Phật dụng cái Tâm

[DieuHoa]

Phật dụng cái tâm mà! Miễn mình có lòng hướng Phật thôi cũng đủ rồi!” … Đó là câu mà một người bạn Phật tử của tôi thường hay vận dụng mỗi khi có ai hỏi sao chị không cố gắng ăn chay, dẫu chỉ một tháng hai ngày. Tôi nghiệm ra, thông thường Phật tử phàm tâm như chúng ta, khi làm một điều gì đó không đạt tiêu chuẩn thành công, chúng ta thường an ủi mình: “Phật dụng cái tâm, miễn mình có lòng là được rồi…” Hoặc: “Quan trọng là ở cái Tâm của mình thôi…”. Nhưng tôi thiết nghĩ, từ “cái tâm” cho đến hành động đôi khi là một khoảng cách rất xa. Trong cuộc đời, chắc chắn không ít lần chúng ta sanh khởi tâm ý làm thiện, khởi tâm muốn xả ly, muốn bố thí, muốn trì giới…., nhưng do nhiều lý do, ta không thực hiện được, rồi ta tự bao biện cho mình một cách dễ dàng theo câu nói đầu môi này. “Phật dụng cái tâm”, điều này chỉ đúng khi ta đã cố gắng hết sức mình mà không thể được như ý muốn. Còn trường hợp ta vin vào câu nói đó để tự huyễn mình, giãi đãi, thiếu tinh tấn trong việc tu sửa, giữ giới…, thì quả là điều tai hại.

Thầy tôi vẫn thường giảng dạy về “Ngũ chủng chứng tín”: Khi ta nghe một câu nói gì đó, thì phải hiểu cho đúng: Câu nói đó do ai nói, nói với ai, nói trong trường hợp nào, nói ở đâu, tại sao nói. Có hiểu được rõ nguồn gốc phát tích câu nói, ta mới hiểu đúng ý nghĩa câu nói nhằm khuyên răn điều gì.

Chuyện xưa có kể:

Có một lần, vua A xà Thế tổ chức dâng đèn cúng Phật bằng cách cho kết tụ đèn hoa khắp kinh thành vô cùng rực rỡ. Một bà lão hành khất nghèo khổ thấy vậy, cũng muốn mua dầu thắp đèn cúng Phật, nhưng bà nghèo quá, ngày hôm đó đi xin chỉ vẻn vẹn được 2 đồng. Nhưng rồi, với lòng chí thành thiết tha, bà đã dùng hết 2 đồng đó mua dầu cúng Phật. Sáng ngày ra, khi người ta tắt đèn, thì lạ thay, chỉ có chiếc đèn của bà lão thì sáng rực mãi không sao tắt được. Sau mới biết, vì Phật đã chứng lòng thành của bà lão nên cho đèn sáng mãi.

Phật chứng cho bà lão, vì dẫu với 2 đồng ít ỏi, nhưng bà đã dâng lên Phật cả tấm lòng thiết tha thành kính của mình. Phật dụng “cái tâm”, đó chính là cái tâm thành của bà lão. Cái tâm đó đã thể hiện ra bằng hành động. Trong hoàn cảnh khách quan của mình, thay vì có thể nghĩ rằng: “Mình vì nghèo không có gì để cúng Phật, thôi, mình có lòng thành chắc Phật cũng chứng”, nhưng, bà không nghĩ vậy. Với lòng chí thành chí thiết, bà đã dốc hết những gì bà có - là có trong ngày hôm đó, không cần biết ngày mai sự sống của mình sẽ như thế nào - để thực hiện ý muốn của mình. Dẫu phẩm vật cúng dường rất tầm thường, ít ỏi, không thể sánh bằng những kẻ khác, nhưng đó là tất cả những gì bà có được. Chính vì bà đã “phát tâm dũng mãnh” khi hành động như thế, nên được Phật chứng, và vì thế mà nói rằng “Phật dụng cái tâm”.

Trong tám con đường đi về Giải thoát, con đường chánh đầu tiên là Chánh kiến. Nhờ cái “thấy biết đúng đắn” ở bước đầu tiên, sau đó ta mới có thể tiếp tục “nghĩ đúng’, rồi “hành đúng”. Cũng như khi ta đứng trước ngã ba đường, chỉ do cái quyết định rẽ sang phải hay rẽ sang trái… thế là ta cứ theo đường đó mà đi…, cho mãi khi đến cuối đường ta mới hiểu ra đó là đường lành hay nẻo ác. Đến khi ấy, có muốn trở lui thì là đã muộn! Vậy mới biết cái hiểu đầu tiên quan trọng đến dường nào! “Sai một li đi một dặm” hoặc “Một bước sa chân, ngàn đời ân hận” là thế!.

Thiết nghĩ, khi hiểu câu “Phật dụng cái Tâm”, chúng ta cần phải hiểu rằng khi đã có “cái tâm” thì cũng phải thể hiện ra bằng một hành động nào đó, với sự “tác ý” chí thành. Cái biết đầu tiên rất là quan trọng, nhưng đã có “tri” rồi thì phải có “hành”. “Học đi đôi với hành” đó là khẩu hiệu thường được đề cao trong trường học. Dương Vương Minh, một nhà học giả nổi tiếng Trung quốc cũng nêu cao triết lý “Tri hành hợp nhất”. Trong 37 phẩm trợ đạo, “tinh tấn” là một “pháp tu” rất quan trọng. Xét về “ngũ căn, ngũ lực” (Tín, Tấn, Niệm, Định, Tuệ) thì “tinh tấn” là yếu tố đứng thứ hai. Theo pháp môn Tịnh độ, thì “hành” cũng là một trong 3 yếu chỉ quan trọng: Tín, hạnh (là hành), nguyện.

Tóm lại, đã có “tín” rồi, thì phải “tấn”, nghĩa là nỗ lực hành trì. Đã có cái tâm, thì người Phật tử cần tu tập sao cho cái Tâm ấy trở thành nguồn tuệ đăng “đưa đường chỉ lối” cho suy nghĩ, việc làm, thành động lực mạnh mẽ để chuyển hoá hành vi, thành cái “dũng” giúp con người thực hiện được những hành động “Bi -Trí” lợi mình lợi người.

Ý nghĩ câu “Phật dụng cái Tâm”, theo tôi cạn nghĩ, thì “cái tâm” ấy nhất thiết không thể là “cái Tâm suông” như người bạn Phật tử của tôi thường nói

Năng Trí.