Theo thời gian, lý giải của con người về sách Dịch ngày càng đa dạng. Một nhận thức sâu sắc khi tìm hiểu về Dịch, đó là sự "thông phá", tại sao vậy (?). Bởi rằng, đây là con đường để hướng tới "Đồng nhất". Đó chính là con người, hiện hữu trong Trời Đất, là năng lực của chính ta, mà Dịch luôn hướng tới, đề cao cho con người, với nghĩa "sinh sinh".

"Chu nhi phục thủy" hình thành bốn mùa Xuân Hạ Thu Đông, con Người sinh ra giữa Trời Đất, cùng sinh trưởng với vạn vật. Tư tưởng lớn mà Khổng tử đề xuất: "úy thiên mệnh" và "tri thiên mệnh", mang tính kế thừa và ảnh hưởng, một cách liên tục theo suốt chiều dài Lịch sử. "Sợ" và "biết" về Thiên Mệnh, vậy mà Chín Sáu quẻ Đại súc nói: "Hà thiên chi cù, hanh". Nghĩa ý của chữ "Thiên" này, muốn nói cho chúng ta biết về những điều gì đây (?)

Con người không lấy cái vô cùng kỳ dị làm "thần", không lấy "thiên" làm cao. Lợi ở người, hoàn bị ở việc, đây là tác dụng chủ thể của con người, cũng là tác dụng đạo đức tinh thần trong sự tồn tại của chính con người vậy.

Nhưng, nhận thức của con người đối với thế giới khách quan, tâm linh hữu hạn của con người, không dễ mà thể nghiệm tính vô hạn của sự biến hóa Trời Đất. Con người lại có thể nắm bắt và nhận thức được, quy luật vận động biến hóa của Thiên Địa, đó là mục đích có tính liên tục, cho tới tận ngày hôm nay.

"Hà Thiên chi cù, hanh"

Xem Đẩu số để có thể biết về Trời, Khôi 4 - Thược 3. Trời tiến mà tới Càn, thì mặt Trời lui cũng đến Càn, mà nên hai lần biến, Đất ứng đấy, vật cũng chựu đấy. Trời tiến, mà tới Khảm, thì mặt Trời lui mà đến Ly, mà dẫn tới 3 biến, ứng với Đất đấy, mà vật lấy để chựu như vậy mà thành. Trời tiến tới Khôn, thì mặt Trời cũng lui đến Khôn, thì bèn 4 biến, Đất ứng đấy mà vật lấy làm tan tác.

Thuyết Tam yếu, thì Mắt của con người ở thể "động", Tai của con người ở thể "tĩnh". Con người, khi "tĩnh" thì ngang, mà khi "động" thì lại dọc.

Như tượng quẻ Chấn, có thể "nghe" thấy mà không "nhìn" thấy. Lại như tượng quẻ Cấn, có thể "nhìn" thấy mà không "nghe" thấy.

Trời cho chúng ta một mặt Trời, mà có 4 biến, đó là 4 sao Thủy Hỏa Mộc Thổ, hai cặp âm dương kim - mộc và thủy - hỏa vậy. Đất cho chúng ta một năm có 4 ứng, đó là 4 mùa Xuân Hạ Thu Đông vậy.

Mặt Trời theo Trời ở trên, mà chẳng có thể lường được, Người sinh sau Trời Đất, nhưng lại muốn ở trước Trời Đất, để định được Cơ - Sự, để suy xét biết cái đã qua và cái sẽ đến, cho nên Đẩu - Số được lập, là để xem xét Trời vậy.

Trời đúng, thì tạo ra cho muôn vật sự sống, Trời chẳng nói gì, mà 4 mùa vẫn trôi đi. Người ứng biến lập ngôn, phát ra tất cũng theo Trời mà đúng lúc, đúng nơi, đúng chỗ. Đó là lời nói chẳng phải ở chúng ta nữa.

Thiên, cái ở ngoài hình - tượng chăng.