cách con ăn nói tuyệt vời hay a
Thôi thì họ của các nhà
Họ chi Trẫm chẳng cần mà hỏi han
Từ nay cải lại họ Đoàn
Bấy lâu đoàn kết thuận thoàn chung lo
Thật là Trẫm cũng khen cho
Các ngươi sao khéo hẹn hò vậy đa
Sáu cô sáu trẻ sanh ra
Cùng ngày cùng tháng thiệt là lạ thay
Hai tên con Trẫm đặt rày
Còn bốn tên nữa Trẫm rày đặt cho
Gọi là Đoàn Phúc, Đoàn Nho
Đoàn Thuyên, Đoàn Nguyện sau phò Đông cung
Đoàn Nho là gái thủy chung
Sau kén anh hùng chọn rể tài cao
Vui lòng theo Trẫm về trào
Dù đứng họ nào cũng mẹ Rồng Tiên
Trẫm mời tất cả lên yên
Bẻ hết cành liền lá đã thành chim.

Thiên Đức phút chạnh nỗi niềm
Tâu Vua đừng bẻ hết chim trên cành
Đây là điểu vật trời sanh
Để nó nương cành rụng cuống thì bay
Nếu Vua bắt hết chim nầy
Chắc là con trẻ chết ngay tức thì
Con làm Thiên Đức mà chi
Đối cùng muông thú chẳng thì ra ân
Cây Trời mà lại chim Thần
Ngày nào nó cũng xuất thân khỏi cành.

Vua thương Thái tử lòng lành
Vua mời tất cả về thành dưỡng an
Thăng Long trở lại vội vàng
Theo Bà cùng với Tử hoàng hơn trăm
Đức vua xem cũng mừng thầm
Con ta còn nhỏ nhơn tâm như vầy
Tương lai hậu vận sau nầy
Thì dân trong nước đủ đầy kỉnh tin.

Phút đâu về đến Đế kinh
Di Nguy truyền lịnh cung nghinh Vua về
Trào thần đón tiếp xum xuê
Truyền dâng yến tiệc vỗ về Đông cung

Phúc Đởm hoàng tử ngại ngùng
Quan hầu nhỏ nhẹ thủy chung giãi bầy:
Tống cung mẹ Chánh của Ngài
Làm con hiếu thảo ai ai cũng mừng
Phụ hoàng luôn bận việc quân
Đông cung Phúc Cảnh cầm chân nước người
Nghĩ công Phúc Cảnh dư mười
Bá quan văn võ ai người cũng yêu
Nay Nhị Hoàng tử biết điều
Ra mừng mẹ Chánh, ra chiều mừng anh
Con vua lấy đức làm danh
Vốn chọn người đức mà tranh ngôi Trời
Tánh luôn như kẻ người đời
Ganh điều ghét lý tâm thời nhỏ nhen
Sử xanh chẳng được tiếng khen
Lại còn ngôi vị thấp hèn nữa đa!

Phúc Đởm cũng biết nghe xa
Ra ngoài mừng mẹ mừng cha mới về
Nắm tay anh cả cười hề
Chúng em có được anh về hân hoan
Tươi cười ăn nói đoan trang

Tống cung xem thấy lòng càng mến thương:
Nầy con của mẹ hiền lương
Ráng mà học tập cho tường võ văn
Nay con vui vẻ nói năng
Mẹ mừng thiệt quá cân bằng vàng kho
Anh em là nghĩa trời cho
Anh lo phía trước, em lo sau nhà
Sống cùng vương vị hiền hòa
Thương dân mến nước quốc gia thái bình
Lại đây cho mẹ được nhìn
Hãy vào lòng mẹ thâm tình đậm sâu

Phúc Đởm vui vẻ gật đầu
Từ nay Đích mẫu Ngọc lầu nghỉ an
Có con hôm sớm vấn an
Mẹ hiền thì có con ngoan hầu gần
Con lo học tập siêng cần
Hán văn học thuộc sang vần Việt văn
Nói mà Phúc Đởm đi phăn
Lấy đem các chữ Việt văn đậu vần
Mẹ coi con học ân cần
Chữ Anh, chữ Hán riêng phần mẹ a
Chữ nầy là chữ Xiêm La
Không học thì khó, học qua dễ rành
Còn đây địa lý bản danh
Còn đây biên trấn chung quanh nước nhà
Còn đây thành cũ Cổ Loa
Còn đây sửa lại gọi là Thăng Long
Đi quanh mé biển lộn vòng
Đi giáp Hải Phòng, Móng Cái, Lào Cai
Còn đây Trung Quốc nước ngoài
Giáp ranh Nam Việt gọi rày tây đông
Tống cung mới với tay bồng
Con cho mẹ bế vào lòng nưng niu.

(Hết cuốn 1)

[Love_Tamlinh]

TÍCH PHẬT THẦY

Cuốn 2

NHÂN THIÊN BẢO

Nhắc qua Vua Chúa Trung Hoa
Quảng Tây Án sát tên là Bồ Sâm
Trung quân hiếu phụ giữ tâm
Họ Tề tên đặt Bồ Sâm là người
Quảng Tây trấn thủ vẹn mười
Biết tri phong thổ biết người tương lai
Vua Thanh nào có biết hay
Tề Bồ đề cáo từ bày thiên cơ:
Nhà Thanh từ bấy đến giờ
Từ đời lẫn đạo vẫn nhờ lẫn nhau
Các quan địa lý xem sao
Thiên văn phong thủy lương cao quyền hành
Trung Nguyên là nước hoàng Thanh
Nhờ thầy địa lý, thầy rành tiên tri
Quân sư đạo sĩ cao kì
Quốc sư nhà Phật, các vì cao tăng
Nào là khí tượng thiên văn
Thần phù, hậu thổ, trừ căn, yểm tài
Thần nhìn thiên tượng hôm nay
Thấy An Nam quốc thiên tài sắp ra
Từ lâu Bệ hạ lo xa
Láng giềng các nước sợ ra biên thùy
Các quan dị bốc tiên tri
Thiên phù ếm đối kiểu chi thế à
Muôn tâu Bệ hạ xem qua
Vượng tài chắc chắn về mà Nam bang

Vua Thanh đại thiết trào đàng
Hai bên võ bá văn ban vào chầu
Tề Bồ văn án vào tâu
Nam bang triều quốc thiệt âu điềm lành
Nên trời mây đỏ bao quanh
Khí thiên ẩn hiện tại thành Thăng Long
Xưa nay Nam Quốc một lòng
Tôi hiền Chúa Thánh gánh gồng giang sơn

Các quan quỳ tấu Bệ đơn
Tòa Khâm Thiên Giám thiệt hơn tỏ bày
Đang bàn hậu vận tương lai
Của Vua Nam Việt tranh tài lẫn nhau
Nước Nam khó sánh nước Tàu
Tàu nhiều kiến thức thiệt cao rõ ràng
Giỏi gì cái nước tiểu bang
Thần phù Tàu ếm Nam bang lâu ngày
Dù cho có xuất tướng tài
Cũng là nội loạn ít ngày thì tiêu
Người tham danh lợi thì nhiều
Vì dân vì nghĩa liêu thiêu ít người
Lắm nơi đói khổ rã rời
Mà dân phú hộ chẳng người hảo tâm
Nếu mà Bệ hạ lo thầm
Thì sai Án sát Bồ Sâm thi hành
Sai người đi đến Long Thành
Phong vương Phúc Ánh chia ranh hẳn hòi
Sau thì nhìn kỹ mà coi
Ai tài thao lược ta đòi cống sang
Từ từ trong nước Nam bang
Hết người tài trí, hết trang anh hùng
Dù cho nó có vẫy vùng
Dân ngu, Vua dốt thì chung số phần
Ngàn năm kiếp kiếp cực thân
Sống hay là chết về phần chúng ta
Hơi nào Bệ hạ lo xa
Nghe Hoàng tử Cảnh cùng bà Tống phi
Từ ngày Đa Lộc chết đi
Thì là Thái tử, Tống phi trổ tài
Trong Trào văn võ đều hay
Tên Nguyễn Phúc Cảnh tuổi nay lên mười
Mặt mày xinh đẹp tốt tươi
Khôi ngô tuấn tú như người Thánh Tiên
Bệ hạ sai sứ đi liền
Đòi hai người đó Trung Nguyên đi chầu
Không thì hạ lệnh truyền thâu
Truyền bắt cho được sang chầu hoàng Thanh
Bệ hạ phải có quyền hành
Đối cùng Tiểu quốc phải rành chủ trương.

Vua Thanh phán giữa Trào đường
Chiếu thơ gửi đến Nguyễn vương Nam hà
Tàu phong Đế vị cho mà
Việt Nam Hoàng Đế hiệu là Gia Long
Năm châu bốn biển đều thông
Việt Nam Hoàng Đế Gia Long ấn truyền
Hoàng Thanh chiếu chỉ sai liền
Đề Bồ Sâm phải sang miền Việt Nam
Đem ban sắc ấn cho kham
Sau đòi Thái tử Việt Nam sang chầu
Đi Tây thuở nhỏ quá lâu
Đi Tàu giáp giới mà chầu Hoàng gia
Chứ không được ở nước nhà
Gọi Hoàng tử Cảnh với bà Chánh cung.

Gia Long nghe lệnh ngại ngùng
Tuy là đã được sắc phong vua Tàu
Thật là lạ biết là bao
Cho con sang Tàu chẳng phải hiểm nguy
Gẫm ra thôi cũng quá kì
Nhà Thanh chắc tính mưu gì nữa đây
Truyền ban yến tiệc đủ đầy
Để dùng đãi Sứ đến đây nhọc nhằn

Bồ Sâm vào đến nói rằng:
Nhân gian bia miệng nói năng như hà
Ngoài thành cỏ nội nở hoa
Cành cao lá hóa chim ca dậy rừng
Vua Tàu nghe nói lòng ưng
Muốn Vua Nam phải chia rừng hóa chim
Người Nam cai trị ngày đêm
Trên rừng quý đó là chim của Tàu
Còn thêm Tống hậu tài cao
Đưa sang qua Tàu làm Chánh vương phi
Còn hoàng Phúc Cảnh trí tri
Vua Tàu phong chức làm thì Thiên văn
Tòa Tư Thiên Giám vô phần
Chưa tìm được vị Thánh nhân ngự Tòa
Hôm nay hai nước giao hòa
Nên cho Thái tử sang qua nước Tàu
Đã là được bổng lộc cao
Lại còn giao hảo Nam-Tàu cha con

Gia Long dùng nước chiều lòn
Nếu tôi dâng hết nước non cho Tàu
Vua Tàu mới nghĩ thế nào
Đại Thanh định phán ai nào cãi đâu
Đem hai người ấy sang chầu
Thì Thăng Long Điện cũng đâu vắng người
Thôi thì Sứ giả nghỉ ngơi
Dịch đình nghỉ tạm tôi thời tính ngay.

Tề Bồ từ giã ra ngoài
Trời đang nóng bức bỗng rày dông to
Sứ thần trong dạ ngại lo
Trở vào truyền lại lệnh cho hai ngày
Buộc Gia Long phải lệnh sai
Chánh cung, Hoàng tử đi ngay sang Tàu

Gia Long cung cấm bước vào
Chánh cung Tống hậu đón chào vui tươi
Đức Vua nước mắt lụy rơi
Nước non Nam Việt vận thời đã suy

Tống cung nhỏ nhẹ hỏi thì
Chẳng hay trước Điện chuyện gì xảy ra
Đức Vua thuật rõ do hà
Tống cung chẳng biết liệu ra đàng nào
Thám quân đặt gối tâu mau
Muôn tâu Bệ hạ âm hao rõ lòng
Ngoài thành về phía môn Đông
Quân Tàu đã đóng chật trong chật ngoài
Sứ sang dù có quyền cao
Tùy tùng nhiều lắm thì vào trăm tên
Đằng này nhìn kỹ bốn bên
Sơ qua độ khoảng ngàn tên có thừa
Còn thêm rừng bá cây thưa
Rất nhiều quân pháp cũng vừa đến ranh
Thần nghi loạn giặc Long thành
Muôn tâu Bệ hạ ban hành lệnh ngay
Nếu không chẳng kịp trở tay

Gia Long nghe tấu châu mày thở ra
Ngươi đi thám kỹ cho ta
Xem coi động tịnh binh ra thể nào
Thám tin vội vã chạy mau
Vua cùng Hoàng hậu thì thào nhỏ to:
Nay mà vận nước đắn đo
Tàu Tây nó có hẹn hò chi đây
Từ binh của Trẫm vào đây
Trẫm đà hạ lệnh quân Tây rút về
Bạc vàng đền đáp đủ bề
Nhưng Tây không về xin ở Nam ta
Trẫm cho cưới vợ mua nhà
Ơn đền nghĩa trả chẳng mà nặng mang
Thuyền buôn của nước Pháp hoàng
Theo trong hiệp ước mà nàng mang đi
Trẫm cho cập bến thường khi
Hải Phòng, Đà Nẵng có thì cấm đâu

Tống hậu bà mới quỳ tâu:
Bệ hạ lệnh cấm từ lâu rồi mà
Dân ta xài của nước ta
Chẳng cho mua sắm của nhà Tây vương
Nên dân nào dám phô trương
Không xài hàng hóa Tây vương đem vào
Thì nhà thương mại lỗ cao
Sang qua Nam Việt bán nào được chi
Bệ hạ không cấm chở đi
Vẫn luôn kí giấy cho thì vào Nam
Bao nhiêu ký kết công hàm
Mà không cho kẻ Việt Nam mua xài
Đem hàng vào bán cho ai
Người không mua sắm mà xài làm sao!

Đức Vua liền mới phán mau:
Dân ta xa xỉ thì hao bạc tiền
Đồ Tây xài quá thành ghiền
Tây y các viện khắp miền nhiều thay
Dân ham uống thuốc nước ngoài
Uống vào thì bệnh hết ngay tức thì
Nước ta chưa có Tây y
Trẫm còn chấn chỉnh lo thì sửa sang
Tàu đòi Tống hậu, Tử hoàng
Sang Tàu lãnh chúa Tàu ban cao kỳ
Ban nàng làm Chánh hoàng phi
Tòa Tư Thiên Giám giao thì con ta
Bấy lâu trong nước non nhà
Nhân tài hiếm có, nay mà có đây
Lại còn phải nạn như vầy
Chánh cung nghe phán chẳng yên cõi lòng

Vua đang luận biện chưa xong
Bồ Sâm xin phép vào trong luận bàn
Đường đi viễn vọng xa ngàn
Thân bà Chánh hậu bước đàng oan ương
Mỏi mê chắc chết giữa đường
Nếu mà Quân quốc lãm tường thông minh
Sai người làm cái nhân hình
Huỳnh kim rèn đúc giống y như Bà
Chừng năm trăm ký vàng a
Với hình Hoàng tử nặng mà ba trăm
Ta về tâu Lệnh muôn năm
Thâu đỡ vàng cầm gọi gái Việt Nam

Gia Long sai kẻ đi làm
Để bên xa giá đặng đem sang Tàu
Vua truyền Thiên Đức vào chầu
Liền liền kể rõ đuôi đầu con hay:
Con dù tên đổi họ thay
Tướng đi tướng đứng mặt mày làm sao
Tòa Tư Thiên Giám bên Tàu
Nhà Thanh Hoàng Đế truyền vào cho ta
Người đòi phải nạp con qua
Về Tàu ngồi ngự trong Tòa thiên văn
Lòng cha luôn mãi băn khoăn

Thái tử quỳ xuống thưa rằng Cha ôi
Con đà năm lượt bảy hồi
Linh đinh thì phải đợi hồi linh đinh
Con thì có thể an bình
Mẹ con thì khó giữ gìn tấm thân
Phong trần đâu cũng phong trần
Vóc bồ liễu yếu trải trần khổ a
Sang Tàu thì khó thở ra
Sang Tây thì dễ bôn ba tẩu đào

Phút đâu sấm sét ạt ào
Mây đen phủ kín trùm bao Long Thành
Thế mà hai bộ binh Thanh
Tây Tàu bọn giặc mà giành Tống phi
Trên trời mưa đổ ầm ì
Dưới trần nước ngập khắp thì ngoài trong
Tối tăm trời đất khó lòng
Mưa ngoài chưa dứt, lại tròng mưa đêm

Đức Vua nhỏ nhẹ mỏng mềm:
Thiên Đức vào ngủ trời đêm mưa dầm
Còn thêm đêm quá tối tăm
Ngoài thành Sứ giả dọa hăm nọ này
Long sàng Trẫm ngủ cung này
Trẫm cùng Thiên Đức ngủ đây với Nàng
Trẫm luôn muốn chiến Tàu mang
Đánh cho một trận kinh hoàng biết tay

Tống cung bà mới tâu rày:
Nhồi da xáo thịt bao ngày vừa yên
Dân đen đã lắm ưu phiền
Biết bao sĩ tử về miền chín sông
Bên ngoài trời đổ mưa dông
Có điềm chi lạ Thiếp không hiểu rành
Con vừa nằm xuống ngủ nhanh
Sấm đang chớp giật gió giăng mưa rào

Vua cùng Hoàng hậu đồng vào
Vua ôm Hoàng tử thì thào nhỏ to
Dù thân Trẫm có thành tro
Cũng ôm Hoàng tử chẳng cho xa rời
Vua Tàu sao quá ác trời
Dân đông nước mạnh ai thời khó qua
Con ta lại với vợ ta
Tàu còn muốn bắt để mà làm chi

Bên ngoài nghe tiếng ầm ỳ
Dường như đao kiếm đang thi tài hùng
Trên trời mưa gió bão bùng
Ngự lâm quân gác cũng chun kẹt ngồi
Ngự lâm đèn đuốc thắp rồi
Vua nhìn Hoàng tử ôi thôi lạ kỳ
Sao mà bé nhỏ tí ti
Chánh cung mặt mũi đen sì thấy ghê
Bé trai tí nị nằm kề
Trời ơi sao lạ bắt ghê lạnh mình
Gia Long Hoàng đế lặng thinh
Trời trong mây tạnh bình minh ló dần
Tàu Tây hai nước tranh phân
Chắc là nó định dành phần con ta
Chánh cung xấu xí thay là
Con ta bé bỏng như là mới sanh

Tống cung nước mắt chảy quanh:
Tôi nhiều ngang trái Trời sanh thế này
Đức Vua mới nói như vầy:
Hậu như thế này Trẫm dễ nói ngang
Bảo rằng hai nước giao bang
Sao còn loạn chiến cung vàng Trẫm đây
Quân Tàu đánh với quân Tây
Mà nơi cung cấm xác thây chất chồng

Hiện giờ trời đã rạng đông
Ngự lâm quân với Gia Long đi tuần
Nhìn xem mà chảy mắt gừng
Nhìn cho rõ mặt rõ quân Tây Tàu
Gia Long mời Bồ Sâm vào
Đủ lời oán trách người Tàu vô nhân
Hẹn hai ngày mới tiễn chân
Hẹn thời chưa đúng đem quân đánh càn
Sợ thua còn rủ chư bang
Rủ Tây nó tiếp làm đàng kì khôi
Trẫm đà giao kết đã rồi
Ban đêm bắt cóc con tôi thế à
Bắt đem đi giết chăng mà
Tống cung cũng bị Tàu mà bắt đi!

Tề Bồ Sâm mới nói thì:
Thấy quân Tây đến tôi nghi như hà
Sợ Tây nó đến rước Bà
Tàu tôi sẽ bị Vua tra trị trừng
Đem binh phòng vệ nửa chừng
Trời long ầm ỷ ba quân kinh hoàng
Pháp binh Thống đốc la vang
Tống hậu, Hoàng tử vốn hàng người Tây
Tàu bắt thì phải trả đây
Người như thế ấy sau này tài cao
Pháp hoàng lo ngại biết bao
Sợ cho Tống hậu về Tàu chủ quy
Thì là Tàu thạnh Tây suy
Tôi vào hộ giá chẳng thì giết ai.

Gia Long tráo trở rất tài:
Pháp Sứ, Thanh Sứ đừng bài nói ngoa
Thiệt hoàng Phúc Cảnh con ta
Nó đau bệnh trái chết mà còn đâu
Thần dân đã biết từ lâu
Tống cung bị bắt người đâu có về
Sai quân tầm kiếm tư bề
Mười năm bặt tích chẳng hề nghe tin
Nay Thanh Hoàng đế Bắc Kinh
Bao vây thành nội đao binh vang vầy
Hai nhà Sứ giả làm nhây

Bồ Sâm mới nói này này Gia Long
Chúng ta lục xét bên trong
Nếu có Hoàng tử thì không còn hồn
Vua ta ban phẩm chí tôn
Nhà Vua còn chẳng bảo tồn thanh danh
Nam Tàu muốn chẳng chiến tranh
Nay đem Hoàng tử sang thành Bắc Kinh

Gia Long rằng thật vô minh
Xét thì cứ xét Trẫm đình lại coi
Ký giao kèo trước hẳn hoi
Xét cung mà có thì coi là vầy
Nước ta thuộc nước Tàu đây
Hằng năm cống nạp đủ đầy Chúa ngươi
Trong cung xét chẳng có người
Từ đây sắp tới đời đời về sau
Chúa Vua ngươi chớ hùng hào
Phải ban của cải đem vào nước ta.

Bồ Sâm cười nói khề khà
Ký tên xong mới quân gia tri tầm
Xét luôn ghế tựa giường nằm
Gầm bàn buồng tủ ầm ầm moi ra
Lạ sao chẳng thấy ai mà
Các cung các viện đều mà xét luôn
Bất du cũng xét luông tuồng
Nam lao ngục thất xét luôn từng người

Tống cung khúc khích tươi cười
Tay bồng trẻ nhỏ như người mới sanh
Bồ Sâm lục xét quẩn quanh
Gia Long mới phán xét rành hay chưa?
Tội người làm bướng làm bừa
Ta Vua một nước há chừa chúng bay
Tới đây phải biết luật đây
Cung Vua Nam Việt chúng bây xét càng
Bên Tàu bây vốn là quan
Khi vào Nam Việt mi hàng thứ dân
Ta vì giao hảo kết thân
Đế bây làm loạn vô nhân thay là
Quân đâu đè xuống cho ta
Đánh năm mươi gậy đuổi ra tức thì
Về Tàu nói với Chúa mi
Việt Nam chẳng có Tống phi má đào
Trước đó đã chết từ nào
Thái tử cũng có vì đau đậu mè
Chết đã năm sáu xuân hè
Còn đâu mà nạp mà khoe sắc tài
Các bà Trung Quốc từ nay
An lòng đừng có lo tài mình thua
Quân lôi quan Sứ đánh đùa
Chúng ta thay mặt cho vua bên Tàu
Từ đây mấy chuyện tầm phào
Hễ người kiến thức thì thào làm chi
Vội vàng đuổi Sứ về đi

Bồ Sâm đau đớn ưu nghi trong lòng
Đêm về ngồi mải ngó mông
Về Tàu tâu với Bệ rồng hoàng Thanh
Nước Nam vận khí trong lành
Khí tiên tan hết chưa rành tại đâu
Vua Thanh liền mới phán âu:
Vậy là phép ếm báu màu vẫn linh
Thôi quan Án sát về dinh
Vàng ròng trăm nén Triều đình ban công
Bạc hai trăm nén thưởng ông
Đền ơn binh sĩ trận vong Nam thành
Từ nay Tàu chẳng chiến tranh
Cho Vua Nam quốc Long Thành an tâm
Tàu Nam hằng cả trăm năm
Nước nào giữ lấy chẳng tâm hận thù

Quan Tây thì chẳng hiềm thù
Vì thương Hoàng tử hiền nhu trên đời
Mà đem binh chiến xa vời
Đánh Tàu để giúp cho thời Gia Long
Đức Vua thương Pháp có công
Thưởng quan Tây hết vàng ròng trong kho
Quân Tây về nước hát hò
Hát mừng Nam Việt, hát cho Tàu lùi.

[Love_Tamlinh]

Gia Long nói ngược mà xuôi
An nhà lợi nước cũng vui phần nào
Chiến tranh Tây đánh với Tàu
Nam ta mưa bão có nào hệ chi
Gia Long ngồi ngự cung vi
Lại gần Chánh hậu thầm thì nói ra:
Trẫm vì bận chuyện Quốc gia
Bàn cùng Ái hậu nghĩ mà sao đây
Trong cung tai mắt đủ đầy
Trẫm e tiếng nọ lời này nhỏ to
Chánh cung nên hiểu dùm cho
Con ta hoàn nhỏ ta lo miệng đời
Sợ e đồn đại khắp nơi
Binh mười tám nước nó mời Chánh phi
Người Nam đầu óc nhu mì
Lại còn chẳng có phép gì phòng thân
Hậu dầu văn võ toàn phần
Đối đầu nghịch tặc chẳng cần nói ra
Sợ người thân cận của ta
Thông tin mách lẻo con ta nọ này
Một đồn năm bảy ra đây
Con ta còn trẻ, Hậu đầy hồng nhan
Trông giờ đen đúa như than
Mai sau trắng lại như đang thuở nào
Biết còn gần mãi bên nhau
Hay còn loạn lạc kẻ Tàu người Tây
Của tin Trẫm cất bấy chầy
Của Hoàng Thái Tổ vật này truyền ngôi
Một trăm mấy chục năm rồi
Đây là Ngọc ấn truyền ngôi thuở nào
Tống cung phải khá cất mau
Để làm dấu tích về sau con mình
Chứ tôi sau có bại binh
Thì còn Ngọc ấn con mình mộ quân
Chẳng qua là Trẫm thương dân
Dân ta khổ nhục lắm lần Hậu a
Mỗi lần Tàu kéo binh qua
Đất, vườn, nhà cửa, heo gà cũng tiêu
Nước ta dân chẳng đặng nhiều
Vì Tàu tàn sát nên tiêu lần mòn
Giống nòi tan rã chẳng còn
Lòng tôi thương khắp cháu con nàng à
Giặc đau, giặc đói khổ a
Nên tôi khuyên khắp gần xa cấy trồng
Xa gần đều phải canh nông
Không thì vườn ruộng xa gần liền ranh

Tống cung nghe phán tâu rành:
Con mình như kẻ mới sanh như vầy
Để mà thoát được nạn này
Một tám không bẩy Tàu Tây áp vào (1807)
Năm Mèo tháng Mẹo khổ lao
Ngày Tý giờ Tý mưa rào gió giông
Tinh sương trời đã rạng đông
Mây tan gió tạnh con bồng trên tay
Hồi nào cười giỡn chạy bay
Líu lo ăn nói, học bài, niệm kinh
Bây giờ như trẻ mới sinh
Người hay là quỷ biến hình vậy a

Hôm nay thanh sử truyền ra
Vào năm Kỷ Mão nhằm mà tháng Hai
Ngày Tý, giờ Tý chẳng sai
Mưa giông ầm ỹ, hương bay khắp phòng
Thương cho Hoàng đế Gia Long
Suốt ba năm chẵn giữ phòng Chánh phi
Chẳng cho ai đến thầm thì
Cấm luôn thái giám, thị tỳ cung nga
Không ai được phép vào ra
Mình Vua chăm sóc cho bà Chánh cung

Mấy cô thóc mách lạ lùng
Cái đêm mưa bão khắp cùng Thăng Long
Mưa to gió lớn hãi hùng
Mùa xuân mà lại gió giông lạ đời
Binh Tàu bao phủ khắp nơi
Binh Tây có lệnh Vua mời nó qua
Tây không thắng nổi Tàu mà
Nên binh Tàu bắt Tống bà đi nhanh
Bắt luôn Thái tử hiền lành
Riêng cung Chánh hậu lạnh tanh không người
Bàn qua tính lại khóc cười
Thương thay Chánh hậu là người nết na
Luôn luôn họa gửi tai va
Người hiền như thế sao mà bi ai
Vua không cho nói ra ngoài
Mà cung Chánh hậu chẳng ai ra vào

Quân tuần nghe tiếng thì thào
Vào tâu dưới Bệ trước sau rõ ràng
Thần dân trong nước luận bàn
Quân Tàu nó bắt Chánh hoàng Tống phi
Bắt luôn Hoàng tử Cảnh đi
Trong cung Chánh hậu chẳng thì muột ai
Mình Vua sáng tối vãng lai

Vua nghe bàn luận vỗ tay cười rè
Ai người bàn nói thì nghe
Nói sao thì nói e dè làm chi

Quan tuần quỳ xuống tâu thì:
Thần e người nói Đơn trì bất thông
Tài không, võ dõng cũng không
Nên Tàu loạn nước mà không đánh Tàu

Vua rằng cái việc binh đao
Mỗi lần dùng đến thì hao mạng người
Phải ăn phải nói với người
Phải khóc thì khóc, phải cười cười duyên
Phải nhịn Trẫm cũng nhịn liền
Tranh hùng chi đó ngửa nghiêng sơn hà
Lúc yếu ta phải làm hòa
Nếu ham chống chọi dân ta nguy nàn
Tàu đòi chỉ một Tống hoàng
Với lại Thái tử đi sang qua Tàu
Trẫm ban sắc chỉ từ nào
Chánh cung được phép đi Tàu đi Tây
Các khanh nghe lệnh trẫm đây
Gặp ai nói thế thì rầy người ngay
Chớ đừng để chúng luận dai
Hôm nay nói ít ngày mai nói nhiều
Thấu tai Tàu tặc những điều
Chỗ bang giao Trẫm có điều nguy nan

Quan tuần vâng dạ ra đàng
Tống phi tâu với Thánh hoàng thủy chung:
Thiếp thần muốn bước khỏi cung
Đem theo hai trẻ đi cùng thôn lân
Đi cho biết hết lòng dân
Nẻo xa đi trước, nẻo gần đi sau
Coi dân khắp chốn đồng bào
Nơi nào yên tịnh, nơi nào đói no
Thiếp không cần kẻ theo phò
Nhiều người đi đứng lại lo nhọc nhằn
Nơi nào lo việc mần ăn
Nơi nào rèn võ luyện văn đề phòng
Bần nông đến phú trung nông
Ai lòng chân chất, ai lòng dã man
Phải đi khắp chốn cùng làng
Thị thành đến bổn gia trang cũng vào

Đức vua liền mới phán mau:
Hậu đi quan sát đồng bào nước ta
Thế này ngẫm thiệt hay a
Ngặt con hai đứa Hậu mà làm sao
Để con ở lại trong trào
Trẫm cho cung nữ ra vào trông nom
Phần Trẫm quan sát ngó dòm
Ban ngày người giữ, ban hôm Trẫm gìn

Tống cung chẳng có đồng tình
Con thiếp tự thiếp giữ gìn mà thôi
Chúa Vua khổ lắm Ngài ôi
Bát cơm bát nước thử rồi mới xơi
Làm dân khỏe lắm Ngài ơi
Muốn xơi cơm cháo tức thời tự lo
Cành cao đủ loại chim cò
Nước sâu tôm cá nom mò thiếu chi
Chỉ cần Bệ hạ cho đi
Ba năm trở lại Trào nghi một lần
Làm dân biết khổ của dân
Còn ở Trào thần chỉ biết Vua quan
Ra đi kèn trống rình rang
Khác chi tiễn cái áo quan ra mồ
Về dân thiếp mặc vải bồ
Phụng y, gấm nhiễu gửi vô Cung vàng
Khi về thiếp mặc gọn gàng
Để chầu Bệ hạ ra hàng Chánh phi
Hai con thiếp sẽ bồng đi
Ba năm trở lại Trào nghi Long Thành
Thiếp còn vui với dân lành
Mẹ nuôi đã mất, mẹ sanh không còn
Bên mình chỉ có hai con
Chồng lo quốc chánh, lại còn nhiều phi
Vắng hoài lòng họ sầu bi
Lấy tâm của thiếp mà suy ra người
Chồng vui kẻ khác nói cười
Một mình thử hỏi ai người không đau
Cho nên đố kỵ cùng nhau
Dùng trăm mưu kế nói vào nói ra
Cho nên thiếp muốn đi xa
Dễ bề rảnh rỗi luận ra nọ này
Khi cần việc nước trở xoay
Thiếp nhiều kiến thức giúp rày quốc gia
Bớt đi phiền phức rầy rà
Đã an việc nước, việc nhà cũng an
Sống đây lắm kẻ phàn nàn
Luật Vua phép nước hiện đang thi hành
Trong nhà luôn mãi sự sanh
Ngoài dân có phục thi hành hay chăng
Trước đây ta bị giặc Ân
Cũng nhờ Phù Đổng, mạng dân mới còn
Ngày xưa Thần giúp nước non
Đang nhỏ biến lớn, tích còn lưu danh
Ngày nay thiếp cũng chưa rành
Đang lớn biến nhỏ còn danh giá gì.

Đức Vua nghe nói cười khì:
Chuyện này Hoàng hậu chớ nghi buồn lòng
Giặc Ân xưa chiếm non sông
Đi đâu cũng giết giết không người còn
Để mà nó chiếm nước non
Tranh tài đấu sức mới còn núi sông
Lấy mạnh thắng yếu chiến công
Nên nhỏ biến lớn mới mong hơn người
Còn nay Tàu giặc giỡn ngươi
Muốn bắt con vợ của người làm oai
Nên lớn biến nhỏ mới hay
Để mà tránh khỏi nạn tai buồn này
Nước yên Hậu cũng còn đây
Đó là đấu trí đủ đầy nàng a
Nay đài khí tượng nước ta
Vẫn không ánh sáng chiếu qua bên Tàu
Quỷ Thần Tiên Thánh trên cao
Muốn thử Nam Tàu nên mới xảy ra
Hậu đi đừng có đi xa
Đi gần để Trẫm lân la thăm nàng
Nếu đi nàng cứ sửa sang
Đem hai Ngọc ấn phải mang bên mình
Đây là báu vật làm tin
Cũng là vật để chiêu binh cõi ngoài
Chánh cung gan dạ đủ tài
Qua nước Chân Lạp mở khai đồn điền.

Chánh cung bà mới nói liền:
Nước Chân Lạp quá xa miền khó đi
Ai Lao kế cận biên thùy
Thiếp sang nước ấy mới thì lòng yên
Ai Lao người trọng Phật Tiên
Thức ăn mặn ngọt láng giềng sang qua
Còn như trong nước Nam ta
Bắp khoai, cá muối, chả cha là nhiều
Ra thành xa vắng Nam triều
Vua nhiều thư thả, thiếp nhiều nhớ thương
Đem theo Hà thị, Lư nương
Thái thị, Hồ thị dễ thương thay là
Đoàn Viên, Đoàn Điểu thật thà
Vua ban vàng bạc đi xa có dùng
Bốn nàng hầu cận Chánh cung
Trẫm ban lương trước, đủ dùng mười năm
Còn đây đáo lệ ba năm
Về trào cho Trẫm được thăm các nàng
Xe cây chở của vua ban
Giả làm kẻ đói ra đàng làm thuê
Chánh cung lãnh chỉ Vua phê
Ngọc Hạnh nay cũng theo kề Tống phi.

Rỉ tai Vua mới phán thì:
Trẫm cho cận tướng phò trì Chánh cung
Đi đâu cũng phải đi cùng
Phòng khi bất trắc lạ lùng xảy ra

Tống hậu đầu cúi thưa qua:
Nếu còn cận tướng đâu mà phải dân
Đi ra binh tướng rộ rần
Thì nào phải kẻ thứ dân nhu mì
Chẳng cần binh tướng làm chi
Nhiều người mà chẳng ích gì cho ta.

[Love_Tamlinh]

Tay bồng Hoàng tử đi ra
Tùy tùng bốn ả đều mà có con
Đi làm việc nước việc non
Mỗi người tay có một con để bồng
Bốn cô đều thảy có chồng
Đức Vua cải lại các ông họ Đoàn
Đi theo hộ giá Chánh hoàng
Đều đứng họ Đoàn để mà đồng tâm
Chồng Hà thị gọi Đoàn Thâm
Chồng Lư thì gọi Đoàn Khâm tên này
Chồng Thái thì gọi Đoàn Mây
Chồng Hồ thì gọi Đoàn Đầy dễ thương
Đoàn Viên con của Hồ nương
Nay đà năm tuổi dễ thương hơn người
Đoàn Đầy hớn hở vui cười
Con ta đến lớn là người quan cao
Đoàn Mây liền mới nói mau
Đoàn Điểu sau nữa sẽ giàu muôn xe
Đoàn Khâm mới nói nè nè
Con tôi Đoàn Lễ dặt dè lắm a
Đoàn Thâm cười nói khề khà
Con tôi Đoàn Nhựt gọi là hanh thông
Mặt trời vừa mới rạng đông
Thương buôn mua bán, canh nông đi cày
Thử xem độ nhựt ngày ngày
Không cơm không gạo lấy ai quan quyền
Vui cười mừng nói liên miên
Khỏi thành đã đến một miền thôn quê
Nơi này cây cối xum xuê
Ngã ba có bảng chữ đề lớn cao
Là ranh NamViệt - Ai Lao
Gọi làng Cẩm Cối dân giàu lắm thay
Đường qua Chân Lạp rộng thay
Ngã ba đại lộ ai ai cũng rành
Sao không có khách bộ hành
Nhà thưa nên phải vắng tanh hoang tàn
Dân giàu mà chẳng có sang
Trên cây khỉ vượn lại đang chuyền cành
Bên triền khe nước chảy quanh
Trong cây vượn hú, trên cành chim ca

Chánh cung bà mới nói ra:
Nơi này cảnh trí ta đà thích ghê
Đoàn Đầy nghe nói cười hề:
Nghề săn tôi cũng đã mê đây rồi
Đoàn Thâm mới nói thôi thôi:
Chỗ này cũng khó nằm ngồi lắm a
Ông coi mặt đất kia cà
Toàn dấu chân cọp lại qua dẫy đầy
Chẳng nên an trí chỗ này
Hoàng hôn đã đến ta đây liệu lường
Cây khô cành gãy tứ phương
Liệu đem chất đống lo lường về đêm
Mười lăm người lẻ chẳng thêm
Cần lo các trẻ ban đêm khóc òa
Nếu nghe tiếng khóc người ta
Sói lang beo cọp nó ra ăn liền
Chúng ta bốn kẻ thanh niên
Phò mười một kẻ lương hiền bé thơ
Sáu người bé nhỏ u ơ
Năm người liễu yếu đang chờ chúng ta

Đoàn Khâm nghe nói cười khà:
Bốn ta gom lại thua bà Tống phi
Ba anh đừng có ngại chi
Bây giờ đã tối ta đi căng màn
Nếu y ý muốn Chánh hoàng
Nơi này có thể bình an mạnh lành

Tính rồi tất cả tay nhanh
Kẻ đi nhặt củi, người rành nấu ăn
Cùng nhau xúm xít, lăng xăng
Cơm vừa nấu chín màn căng vừa rồi
Vẳng nghe chuông đổ mấy hồi
Nơi này chắc chắn có ngôi Phật đường
Đói lòng nhưng phải niệm hương
Vì có Phật đường ta phải niệm kinh

Phút đâu tiếng hỏi thình lình:
Người đâu đi đến niệm kinh giữa đàng
Nơi này hạt nội mây ngàn
Đường đi buôn lậu phải ngang chốn này
Các người đã đến nơi đây
Cùng là đồng bọn, cùng vầy nghỉ đêm
Ta đây mình mẩy đau rêm
Bộ hành đi suốt mấy đêm mấy ngày
Các người đi bộ giỏi hay
Sang Lào thì chắc ba ngày tới nơi
Cau khô một vốn mười lời
Nếu đi muối hột thì lời nhiều hơn
Từ đây tới chợ Lộc Sơn
Đúng ba ngày mới mỏi chân có nhà
Ta đi đã mấy năm qua
Một năm bốn lượt sang qua nước Lào
Nước Lào cần muối với cau
Ta đem hai thứ này vào bán ngay
Hoặc là ta đổi vàng rày
Đem vàng về nước Nam xài dễ a
Nếu như đồng nghiệp với ta
Thì cùng thượng lộ đồng qua nước Lào
Đi buôn hàng hóa thứ nào
Cũng thua muối hột với cau khô mà.

Đoàn Khâm ông mới nói ra:
Chúng ta dẫn vợ con qua bên Lào
Tới đây chẳng biết đằng nào
Vì không biết chữ làm sao hỏi đường
Có bảng tên chỉ chán chường
Ngặt không biết chữ, biết đường đâu đi
Nếu lòng người có từ bi
Thì người dẫn chúng ta đi tầm nhà
Ta còn ở nước Nam mà
Anh em, chú bác, mẹ cha ở Lào

Người nọ liền mới nói mau:
Kể ra thì ở bên Lào chợ đông
Lộc Rây là chợ Ba Rồng
Tại làng Hây Lát người Mông ở nhiều
Kinh đô Vạn Tượng đại triều
Trường An đông đảo khách nhiều lắm a
Đi vào rồi lại đi ra
Chớ không phải khách của ta bán hàng

Tống cung bà mới hỏi han
Đúng khách mua hàng ăn mặc ra sao
Đứng đi dáng điệu thế nào
Để tôi nhìn thử xem sao cho rành
Cách nào là khách bộ hành
Cách nào là khách đi quanh chợ đời
Cau khô muối hột khắp nơi
Đâu đâu cũng có chú thời biết chăng
Sao còn buôn lậu khó khăn
Đường đi rừng núi nhọc nhằn biết bao
Lậu là chú lậu thứ nào
Chú lậu muối hột với cao làm gì?

Người nọ nhỏ nhẹ nói thì:
Muối cùng với gạo ăn đi no lòng
Mà Lào hãng muối thì không
Nam Tàu sang bán bỏ công làm giàu
Muốn giàu buôn lậu qua Lào
Lào cần muối hột hơn bao lụa là
Cứ cầm một đấu muối qua
Khi về sẽ được phần ba đấu vàng

Đoàn Khâm rằng miệng oang oang:
Sao không sợ cướp giật vàng vậy đa
Công người đội nặng muối qua
Chừng về vàng nhẹ lâu la chặn đường
Quê nhà con nhớ vợ thương
Gặp khách chung đường lại khéo khoe năng
Sợ e bị giết tiệt căn
Quê nhà cha mẹ trọc trằn khổ tâm
Còn e cướp bóc hại thầm
Trốn Vua trốn thuế dã tâm rõ ràng
Nam ta trung Việt hiện đang
Vốn dân thiếu muối ăn khan rau dền
Thế mà chú dám nói lên
Chú đi muối lậu qua bên nước Lào
Buôn lậu sao quá hô hào
Hay là đầu đảng phái nào tại đây
Mặt nhìn không phải người ngây
Coi chừng đêm tối nó vây giựt đồ
Buôn lậu ai dám bày phô
Đi buôn như thế xuống mồ tay không
Chắc người chúa đảng lâm tòng

Đoàn Thâm bước lại nắm hông lục đồ
Rõ ràng muối hột cao khô
Hắn buôn lậu thiệt bày phô quá chừng
Người nọ mới nói đừng đừng
Mấy người dòm lại sau lưng coi kìa
Bên đây còn lại bên kia
Hôm nay biên giới hội vìa lâu la
Tiếng chuông ban nãy ngân nga
Vốn chuông đại hội lâu la biên thùy
Tôi đi buôn bán thường khi
Nên nghe chuông mõ sầu bi trong lòng
Đến đây làm bạn các ông
Có chết thì chết cho đông mà cười
Mình tôi chết rất lẻ loi
Chết đi lạnh lẽo ai người khóc ma
Chết sao có mặt nhiều nhà
Đã nên ấm đám lại là chết vui
Một mình chết chịu hẩm hui
Một mình chết quá ngậm ngùi tủi thân
Hồn ly xác, xác ly trần
Gọi là chết thảm một thân một mình
Không bằng hữu, chẳng chi tình
Thiệt là cái chết muôn nghìn đau thương

Tống cung nhìn lại mới tường
Thầy tăng đâu đứng chật đường nơi đây
Trọng pháp bảo, trọng tăng thầy
A di đà Phật tôi đây người hiền
Quý thầy bách bộ giáo khuyên
Cúi xin hoan hỷ tự nhiên tỏ bày

Mười thầy ráp lại bao vây
Năm cô này rất đủ đầy dung nhan
Lục căn còn đủ rõ ràng
Môi hồng má phấn thiệt hàng phu nhân
Chúng ta đây muốn trải trần
Nơi này vắng vẻ chẳng cần phòng loan
Hai sư dành chỉ một nàng
Bốn gã họ Đoàn võ dõng tài cao
Tên buôn thương đứng phía sau
Làm người thị chiến nhìn vào mà thôi

Tống phi đánh đá một hồi
Tay bồng Ngọc Hạnh, tay lôi tăng dà
Hưởng ân tín chủ đàn na
Chẳng tu chân chánh lại là nhố nhăng
Thiệt không đáng mặt sư tăng
Gặp ta thì phải mạng căn không còn

Mười tăng nghe nói cười giòn
Võ thua ta vẫn hãy còn thuốc mê
Nói rồi rải thuốc tư bề
Hơi lên tất cả đều mê nằm dài
Thương đoàn em bé chẳng may
Sáu em tắt thở hết hai em rồi
Đoàn Viên, Đoàn Điểu còn ngồi
Ngọc Hạnh, Phúc Cảnh vẫn ngồi trơ trơ
Chín người ai cũng ngẩn ngơ
Tỉnh ra mới rõ tri cơ sự tình
Nhắm xem các nẻo lộ trình
Thì không có phải nẻo mình đã đi
Bốn bà kia chẳng nói chi
Chồng nào, vợ nấy vẫn thì bên nhau

Tống cung nhìn trước ngó sau
Tên buôn muối lậu bế nhào con ta
Mau mau ngươi hãy buông ra
Ngươi không được bế con ta vào lòng
Nói mà bước lại giành bồng
Mới hay Phúc Ánh là chồng của ta
Hai hàng nước mắt chan hòa
Thương con, thương Hậu nên ta theo rình
Hôm nay nghỉ việc Triều đình
Tiễn chân Ái hậu lộ trình mười hôm
Tại vì Chánh hậu không dòm
Hai bên tả hữu quân nom theo hoài
Hậu thì có Trẫm chẳng sai
Tiễn nàng đi đúng mười ngày về cung
Nơi này dân chúng lạ lùng
Một người mà tới bốn dòng máu đa
Nội tổ người Ấn nàng a
Tổ mẫu người Chà, giọt máu thành hai
Ngoại tông người Miến chẳng sai
Ngoại mẫu thì vốn dân rày Khơ-me
Hậu ơi hãy lóng tai nghe
Người nhiều dòng máu sợ e chẳng hiền
Nơi này kỳ lộ sơn thiêng
Những kẻ lương hiền ai dám đến đây

Tống phi mới trả lời vầy:
Cảm ơn Bệ hạ lòng này không quên
Nhờ Ngài theo dõi một bên
Duyên trăm năm thiếp nguyện đền chung thân
Tưởng Ngài vui các mỹ nhân
Không ngờ Ngài vẫn theo gần bên ta

Phúc Ánh liền mới nói ra:
Nàng ơi đừng có đi qua Xiêm Lào
Nó nhiều ngải nghệ biết bao
Chân Lạp đừng đến, Xiêm Lào đừng đi
Trẫm đây mong mỏi Chánh phi
Dẫn hai con Trẫm vô thì Tây Nam
Miền Nam có lắm rừng tràm
Trên cành ong mật, dưới đầm cá tôm
Tổ chim nó đóng từng chòm
Đưng bàn có lác mắt dòm chim bay
Ốc cao, chằn nghịch nhiều thay
Vịt trời lặn ngụp, còn bay gà rừng
Nó thường ẩn các đồng bưng
Thất binh bại trận Trẫm thường đói cơm
Có lần suốt cả mười hôm
Trẫm nào có được bát cơm để lòng
Tả chi hữu dật cũng không
Tiền quân hậu vệ canh phòng chẳng ai
Nghĩ công Tằng Tổ trước ngày
Giành dân lấn đất mở khai đã chầy
Truyền lưu cho tới đời này
Trẫm đành đánh đuổi những ai tranh quyền
Nay thâu hết cả mối giềng
Vẫn còn quốc pháp định yên mới rồi
Giang san công kỷ đắp bồi
Phân ranh quận huyện an ngôi mới là
Tính xong các việc nước nhà
Trẫm cùng Ái hậu sơn hà châu du
Nay còn nhiều việc rối bù
Trẫm chiều ý Hậu vân du mặc tình
Hậu nên cảnh tỉnh tự mình
Đừng chê ai quá, đừng khinh ai nhiều
Tánh người quái lạ biết nhiêu
Tinh sương thì khác, xế chiều đổi thay.

Tống phi nhỏ nhẹ luận bày:
Vua về các ngọc, thiếp rày đi xa
Cảm ơn đã mấy ngày qua
Nghĩa tình phu phụ đậm đà bên nhau

Tống phi vội vã đi mau
Vua ngự về trào định luật phép khuôn
Cho dân biết rõ ngọn nguồn
Định công định tội theo khuôn phép nhà

Từ ngày Tống hậu đi xa
Đốt phong long đến hết ba tháng dài
Tàn quân Quang Toản biết hay
Các cháu Nhạc Lữ cũng tài hùng anh
Rủ nhau phe đảng lập thành
Giết cho sạch sẽ nhánh nhành Gia Long
Men theo đã mấy tháng ròng
Biết con biết vợ Gia Long rỗi nhàn
Đã vào tạm ngủ chùa hoang
Nên đem củi đến lấp đàng chất cao
Người đi ai cũng ngán ngao
Nên đà mệt mỏi cùng nhau ngủ khò
Cả chùa bùng cháy quá to
Cùng nhau cả bọn đều lo ngủ khì
Nào đâu mà có hay chi
Nóng mày mở mắt thấy thì lửa cao
Ô hô Phúc Cảnh đâu nào
Ngọc Hạnh kêu khóc đã khao tiếng rồi
Đoàn Viên, Đoàn Điểu cứ ngồi
Mẹ cha chữa lửa tắt rồi mới hay

Chánh cung cười nói như say:
Thật con của mẹ có tài Thần Tiên
Mới đây tí nị nằm yên
Bây giờ thì lại thiếu niên lộ hình
Đội ơn Trời Phật thương tình
Độ con của thiếp tướng hình lớn cao.

[Love_Tamlinh]

Cả đoàn cười nói với nhau
Loạn quân đâu đã bước vào quá đông
Các ngươi vi cánh Gia Long
Về dân thì chết khó mong sống còn
Hăng say bọn chúng cười giòn
Nguyễn Quang tộc họ vẫn còn trong dân
Các người khó nỗi an thân
Làm Vua không muốn, muốn dân bần cùng
Nếu mà Bà Hỏa bao dung
Thì cho Bà Thủy bà dùng chúng bây
Chúng ta mau khá lấy dây
Ta mười nó một cách này phải hơn
Giết bây ta hết căm hờn
Để mà đòi lại giang sơn nước nhà
Anh em hãy khá nghe ta
Đàn ông, đàn bà, con nít trói luôn
Muốn cho biệt tích cội nguồn
Thì ta giết hết chôn luôn một mồ!

Tống cung bà mới liền phô:
Tôi chết yên mồ, thương phận các ông
Làm người cần hiểu lẽ công
Đừng gây biến loạn, đừng lòng chấp nê
Đủ tài đủ đức hai bề
Thì non nước Việt thu về khó chi
Xưa nay Vua Chúa có vì
Dân theo người mến là vì đức cao
Những người miệng nói rêu rao
Chuyện nào thì cũng tầm phào chẳng xong
Dân tình lấy đó lường đong
Cho nên người chẳng phục lòng xưa nay
Dù cho tranh chiếm đất đai
Đất dù lấy đặng lòng ai không dò
Các ông cần nghĩ lại cho
Muốn người kính phục tôn phò Quân vương
Ta nên thủ lễ kính nhường
Già yêu trẻ mến dân thương lo gì
Hung hăng tàn sát vô nghì
Lòng dân oán ghét thâu thì được ai
Có đức mà cũng có tài
Trong nhà nể mặt, người ngoài kỉnh tin
Mở lòng đại độ nhiêu sinh
Gieo nhân tích đức minh minh để đời
Nói đâu lời phải y lời
Đừng làm ngang dọc, đừng lời xéo xiên
Dân thương chúa thánh tôi hiền
Lòng dân ghét kẻ ỷ quyền đức cao
Phải thương các chủng đồng bào
Xem như ruột thịt từ nào thân quen
Đừng phân da trắng da đen
Đừng điều chém giết ố hoen danh lành
Hai nhà họ Nguyễn phân tranh
Chẳng qua một cội khác cành mà thôi
Nước non ba cõi thu hồi
Em ngồi xứ Bắc, anh ngồi Trung Nam
Lòng dân ai cũng mến ham
Vì danh vì lợi, Bắc Nam chia phần
Đồng bào nhìn thấy ngán ngần
Nên Nguyễn Phúc Ánh nhờ dân phò trì
Đã luôn mười trận qua thì
Ánh thua, Nhạc Huệ chẳng thì còn quân
Cũng nhờ lòng ở có nhân
Cho nên Nguyễn Ánh nhờ dân giúp vào
Huệ Nhạc thì ỷ tài cao
Sức mạnh đánh Tàu rồi lại đánh Tây
Tại vì tâm trí lúc này
Kẻ ỷ binh đầy dũng tướng minh mông
Người khoe tài trí vô song
Bởi nên ỷ lại lòng trong không ngờ
Thong dong chén rượu cuộc cờ
Nên binh Nguyễn Ánh bất ngờ đánh ngang
Nhạc Huệ binh tướng dư ngàn
Ánh không tấc sắt vì đang thiếu thời
Thế mà dân chúng khắp nơi
Hướng về Nguyễn Ánh là thời cơ nên
Các ông lòng ác nổi lên
Thù dai mà chẳng nghĩ bên nào lành
Các ông áp lại vây quanh
Ỷ mạnh hiếp yếu hùng anh chỗ nào
Chúng tôi lớn nhỏ cùng nhau
Chỉ mười ba kẻ, kẻ nào cũng ngây
Trẻ con nên bảy nên hai
Các ông vây phủ hơn rày ba trăm
Chúng tôi chết chém chết đâm
Các ông nghĩ thử rõ tâm yếu hèn
Muốn người trong nước ngợi khen
Danh lành con cháu như sen thơm lành
Thù nhơ oán chạ tưng bừng
Bỏ đi đừng có ôm bưng nơi lòng
Từ từ dân mến các ông
Đứng lên đánh bại Gia Long đang thời
Chúng tôi du ngoạn mà chơi
Các ông chặn bắt lỗi thời rồi đa!
Lại còn con nít đàn bà
Đáng chi lại có người già trí tri
Ra oai hò hét thế ni
Thấy tuồng quái gở, tôi thì hổ ngươi
Tôi chết lòng vẫn nực cười
Giống nòi Nhạc Huệ là người vô lương!

Chánh cung nặng nhẹ đủ đường
Nói năng từ tốn văn chương não nồng
Đoàn quân vây phủ nản lòng
Gẫm ra cái lý thiệt không phải hùng
Người hùng ra sức vẫy vùng
Muôn ngàn đao kiếm chẳng chùng đôi chân
Ấy là mới được thơm lừng
Mới là phải tướng ra quân trận tiền
Hôm nay ra mặt vô duyên
Không nhầm đối thủ hại phiền cho ta
Rút lui mau trở lại nhà
Chiêu quân mãi mã lo mà nuôi quân
Vẫn còn ẩn náu trong rừng
Trồng cây hái trái, đào bưng xây hào
Ngừa mùa nước nổi lên cao
Có nơi an nghỉ, có ao thủy trì
Sau này thêm cánh thêm vi
Chúng ta phát pháo thị uy mới là
Nơi nào có phủ môn nha
Đem quân tới đánh mới là hay ho
Còn đây đánh chẳng ra trò
Đàn bà con nít đánh cho người cười

Gật đầu vui vẻ cười cười
Chẳng hay hà sự các người đi đâu
Sao không thong thả ngọc lầu
Lại đi thơ thẩn thấy rầu vậy a
Đám người nhỏ lớn mười ba
Đi cùng với chiếc mộc xa như vầy
Chúng tôi có ý kiến này
Muốn đi thong thả chẳng rầy tới ai
Xe này bôi bỏ chữ ngay
“Gia Long giá ngự” chữ này khó coi
Đi đâu ai cũng xăm soi
Khoe khoang danh giá, học đòi kiêu căng
Nếu không ỷ lại cao thăng
Bỏ đi mấy chữ mới bằng lòng ta.

Chánh cung nhìn lại cười xòa
Tôi xin chịu lỗi chữ mà bên xe
Tôi đây vốn chẳng có dè
Các ông thấy chữ bên xe đau lòng
Lấy dao cạo bỏ cho xong
Đồ xài để chữ Gia Long quá hèn
Đáng chê chớ chẳng đáng khen
Cám ơn chỉ bảo, làm quen tới già
Chẳng hay ông họ chi mà
Chỉ giùm cái xấu tôi mà nhớ ngay!

Tên quân nghe hỏi cười dày:
Bẩm bà Chánh hậu tôi nay họ Trần
Những điều trị nước an dân
Thì gánh tôn tộc họ Trần thông minh
Chẳng qua đã hết phận mình
Cho nên Tiên Tổ chẳng gìn chánh tâm
Để cho con cháu khổ thầm
Ông bà làm ác tội lâm cháu nhà
Xưa tiên cố tổ cao xa
Nay thì chít chắt thân sa bần hàn
Làm vua làm tướng làm quan
Tránh sao khỏi chuyện nghi oan, giết nhầm
Nên nay con cháu khổ thầm
Đã nghèo thêm khổ nên tâm ngu đần
Có thân càng khổ với thân
Nên theo họ Nguyễn làm thân ngày ngày
Không cho họ Nguyễn thị oai
Đụng ai giết nấy khổ rày dân đen
Cũng nhờ có chút sách đèn
Theo làm Tham tướng cho quen trận đồ.

Tống cung nghe nói mới phô:
Vậy tôi xin gọi Trần Hồ được chăng
Chẳng hay gia cảnh mần ăn
Vợ con, cha mẹ ngày hằng thế nao?

Trần ông nghe hỏi nói mau:
Mẹ cha mất sớm, vợ nào có đâu
Tôi năm mươi tuổi trên đầu
Họ hàng thất lạc, bạn bầu Nguyễn gia
Cái tên Bà mới đặt ra
Vốn là tên tộc của ta từ nào
Quanh vùng thường gọi Trần Hào
Hồ là chồn cáo, ai nào cũng chê
Nếu Bà chẳng ngại dân quê
Tôi xin dưới trướng theo về hầu xem
Nếu cần một số anh em
Đến đây giúp việc rồi đem Bà về.

Tống cung nghe nói cười hề:
Tôi chẳng có về vì bận ngao du
Non cao rừng thẳm xa mù
Đi cùng cho biết sỹ phu mấy nhà
Nơi nào tôi để chân qua
Cũng cần có chút việc nhà mới đi
Vừa qua có chuyện lạ kỳ
Lòng tôi còn mãi ưu nghi như hà
Dân còn oán ghét Hoàng gia
Nên cần lấy chữ nhân hòa làm gương
Thật là người đáng nên thương
Vì trung Chúa cũ, vì thương Vua mình
Thật tôi lòng chẳng bất bình
Mà còn cám cảnh chạnh tình người trung
Thương cho hoàng đế Quang Trung
An bang tề quốc tận trung nước nhà
Lắm công bồi bổ sơn hà
Thật nên chúa thánh quốc gia cậy nhờ
Anh em lòng quá dại khờ
Tranh chi quyền lợi bây giờ rã tan
Đói ăn rau cỏ vầy đoàn
Hơn là nghịch lẫn bạc vàng đầy kho
Chú Trần lòng muốn khuôn phò
Nơi này chú ở dạy cho dân tường
Tuy là phò Nguyễn tân vương
Không gây náo loạn mình thương chính mình
Còn gây lắm sự đao binh
Được thua thắng bại riêng mình hưởng chi
Rủi lâm mũi bạc chết đi
Sao bằng già cỗi nhớ ghi mấy thời
Anh hùng xứ xứ nơi nơi
Khi số hết thời ai cũng như ai.

Trần ông nghe hết điều hay
Đoàn người Tống hậu ngày càng đi xa
Vừa đi vừa ngắm nhà nhà
Nơi nào thôn xóm hoặc là gia trang
Hai mươi ngày chẳng tình tang
Vì còn hai chuyến đò ngang lâu ngày
Thong dong đến tận nơi này
Tiền Giang sông rộng làng này Xẻo Môn
Dân lành hiền hậu khéo khôn
Gái trai vui vẻ trong thôn nói cười
Xóm đông nên có nhiều người
Ngoài đồng lau sậy khắp nơi phủ đầu
Quạ kêu chim hót nghe rầu
Tiểu quy thỏ thẻ, đêm sầu dế ngâm
Mỏi mê Tống hậu an nằm
Bốn bà thấy cũng an tâm buổi này.

Chánh cung mới nói như vầy:
Kiếp người chẳng sớm thì chầy con a
Con nay tuổi đã mười ba
Em con Ngọc Hạnh tính ra lên mười
Theo đây chỉ có bốn người
Lòng trung đầy đủ đất trời chứng tri
Đây là Ngọc ấn trước khi
Của Tiên cố tổ gọi là truyền gia
Cha con giao mẹ giữ mà
Phòng khi biến loạn đem ra mà xài
Lắm khi hiệu quả chẳng sai
Á Châu ai cũng biết tay Nguyễn Hoàng
Gặp khi tao loạn bất an
Có khi linh nghiệm vua quan thời này
Mẹ giao con giữ đây này
Bên mình của báu là thầy hộ thân
Mẹ tuy tuổi trẻ người trần
Nay mai thì phải có lầm xa con
Thương là thượng trẻ còn non
Vàng ròng của quý cha con cho mà
Con nên cất kỹ con a
Chừng nào Ngọc Hạnh nó ra theo chồng
Con cho một ít theo phòng
Hồi môn có của bên chồng chẳng khi
Nơi này cỏ lác rậm ri
Đoàn Viên, Đoàn Điểu hãy thì ở an
Lập ra một chốn thôn trang
Chiêu dụ dân làng mở đất nông vô
Nuôi con mẹ quá mơ hồ
Lúc khôn lúc dại cậu cô biến hình
Khi thì như kẻ sơ sinh
Khi thì đẹp vẻ như hình pham an
Khi nào mẹ bỏ thế gian
Con đừng thay đổi giữ an xác này
Đoàn Thâm lại với Đoàn Đầy
Là người khác chủng lại đầy lòng nhân
Cùng ta người cứ theo chân
Thật nên trung tín, thiệt thân ruột rà
Mẹ Lư, mẹ Thái, mẹ Hà
Mẹ Hồ là bốn xưa cha đòi hầu
Mẹ Trần lòng dạ hiểm sâu
Nên người không được vào hầu Long nhan
Bấy lâu theo mẹ một đàng
Ngày nay mẹ gởi bốn nàng cho con
Dù sao cũng ráng làm tròn
Để hồn sông núi vẫn còn hộ ta
Nơi này đất có phù sa
Cùng nhau mở đất cất nhà nghỉ an
Thử xem dân chúng quanh làng
Có tu hay chẳng ta toan sau này

Đoàn Khâm lại với Đoàn Đầy
Bốn bà hiệp lại bao vây Tống hoàng
Bấy lâu lắm đoạn gian nan
Tống cung không có thở than ngày nào
Hôm nay chẳng rõ âm hao
Lời bà than dặn rỉ rao thêm buồn

Cảnh rằng mẹ chớ lụy tuôn
Con đà khôn lớn cội nguồi biết tri
Biết coi thời vận thịnh suy
Tự thân biết lánh an nguy cho mình
Cõi trần nặng nghiệp chúng sinh
Làm người phải chịu điêu linh đủ bề
Xác trần mang nghiệp trần mê
Đến khi hết nghiệp ta về hư vô
Nước non bốn biển năm hồ
Một trăm sắc tộc cũng vô một bầu
Dù đi bốn biển năm châu
Nghiệp người nào có ai đâu mang hoài
Những người lạc lối Thiên thai
Dù thong dong mấy cũng quay trở về
Đặng mà bỏ xác trần mê
Cái thần xác tục nặng nề mẹ a
Mẹ tuy tuổi vẫn chưa già
Đi hay là ở tùy bà liệu thân

Còn mang xác tục thân trần
Thì còn lắm việc nợ nần trái ngang
Nhiều khi tạo nghiệp đa đoan
Tại ngã ba đàng Chân Lạp Ai Lao
Tự nhiên năm mẹ thi nhau
Mẹ nào cũng đẹp, mẹ nào cũng xinh
Làm cho sư sãi dục tình
Cha con giết hết đem mình đi xa
Sắc xinh làm động lòng tà
Lỗi này của mẹ tạo ra rõ ràng
Khiến mười sư sãi chết oan
Nên Sứ Ngọc Hoàng đòi mẹ về cung
Mẹ đây là kẻ lạ lùng
Đến đỗi anh hùng còn lỏng tay gươm
Tại mẹ không để mắt dòm
Đàn bà các giới đều hòm mẹ a
Trong thân người mẹ thoảng ra
Mùi thơm nhè nhẹ như hoa hương lài
Từ già cho chí trẻ trai
Nếu nhìn thấy mẹ thì say hương tình
Cõi trần là cõi chúng sinh
Số mẹ con mình chẳng phải ở đây
Nhớ hồi mẹ ở bên Tây
Các ông hộ quốc, các thầy tiên tri
Các quan trực điện Pa ri
Dục tình khó nỗi đứng đi bình thường
Pháp hoàng là đấng Quân vương
Lệnh truyền giam lại khám đường hết a
Những người đệ nhất quốc gia
Tâm luôn bình đẳng chẳng mà núng nao
Mẹ ơi nhớ lại đi nào
Tại vì mẹ đẹp Tây Tàu mới sang
Đánh nhau thây chết đầy đàng
Tại Thăng Long điện ngổn ngang thây chồng
Cho nên trời nổi gió giông
Làm cho mẹ xấu ai hòng nhìn ra
Đẹp xinh lại có văn hoa
Chúa vua quan tướng nhìn ra xiêu lòng
Chết đi hòa thượng mười ông
Mẹ Trần vì kém mà lòng đắng cay
Cứ theo tìm cách hại hoài
Chi chung chết đến tám hai mạng người
Tại trong bàn tiệc bảy người
Cha con truyền lệnh ai người thân nhân
Của vi cánh mẹ họ Trần
Cha cho tự sát chết lần trong năm
Cha ban lệnh quá âm thầm
Mẹ không hay biết trẻ ngầm tìm ra
Những người hại mẹ con ta
Cha con ra lệnh sưu tra giết hoài
Nay còn các trẻ nhi hài
Gởi người nuôi dưỡng chờ ngày khôn ngoan
Có tài lại có dung nhan
Làm cho nhiều kẻ chết oan trong đời
Diêm Vương chưa phán lệnh mời
Tự người tìm đến mà chơi suối vàng.

Đoàn Đầy nghe nói cười khan
Nay cậu Tử hoàng ăn nói thông minh
Chúng tôi cũng kẻ chúng sinh
Mà nào tôi có dục tình mà chi
Nhìn Bà đẹp tựa tiên phi
Chúng tôi hết dạ kính vì mến yêu
Thấy Bà có đức tài nhiều
Chúng tôi càng trọng, càng yêu Bà hoài
Mong Bà ngàn tuổi sống dai
Để đem kiến thức ban rày muôn dân
Những người vi cánh bà Trần
Lục căn của họ hận sân tràn đầy
Vua dù giết chết người này
Cũng không có tội vì thay mặt Trời
Làm người phải biết thức thời
Ai khôn mình học cho đời bớt ngu
Người khôn mình lại hiềm thù
Nổi lên sân hận càng ngu nhiều đời
Tống cung nhan sắc tuyệt vời
Do nhiều phước đức nên Trời ban cho
Bà không cấm kẻ học trò
Học hành Việt ngữ, văn Nho cũng tùy
Trẻ già ai thích chữ chi
Bà cho tự ý học đi thành tài
Người dốt có học mới hay
Còn kẻ thiên tài khỏi học cũng khôn
Những ai loạn trí mê hồn
Thì cần tìm học người khôn cho rành
Nếu còn mãi mãi ghét ganh
Đã ngu còn oán chết đành rồi đa
Người chết đâu phải tại Bà
Tại người nê cố mà ra nỗi này
Bà cùng Giáo sĩ người Tây
Soạn vần quốc ngữ đủ đầy truyền ra
Bà nên công với nước nhà
Đã không quý trọng còn mà ghét vơ
Tánh Bà đâu có lẳng lơ
Người mê mà chết, người mơ mà đần
Đó là tại họ hư thân
Chớ bà đối với muôn dân một màu
Như bà là kẻ thanh cao
Chẳng ham thế lực tại trào Thăng Long
Bà đi bách bộ quanh vòng
Cùng dân chia sớt mặn nồng đắng cay
Bà không ỷ sắc ỷ tài
Phải chi bà ỷ ra oai nơi Trào
Đi chi ngõ hẻm gian lao
Lẫn pha các giới đồng bào khổ thân
Bà người vì nước vì dân
Bà mà chết kẻ liều thân tôi liền
Dù bà về chốn Cửu tuyền
Tôi cũng theo liền làm kẻ chân tay
Nếu Bà lên chín tầng mây
Tôi núp Liên đài thề chẳng rời xa
Gần Bà giúp đỡ cho Bà
Gần Bà đừng tính trăng hoa ăn nằm
Tính như thế ấy thì lầm

Tống phi nghe nói cười thầm vỗ vai:
Đoàn Đầy người nói quá hay
Cái đẹp cái tài cũng tội của ta
Người đời ai cũng thế a
Người xấu ghét đẹp lẽ mà tự nhiên
Người hung hay ghét người hiền
Người hèn hay ghét người quyền thế cao
Người nghèo thì ghét người giàu
Người ngu thì ghét kẻ nào thông minh
Người nào cô độc một mình
Thường hay ghét kẻ chi tình đắm say
Dù cho già trẻ gái trai
Nhân gian là thế nào ai khác gì
Người kiến thức, kẻ trí tri
Bực mình với kẻ ngu si luận bàn
Lại còn làm bướng làm càng
Tôi người có tội vì ngoan hơn người
Cùng nhau nói nói cười cười
Luận mình có tội còn người thì không
Khi nào trở lại Thăng Long
Tâu cho Bệ hạ rõ lòng Chánh cung
Cùng nhau mở đất một vùng
Đào bưng xây cột sống chung ngày ngày.

[Love_Tamlinh]

Đến năm một tám một hai (1812)
Gia Long truyền lệnh Khâm sai rước về
Đi trong hẻo lánh thôn quê
Truyền cho Tống hậu phải về Trào ca
Khâm sai khăn gói xông pha
Nơi nào người cũng dò la Tống hoàng
Mỗi nơi mỗi hỏi dân làng
Thấy chăng năm ả bốn chàng đâu chăng
Thêm năm xe gỗ đẩy lăn
Để dùng chuyên chở thức ăn mỗi ngày
Dân rằng gốc gác xưa nay
Chúng tôi có biết có hay chuyện này
Có người xa xứ lại đây
Ban đêm đọc sách, ban ngày ruộng nương
Người nào nhìn cũng dễ thương
Năm cô, năm cậu dễ thương một thì
Có ba em bé ấu nhi
Chừng năm mười tuổi cũng thì khôn ngoan
Thanh niên thì có một chàng
Mười lăm, mười sáu, tuổi đang trổ giò
Mặt mày ra vẻ văn Nho
Nếu ông muôn biết lần dò mà đi
Tòng Sơn ông cứ đến đi
Có ba nhà dọc hai thì nhà ngang
Nơi này dân chúng quanh làng
Chẳng ai mà cất dọc ngang thế à
Tòng Sơn làng ấy không xa
Đi khỏi mười nhà có rạch quanh co
Quanh làng ai muốn học Nho
Để làm thuốc Bắc trị cho dân nghèo
Thì đi đến đó mà theo
Có thầy dạy chữ giàu nghèo cũng thâu
Không đòi hạt gạo miếng trầu
Không đòi ruộng lúa bò trâu dân làng
Chỉ cần chăm học khôn ngoan
Bảo rằng ráng học làm quan với đời
Thiếu niên cậu ấy tuyệt vời
Dáng người dong dỏng, mặt thời khôi ngô
Nhẹ nhàng khi bước ra vô
Chàng trai dạy học Nho đồ dư trăm

Có quan sở tại lại hăm
Bảo thầy dạy học đóng trăm quan tiền
Quan rằng thầy quả thiếu niên
Biết chi chữ nghĩa mà khuyên dạy đời
Rồi xem sách vở khắp nơi
Bắt thầy phải đọc cho thời quan nghe
Chàng thanh niên chẳng e dè
Cầm lên mà đọc quan nghe đủ đầy
Sách Tàu rồi đến sách Tây
Quan nghe thầy đọc ngồi ngây ra liền
Cụ đồ còn quá thiếu niên
Nên quan sở tại mới truyền lệnh ra
Đây này sách mới nước ta
Của Bá Đa Lộc với bà Ngọc Châu
Thiệt là kho sách báu màu
Nếu như đọc được đứng đầu làng ta

Chàng trai dạ dạ xem qua
Xong rồi nhỏ nhẹ hỏi mà đôi câu
Sách này quan giữ từ lâu
Vua Gia Long phát bảo âu học hành
Chẳng hay quan đã đọc rành
Hay là quan cất để dành làm oai
Để đem thử thách đó đây
Mình còn chưa học bảo ai học rành
Tôi không phải kẻ cầu danh
Tạm thời tôi đọc thiệt rành quan nghe
Tôi không phải kẻ nói khoe
Nói cho quan biết dặt dè từ đây
Nếu tôi không biết chữ này
Làm sao đọc sách Tàu Tây nước ngoài
Đã làm thầy bấy lâu nay
Tuy còn bé tuổi chứ tài lắm đa

Khi quan sở tại nghe qua
Nói rằng tuy giỏi nhưng mà thiếu niên
Nếu người giảng sách thánh hiền
Là người kỷ trượng, cao niên mới tài
Nhà ngươi còn trẻ lắm thay
Nếu muốn làm thầy phải phạt công Nho
Số tiền ngươi phạt vào kho
Để làm công khố giúp cho nước nhà
Năm mươi quan chẵn mới tha
Thiếu dăm tiền cũng phải ra ngồi tù
Chúng tôi thấy quá rối bù
Nên gom tiền lại sỹ phu trong làng
Đem tiền mà nạp cho quan
Năm mươi quan đủ mới qua chuyện này

Chuyện còn nhỏ tuổi làm thầy
Khâm sai nghe rõ đủ đầy đi ra
Phút đâu kẻ bảy chòm ba
Áp vào sát thủ giết mà Khâm sai
Nên quan sở tại biết hay
Đem người đến cứu Khâm sai thoát nàn
Khâm sai cùng sở tại quan
Đồng về công sở luận bàn chuyện ni
Tôi người vâng lệnh Vua đi
Ngoài cõi biên thùy chưa mích lòng ai
Sao người muốn giết tôi hoài
Hay là bè đảng của ai trong trào
Nhờ quan sở tại ngăn rào
Dẫn cho tôi vào biết mặt đồ Nho
Hai người bách bộ quanh co
Nên rình xem cụ đồ Nho giảng bài
Nhân sanh nhân nối hậu lai
Thiên sanh bản ngã sanh loài cỏ hoa
Thiên sanh vạn vật hà sa
Dưỡng nhơn chi thực nguyệt qua niên dài
Làm người đừng có đổi thay
Trên trời dưới đất cỏ cây muôn màu
Ta người phải biết thương nhau
Bất kỳ nhân vật thứ nào cũng thương
Nhu thắng cương, nhược thắng cường
Chẳng qua tâm não tình thương ruột rà
Dù không phải kẻ một nhà
Cũng xem như kẻ cùng cha sanh thành
Không hề quý tử tham sanh
Phải chết thì chết lưu danh để đời
Nếu mình mà đặng thảnh thơi
Đem lòng nham hiểm hại người cũng không

Khâm sai nghe giảng mủi lòng
Đồ Nho này giảng như trong thánh hiền
Tuy là chưa vị thành niên
Mà lời giảng sách như tiên hạ phàm
Như vầy đất địa miền Nam
Có thầy giảng sách nghe ham quá chừng
Khâm sai bỡ ngỡ vui mừng
Thấy giống Phúc Cảnh quá chừng vầy a
Bước vào vui vẻ cười khà

Phúc Cảnh khẽ nói đừng mà tri hô
Thủ khoa lặn lội lộ đồ
Tầm tôi hữu sự kinh đô như hà
Phụ hoàng văn võ trào ca
Đều bình an hết có mà phải chăng
Ông đừng nói rõ gốc căn
Với quan sở tại về phần của tôi
Ghế đây mời sứ giả ngồi
Mời quan sở tại đến tôi chi này
Hai ông mà đến như vầy
Chắc đi thâu thuế tôi đây chứ gì
Làm dân thuế đóng sưu đi
Đó là bổn phận chẳng chi nại hà

Khâm sai khẽ nhỏ nói ra:
Vua thương Thái tử với bà Tống cung
Lệnh đòi kiến giá trào trung
Xin mời Thái tử, Tống cung về Trào

Cảnh rằng thân mẫu ốm đau
Đi thuyền sóng gió làm sao lên đường
Đi mau cũng sáu tháng trường
Nếu đi đường bộ yên cương không rành
Những nơi lên thác xuống gành
Núi đồi thung lũng nhọc nhành khó đi
Khâm sai về tấu Đơn trì
Mẫu hoàng mạnh khỏe sẽ đi Long Thành
Nếu còn môi nhạt da xanh
Thì Thăng Long thành khó nỗi chầu Vua

Đoạn quan sở tại nói đùa
Chúng tôi thay mặt chầu Vua dùm người
Khâm sai vui vẻ nói cười
Xin quan sở tại giúp người xứ xa
Nhà này trẻ nhỏ đàn bà
Thấy chàng trai nhỏ tôi mà quá thương
Định mời người đến Trào đường
Giúp Vua giúp nước Quân vương an lòng
Nước Tàu có lắm thần đồng
Nước Nam chỉ được một ông thầy này
So Tàu còn kém lắm thay
Cam La bảy tuổi thầy đây lên mười
Khâm sai vừa nói vừa cười
Cùng quan sở tại hai người trở ra

Khâm sai về đến trào ca
Vào Cần Chánh điện chầu mà Gia Long
Từ ngày thần lãnh chiếu phong
Miền Tây Nam Việt ruổi rong lâu ngày
Một nơi phong cảnh vui thay
Cây cao bóng mát chim bay cá trừng
Vẫn còn lâm địa như rừng
Dân làng ít kẻ nhà đưng nhà lều
Số dân rất ít chẳng nhiều
Đã gặp Hoàng tử lắm điều hay ho
Tử hoàng đang dạy sách Nho
Gái trai già trẻ học trò đến đông
Bên ngoài cho đến bên trong
Hơn năm mươi kẻ chờ ông giảng bài
Một ngày hai buổi chẳng sai
Tống cung ốm nặng khó rày hồi cung
Quan xuyên cách trở dặm trùng
Khi nào thiệt khỏe Đế cung sẽ về

Gia Long nghe tấu ủ ê
Nên đem xe giá rước về Thăng Long
Đường xa cách núi ngăn sông
Qua sông Mân Điện còn sông Nhị Hà
Đi gần trăm chuyến đò qua
Tống cung ngọa bệnh Trẫm đà nát gan
Ước chi được ở bên nàng
Đỡ nâng, chăm sóc, thuốc thang, vỗ về
Vua buồn mặt ủ mày ê
Mới cho Nguyễn Nhữ lui về tư dinh
Trẫm sai khanh bước lộ trình
Đường xa viễn vọng một mình bôn ba
Vàng ròng hai nén đem ra
Cái công cực khổ xông pha bấy chầy
Phe Trần thứ hậu còn đầy
Nó phò Phúc Đảm sau này nối ngôi
Nó hay bứng gốc mé chồi
Làm vua khó nỗi an ngồi tương lai
Lớp lo chánh trị bên ngoài
Còn lo nội loạn hằng ngày bên trong
Trẫm từng đi bắc đi đông
Xiêm La, Chân Lạp, đi vòng Ai Lao
Từ nơi gác phượng lầu cao
Đến nơi sằng dã chỗ nào cũng đi
Gặp sang ngoạn nguyệt ngâm thi
Gặp nghèo chài lưới thứ chi cũng rành
Ra đồng nương rẫy cũng nhanh
Nhổ mạ gieo mạ lại rành cấy giâm
Nghề nào ta cũng lưu tâm
Sống theo dân dă mười lăm năm tròn
Từ trong gác phượng lầu son
Ra dân bá nghệ chẳng còn thiếu chi
Chỉ còn ba nghiệp quái kỳ
Trẫm thì dứt khoát chẳng khi nào làm

Khâm sai Nguyễn Nhữ nghe ham
Ba nghề Bệ hạ chưa làm nghề chi
Chỉ cho thần hạ tức thì
Gặp khi ngộ biến thần đi tùng quyền

Gia Long nghe hỏi phán liền:
Ba nghề ấy chẳng có hiền đừng mơ
Nhất là gạ gẫm gái tơ
Để xài hết của rồi lờ bỏ đi
Gái mang tâm sự một bì
Mẹ cha nhục nhã khi đi ra làng
Trong nhà có gái chửa hoang
Cha mẹ ra làng phạt vạ một heo
Còn khi gặp lúc túng nghèo
Giết người cướp của tội neo dòng hà
Còn điều lấy vợ người ta
Lời ngon tiếng ngọt đàn bà nó mê
Làm người tan nát phu thê
Của tiền đoạt lấy đem về sanh nhai
Ba nghề này ác lắm thay
Các khanh phạm phải tội nay đứt đầu
Dù công với Trẫm bao lâu
Trẫm cũng chém đầu mấy kẻ phi nhân
Để sau hậu nhật muôn dân
Tránh điều tệ bạc đừng mần mà hư.

Khâm sai Nguyễn Nhữ tươi cười
Tưởng nghề nào lạ hơn người sĩ phu
Ai ngờ nghề chẳng hiền nhu
Ai thèm nghe thấy vào tù như chơi
Bệ hạ là kẻ trị đời
Luật ra nghiêm trị ai người phạm dâm
Này điều quốc pháp một trăm
Vợ người mình dụ để tâm đoạt tình
Đoạt luôn tài sản gia đình
Bệ hạ đã phán luật hình thả trôi
Này đây thần nhớ ra rồi
Nếu như chánh phạm, thả trôi theo dòng
Trên bờ còn lại dưới sông
Đến đâu Lý trưởng mời đông người nhìn
Từ rày thiên hạ cả kinh
Chẳng phạm tư tình như Bệ hạ ra
Nhũng điều quốc pháp thế a
Muôn tâu Bệ hạ thần mà xin lui.

[Love_Tamlinh]

Gia Long nhỏ nhẹ bãi buôi:
Trẫm còn thắc mắc chưa nguôi trong lòng
Trẫm sai nhiều kẻ thẳng xông
Đi tầm Phúc Cảnh đi không thấy về
Năm người đi biệt sơn khê
Núi đồi sông biển chẳng về Kim giai
Khanh đi hữu khứ hữu lai
Trẫm đà yên chí con ngoài bình an.

Khâm sai Nguyễn Nhữ vội vàng:
Muôn tâu Bệ hạ thần đang lo thầm
Chuyện này tính chẳng an tâm
Tâu cho Vua rõ sợ lâm tử thần
Thần đi gặp nạn nhiều lần
Có Trời phù hộ, có Thần chở che
Làm như tổ chức phái phe
Thần đây là kẻ dặt dè tùy cơ
Còm lâm tai họa bất ngờ
Muôn điều xảy đến thần nhờ oai linh
Tổ tông nội ngoại hộ mình
Vượt qua cái khổ thình lình nạn tai
Mấy ông quan trước Vua sai
Chắc là họ gặp nạn tai chết rồi
Vào Nam ra Bắc xa xôi
Nếu không lanh trí thì ngồi chín sông
Nếu Vua bác ái gìn lòng
Thì đem ngân khố đền công Từ đường.

Gia Long nghe tấu tỏ tường
Khâm sai đi đường ỷ lại lịnh Vua
Cho nên dân chẳng hơn thua
Rình khi lúc ngủ giết đùa Khâm sai

Nguyễn Nhữ đặt gối tâu rày:
Đón đường đánh đại hay bài địa phương
Nếu nghe hỏi Tống hoàng nương
Thì là người đã tầm phương giết rồi
Chẳng cần gây gổ lôi thôi
Thần phò Bệ hạ lai hồi Tây Nam
Thấy dân hiền hậu thì ham
Còn người ác ấy kế làm từ xa
Địa phương Lý trưởng nhiều nhà
Còn chưa biết mặt huống là thần đây
Đông cung Phúc Cảnh làm thầy
Thì dân bổn địa đủ đầy chở che
Học trò trẻ nhỏ ư e
Người già trai gái thì nghe thánh hiền
Dạy hai thứ chữ tự nhiên
Sáng chiều hai buổi cần chuyên dạy hoài.

Gia Long nghe nói cười dài
Trẫm đang tầm kiếm mời thầy dạy văn
Bấy lâu nắng gió nhọc nhằn
Các con ai cũng võ văn ôn nhuần
Riêng Hoàng tử Cảnh chưa từng
Bất công cho Trẫm mắt gừng nhỏ sa
Con nào Trẫm cũng sanh ra
Tống cung mẹ Cảnh văn hoa đủ tài
Mẹ hay Trẫm tưởng con hay
Đến khi nhớ lại Cảnh rày đi xa
Không thầy dạy học y a
Làm sao biết chữ dạy mà con dân
Khanh nên vâng mạng ân cần
Khanh phải đến gần vào học thử xem
Nầy là vàng bạc khanh đem
Nếu khi muốn học thì đem lễ thầy
Thử coi con cả Trẫm đây
Nó đã làm thầy dạy chữ đúng chăng!

Khâm sai Nguyễn Nhữ đi phăn
Lãnh vàng lãnh bạc áo khăn lên đường
Một người một ngựa đi bươn
Ngày đi đêm nghỉ gió sương nào nài
Tòng Sơn làng ấy đến ngay
Hội dân làng lại luận bày lễ nghi:
Nơi nầy chinh chiến trước khi
Biết bao sĩ tử lâm nguy bỏ mình
Nên tôi muốn lập cái đình
Để thờ liệt sĩ hy sinh trận tiền
Các ông làng nước lương hiền
Nếu chú có tiền thì cứ lập ra
Chúng tôi trợ giúp cho mà
Có một cụ già làm kẻ khói hương
Cùng nhau tạo lập đủ đường
Gọi Đình Vị Quốc lửa hương mỗi ngày
Cây rừng kèo cột đòn tay
Rui mè loại nhỏ chẳng ngoài tràm con
Tranh đưng chầm lại vẫn còn
Chầm xong lợp kín sơn son mặt bàn
Thương cho các cụ dân làng
Mời thầy dạy chữ sửa sang linh thần
Phúc Cảnh cũng đến mau chân
Chẳng hay vẽ vị linh thần tên chi
Khâm sai Nguyễn Nhữ nói thì
Thầy người hay chữ tên gì thì tên
Chúng tôi xóm dưới làng trên
Còn chưa biết được cái tên của thầy

Phúc Cảnh mới trả lời vầy:
Tôi Lê Thiên Đức đến đây lâu rồi
Đến đây từ thuở nằm nôi
Đến lúc biết ngồi biết chạy biết đi
Sanh năm Kỷ Mão mãn kỳ
Khai hoa tháng Mẹo cũng thì như ai
Ngày Tý, giờ Tý chẳng sai
Là mèo gặp chuột no hoài chẳng lo
Làng mời tôi vẽ giùm cho
Vẽ dùm linh vị mà lo phụng thờ
Hay là mời hỏi ỡm ờ
Những điều tôi quá nghi ngờ rồi đa
Hỏi tên hỏi tuổi tôi mà
Rồi đây hỏi tới mẹ cha họ hàng
Mượn vẽ thì vẽ dùm làng
Còn hỏi họ hàng tôi vốn một thân
Xét tôi có tuổi trong trần
Một tám không bẩy tính phần năm sanh (1807)
Các ông muốn hỏi cho rành
Đặng cho cháu nhỏ học hành phải chăng
Vẽ xong bài vị linh thần
Để lên chánh điện xem phần đẹp xinh
Giữa thờ một vị thần linh
Là thần Yết Đế chứng minh cõi trần
Hai bên bài vị linh thần
Tả Ban, Hữu Dật đặc ân thế nầy
Nam Tào, Bắc Đẩu phía tây
Phán quan Đô sứ nước nầy Việt Nam
Về sau ai có luận đàm
Hỏi tôi tôi sẽ lời đam trả lời
Nôm na vẽ gấp tức thời
Còn hơn học sĩ chức thời hàn lâm
Nhìn xem thiệt lạ khó tầm
Chưa chi mà nói trong tâm của mình.

Nguyễn Nhữ nhỏ nhẹ biện minh:
Đem lễ ra trình nhập học bái sư
Phúc Cảnh xem thấy liền cười:
Tôi dạy trăm người làng nước nầy đây
Chưa ai dâng lễ bái thầy
Lễ bạt lễ hậu tôi đây chưa dùng
Nơi nầy thôn dã lạ lùng
Mà theo nghi lễ trong cung Long thành
Chú đây là kẻ dòm hành
Ai thông thì giết, ai rành thủ tiêu
Nếu như quốc pháp Nam triều
Chú đang phạm tội rất nhiều rồi đa
Một không sắc chỉ Trào ca
Truyền ban làng nước chúng ta lập đình
Nên tôi đề hiệu thần linh
Là người thiên cổ chúng sinh cần thờ
Phải chi tôi có chiếu tờ
Lập đình sở tại mà thờ anh linh
Thì thờ các vị cầm binh
Hai nhà họ Nguyễn chiến chinh vẫy vùng
Thờ Trịnh Hoài Đức anh hùng
Cờ đào nữ tướng tùy tùng Nguyễn Quang.

Khâm sai Nguyễn Nhữ ngỡ ngàng
Lời thầy ăn nói kỹ càng lễ nghi
Dân làng mới học thế ni
Biết ăn biết nói đứng đi chỉnh tề
Các ông cụ lão cười hề:
Chúng tôi mới có tựu về nơi đây
Để nghe lời giảng của thầy
Đã giàu kiến thức lại đầy văn chương
Tôi già mà cũng tầm thường
Cổ kim thầy giảng học đường rất hay
Chú xin học chữ cùng thầy
Xin thầy cứ nhận sau nầy ra sao
Dù cho cớ sự thế nào
Chúng tôi già trẻ cùng nhau bên thầy
Chú đà đã biết thầy đây
Tên Lê Thiên Đức tuổi đầy mười lăm
Mẹ người ngọa bịnh đang nằm
Cha người chẳng có ai tầm làm chi
Đời người xí xóa nhau đi
Biết người biết mặt tầm chi cội nguồn
Chuyện qua thì bỏ qua luôn
Quá khứ cội nguồn thì dẹp bỏ qua
Người giàu hưởng của ông bà
Người nghèo mình giúp cửa nhà ấm êm
Người khôn ta đến học thêm
Người ngu ta phải mỏng mềm nhắn nhe
Hơi nào ta phải e dè
Học văn học tự lóng nghe giảng bài
Văn hay thì giảng mới hay
Nói cho chú biết những bài xưa xa
Có người Ấn Độ sang qua
Truyền kinh Phật đạo các nhà gần đây
Có bà quả phụ xóm nầy
Chồng vừa mới chết chưa đầy hai mươi
Lại còn dựng phụ khổ đời
Cái ông Ấn Độ đến thời cầu hôn
Bà rằng có đến sư môn
Tam tùng vẹn giữ bảo tồn danh gia
Việt Nam noi dấu Trung Hoa
Nên thờ phu tướng giữ mà tiết trinh
Gọi là người biết sử kinh
Làm thân góa phụ chữ trinh là đầu
Ông đem kinh Phật báu mầu
Dạy dân theo Phật còn cầu hôn tôi
Truyền đạo mà quá lôi thôi
Nay chồng tôi chết thì tôi không chồng
Nếu còn bước đến với ông
Thì phụ tình chồng lỗi đạo tào khang
Cái ông Ấn Độ ngỡ ngàng
Nhưng rồi ông lại cười khan khề khà
Hỏi hoài ông mới nói ra
Tôi cười dân tộc mỗi nhà khác nhau
Ấn không có giống Nam Tàu
Ở bên Ấn Độ đã giàu đức tin
Một trăm mối đạo đang kình
Trăm nhà giáo chủ trăm kinh chỉ truyền
Trong đạo thì dạy tu hiền
Quốc đạo mới dạy tư riêng như hà
Phật đạo dạy hết trẻ già
Bất kỳ nam nữ đều là dạy hay
Dạy người niệm Phật ăn chay
Dạy người cúng lạy ngày hai ba thời
Tùy theo mỗi xứ mỗi nơi
Dạy không oán hận không lời sân si
Noi theo đức Phật từ bi
Phật không có dạy chẳng đi lấy chồng
Tà dâm thì cấm đàn ông
Vợ nhà đã có đem lòng trăng hoa
Lắm khi cũng dạy đàn bà
Không nên chồng bẩy chồng ba mỗi ngày
Còn vua Ấn Độ xưa nay
Cấm người ở góa năm dài xa xăm
Nói ra tục Ấn ngàn năm
Chị dâu ở góa em nhằm con trai
Phải vào nuôi cháu mình ngay
Lấy người chị đó mà thay anh mình
Gọi là thủ túc chi tình
Chị dâu dù lớn hơn mình đôi mươi
Cũng đành phải ở với người
Chớ không được phép bỏ người cô đơn
Nam Tàu thì lại khác hơn
Vua Tàu vua Việt dễ hờn lắm đa
Cứ theo bắt nạt đàn bà
Trai thì vợ bẩy vợ ba có đoàn
Gái thì tứ đức buộc ràng
Tam tùng trói chặt nghĩ càng thêm thương
Nếu tôi thành được quỷ vương
Tôi thề sẽ phá kỷ cương Việt Tàu
Vua quan vợ biết là bao
Đến đỗi nhà giàu vợ bẩy vợ ba
Thương cho các chị đàn bà
Đạo Phật không dạy đó là Đạo Vua
Một năm tám tiết bốn mùa
Cho tôi mau chết chầu Vua tuyền đài
Tôi về tâu với các ngài
Cho tôi làm quỷ lên rày dương gian
Tôi đây sẽ phá kỷ cang
Trai thì một vợ gái ngoan nhiều chồng!

Cái ông Ấn Độ nói ngông
Nghiệm ra nghĩ lại tủi lòng nữ nhi
Nên tôi từ bấy đến ni
Tôi luôn tôn trọng nữ nhi ông à
Nghĩ thương các chị đàn bà
Nhiều anh chồng hợm chửi la đánh rầy
Còn ông coi cái thôn nầy
Vợ làm chuyện quấy thì rầy kề tai
Lựa điều nhỏ nhẹ bày khai
Không cho hàng xóm người rày lắng nghe
Nay thầy dạy chữ dặt dè
Lời hay ý đẹp luận nghe mỗi ngày
Nhắc ông Ấn Độ sang đây
Nhắc ông Giáo sĩ người Tây mới vào
Nước người nấy bực anh hào
Phần nhiều đức độ nêu cao ở đời
Chân đạp đất, đầu đội trời
Luôn luôn đối với người đời mến yêu.

Khâm sai Nguyễn Nhữ nghe nhiều
Các ông luận biện những điều nghe hay
Sáng ôm sách học cùng thầy
Nhìn thầy dạy chữ đủ đầy oai nghi
Nguyễn Nhữ ngồi mãi nghĩ suy
Thương Hoàng tử Cảnh lễ nghi chu toàn
Người thông tuệ lại hiền ngoan
Nếu làm Chín bệ thế gian ơn nhờ
Dân lành khỏi chịu nhuốc nhơ
Vua minh thần chánh cõi bờ chắc yên
Nghĩ suy đến việc mối giềng
Quốc gia đại sự tư riêng đặng nào
Thầy đồ trên bục ngồi cao
Giảng qua chữ nhẫn hết vào mấy thiên.

Bên tai thầy rỉ nhỏ liền:
Khâm sai thám thính lịnh truyền Hoàng gia
Cứ ngồi ngẫm nghĩ xưa xa
Khi về thành nội tâu qua thế nào
Ngồi đây mà mãi chiêm bao
Chữ biên chẳng ngó làm sao biết rành
Mai nầy tôi sẽ khởi hành
Về Thăng Long thành thăm viếng Phụ vương
Khâm sai sắm sẵn yên cương
Mua thêm ngựa chiến thẳng đường cùng đi.

[Love_Tamlinh]

Tử hoàng thưa với Tống phi:
Mẹ không phải bịnh, tại vì nhớ cha
Con đưa mẹ đến trào ca
Để thăm Vương phụ kẻo mà nhớ nhung.

Dặn dò bốn ả thủy chung
Bốn ông Đoàn bạn hiệp cùng ở an
Chúng tôi về chốn trào đàng
Khứ hồi đã hết năm tràng có dư
Nhà Vua luôn mãi ưu tư
Lòng tôi luôn nhớ đến người Thăng Long
Từ ngày kẻ bắc người đông
Vẫn mơ sum hiệp, vẫn mong một nhà

Bốn bà liền mới nói ra:
Thăm Vua phận chị em mà cản đâu
Nhưng mà tục ngữ có câu
Ba năm không gặp còn đâu thân tình
Quyết lòng Tống hậu về kinh
Nếu Vua hắt hủi một mình chết đi
Chị em tôi có hay chi
Tôi lo tai nạn Tống phi mang vào
Chồng mình nhiều vợ biết bao
Tình chung không thấy, thấy đau nỗi niềm.

Đoàn Đầy thỏ thẻ nói thêm:
Bà về cung các đừng kềm làm chi
Bà đi hộ giá cùng đi
Nắng mưa ấm lạnh phòng khi đỡ đần.

Ngọc Hạnh chẳng chịu bước chân
Thế anh em sẽ dạy dân sân trình
Mặc dù em chẳng xảo tinh
Cũng hơn người chẳng biết nhìn chữ chi.

Đoàn Đầy, Đoàn Nhựt cùng đi
Tống cung một ngựa bôn phi vội vàng
Khâm sai với Thái tử hoàng
Năm người vừa đến Nghệ An tỉnh nầy
Có hòn núi nhỏ như mây
Vào chùa Sắc Tứ thờ đầy vua quan
Chùa nầy cố tổ Nguyễn Hoàng
Tiên sư tằng tổ mỗi hàng mỗi ngôi
Mải mê Chánh hậu đang ngồi
Tăng ni không có ối thôi lạnh lùng
Nồi ơ chén bát tứ tung
Đã không hương khói lại không sư thầy
Cớ sao vắng vẻ thế nầy
Tống cung nhìn hoài nghiệm nghĩ không ra
Đoàn Đầy múc nước từ xa
Đun cơm đun nước dâng bà Tống phi
Cùng nhau ăn uống thầm thì
Khâm sai tâu với Chánh phi như hà:
Đức vua rất nhớ đức Bà
Bà đi hơn mấy năm qua lâu ngày…

Phút đâu có kẻ vãng lai
Vào chùa mà lạy các Ngài quân vương:
Nơi nầy là bãi chiến trường
Hôm qua quyết liệt ai nhường chi ai
Khâm sai đánh với Khâm sai
Chết luôn tất cả chẳng ai còn hồn
Chúng tôi đào đất mà chôn
Khâm sai bàn bạc ghê hồn lắm đa
Rình nghe mà nổi da gà
Nói rằng Phúc Cảnh là nhà tiên sư
Bây giờ mà chẳng diệt trừ
Lên làm Hoàng đế nhiều người mạng vong
Nay Hoàng tử Đởm có công
Ngày đêm học mãi vốn không chần chờ
Lòng lành nhơn hậu không ngờ
Nhưng người rất ghét ngọn cờ Tây bang
Tại Hoàng tử Cảnh mời sang
Người Tây mới ở Nam bang dẫy đầy.

Phúc Cảnh mới hỏi lời nầy:
Vì sao hai sứ đến đây vậy Ngài
Tại sao hai thứ Khâm sai
Xin cho tôi biết kẻo hoài dạ nghi.

Người nọ liền mới nói thì:
Một là của đức Đơn trì Gia Long
Hai là Hoàng tử Bệ rồng
Tức Nguyễn Phúc Đởm con hồng Trần phi
Phúc Đởm bảo kẻ tùng tùy
Phúc Cảnh con cả phải thì thế ngôi
Nhà Vua mệt mỏi lắm rồi
Ngày phê văn án đêm ngồi trầm tư
Các miền thổ địa kinh sư
Các quan sở tại các người nha sai
Phần nhiều dốt đặc cán mai
Chữ nghĩa không biết, văn bài cũng không
Nếu nhiều can đảm gánh gồng
Phủ cho đến huyện các ông hiện giờ
Đường thơ Nam Việt thi thơ
Các ông không biết không rờ không lo
Luận chi sách Thánh nhà Nho
Cho nên Hoàng đế mãi lo trong lòng
Phúc Cảnh về được Thăng Long
Mẹ thông dạy dỗ con thông đủ bề
Bà nào lòng dạ chấp nê
Thì con bà ấy cũng quê như thường
Mẹ lươn thì đẻ con lươn
Mẹ hạc con hạc lẽ thường xưa nay.

Tống cung rũ liệt chân tay
Miệng còn gượng hỏi chú cai đội tuần:
Chú rành các việc quan quân
Chẳng hay khi chú chôn thân hai người
Chẳng hay chiếu chỉ hai nơi
Chú còn để lại hay thời chôn theo

Người nọ đôi mắt nháy nheo:
Để làm chi đó chôn theo cho rồi
Vì tôi ghét chuyện lôi thôi
Chôn phức cho rồi biệt tích là xong
Tống cung mới bảo hai ông
Quật mồ khám thể cho thông phe nào
Người nọ dẫn lối đi mau
Đoàn Đầy, Nguyễn Nhữ mới đào nghiệm thi
Lấy hai tờ lịnh tức thì
Rõ ràng Phúc Đởm vô nghì lắm đa
Làm con mà chống lại cha
Sau nầy quốc sự biết ra thể nào
Nhớ hồi thế yếu cùng đau
Tay không tấc sắt cháo rau qua ngày
Ẩn mình nội cỏ chòm cây
Lần theo kẹt đá hang mai khổ hình
Nước Tây mà đến nước mình
Phúc Thuần ký kết hợp tình giao bang
Cho nhà Giáo sĩ giáo dân
Nhà thờ khai mở xa gần nhiều nơi
Giáo sĩ là đạo hiện thời
Gọi Thiên chúa giáo đã thời lâu nay
Năm trần tính thiệt là dài
Năm mươi năm lẻ phải rày ít đâu
Phật đạo là gốc đi đầu
Từ đời nhà Lý gồm thâu sơn hà
Từ trong cửa Phật đi ra
Tức Lý Công Uẩn cửa dà xuất thân
Cũng là thâu phục lòng dân
Người theo đạo Phật lắm phần kỷ cương
Ngày ngày lạy Phật dâng hương
Tam quy ngũ giới tu thường tại gia
Đạo Chúa giáo hóa dân ta
Gọi Thiên chúa giáo cũng là hay hay
Trẻ già lớn bé gái trai
Có tội nhận tội chẳng rày dấu che
Nói ra cho kỹ mà nghe
Đạo nào cũng đạo phái phe tại người
Đạo lành phổ biến khắp nơi
Các nhà giáo sĩ giúp thời cho ta
Gặp hồi xáo thịt nhồi da
Nhờ người can thiệp mới là thế thôi
Trong khi đất nước thu hồi
Ơn đền nghĩa trả đã rồi từ lâu
Nói hoài đâu chẳng xong đâu
Kíp mau trở lại mà tâu Thánh hoàng
Tặng tiền chú khách ba quan
Nhờ chú mách lẻo mới toàn chuyện ni.

Năm người lên ngựa bôn phi
Khỏe đi mệt nghỉ luận chi đêm ngày
Thăng Long thành nội đến ngay
Ngọ môn quan đuổi chẳng rày cho vô
Các người xứ khác lộ đồ
Cửa thành chẳng có cho vô đâu là
Lịnh truyền đã bảy ngày qua
Cấm không ai được ra vô trong thành
Vì Vua ngọa bịnh chẳng lành
Sợ nhiều kẻ lạ vào thành thì nguy.

Khâm sai Nguyễn Nhữ hỏi thì:
Lệnh ai truyền cấm nói đi nghe nào
Ngọ môn quan trả lời mau
Lịnh nhị Hoàng tử ai nào dám sai
Nguyễn Nhữ trình thẻ lịnh bài
Của Vua sắc chỉ Khâm sai khứ hồi
Sắc ban ấn chiếu trình rồi
Năm người thẳng chỉ vào ngồi Chánh cung
Cám ơn Hoàng đế vô cùng
Người tuy vắng mặt mà cung chỉnh tề
Mỗi lần xong việc án phê
Nhà Vua chậm rãi đi về cung Đông
Tống phi thấy cảnh chạnh lòng
Tuy ta vắng mặt Vua không phụ phàng
Năm người ngồi nghỉ chưa an
Nhà Vua ngự giá cung Hoàng Chánh phi
Cùng nhau cả bọn đồng quỳ
Tung hô vạn tuế Vua thì ngạc nhiên

Vua mừng nhỏ giọt lệ phiền
Liền ngồi đôn ỷ mới truyền lịnh ra:
Hai tên thái giám nghe ta
Đòi nhị Hoàng tử vào mà Chánh cung
Để mừng huynh đệ tương phùng
Và mừng đích mẫu trào trung lai hồi

Tống phi cản lại ỷ ôi:
Muôn tâu Bệ hạ cho tôi tạm dừng
Tôi về con chẳng có mừng
Lắm khi còn lịnh đao quân chém đầu
Bà đem tự sự quỳ tâu
Trình hai sắc chỉ Vua hầu xem qua
Sắc nầy của Bệ hạ ra
Sắc nhị Hoàng tử Vua mà coi đi
Mẹ con tôi chẳng tội chi
Ba lần bảy lượt khổ thì vậy đa
Lỡ làm vợ của Hoàng gia
Muốn đi trốn tránh có mà được đâu
Vua xem sắc chỉ lắc đầu
Con mà nghịch mạng để lâu làm gì
Hay ra chư quốc khinh khi
Trẫm chưa hay nhị Hoàng nhi như hà
Tội nầy khó nổi dung tha
Truyền quân đao phủ dẫn ra chém đầu

Phúc Cảnh đặt gối quỳ tâu:
Mong ân Vương phụ nghĩ câu thâm tình
Em con tại nó bất minh
Từ từ cha dạy sự tình sạ duyên
Về trào mẹ nghỉ chưa yên
Giết đi nhi đệ thì phiền các quan
Mỗi lần mẹ đến Trào đàng
Thì là có kẻ án mang tử hình
Phụ vương nên giữ lấy mình
Thời còn vận hết khó nhìn lắm đa
Con xin Hoàng phụ bỏ qua
Lòng Vua đừng có phiền hà chi chi
Con cùng với mẹ hồi quy
Là nghe Hoàng phụ lâm nguy bịnh hoài
Phụ hoàng còn trẻ lắm thay
Hiện giờ xuân sắc mới ngoài bốn mươi
Vẫn còn tráng kiện sức người
Con tuy nhỏ dại có lời phân qua
Đồng bào của nước Nam ta
Các tôn giáo đạo ai mà chủ trương?

Gia Long bày tỏ đủ đường:
Đạo Phật thì có chủ trương lâu rồi
Hơn ngàn năm lẻ con ôi
Còn Thiên chúa giáo mới hồi gần đây
Ý cha thì nghĩ như vầy
Những người có đạo lòng đầy thiện lương
Là người hiếu phụ trung vương
Người nào có đạo khác thường con a
Đã không trộm cắp dâm tà
Lại không chém giết rầy rà sân si
Nên Cao Tằng tổ trước khi
Mới cho giáo sĩ Tây di nhập vào
Nước Nam lắm lúc xáo xào
Các nhà giáo sĩ xía vào mà can
Muốn cho nước trị nhà an
Thì cho giáo sĩ lập trang nhà thờ
Gia Tô phổ biến đến giờ
Chớ cha chẳng ký giấy tờ chi chi

Phúc Cảnh nhỏ nhẹ thưa thì:
Gia Tô đạo của Tây di đem vào
Đạo Thánh là đạo của Tàu
Đạo Phật Ấn Độ đem vào nước ta
Đạo nào cũng quý hết a
Cái hay họ mới truyền mà khắp nơi
Thánh đạo, Phật đạo, đạo Trời
Là ba thứ đạo ở thời nước ta
Con đây xin bẩm với cha
Con muốn dạy đạo gần xa làm người
Lấy từ kinh Thánh luận lời
Lấy từ kinh Phật dạy thời bá gia
Đạo người hiền hậu nhẫn hòa
Cho dân không loạn cho cha dễ dùng
Dạy người lương thiện hiếu trung
Đây tờ biểu tấu cha dùng xem qua
Con đây muốn mở đạo nhà
Các đạo kia của nước xa đem vào
Đến đây tạm nghỉ cúi chào
Đạo đời gác lại ngày sau giải bày.

Hết cuốn 2

[Love_Tamlinh]

TÍCH PHẬT THẦY

Cuốn 3

THĂNG LONG THÀNH

Gia Long ngồi ngự ngai vàng
Bá quan văn võ hai hàng tung hô
Mừng Vua an trị cơ đồ
Năm châu bốn biển ra vô an nhàn
Nơi nơi hưởng phước bình an
Quả hoa tươi tốt mùa màng bội thu

Nhắc qua giáo sĩ nhà tu
Nhà thờ đang lúc công phu đúng thời
Bỗng nhiên lửa cháy đỏ trời
Nữ nam đều thảy bỏ thời chạy ra
Đệ đơn đầu cáo Hoàng gia
Ai người phá đạo Vua cha phải trừng
Thiệt là tức tối quá chừng
Kinh thành nào phải núi rừng chi đâu!

Gia Long nghe tấu lắc đầu:
Nghĩ câu lợi hại mà rầu cho ta
Chắc là Phúc Đởm gây ra
Vua khuyên Giáo sĩ bỏ qua vui lòng
Trẫm xin hoàn lại là xong
Truyền đem trăm nén vàng ròng thường ngay
Trẫm tầm biết rõ là ai
Sẽ đem thủ phạm mà đày Pa ri
Nhà thờ nên cất lại đi
Giáo sĩ chẳng biết nói chi ra về

Các quan lo ngại đủ bề
Cái Gia Tô đạo là nề kim ngân
Vào chầu đệ cáo trước sân
Ai người đốt phá chẳng cần truy ra
Đệ đơn đầu cáo Vua ta
Ai làm không biết Hoàng gia phải đền

Gia Long vỗ án phán lên:
Tội nhị Hoàng tử ta đền chẳng sai
Ngoài dân cha ngắm không ai
Quân binh thì có người sai mới làm!

Phúc Đởm rằng trẻ chẳng cam
Đạo Gia Tô giáo người đam về nhà
Dân theo đông đảo lắm đa
Bỏ đi Đạo Phật theo mà Gia Tô
Nếu con thống trị cơ đồ
Thì con đuổi hết Gia Tô đạo Trời

Đoạn Lê Thiên Đức mở lời:
Đạo Phật, đạo Trời, đạo Thánh dạy dân
Đạo Trời thì trọng Nữ Thần
Đạo nào thì cũng dạy dân hiền lành
Khắp nơi mà biết tu hành
Thì dân chắc có lòng lành hiền lương
Muôn tâu cùng lịnh Phụ Vương
Cho con mở đạo bốn phương tu hành
Lòng con thì muốn lập thành
Cho dân khắp chốn hiền lành Nam mô
Khác hơn cái đạo Gia Tô
Khác hơn cái đạo Nam mô đầu tròn
Làm trai gánh vác nước non
Tự quyền cưới vợ sanh con ở đời
Người sanh ở giữa đất trời
Kính Phật, trọng Trời tạo hóa sanh nhân
Vẫn còn các nước xa gần
Giáp ranh lấn bức lắm lần rồi đa
Muốn nuôi mạng sống dân ta
Vừa tu vừa giữ quốc gia cơ đồ

Bá quan đặt gối tâu vô
Nội trào còn loạn ô hô tưng bừng
Phúc Cảnh len lỏi núi rừng
Phúc Đởm thì lại lẫy lừng ra oai
Bệ hạ từ bấy lâu nay
Chưa già mà yếu thường hay mỏi mòn
Bây giờ trong số các con
Vua ban truyền thống nước non giữ gìn
Để sau trong cuộc đệ huynh
Tranh ngôi máu đổ Trào đình làm sao

Tống Cung đặt gối tâu vào:
Muôn tâu Bệ hạ xét nào lại đi
Đông cung Phúc Đởm kế vì
Dân an nước trị chẳng chi phiền hà

Gia Long trước án phán ra:
Kế ngôi con trưởng mới là phải cho
Anh em đừng có so đo
Đông cung Thái tử ban cho con nàng

Tống cung quỳ tấu rõ ràng:
Thiếp xin Bệ hạ mở đàng rộng suy
Kể như Phúc Cảnh chết đi
Còn Lê Thiên Đức nó thì họ Lê
Sau này Bệ hạ chiếu phê
Thì cho thờ phượng họ Lê vẹn phần
Mẹ con tôi thích làm dân
Bệ hạ chiều ý một lần này thôi
Thiếp về không phải giành ngôi
Vì nghe Bệ hạ lắm hồi ốm đau
Nóng lòng nên mới về Trào
Nhị hoàng Phúc Đởm tuổi vào hai lăm
Lịch Tây một tám một năm (1815)
Bệ hạ nay bốn mươi lăm tuổi trần
Bấy lâu phiền não tấm thân
Nay giao việc nước việc dân con mình
Đừng cho đồ thán sanh linh
Vua liền ban chiếu Trào đình nhìn xem
Cảnh nhường Bệ ngọc cho em
Xin làm thầy dạy, lòng đem Di Đà
Nhớ khi bão tố phong ba
Long sàng Trẫm ngự có mà mùi hương
Con Trẫm thì lại khác thường
Khắp người lại có mùi hương nực nồng
Trẫm ban chiếu giữa bệ Rồng
Sau này con có thành công với đời
Khác hơn đạo Phật, đạo Trời
Bửu Sơn là hiệu đạo thời Kỳ Hương
Bửu là của báu khác thường
Chữ Sơn là núi, Kỳ hương là cờ
Ngàn năm đừng để lu mờ

Vua liền ban chiếu ban cờ Tứ Ân
Đoạn Lê Thiên Đức lãnh phần
Phúc Đởm thì lại chức phần Đông cung
Bá quan ai cũng lạ lùng
Thương cho Thiên Đức ngại ngùng biết bao
Không ban Búa Việt Cờ Mao
Lại sai mở đạo gian lao nhọc nhằn

Võ văn quỳ xuống tâu rằng:
Bệ hạ chẳng có công bằng với con
Nhị hoàng cho trị nước non
Đại hoàng Bệ hạ vẫn còn đày xa
Ước chi Bệ hạ truyền ra
Em làm Vua nước, anh Tòa Thiên văn
Nếu Vua không được thẳng bằng
Bát Vương vẫn giảng khuyên răn chỉ vào
Nên ban Búa Việt Cờ Mao
Nếu làm không đúng chém đầu hôn quân
Nếu lên trị nước trị dân
Cũng nên học hỏi nước gần nước xa
Học theo Dân quốc Trung Hoa
Dân giàu nước mạnh quốc gia thái bình
Thiên sinh cho chí nhân sinh
Chúa Vua trọng đãi cái nhìn từ lâu
Võ Vương sáng tạo nhà Châu
Cũng nhờ Khương Thượng đứng đầu mà nên
Thần tiên ba cõi bốn bên
Thong dong tự ý xuống lên hằng hà
Cũng nhiều quỷ quái ma tà
Chánh còn tà mị thì là diệt vong
Còn như Khương Thượng đạo ông
Bàn Khê câu cá lưỡi không ngạnh nghề
Thấy mồi thì cá theo về
Lưỡi câu không ngạnh cá nê mồi dùng
Võ Vương khéo chọn người trung
Văn Vương thấy lạ rước dùng việc binh
Xét ra nước Việt của mình
Chẳng nhân, chẳng nghĩa, chẳng tình chi chi
Nhị hoàng tánh rất lạ kỳ
Sai quân phóng hỏa đốt đi nhà thờ
Bệ hạ đang ngự sờ sờ
Gia Tô đạo có giấy tờ từ lâu
Từ Hoàng Nội tổ cho chầu
Nước mình người đến có âu lời mời
Nhị hoàng bẻ nạng chống Trời
Đại hoàng mở đạo có thời yên chăng
Hay là luôn mãi khó khăn
Anh lên thuyết giảng, em ngăn người vào
Bệ hạ nên nghĩ lại nào
Phải ban Búa Việt Cờ Mao đại hoàng
Việc vua việc nước luận bàn
Luôn luôn có mặt Đại hoàng chủ trương
Mới là giềng mối kỷ cương
Lời thần bẩm tấu Quân vương luận bàn

Gia Long phán giữa trào đàng:
Ngai Vua này của Đại hoàng lên ngôi
Mà con Trẫm chẳng lên ngồi
Nhường cho em nó lắm hồi rồi đa
Con nào ta cũng sanh ra
Trẫm tùy quyết định quốc gia thái bình
Nơi này là giữa Trào đình
Các khanh tường lãm sử kinh như hà
Trẫm vừa xuống lịnh ban ra
Cho Đại hoàng tử đi xa độ đời
Các khanh phải biết thức thời
Đại hoàng khác hẳn người đời thế gian
Không học mà biết mọi đàng
Làm thầy dạy chữ khanh toàn hay chăng
Hán văn còn đến Pháp văn
Quan Tây nói chuyện lăng xăng một hồi
Quan Tây nó đã phục rồi
Mời Thái tử ngồi nó đến tung hô
Quan Tàu nó cũng đi vô
Phúc Cảnh nó nói xí xô xí xào
Thật là tâm đắc biết bao
Trẫm thấy quan Tàu bẩm xá liên miên
Phúc Đởm kế vị thay quyền
Cũng như các nước cha truyền cho con
Phúc Đởm mà được vuông tròn
Là nhờ ăn học hơn con nhà thường
Cũng là đáng mặt Quân vương
Các khanh vì nước lo lường quá xa
Trẫm còn lo bảy lo ba
Nên ban chiếu chỉ lệnh ra chán chường
Bửu Sơn lại với Kỳ Hương
Các khanh chưa có lãm tường hay sao
Quí hơn Búa Việt Cờ Mao
Muôn ngàn năm để về sau khanh à
Chữ Bửu là báu khanh a
Chữ Sơn là núi, núi mà có sông
Chữ Kỳ khanh cũng đã thông
Là cờ của nước Tây Đông nhìn vào
Chữ Hương hương vị ngọt ngào
Là lời Phật thuyết lời nào cũng hay
Đây là Trẫm tính lâu dài
Việt Nam có đạo nước ngoài nghe danh
Như Đại hoàng tử lập thành
Thì là Quốc đạo nên danh muôn đời
Đoạt thành thì được khắp nơi
Lòng người ham mộ Phật Trời chứng tri

Võ văn nghe nói cười khì
Chúng thần đã rõ trí tri Bệ vàng
Chúng thần xin Bệ hạ ban
Được điều ủng hộ Đại hoàng an nguy
Bửu Sơn Đại Đạo Hương Kỳ
Cha hiền con thảo kính vì người trên
Thương già mến trẻ lòng bền
Tứ Ân vẹn giữ mà đền nước non
Cả Trào vui vẻ cười dòn
Gia Long đóng ấn cho con giữ gìn
Còn hai Ngọc ấn chiêu binh
Của Hoàng Thái Tổ thượng đình xưa xa
Nếu sau biến cố xảy ra
Con dùng ấn đó trị mà em con
Nếu cha vắn số không còn
Con sang Chân Lạp để con dạy đời
Nước nào thì cũng con Trời
Con đi cho biết khắp nơi con à
Cứ noi gương của cha già
Xiêm, Lào, Nam,Nhựt chân cha đi cùng
Thất thời nên mới ruổi dung
Còn con đừng có ngại ngùng cữ kiêng
Cứ đi sang nước Cao Miên
Để xem địa lý xem riêng vận thời
Cho nhuần phong thổ khắp nơi
Một mình đi dạo ai thời cản ngăn.

Tống Cung mặt nhíu mày nhăn
Đầu như búa bổ ngã lăn chết liền
Cả Trào động địa kinh thiên
Sấm vang chớp giật gió nghiêng mưa ào
Lăng xăng văn võ nhôn nhao
Tống Cung Hoàng hậu lâm trào té ngang
Trời chuyển thì mới sấm vang
Trời không mây chuyển mưa càng thêm to
Các quan mỗi việc đều lo
Thông văn truyền lịnh ban cho mỗi nhà
Nay đây Chánh hậu băng hà
Phu nhơn mạng phụ phải mà lễ tang
Các bà mạng phụ trăm quan
Cũng đều có mặt thọ tang lịnh bà

Gia Long, Phúc Cảnh lệ nhòa
Thương người thương nết hiền hòa thông minh
Nhơn sao vắn số thình lình
Hay là phiền Trẫm nhạt tình gối chăn
Người phúc hậu, tính công bằng
Sao đành bỏ Trẫm đi phăng nơi nào
Từ nay Trẫm biết làm sao
Nhớ khanh Trẫm đến nơi nào mà thăm
Tình muôn thuở, nghĩa trăm năm
Hai hàng nước mắt trông dầm lệ sa
Từ ngày vưng lệnh mẹ cha
Chăn êm nệm ấm vào ra mấy lần
Người lo nước, kẻ lo dân
Tâm đầu ý hiệp mà thân xa lìa
Hôm nay Chánh hậu vừa về
Ngỡ là Bệ ngọc dựa kề then mây
Không ngờ gió thổi về Tây
Hậu đành bỏ Trẫm hội này rất đau
Kẻ tại thế, người thiên tào
Trẫm đành buồn tủi gẫm đau vô cùng
Đau lòng lắm hỡi Chánh cung
Các quan ai cũng não nùng châu rơi

Nhị hoàng giậm đất kêu trời
Cớ sao Đích mẫu bỏ thời con đây
Chúng con khổ não chẳng khuây
Mẹ chưa chỉ dạy con đây việc gì
Bây giờ mẹ bỏ mà đi
Ưng ai hồn mẹ linh quy tọa bàn
Con của mẹ Nhị Tử hoàng
Mẹ linh phù hộ bình an ngày ngày

Đại hoàng mới nói này này
Á mẫu Ngoại tổ trước đây lìa trần
Em đà mười tuổi trên thân
Sao không khóc kể xa gần ấm ma
Chánh cung là mẹ của ta
Em đâu có phép khóc ma kêu trời
Em đừng lắm tiếng lắm lời
Tôi tâu Vương phụ thì đời em tiêu
Giả đò khóc kể cho nhiều
Ấy là chửi xéo lắm điều rồi đa
Nếu không tang phục mẹ ta
Điều này ta chẳng bỏ qua việc gì

Gia Long thấy trẻ xầm xì
Anh em con có chuyện gì cãi nhau
Hôm nay Đại lễ giữa Trào
Quốc tang Chánh hậu ồn ào không nên

Có quan Trực Điện đứng bên
Đầu đuôi cặn kẽ tâu lên Thánh hoàng
Nhị Điện hoàng tử khóc than
Kêu trời giậm đất la vang hồi giờ
Nhứt Điện hoàng tử làm ngơ
Ức lòng rầy mắng hồi giờ cũng lâu
Nhị Điện quỳ xuống liền tâu
Cũng một cái chết mà hầu khác nhau
Mẹ Cảnh chết được cả Trào
Tang ma lễ bái ra vào oai nghi
Mẹ tôi xưa đã chết đi
Không thấy quốc lễ ai thì viếng tang

Gia Long nghe tấu hét vang
Thâu hồi Ngọc ấn Tử hoàng lại ngay
Không cho sau kế long ngai
Đông cung chức ấy phế ngay tức thì
Nếu đem vào ngục giam mi
Thì mi không biết việc gì trọng khinh
Cho mi mở mắt mà nhìn
Ở đời có trọng có khinh rõ ràng
Tây cung xưa giết Chánh hoàng
Mà lây đến Trẫm tội càng lớn lao
Ngự trù mang yến dâng vào
Tây cung đánh thuốc độc vào quá hung
Cùng bàn Trẫm định xơi chung
Phải xơi thì chết thuốc dung người nào
Lại là độc tố không màu
Con nghĩ lẽ nào cái chết Thứ phi
Người độc ác, tính vô nghì
Có chi phải tiếc có gì mà thương
Còn linh vị Chánh hoàng nương
Là người lễ nghĩa kính nhường các quan
Có công đất nước giang san
Những người kiến thức đều mang ơn này
Con là một kẻ dại ngây
Nên không kiến thức coi đây là thù
Con ngu không bỏ cái ngu
Trẫm dẫu không thù chi đến Tây phi
Nếu làm lễ táng thế ni
Về sau hậu thế khinh khi con à
Còn thêm các ả đàn bà
Học theo thói tệ quốc gia hết xài
Con không được phép ra ngoài
Cũng không được phép mặt mày héo von
Đoái công chuộc tội cho tròn
Cái lòng đố kỵ của con quá nhiều
Đông cung vương miện Nguyễn triều
Đưa cho cha cất chẳng điều từ nan
Phạt con canh giữ áo quan

Phúc Đởm đành phải hai hàng lệ rơi
Mình vào định khóc mà chơi
Không dè khóc thiệt tại thời mình đây
Mẹ mình ác độc đủ đầy
Quốc tang không lễ ta đây biết rồi
Nghĩ ra đau đớn mấy hồi
Đầu thai phải mẹ chẳng rồi hổ thân
Sau ta chọn ý trung nhân
Thì ta nhớ chọn Tấn Tần phải nơi
Nghĩ suy nước mắt tuôn rơi

Đại hoàng Thái tử mời xơi chè Tàu
Em nên ăn miếng này vào
Cũng vì mẹ chết anh đau lòng vàng
Em làm anh tức ứa gan
Thôi thì bỏ hết cho an em à
Mấy điều anh đã nói ra
Em đừng để dạ phiền hà đệ huynh
Cái câu thủ túc chi tình
Đừng cho sứt mẻ cha mình hân hoan
Còn như thủ túc chia đàng
Tránh sao cho dạ Phụ hoàng vui riêng

Phúc Đởm nghe mới nói liền:
Em quên cái ác cái hiền mà ra
Em chưa suy kỹ nghĩ xa
Mẹ em khi chết ném ra ngoài thành
Ngày nay cái chết mẹ anh
Chẳng ném ra thành mà lại quốc tang
Bà nào chết cũng ngã ngang
Mà hai cái chết rõ ràng khác nhau
Anh ơi hãy bỏ qua nào
Phúc Cảnh mới nói không sao em à
Nói rồi huynh đệ cười xòa
Cười rồi lại khóc đều là mồ côi

Trống chiêng tang lễ mấy hồi
Các quan lễ bái nêm nhồi nhạc tang
Hoàng lăng Tống hậu đã an
Biên tên miếu võ đèn nhang linh đình
Gọi hồn Chánh hậu anh linh
Độ an dân quốc Trào đình Nam ta

[Love_Tamlinh]

Gia Long ngồi ngự thở ra
Tại Cần Chánh Điện chan hòa lệ rơi
Gọi hai Hoàng tử đến nơi
Gia Long an ủi lắm lời nhỏ to:
Con ơi con biết dùm cho
Hai con đừng có so đo nọ này
Cha còn tại thế ngồi đây
Thì còn phân xử việc này việc kia
Mai sau chín suối cha về
Anh em đừng có đoạn lìa tình nhau
Nghĩ đi các giới đồng bào
Cơm ngày hai buổi ngày nào cũng ăn
Còn điều thi thố võ văn
Là danh là lợi là phần quốc gia
Anh em cùng ở một nhà
Lợi chung mà nhục cũng là chịu chung
Xin đừng mưu hại nhau cùng
Nhớ lời cha dạy thẳng dùng với nhau
Các con là kẻ ngồi cao
Nhích môi một tiếng chết bao nhiêu người

Phúc Cảnh quỳ xuống tức thời
Con xin phục mạng vâng lời cha răn
Phúc Đởm tỏ ý ăn năn
Từ nay con giữ đạo hằng đệ huynh

Phúc Cảnh đặt gối tâu trình:
Cha còn sức khỏe giữ gìn quốc gia
Con xin thỉnh lịnh đi xa
Ở đây nhớ mẹ ngủ mà không yên
Thà rằng trên nẻo quan xuyên
Chòm cây khóm cỏ não phiền mới quên

Gia Long liền mới phán lên:
Ngự y cha cấp hai tên theo hầu
Phúc Cảnh nghe phán lắc đầu:
Con đi chẳng thích quan hầu binh đông
Cha còn tráng kiện thân Rồng
Con đi ngoại cảnh hai đông sẽ về

Nói rồi khăn gói chỉnh tề
Đoàn Đầy, Nguyễn Nhữ theo kề Đoàn Khâm
Vào chầu lạy đức muôn năm
Đoàn Đầy lại với Đoàn Khâm lên đường
Nguyễn Nhữ Vua bảo rằng thương
Một khanh lèo lái biết đường con ta
Nếu khanh mà bỏ đi xa
Lấy ai lãnh mạng vào ra Long thành
Trẫm tin chỉ một mình khanh
Đã trung thêm trí lẹ lanh ở đời
Đi tới chốn, về tới nơi
Khanh người duy nhất đừng rời Trẫm đa

Đông cung lên ngựa xông pha
Đầy-Khâm hai gã bôn ba hầu kề
Tòng Sơn sớm đã quay về
Bốn bà chào đón vỗ về Đông cung
Phúc Cảnh tỏ nỗi thủy chung:
Cái tên Phúc Cảnh Đông cung đừng xài
Tên Lê Thiên Đức hiện nay
Cũng chẳng nên xài là việc thiên cơ
Còn đây cái việc bây giờ
Nhìn thời cơ ngán thời cơ hội này
Hà-Lê hai mẹ ở đây
Mẹ Hồ mẹ Thái hiệp vầy theo con
Con đi Bảy Núi Năm Non
Các mẹ như muốn cùng con một nhà
Lên đường chẳng nại chi xa
Đến huyện Châu Hà rồi lại Đông Xuyên
Nếu như địa thế tôi nhìn
Thì dòng nước nổi Láng Linh nhiều nhà
Cành cao chim chích là đà
Cá trừng mặt nước, chim ca trên cành
Thấp thì bàn lát chung quanh
Cao thì có sẵn đưng tranh lợp nhà

Bốn bà liền mới hỏi qua
Chánh cung đã ngự Trào ca Long thành
Mình bà nơi đó buồn tanh
Bà ở kinh thành quên hết bọn tôi
Đoàn Đầy kể rõ khúc nôi
Tống phi đã chết nàng ôi đâu còn
Bốn bà nghe nói khóc ngon
Từ rày sấp tới nước non ngỡ ngàng
Mất đi một vị Chánh hoàng
Mịt mờ non nước giang san ngại ngùng
Thương thay cho phận Chánh cung
Chết không có kẻ tùy tùng khiến sai
Tôi nguyền nội nhật ngày mai
Chết theo Chánh hậu làm tay đỡ đần
Kẻo bà quạnh quẽ một thân
Không người hôm sớm lo phần áo khăn

Bốn bà bỏ ngủ bỏ ăn
Lập bàn thờ phượng hương đăng tức thì
Bốn bà thuốc độc uống đi
Bốn ông nào có biết chi chuyện này
Ba bà thì lại ngất ngây
Một bà đã chết nằm ngay xuôi cò
Thân thương các chú học trò
Kẻ lo thang thuốc người lo quan tài
Ba bà thì tỉnh lại ngay
Một bà chết thiệt nội ngày tống chung
Dân thương người chết vô cùng
Là bà Lư thị tận trung ai bằng
Đông cung Phúc Cảnh nói rằng:
Thiệt vô cùng khổ nhọc nhằn cho ta

Năm bà chết hết hai bà
Tòng Sơn dấu tích là nhà thầy Nho
Đoàn Viên, Đoàn Điểu cùng lo
Lập bàn phụng tự cúng cho hai bà
Điểu - Viên tuổi đã mười ba
Một tám một chín hai bà chi chung (1819)

Có năm vị khách lạ lùng
Từ Phan Rí đến anh hùng hiên ngang
Bốn mươi tuổi đã sàng sàng
Đi tầm kiếm vợ xa đàng viễn vông
Đi đà hai chục năm ròng
Mà chưa gặp vợ mủi lòng ngồi than
Đến đây tầm hỏi dân làng
Nên người mới chỉ năm nàng là đây
Họ tên của các bà này
Hiện không ai biết bấy chầy rồi đa
Bốn ông mà có năm bà
Ba trai một gái thiệt là thông minh
Trời đâu giáng họa thình lình
Một bà đêm ngủ muôn nghìn năm luôn
Người buồn lại gặp cảnh buồn
Năm ông nghe nói đi luôn tới nhà
Nhìn xem đèn đuốc sáng lòa
Vốn không bài vị thờ mà ai đây
Dân làng chỉ nói như vầy
Chú trai này vốn là Thầy chúng tôi
Ở đây mười mấy năm rồi
Năm ông cười gượng khúc nôi tỏ bày:
Chúng tôi từ bấy đến nay
Cùng chung chí hướng đợi ngày đoàn viên
Vợ tôi vì có lịnh truyền
Vào chầu Hoàng đế Bệ tiền Thăng Long
Có nhan sắc tuyệt má hồng
Vào cung viện thánh tôi trông mỏi mòn
Lén vào tận chốn cung son
Tầm hoài chẳng gặp lòng còn vấn vương

Thái - Hà nhìn lại chán chường
Rõ ràng người cũ tình thương đậm đà
Cô Hồ ôm mặt khóc òa
Tới không dám tới lui mà khó lui
Ba bà lòng dạ ngậm ngùi
Ba ông Đoàn mới bãi buôi dịu dàng:
Mấy cô diện kiến Thánh hoàng
Bị Trần thứ hậu ngăn đàng lối đi
Đầu đuôi kể lại vân vi
Từ ngày quan phủ bắt đi về Trào
Kể hồi ngực thấp bụng cao
Cũng nhờ Chánh hậu làm rào chở che

Năm ông ngồi lóng tai nghe:
Chúng tôi biết khổ phòng the các bà
Nên thề ở giá tới già
Không gặp các bà đành chịu thế thôi

Chàng trai đẹp đẽ lại ngồi
Chuyện trò vui vẻ ỉ ôi năm người
Năm ông khách lạ vui cười
Cậu trai này thiệt tướng người quá sang
Các ông cụ lão luận bàn
Cậu là thầy dạy cả làng chúng tôi
Nơi này biết chữ hết rồi
Trẻ mà như thế lớn ngồi ghế cao
Ở đây lâu biết là bao
Mà tên cậu ấy ai nào biết chi
Năm cô thiếu phụ đang thì
Chẳng nghe gọi cậu tên gì hết đa
Bây giờ ngắm kỹ rõ ra
Thanh niên dõng dạc thật là lịch xinh
Nếu như có nợ bố kình
Tôi nhiều con cháu đẹp hình lắm thay
Thiếu chi là gái nhi hài
Nết na đôn hậu mặt mày nở nang
Tôi mà được rể giỏi giang
Xin tặng ô vàng, cho ruộng năm giây
Xin cho tôi biết cậu đây
Học thầy không biết tên thầy khó yên

Phúc Cảnh mới trả lời liền:
Tôi đây tên gọi Minh Huyên họ Đoàn
Mẹ Lư mả đẹp mồ an
Đoàn Viên, Đoàn Điểu khói nhang phụng thờ
Các ông cụ bảo tôi nhờ
Điều hay lẽ phải vẫn chờ các ông
Canh điền hay chánh canh nông
Canh trì nhờ có các ông giải bày
Hai em tôi dại lắm thay
Đoàn Viên, Đoàn Điểu chờ ngày nên đôi
Còn phần con vợ của tôi
Mẹ cha tôi có định rồi nợ duyên
Vốn người ở đất Cao Miên
Bán buôn sinh sống xa miền lắm đa
Đi đây tôi có năm bà
Cũng đều là mẹ tôi mà đó ông
Hai bà về chốn chín sông
Ba bà ở lại cậy trông Đoàn Đầy
Còn năm ông khách mới đây
Thuyền sang bến lạ đã chầy rồi đa
Đã hơn mười mấy năm qua
Thôi về quê cũ lo mà lửa hương

Đoàn Khâm nhỏ nhẹ phân tường:
Chúng tôi sáu chữ làm đường chiêu thân
Trước là mở rộng lòng nhân
Để mà an ủi nữ nhân nguy nàn
Chúng tôi già trẻ họ hàng
Quê nhà Thanh Hóa, Nghệ An sum vầy
Anh em Nguyễn Nhạc tới đây
Mộ binh kháng chiến buổi này kinh mang
Tổ tiên thọ lộc Nguyễn Hoàng
Đời đời vẫn nhớ ơn vàng không quên
Chiêu binh Nguyễn Nhạc biên tên
Chúng tôi nhứt định không lên chiến trường
Trị binh chẳng phải tầm thường
Nguyễn Huệ ra lịnh chủ trương như hà
Co đầu rút cổ trong nhà
Chỉ có đàn bà mới thế mà thôi
Nói về hạ bộ chúng tôi
Đều bị cắt bỏ lâu rồi còn đâu
Sáu cô kia trước mang bầu
Tôi ham con quá vào âu làm chồng
Đặng cho mình có con bồng
Vợ thì trả lại, con hồng của tôi
Công tôi cực khổ từ hồi
Nuôi từ bụng mẹ đến thôi bây giờ

Bốn ông kể rõ tri cơ
Người nghe ai cũng ngẩn ngơ tủi lòng
Minh Huyên nhỏ giọt mắt hồng
Vậy là nhiều kẻ tiệt dòng lắm đa
Cùng vì quyền thế mà ra
Anh em hỗn chiến người xa lụy mình
Người võ thì phải dùng binh
Buộc chúng nghe mình mới gọi chỉ huy
Chẳng nghe tuy chửa giết đi
Cắt đi hạ bộ chết thì nữa thân
Ôi thôi cái khổ trong trần
Đoàn Lễ, Đoàn Nhựt vong thân lâu rồi
Cũng vì cái khổ của tôi
Thuốc mê các sãi rảy hồi xưa xa
Rảy hồi báng lộ ngả ba
Ai Lao, Chân Lạp, Nam ta biên thùy
Thuốc mê thầy sãi rảy đi
Làm cho trẻ nhỏ mê li chết rồi
Chỉ còn Ngọc Hạnh em tôi
Đoàn Viên, Đoàn Điểu vẫn ngồi tự nhiên
Nay tôi đến gọi Minh Huyên
Muốn đi thăm Chúa Cao Miên thế nào
Đường đi dù có gian lao
Cũng đi cho biết cù lao cõi trần
Đi quanh trái đất một lần
Thử xem các khách trong trần đó đây

Năm ông khách mới nói vầy:
Người đi Chân Lạp tôi đây đi cùng
Bấy lâu quyết kiếm tình chung
Nay đà gặp mặt thẹn thùng thêm ra
Nếu như khắp hết người ta
Tạo nhiều của cải đất nhà vợ con
Nhìn coi trái đất xoay tròn
Mấy nhà lo vợ lo con phú hào
Nơi nơi các giới đồng bào
Tranh quyền đoạt lợi phú hào giàu sang
Đến ngày trăm tuổi đời tàn
Cũng nằm dưới đất thở than đặng nào
Đời người tạo nghiệp biết bao
Cháu con tạo nghiệp cùng nhau nối đời
Không bằng non nước dạo chơi
Thong dong đây đó chiều mơi rỗi nhàn
Quyết đi theo chú họ Đoàn
Thong dong đâu nữa cũng hoàn thong dong

Minh Huyên biên hết năm ông
Rõ tên để gọi, rõ tông để thờ
Mai này sao tỏ trăng mờ
Sùng tu Phật tự tôi thờ triền miên
Biên tên vào sổ tiền hiền
Cùng đi non núi khắp miền lục châu
Thứ nhứt Trần Đất nhiều râu
Thứ hai Mã Mậu trên đầu tóc quăn
Thứ ba Kim Đỗi đen răng
Thứ tư Kiều Phụ siêng năng sách đèn
Thứ năm là Lý Văn Đen

Năm ông mới nói tôi quen phong trần
Từ rày từ giã cố nhân
Cái nợ duyên trần khuyên hãy Nam mô
Thương cho cô ả họ Hồ
Tôi xin tách dặm lộ đồ cùng đi
Ngọc Hạnh còn hỡi ấu nhi
Tôi theo săn sóc phòng khi đỡ đần
Thái - Hà coi giữ mộ phần
Gọi là gốc cội tại phần Tòng Sơn
Năm ông phân rõ nguồn cơn
Xin đừng tính thiệt so hơn làm gì
Chúng tôi đã sẵn chân đi
Hỏi Đoàn Sư phụ dạo thì gần xa

Minh Huyên liền mới nói ra:
Cứ miền sông nước chúng ta thăm dò
Có đi mới biết quanh co
Có đi doi vịnh cùng đò độ phu
Không đi là kẻ mịt mù
Ngựa xe không biết võng dù không hay

Tám người thượng lộ đi hoài
Sáu người ở lại cấy cày ruộng nương
Lưng chưng một xứ lạ thường
Lơ thơ nhà cửa phố phường thì không
Mắt nhìn mặt nước minh mông
Nhấp nhô sóng vỗ cánh đồng hương sen
Huyên rằng mùi vị quá quen
Chẳng chi tôi thích bằng sen mặt hồ

[Love_Tamlinh]

Rõ ràng cảnh đẹp ô hồ
Thuyền con cụ lão mới phô lời này:
Các ông nơi khác đến đây
Không thuyền độc mộc thì cây kết đoàn
Chơn không lưng túi vai mang
Không cầu sao lội qua ngang lộ trình
Tôi mời về nghỉ gia đình
Có đi tôi cũng tận tình xin đưa

Minh Huyên nghe nói lòng vừa:
Cám ơn ông cụ rước đưa về nhà
Đến nơi xem thấy một bà
Tuổi vừa sồn sộn trong đà bốn mươi
Mặt vui như thể hoa tươi
Tiếng nói miệng cười nghe tợ chuông ngân
Một chàng trai bước vào sân
Mặt mũi trong ngần như tượng pha lê
Mừng cha đi dọc mới về
Mời anh mời chú vào kề nhà trong

Hạnh cùng Hồ thị đói lòng
Ba hôm bụng trống vốn không có gì
Đói lòng gương mặt sầu bi
Cậu trai bước lại thầm thì hỏi han
Nhà còn mấy đĩa khoai lang
Vật cúng Thần Hoàng Thổ Địa còn đây
Bà đem mâm bắp nấu đầy
Mời chồng mời khách ăn đây nói cười
Đây còn mấy rổ sen tươi
Nấu rồi mà chẳng có người biết ăn
Bà mời bà nói lăng xăng
Cả nhà xúm lại mà ăn no lòng
Mắt nhìn mặt nước minh mông
Nơi này người gọi là đồng Vĩnh Hanh
Minh Huyên nhỏ nhẹ hỏi rành
Bà con chú bác chị anh trong nhà

Cụ ông rằng có cụ bà
Với chàng trai ấy vốn ba người tròn
Mắt nhìn nọ nước kìa non
Nơi này vui sống chẳng còn đâu hơn
Quý ông thượng lộ bằng chơn
Đi xem hà xứ vật nhơn trong đời
Hay là đi đến những nơi
Có nhà tộc họ có người thân nhân
Vợ chồng tôi quá vô phần
Hai mươi năm chẳng sống gần bên nhau
Một trai kế tự về sau
Muốn thêm con nữa dễ nào mà thêm
Các ông như chẳng tị hiềm
Cùng tôi ở lại ấm êm vui vầy
Đêm nhìn sóng nước trời mây
Ngày xuôi thuyền mộc đuổi bầy le le
Ốc cao, chằng nghịch, chằng bè
Thật nên vui mắt đêm nghe kêu rền
Thêm bầy cò ráng, kên kên
Trích rừng, cúm núm kêu lên vui kỳ

Minh Huyên gọi Hạnh nói thì:
Em đà hai tám đang kỳ xuân xanh
Ý em muốn đến Kinh thành
Kiếm chồng quan tướng hùng anh chi quyền
Phòng sau vạt ngả thành nghiêng
Để mà nâng đỡ uy quyền quốc gia

Hạnh liền nhỏ nhẹ thưa qua:
Chồng quan không thích, thích mà chồng dân
Chồng quan thê thiếp rộ rần
Ra ngoài quốc sự về phần nước non
Vào nhà thì vợ thì con
Dù người trăm hạnh vẫn còn chỗ sai
Khi ân ái, lúc kề vai
Người trong phòng nói người ngoài hiên sau
Quan Vua em ngán biết bao
Theo anh bôn tẩu xứ nào cũng đi

Vợ chồng gia lão xầm xì:
Con ai ăn nói tướng đi chỉnh tề
Tướng này không phải thôn quê
Anh em của nó chỉnh tề mà thương
Làm như chỉ vấn tơ vương
Người mình mới gặp mà thương quá rồi
Con mình xét cũng xứng đôi
Được dâu như thế thì tôi mới cười
Ông rằng bà quá dễ ngươi
Gặp người thì muốn bắt người làm dâu
E khi khanh tướng công hầu
Nói ra e nổi cái đầu lìa thân
Bà rằng nhơn hữu kỳ nhân
Nói lời đoan chính thì thân an toàn
Bà liền bước tới hỏi han:
Chẳng hay cháu gái xuân đang đợi thì
Quý ông đi dạo tứ ri
Dẫn theo cháu gái làm chi bận lòng
Theo tôi nên gả lấy chồng
Khỏi còn bận bịu lòng thòng đòng đưa
Nhà tôi hiu quạnh sớm trưa
E khi mây trước trăng đưa bất kỳ
Một trai xem cũng phương phi
Thật thà chớ chẳng ngu si đâu mà
Gái này sánh với con ta
Đất đai cai quản cửa nhà chăm coi

Minh Huyên nghe nói hẳn hòi
Ngọc Hạnh nghe nói nhìn coi mụ già
Bà đây là kẻ hiền hòa
Còn ta chết mẹ có cha đàng hoàng
Nên về tận chốn Đền vàng
Tâu cho Hoàng phụ hãng toàn chuyện ni

Minh Huyên liền tỏ vân vi:
Về Trào em khó mà đi ra đàng
Con Vua phải lấy chồng quan
Lắm khi mười thiếp một chàng em ôi
Nơi này đôi chỉ một đôi
Vợ chồng đi đứng nằm ngồi bên nhau
Còn hơn sang trọng quý cao
Đi ra một kẻ đi vào nhiều thân
Cái gương Mẫu hậu phong trần
Tài hoa mẹ có mà thân còn buồn
Người đời mạch nước theo nguồn
Em buồn người khác cũng buồn vui chi

Hạnh rằng em phận nữ nhi
Sợ người phụ rẫy khinh khi hổ mình
Huyên rằng em sợ người khinh
Người khinh thì cũng tại mình em ôi
Muốn cho trăm việc vẹn rồi
Làm thân con gái đừng ngồi xa la
Ngồi hoài công việc bỏ qua
Nồi ơ chén bát heo gà nó bươi
Nữ công nữ hạnh vẹn mười
Em noi gương mẹ ai người dám khinh

Hạnh rằng còn luật gia đình
Cha còn mẹ mất cũng tình Quân vương
Ghét điều cội cả cành vươn
Cha nhiều con quá nên thương không đồng

Huyên rằng em nói quá ngông
Dù cha thương đồng quân pháp xử ngay
Chúng ta từ bấy lâu nay
Thoát vòng trói buộc ra ngoài kỷ cang
Anh đã tính được một đàng
Gả em cho gã hiện đang đứng ngoài
Trên tay còn nắm củ khoai
Thế mà nghe lén đầu bài của ta

Chàng trai liền mới nói ra
Tôi Cù Văn Ngọc cửa nhà là đây
Ông tiên cố tổ dựng gầy
Ngày nay nảy nở thế này dày công
Cha già mẹ yếu cậy trông
Cưới dâu hiền đức để phòng lửa hương
Thiếu chi trai trẻ hoang đường
Không cha không chú bạo cường nên ghê
Thiếu chi mặt liễu mày huê
Lựa công dung hạnh vẹn bề chưa ra
Cô em này rất nết na
Con Vua cháu Chúa mới là thế thôi
Dám nào mơ ước sánh đôi
Cô và anh chớ ngại tôi điều gì

Hồ thị bà mới nói thì:
Minh Huyên con có nghĩ suy thế nào
Quan quyền dân thứ khác nhau
Do lòng kiêu hãnh làm cao oai cường
Xét ra cho đủ kỷ cương
Đồng bào nhơn loại cột rường như nhau
Thấy khôn ta đã đề cao
Thấy ngu ta đã dạt dào tình thương
Người sao tránh bạo tranh cường
Người sao thiệt dạ yêu thương giống nòi
Xin con xét kỹ mà coi
Vua quan chi chức cũng nòi Việt Nam

Huyên rằng con đã tính kham
Em con là nữ phải nam dễ dàng
Liền thưa tự sự rõ ràng
Việc mình đời đạo vai mang nặng nề
Ông bà gia chủ không chê
Tôi đưa em gái định bề nghi gia
Không về chầu lịnh Vua cha
Lo điều tốn kém đường xa nhọc nhằn
Lại còn quan võ quan văn
Phân cao phân thấp lăng xăng thêm phiền
Có khi Vua bắc cầu duyên
Làm nhà trai phải tốn tiền của ra
Chung qui thì cũng thế mà
Cũng chồng cũng vợ lo mà sanh phương
Mẹ đà khuất mặt âm dương
Cha thì nhiều việc đủ đường quốc gia
Mười lăm năm đã trôi qua
Em đây sống chết lòng cha quên rồi
Đứa nào đứng kế bên ngôi
Thì là đứa đó ngọc dồi còn thua
Anh đà ngán ngẩm con Vua
Hơn chi nông áng quê mùa đồng sâu
Minh Huyên nói thật nhiều câu
Ai nghe cũng phải gật đầu khen hay
Cả nhà ai cũng cười dày
Thong dong chỉ có dân cày mà thôi
Tính xong công vụ qua rồi
Đậu khoai lúa bắp ối thôi đầy nhà
Dư ăn nuôi vịt nuôi gà
Cho dân yên chí tuổi gìà khỏe thân
Hôm nay tính việc châu trần
Cho Cù Văn Ngọc tấn tần kết đôi
Công nương Ngọc Hạnh trao dồi
Của hồi môn để ối thôi là vàng
Không cần mời chức việc làng
Cả nhà vui vẻ phượng loan hiệp hòa
Cù ông chồng vợ cười xòa
Năm ông một bà vui vẻ quá vui
Nếu như thiểu kiến của tôi
Đến đây thì hãy tạm ngồi nơi đây
Con dân sanh sống tại đây
Toàn người lương thiện đủ đầy trung cang
Cũng thường làm phước làm giang
Cứu người đau đói cơ hàn bơ vơ
Thiệt tâm chơn chất đợi chờ
Ai người lỡ bước sa cơ khổ sầu
Đến đây khỏi phải đi đâu
Mình tôi có thể đỡ đầu vượt qua

Minh Huyên liền mới nói ra:
Em tôi gởi lại ông bà được chăng
Cù ông cười nói lăng xăng
Dây nhơn nghĩa ái xích thằng là đây
Gia đình hữu phước lắm thay
Ngọc Hạnh-Cù Ngọc liền dây cát đằng
Lão nghe thiên hạ đồn rằng
Gia Long hoàng đế bịnh căn lâu ngày
Ngự y thành nội bất tài
Nên ban chiếu lịnh tìm rày Đông cung
Với tầm Ngọc Hạnh trào trung
Khâm sai đi đã khắp cùng tuần tra
Rước mời Thái tử về tòa
Đặng Vua thấy mặt kẻo mà nhớ thương

Minh Huyên nghe chảy mắt hường
Từ nam ra bắc dặm đường quá xa
Thăng Long về một mình ta
Khứ hồi nhanh lắm cũng là một năm
Mới đưa cho Ngọc Hạnh cầm
Đây là Ngọc ấn nhiều năm lưu truyền
Vật này không phải của riêng
Của chung nhơn loại có quyền lắm đa
Năm ông với mẹ Hồ mà
Khá nên ở lại giúp mà em tôi
Em là thân gái cút côi
Con Vua mà cũng như người thường dân
Còn tôi chỉ muốn một thân
Thăng Long trở lại ân cần thăm cha

Cù Ngọc liền mới hỏi qua
Vợ tôi như thế người là công nương
Điều chi rời bỏ cung chương
Ra đi như kẻ dân thường thôn quê

Minh Huyên rằng rất nhiều bề
Kể sao cho hết luận về việc tôi
Đúng ra Trào nội phản hồi
Tâu Vua mới được sánh đôi duyên tình
Nay ta thế phụ quyền huynh
Vì là ta tính một mình công tư
Thương em là gái hiền từ
Nên ta kén rể chọn người hiền lương
Nay đà chỉ vấn tơ vương
Nói hoài chậm mất Phụ vương thương sầu

Vàng ròng này của Long lâu
Cha cho làm của báu mầu nuôi thân
Năm ông cùng mẹ an phần
Của tuy có sẵn phải mần mà ăn
Của này phải để riêng phần
Còn hai Ngọc ấn em cần cất đi
Em gìn Ngọc ấn Trào nghi
Còn ấn Chính soái phòng khi giặc lừng
Anh dùng mà có mộ quân
Anh một em một nhớ đừng đơn sai
Không nên khoe nó với ai
Cũng đừng ỷ nó có ngày mạng vong
Có chăng em phải tùy chồng
Không nên kiêu hãnh đừng lòng ta đây
Ở ăn nhơn nghĩa chất đầy
Đừng bài loạn giặc lòng tây dạ tà
Luôn luôn kính trọng ông bà
Cha chồng em tốt, mụ gia hiền lành
Đã là vừa ý của anh
Em cần noi dấu chơn lành mẹ nuôi

Hồ thị lòng dạ ngậm ngùi
Tôi không kiến Chúa vì người xa xôi
Minh Huyên rằng mẹ Hồ ôi
Trẻ còn không gặp già rồi gặp chi

Nói rồi thong thả ra đi
Một mình một ngựa về thì Thăng Long
Đường đi mù mịt thẳng xông
Ven đường thiên hạ quá đông luận bàn
Vua thì long thể bất an
Mong đợi Tử hoàng Công chúa hồi kinh
Nhơn sao Vua bịnh thình lình
Mới năm mươi tuổi mà sinh bịnh kỳ
Cùng nhau già trẻ xầm xì
Minh Huyên nghe nói lâm li lệ òa
Nào ai có thoát chân ra
Cái vòng sanh tử ái hà chuyển xoay
Người ta như thể thế này
Cái vòng trói buộc đó đây nặng tình
Nghĩ công sanh dưỡng ra mình
Nên đường muôn dặm lộ trình lai qui

Phút đâu đã tới thành trì
Một người một ngựa bôn phi vào thành
Vào cung thì có quân canh
Ngự lâm vấn húy vấn danh đủ bề
May sao Phúc Đởm đến kề
Nên mừng hớn hở anh về rất may
Phụ hoàng bịnh đã lâu ngày
Trầm tư mặc tưởng người ngoài đâu xa
Võ văn đề nghị chiếu ra
Khâm sai tìm kiếm anh đà từ lâu
Ba năm chớ có ít đâu
Anh em ta hãy vào chầu Vua cha
Long sàng Vua ngự thở ra
Thì hai Hoàng tử vào mà vấn an

Minh Huyên tâu lịnh Phụ hoàng
Cha nên tịnh dưỡng cho an bịnh tình
Con còn lẫn lộn chúng sinh
Nên con biết lắm bịnh tình nhân gian
Con xin đặt mạch Phụ hoàng
Để cần có thể thuốc thang an lòng
Nói rồi chẩn mạch Gia Long
Mạch đi trầm bổng thiệt không có chừng
Mạch phù thì mạch tử thần
Mạch trầm cũng mạch trời gần đất đây
Trầm ngâm đâu mấy mươi giây
Minh Huyên khởi viết toa này đưa ra
Xuyên khung, đậu khấu, hồng hoa
Đơn quy, bạch truật cùng là cát căn
Sài hồ, thục địa làm bằng
Sanh cương, đỗ trọng trừ căn bịnh này
Ngự y xúm lại khen hay
Mới đi bốc thuốc đủ đầy vào trong
Ngự trù sắc thuốc đã xong
Ngự y dâng thuốc Gia Long uống vào
Bịnh đà nhẹ biết là bao
Mặt Vua đã hết ủ sầu lại tươi
Vua nhìn mà mỉm miệng cười
Bấy lâu con có độ người chi chăng
Minh Huyên đặt gối tâu rằng
Độ nhà trước đã sau năng độ đời
Cha là Vua Chúa con Trời
Nên cha uống thuốc mới thời khỏi đau
Còn dân chủng tộc đồng bào
Nghèo hèn thang thuốc dễ nào mà mua
Thuốc là của kẻ Quan Vua
Chớ dân quê mùa nước lạnh cũng xong

Gia Long nghe tấu vui lòng
Hỏi qua Ngọc Hạnh má hồng xuân xanh
Mặc dù chim đã lìa cành
Lòng cha muốn trẻ hồi thành cùng cha
Anh em con cứ lẫn pha
Gặp đồ lãng tử nó mà xem khinh
Con nay là kẻ tài tình
Nên cha uống thuốc trong mình khỏe ngay
Đông y con học với ai
Thầy nào mà dạy quá tài vậy đa
Bịnh cha đã mấy tuần qua
Khó ăn khó ngủ mệt đà cầm canh
Một thang thì đã bịnh lành
Ngự y trong thành còn kém con xa

Minh Huyên đặt gối tâu qua:
Cha vì nhớ trẻ mà ra bịnh này
Nghề y con chẳng có thầy
Có cha sanh trẻ ra đây người tài
Cha người có mạng Trời sai
Làm Vua nước Việt nào ai sánh bằng
Cha rành thao lược võ văn
Cha nhờ ham học tài năng mới nhiều
Con thì chỉ cậy bao nhiêu
Nhờ cha học nhiều con rõ gần xa
Khôn thì trong bụng khôn ra
Nhờ cha năng học con mà thông minh

Di Nguy ngã bệnh thình lình
Nên Lê Văn Duyệt vào trình Gia Long
Di Nguy chẳng đến Bệ Rồng
Đốc tờ Pháp quốc trị không được mà
Bây giờ chỉ thở vào ra
Trên thổ dưới tả bịnh đà chinh binh
Vua cho đem đến Trào đình
Để Đại hoàng tử xem nhìn đầu thang
Quân khiêng Nguy đến Trào đàng
Phu nhơn quyến thuộc hai hàng lệ rơi
Đốc tơ ông cũng đến nơi
Mới đem thuốc trị cho thời Vua coi
Đức Vua cứ mãi săm soi
Có coi như thể không coi biết gì

Minh Huyên quỳ xuống tâu thì:
Di Nguy đại tướng bịnh thì lỵ ra
Đốc tờ lộn thuốc rồi a
Lỵ ra sao uống thuốc mà tăng xông
Tây y lợi hại nghe ông
Sống mau chết lẹ nội trong nửa giờ
Đây này ông hãy cứ rờ
Cả mình Đại tướng hiện giờ lạnh tanh
Bỏ qua người chết sao đành
Lửa hơ ấm lại mà giành Di Nguy
Tử thần thấy lửa chạy đi
Muối rang hết nổ cho thì nước vô
Làm cho thiệt mặn một tô
Ói ra rồi cứ uống vô vài lần
Giành ngay mạng chết tử thần
Rồi ta thủng thỉnh lần lần tính toan
Cần cho uống cháo gạo rang
Càn cương sắt nhỏ sâm thang cấp kỳ
Vua truyền cho các ngự y
Làm theo lời dạy của thì Minh Huyên
Di Nguy bịnh được mạnh liền
Khen Đại hoàng tử là Tiên xuống trần

Gia Long nhỏ nhẹ ân cần:
Cải tên cải họ cải thân thế à
Tại sao con bỏ họ cha
Lại đi lấy họ Đoàn gia ý gì?

Minh Huyên tâu giữa đơn trì:
Cha là Vua chúa, Chúa thì là cha
Nếu con sống cái họ nhà
Nhân gian người sợ lánh xa chẳng gần
Bất kể kẻ phú người bần
Họ Vua ai cũng muốn gần Long ngai
Họ Đoàn chẳng biết của ai
Con dùng tạm đỡ sống dày trăm năm
Vua quan đau ốm đều nằm
Nên con lòng chẳng an tâm buổi này

Gia Long mới phán như vầy:
Con đà đã lớn gần đầy ba mươi
Ý cha thì muốn chọn người
Trăm năm cho trẻ vui tươi cửa nhà
Dù không kế nghiệp quốc gia
Cũng lo hương lửa gọi là truyền ngôi
Con nhìn cho kỹ lại coi
Một tám một chín hẵn hòi rồi a (1819)
Đừng cho thu lại xuân qua
Từ Tý đến Hợi trải qua hai lần
Con luôn mãi chịu phong trần
Nên lòng Vương phụ trăm phần khổ lao
Nhìn con chẳng biết nói sao
Trên đầu con có ánh hào quang ra
Như con có thể hơn cha
Tự quyền quyết định cha mà ép chi
Khỏi cần chỉ thị long quy
Con dân nó cũng tùng tùy dạ vâng
Nghệ An, Thanh Hóa núi rừng
Cao tằng Cố tổ đã từng chiêu binh
Ngoài biên thuộc đất nước mình
Ninh Bình, Bình Thuận dân sinh lương hiền
Vốn không phải nhất hạng điền
Phú nông thì chỉ có miền Cửu Long
Phù sa theo nước lớn ròng
Dân nhiều nòi giống khó lòng an cư
Lòng cha mong ước bấy chừ
Con là một vị Quốc sư Nam trào
Đạo cao chữ nghĩa cũng cao
Y danh tánh dược thiếu nào vật chi

Minh Huyên nhỏ nhẹ tâu thì:
Đầu xuân năm tới cha đi xa Trào
Nếu cần quyết đoán việc nào
Cha nên dặn lại người vào nghe qua
Việc dân việc nước việc nhà
Cha cần nói hết đừng mà ngại e
Cuối xuân chưa có đến hè
Long quy đã hết xập xòe bướm bay
Cả Trào nghe nói vỗ tay
Ngự y còn hỡi thua tài Đông cung
Minh Huyên từ giã Cửu Trùng
Lên yên giục vó thung dung rỗi nhàn

[coconut98]

Lúc đầu háo hức. Đọc đến đây thấy nản quá. Nên cẩn trọng với thơ văn linh cảm và cơ bút! Gán ghép Phật Thầy với Gia Long và Phúc Cảnh thì thật là buồn cười. Khi vào trại ruộng thì Phật Thầy đã là một thiền sư vậy Cảnh học thiền ở đâu nhỉ? Còn trần điều, pháp thuật trị bịnh, mộ không đấp nấm...

[Love_Tamlinh]

Lúc đầu háo hức. Đọc đến đây thấy nản quá. Nên cẩn trọng với thơ văn linh cảm và cơ bút! Gán ghép Phật Thầy với Gia Long và Phúc Cảnh thì thật là buồn cười. Khi vào trại ruộng thì Phật Thầy đã là một thiền sư vậy Cảnh học thiền ở đâu nhỉ? Còn trần điều, pháp thuật trị bịnh, mộ không đấp nấm...

Trước đây cuộc đời Phật Thầy là câu chuyện huyền bí, nay cơ lộ ra rồi cũng vẫn nhiều bí ẩn. Phải chăng chúng ta mới chỉ đuổi ruồi bắt bóng mà thôi. Còn phải học, học nữa, học mãi...