Con đường chứng đắc thánh quả A La Hán

Con đường chứng đắc thánh quả A La Hán

Nhân giới sinh định, nhân định phát tuệ

https://encrypted-tbn0.gstatic.com/i...7DO-w&usqp=CAU

Từ nhân duyên ban đầu là giữ Giới, trải qua một quá trình dài cho đến đắc Định, tiếp tục tháo gỡ các kiết sử cho đến lúc thành tựu Tuệ, trở thành bậc Thánh giải thoát.

“Một thời Đức Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong rừng Thắng, vườn Cấp Cô Độc.

Bấy giờ vào lúc xế chiều, Tôn giả A-nan từ chỗ độc cư tĩnh tọa đứng dậy, đến trước Đức Phật, đảnh lễ dưới chân rồi ngồi sang một bên, thưa rằng:

- Bạch Thế Tôn, giữ giới có ý nghĩa gì?

Đức Thế Tôn đáp:

- Này A-Nan, giữ giới có ý nghĩa khiến cho không hối hận. Này A-Nan, nếu ai giữ giới, người ấy được sự không hối hận.

- Bạch Thế Tôn, định có ý nghĩa gì?

- Này A-nan, định có ý nghĩa là khiến cho thấy như thật, biết như chơn. A-nan, nếu ai có định người ấy thấy như thật, biết như chơn.

- Bạch Thế Tôn, thấy như thật, biết như chơn có ý nghĩa gì?”

- Này A-nan, thấy như thật, biết như chơn có ý nghĩa là khiến cho yếm ly. Này A-nan, thấy như thật, biết như chơn người ấy có sự yếm ly.

- Bạch Thế Tôn, yếm ly có ý nghĩa gì?

- Này A-nan, yếm ly có ý nghĩa là khiến cho vô dục. A-nan, nếu ai yếm ly người ấy được vô dục.

- Bạch Thế Tôn, vô dục có ý nghĩa gì?

- Này A-nan, vô dục có ý nghĩa là khiến cho giải thoát. Này A-nan, nếu ai vô dục thì người ấy được giải thoát hết thảy dâm, nộ, si.

- Cho nên, này A-nan, nhân trì giới mà được không hối hận, nhân không hối hận mà được hân hoan, nhân hân hoan mà được hỷ, nhân hỷ mà được chỉ, nhân chỉ mà được lạc, nhân lạc mà được định. Này A-nan, Đa văn Thánh đệ tử nhân định mà có tri kiến như thật, nhân có tri kiến như thật mà có yếm ly, nhân có yếm ly mà được vô dục, nhân vô dục mà được giải thoát, nhân giải thoát mà có giải thoát tri kiến, biết đúng như thật rằng: ‘Sự sinh đã dứt, phạm hạnh đã vững, việc cần làm đã làm xong, không còn tái sinh nữa’.

- Này A-nan, đó chính là các pháp hỗ trợ lẫn nhau, làm nhân cho nhau. Như vậy, giới này đưa đến chỗ cao tột, tức là đưa từ bờ này đến tận bờ kia.

Phật thuyết như vậy. Tôn giả A-nan và các Tỳ-kheo sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng hành.

(Kinh Trung A-hàm, phẩm Tập tương ưng, kinh Hà nghĩa, số 42 [trích])

Ở trích đoạn trước, chúng ta đã biết về cơ chế “nhân giới sinh định”, trích đoạn này Đức Phật chỉ rõ về “nhân Định phát Tuệ”.

Nhờ có định, hành giả mới có thể thấy như thật, biết như chơn tức thấy ra bản chất khổ-vô thường-vô ngã của các pháp. Nhận thức của chúng ta phần lớn đều được định hình qua lăng kính của nghiệp. Tùy thuộc vào nghiệp chung và nghiệp riêng mà ta nhìn ra sự vật, hiện tượng sai khác nhau. Cùng một người hay một việc mà kẻ khen người chê, kẻ yêu người ghét. Chỉ khi nào tâm yên lặng, định tĩnh thì chúng ta mới có thể thấy đúng như thật bản chất của vạn pháp.

Dựa trên nền tảng thấy biết như thật mà tâm yếm ly phát khởi. Yếm ly là sự chán ghét, nhờm tởm khi thấy được chân tướng của sự vật, hiện tượng. Nhờ yếm ly nên vô dục, không còn khởi tâm chạy theo những gì mình thích và tính toan sở hữu đồng thời cũng không ghét bỏ những gì mình không thích. Không vọng cầu, chẳng tham dục sẽ khiến cho thân được thong dong, tâm luôn tự tại, không còn dính mắc nên thành tựu giải thoát.

Giải thoát chính là tâm sạch không triền phược, vượt thoát tham lam, sân hận và si mê. Sau khi thành tựu giải thoát, Thánh giả biết đúng như thật rằng: ‘Sự sinh đã dứt, phạm hạnh đã vững, việc cần làm đã làm xong, không còn tái sinh nữa’. Đây là địa vị của bậc Thánh A-la-hán, viên mãn Giới-Định-Tuệ.

Từ nhân duyên ban đầu là giữ Giới, trải qua một quá trình dài cho đến đắc Định, tiếp tục tháo gỡ các kiết sử cho đến lúc thành tựu Tuệ, trở thành bậc Thánh giải thoát. Lộ trình này đã trở thành chuẩn mực cho hàng đệ tử tu học Phật pháp từ thời Thế Tôn cho đến hiện nay. Dù cho tu học theo bất cứ tông phái, hệ phái hoặc dòng truyền thừa nào, Giới-Định-Tuệ vẫn là xương sống, là điểm quy chiếu của Chánh pháp. Nên, thiếu vắng Giới-Định-Tuệ thì không phải Chánh pháp và chắc chắn không thành tựu giác ngộ, giải thoát.

Quảng Tánh

"nhân hân hoan mà được hỷ, nhân hỷ mà được chỉ, nhân chỉ mà được lạc, nhân lạc mà được định"
Bạn có thể nói lên cái thấy biết của bạn thế nào là chỉ trong đoạn kinh trên không? Theo bản dịch của hòa thượng thích minh châu, thì ngài không dùng từ chỉ này mà dùng từ khinh an. Khinh an có khinh an về thân, có khinh an về tâm, có nhiều mức độ khinh an, nhưng ý chung đều là chỉ trạng thái nhu nhuyễn, dễ sử dụng, trái ngược với trạng thái nặng nề,thô kệch, khó sử dụng khi chưa có khinh an.
Ví như khi chưa có khinh an thì là một cục sắt nặng nề, khó đem sử dụng vào việc mình muốn.
Khi có khinh an, như cục sắt được nung nóng đỏ, trở nên nhẹ nhàng, thanh thoát, có thể uốn lượn chế tác thành các vật dụng tinh xảo.

Theo mình đây là Chỉ samatha là trạng thái an chỉ , tịnh lạc vắng lặng .

Trích dẫn:

---

Nguyên văn bởi budsas90

Theo mình đây là Chỉ samatha là trạng thái an chỉ , tịnh lạc vắng lặng .

---

Trích dẫn:

---

nhân hân hoan mà được hỷ, nhân hỷ mà được chỉ, nhân chỉ mà được lạc, nhân lạc mà được định"

---

Vậy Chỉ và Định khác nhau như thế nào?

Nếu phân biệt rõ ràng, Chỉ samatha là Phương-pháp-tu-tập tâm, tức vun bồi định an chỉ vắng lặng, với đề mục là khái niệm tục đế, khác với Định samādhi là Mức-độ-tập-trung, tức mức độ cận định và an chỉ định /các tầng thiền jhāna

Trích dẫn:

---

Nguyên văn bởi budsas90

Nếu phân biệt rõ ràng, Chỉ samatha là Phương-pháp-tu-tập tâm, tức vun bồi định an chỉ vắng lặng, với đề mục là khái niệm tục đế, khác với Định samādhi là Mức-độ-tập-trung, tức mức độ cận định và an chỉ định /các tầng thiền jhāna

---

"Chỉ là PHƯƠNG PHÁP TU TẬP, định là MỨC ĐỘ TẬP TRUNG", Dùng câch giải thích này cho đoạn kinh:

Trích dẫn:

---

nhân hân hoan mà được hỷ, nhân hỷ mà được chỉ, nhân chỉ mà được lạc, nhân lạc mà được định"

---

có phần gượng ép. Vì đây Đức Phật đang diễn tả các TRẠNG THÁI CỦA THÂN VÀ TÂM, theo một chuỗi thống nhất. Nhân duyên do có cái này mà cái kia được SINH.
Nếu nói Chỉ ( trạng thái vắng lặng, thân được an tĩnh bớt lao xao, hay tâm được vắng lặng ít vọng niệm, ít cấu uế nhưng chưa được an trú trên một đối tượng - nhất tâm). Định là thân hết các trạng thái khó chịu (khổ thọ) tâm được an trú trên đối tượng thì hợp lý hơn.
Mình thì thích cách dịch của ngài Thích Minh châu hơn ngoài bài kinh này, nhiều bài kinh khác ngài dịch đoạn này là Khinh an.
Nó liên quan đến khinh an giác chi. Quán tại đây để nhận thức được KHINH AN sinh diệt.
Trong một kinh khác, tôn giả Annan hỏi Đức Phật về có thể dùng thân tứ đại bay lên cõi phạm thiên hay không. Đức Phật trả lời ngài có thể. Khi ngài trú vào khinh an, cơ thể như cục sắt được nung đỏ, trở nên nhẹ nhàng, nhu nhuyễn dễ sử dụng, như 1 bông cỏ được gió thổi lên, với thân tứ đại, ngài có thể nhẹ nhàng bay lên hư không như con chim

Do bản kinh chủ topic đăng thuộc Hán-tạng nên có phần sai khác về mặt từ ngữ đối với kinh thuộc Pali-tạng. Đại khái trong Tăng Chi Bộ vài rải rác một số kinh Pali khác, chúng ta tiếp cận với từ "khinh an" chứ không phải "chỉ".

"Như vậy, này Ananda, các thiện giới có ý nghĩa không hối tiếc, có lợi ích không hối tiếc, không hối tiếc có ý nghĩa hân hoan, có lợi ích hân hoan. Hân hoan có ý nghĩa hoan hỷ, có lợi ích khinh an. Khinh an có ý nghĩa an lạc, có lợi ích an lạc. An lạc có ý nghĩa định, có lợi ích định. Ðịnh có ý nghĩa như thật tri kiến, có lợi ích như thật tri kiến. Như thật tri kiến có ý nghĩa nhàm chán, ly tham, có lợi ích nhàm chán, ly tham. Nhàm chán ly tham có ý nghĩa giải thoát tri kiến, có lợi ích giải thoát tri kiến. Như vậy, này Ananda, các thiện giới thứ lớp dẫn tới tối thượng. Như vậy, này Ananda, các thiện giới thứ lớp đưa đến tối thượng."

Vâng, con đường giải thoát bắt đầu từ GIỚI. Sau khi trọn Giới-hạnh cụ túc Tiểu - Trung - Đại giới bổn... thành tựu Giới-học viên mãn, thành tựu pháp hành Chánh Niệm (4 Niệm Xứ Thân - Thọ - Tâm - Pháp), hành giả bước vào Chánh Định (có đối tượng là Niết Bàn tứ thánh tứ quả) - chỗ này xin đừng nhầm lẫn Tứ Thánh Định (Phật) với Tứ Thiền Định (ngoại đạo).

"67. Vị ấy, với giới uẩn cao quý này, với sự hộ trì các căn cao quý này, với chánh niệm tỉnh giác cao quý này, với hạnh biết đủ cao quý này, lựa một chỗ thanh vắng, tịch mịch, như rừng, gốc cây, khe núi, hang đá, bãi tha ma, lùm cây, ngoài trời, đống rơm. Sau khi đi khất thực về và ăn xong, vị ấy ngồi kiết già, lưng thẳng tại chỗ nói trên, và an trú chánh niệm trước mặt.
...
75. Khi quán tự thân đã xả ly năm triền cái ấy, hân hoan sanh; do hân hoan nên hỷ sanh; do tâm hoan hỷ, thân được khinh an; do thân khinh an, lạc thọ sanh; do lạc thọ, tâm được định tĩnh. Tỷ-kheo ly dục, ly ác pháp, chứng và trú thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, với tầm, với tứ. Tỷ-kheo thấm nhuần, tẩm ướt, làm cho sung mãn, tràn đầy thân mình với hỷ lạc do ly dục sanh, không một chỗ nào trên toàn thân không được hỷ lạc do ly dục sanh ấy thấm nhuần.

=================
Con đường chứng đắc Thánh-quả A-La-Hán trong giáo Pháp đức Phật Thích Ca có thể tóm gọn lại như sau:

Khi Giới-luật trọn vẹn, Chánh-niệm nơi 4 trụ xứ, tâm trở nên thanh tịnh ---> tâm nhập Sơ-thiền, gồm 5 chi:
1- Tầm
2- Tứ
3- Hỷ
4- Lạc
5- Nhất tâm
Thiền định này do ly dục, ly ác pháp mà nhập được.

Tâm do giới mà thanh tịnh, tâm thanh tịnh là nhờ tâm biết lìa lòng ham muốn và các ác pháp nên tâm có đủ lực đạo, do có đủ đạo lực nên tâm dẫn tâm tịnh chỉ khẩu hành, tức là diệt tầm tứ nhập Nhị Thiền, Nhị Thiền có bốn chi:
1- Nội tỉnh
2- Hỷ
3- Lạc
4- Nhất tâm
Hỷ lạc này do định sanh không phải do lìa lòng ham muốn mà có được, nhưng tâm không thanh tịnh thì chẳng bao giờ diệt tầm, tứ được, có nghĩa là không bao giờ nhập được Nhị Thiền.

Tâm do giới thanh tịnh nên có đủ đạo lực hướng tâm tịnh chỉ tưởng hành, tức là lìa hỷ tưởng mà nhập Tam Thiền, Tam Thiền có năm chi hiện ra rõ ràng:
1- Xả
2- Niệm
3- Tuệ
4- Lạc
5- Nhất tâm
Niệm Lạc này do định mà có, không phải do ly dục như ở Sơ Thiền, nhưng thiếu tâm ly dục của sơ thiền thì niệm lạc của định này cũng chẳng có.

Tâm do giới thanh tịnh nên có đủ đạo lực hướng tâm tịnh chỉ thân hành, tức là tịnh chỉ hơi thở, nói như trong kinh là xả lạc, xả khổ (xả thọ) xả niệm thanh tịnh có 4 chi:
1- không khổ, không vui
2- Xả
3- Niệm
4- Nhất tâm

TỨ THẦN TÚC
Khi ly-dục, ly-ác-pháp trọn vẹn thì tâm nhập Sơ-thiền (đây là tầng thiền thấp nhất nhưng lại là tiền đề cho các tầng thiền còn lại), ----> tâm luôn định trên thân <--- kéo dài liên tục trạng thái tâm Sơ-thiền ---> xuất hiện Bảy Giác Chi ---> xuất hiện Tứ Thần Túc

TỨ THẦN TÚC phải do từ BẢY GIÁC CHI xuất trên tâm VÔ LẬU. Vậy TỨ THẦN TÚC là gì?

TỨ THẦN TÚC là bốn sức mạnh dùng để thực hiện nhập bốn thiền, năm định và trí tuệ Tam-minh. TỨ THẦN TÚC gồm có:

1- Dục Như Ý Túc, có nghĩa là ý muốn cái gì thì thân tâm làm theo cái nấy.
2- Tinh Tấn Như Ý Túc, có nghĩa là thân tâm siêng năng theo ý muốn của mình không còn biếng trễ.
3- Định Như Ý Túc, có nghĩa là thân tâm muốn nhập định nào thì thân tâm nhập ngay định ấy.
4- Tuệ Như Ý Túc, có nghĩa là ý muốn hiểu biết một điều gì dù bất cứ ở thời gian nào, không gian nào tâm liền biết ngay. Trí tuệ hiểu biết như vậy thì chỉ có những tâm VÔ LẬU hoàn toàn, chứ tâm phàm phu thì không thể có được trí tuệ như vậy. Cơ bản nhất của sự tu hành theo Phật giáo là tâm VÔ LẬU (Lậu Tận Minh).

Khi 4 thần túc + 5 Căn + 5 Lực + Thất Giác Chi + 8 Đạo Chi xung mãn, kiên cố, vững chắc sẽ dũng mãnh đưa hành giả đến bờ giải thoát, thực hiện TUỆ 3 MINH đắc được Quả Giải Thoát. Lúc này hành Bát Chánh Đạo của hành giả sẽ được thể hiện là hành BÁT THÁNH ĐẠO viên dung tròn đầy trong Tâm của Bậc Thánh Lậu Tận Vô Sanh.

Kính tưởng đức Thế-tôn Gotama.

Trích dẫn:

---

Nguyên văn bởi smc

Nhị Thiền có bốn chi:
1- Nội tỉnh
2- Hỷ
3- Lạc
4- Nhất tâm
Hỷ lạc này do

---

Tại sao gọi là Nội tỉnh? Có phải do từ bỏ Tầm, Tứ, các pháp thô, nên tâm rỗng rang, rỗng lặng, gọi nội tỉnh?
Tỉnh đây là gì? Nếu tỉnh đây = tỉnh giác = thấy rõ, biết rõ, nhận thức rõ... thì yếu tố này có mặt xuyên suốt từ khi bắt đầu tu tập thánh chánh niệm tỉnh giác rồi (biết rõ các ngoại xứ). Hiểu theo nghĩa này thì Nội Tỉnh nghĩa là biết rõ các đối tượng tứ đại thuộc nội xứ, nội thân? Hay Nội tỉnh còn có cách hiểu nào khác?

Trích dẫn:

---

Nguyên văn bởi Viên Mộc

Tại sao gọi là Nội tỉnh? Có phải do từ bỏ Tầm, Tứ, các pháp thô, nên tâm rỗng rang, rỗng lặng, gọi nội tỉnh?
Tỉnh đây là gì? Nếu tỉnh đây = tỉnh giác = thấy rõ, biết rõ, nhận thức rõ... thì yếu tố này có mặt xuyên suốt từ khi bắt đầu tu tập thánh chánh niệm tỉnh giác rồi (biết rõ các ngoại xứ). Hiểu theo nghĩa này thì Nội Tỉnh nghĩa là biết rõ các đối tượng tứ đại thuộc nội xứ, nội thân? Hay Nội tỉnh còn có cách hiểu nào khác?

---

- Điều này là tất nhiên rồi bạn. Trước khi nhập Sơ-thiền thì hành giả đã phải thành tựu 4 định trợ Thánh-đạo-chi Chánh Niệm rồi, nên Chánh-niệm luôn có mặt (để diệt trừ 5 triền cái nữa)
* định niệm hơi thở (thân hành niệm nội)
* định niệm minh mẫn (thân hành niệm ngoại)
* định chánh niệm tỉnh giác (ý thức lực sung mãn để dẫn tâm, hướng tâm nhu nhuyến, dễ sử dụng - hay còn gọi là pháp "như lý tác ý")
* định vô lậu (sống quán 4 niệm xứ nghiêm mật)

Các Thánh-đạo-chi không phải phân tích theo kiểu nhân-quả (trước sau) mà chúng sẽ bổ trợ cho nhau, làm cho nhau tăng trưởng, sung mãn, quảng đại và viên mãn.

SMC có thấy một vài vị nghĩ giống bạn, tức là: "Nội Tỉnh nghĩa là biết rõ các đối tượng tứ đại thuộc nội xứ, nội thân". Riêng SMC thì có cách hiểu khác, hiểu như vậy thật ra chỉ dừng lại ở trí-tuệ-học (Tuệ học), chưa phải là trí-tuệ-hành (Tuệ Hành). Ở đây, sau khi biết các pháp vô thường, khổ, vô ngã, sau đó tinh cần tu tập trí-tuệ-hành khởi sanh ly tham 5 thủ uẩn, diệt trừ 5 triền cái, ly dục ly ác pháp nhập Tứ-Thánh-định, với Tứ Thần Túc xuất hiện, hướng tâm đến Tuệ Tam Minh, quan trọng nhất là Lậu Tận Minh --> Chứng đạt Thánh Chánh Trí , Liễu tri, Thắng tri như thật về Tứ Thánh Đế --> Thành Tự Tuệ Thành Giải thoát, giác ngộ, niết bàn... (ALAHAN).

===> Nói tóm lại là trước khi vào tu tập Tứ-Thánh-Định thì phải thành tựu:

Bước 1: Phải đắc giới luật cụ túc (tiểu trung đại giới bổn).
Bước 2: Hạnh độc cư phòng hộ 6 căn không phóng dật.
Bước 3: Thành Tựu 4 Định Tu Tập trợ Thánh Đạo Chi Chánh Niệm.
Định niệm hơi thở (thân hành niệm nội)
Định niệm minh mẫn (thân hành niệm ngoại)
Định chánh niệm tỉnh giác (ý thức lực xung mãn để dẫn tâm hướng tâm nhu nhuyến - như lý tác ý)
Định vô lậu (Sống quán bốn niệm xứ Nghiêm mật)
Bước 4: Hoàn Toàn xả ly được 5 triền cái (ngăn ác diệt ác pháp)

rồi mới tiếp tục tu học Tứ-thánh-đinh (4 định hữu sắc).

Kính chia sẻ.

Mình muốn phân tích 2 chữ "Nội tỉnh" để tránh cách hiểu sai thôi, pháp hành của bạn thì mình không hiểu rõ lắm vì dùng nhiều từ không thấy trong kinh Nikay a (4 định trợ Thánh-đạo), hay cùng một nghĩa dùng từ khác diễn tả tỉnh giác = "định niệm minh mẫn (thân hành niệm ngoại)", mà tỉnh giác là minh mẫn, rõ biết thì không phân biệt nội, ngoại. Quay lại 2 chữ nội tỉnh, mình thấy trong kinh có 2 đoạn nói đến

Trích dẫn:

---

Ðược nói vậy, gia chủ Upali từ chỗ ngồi đứng dậy, đắp thượng y qua một bên vai, chắp tay vái chào về hướng Thế Tôn và nói với Nigantha Nataputta:
-- Thưa Tôn giả, hãy nghe, tôi là đệ tử của ai:
Bậc Trí sáng suốt,
Ðoạn trừ si ám.
Phá tan hoang vu,
Chiến thắng địch quân.
Ðau khổ đoạn diệt,
Tâm an bình tĩnh.
Giới đức trưởng thành,
Tuệ đức viên minh.
Phiền não nội tịnh,
Rời trần ly cấu.
Tôi thật chính là,
Ðệ tử Thế Tôn.

---

Trích dẫn:

---

4) Ở đây, này các Tỷ-kheo, với Tỷ-kheo sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, khởi lên ưu căn, vị ấy rõ biết như vầy: “Trong ta khởi lên ưu căn này”. Và ưu căn ấy có tướng, có nhân, có hành, có duyên. Và ưu căn ấy có thể khởi lên, không tướng, không nhân, không hành, không duyên; sự kiện như vậy không xảy ra. Và vị ấy rõ biết ưu căn, rõ biết ưu căn tập khởi, rõ biết ưu căn đoạn diệt. Từ chỗ nào, ưu căn khởi lên, được đoạn diệt không có dư tàn, vị ấy rõ biết ưu căn ấy. Và tại chỗ nào ưu căn khởi lên, được đoạn diệt không có dư tàn? Ở đây, này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo làm cho tịnh chỉ tầm và tứ, chứng và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh, không tầm, không tứ, nội tỉnh, nhứt tâm. Và ở đây, ưu căn khởi lên, được đoạn diệt không có dư tàn. Này các Tỷ-kheo, đây gọi là Tỷ-kheo biết rõ sự đoạn diệt của ưu căn, tập trung tâm để đạt tới điều kiện ấy.

---

Qua 2 đoạn kinh trên mình hiểu nội tĩnh, nội tỉnh là trạng thái tâm hết cấu uế, rỗng rang ( đã đoạn 5 triền cái từ sơ thiền), nay tỉnh chỉ tầm tứ, khổ thọ về thân và các vọng niệm- tiếng nói nội tâm ( khẩu hành) được tỉnh chỉ từ sơ thiền, nay tịnh chỉ cả Ưu căn - các khổ về tâm.
Tại đây chứng đạt được trạng thái KHÔNG, rỗng rang, không triền cái, không vọng niệm, không cấu uế,không suy nghĩ miên man, không tầm tư, chỉ còn cái BIẾT hiện hữu nên gọi nội tỉnh. Tại đây là trú vào KHÔNG TÁNH, không tác ý.
Sơ thiền thì có tác ý để diệt các triền cái, Các Tam thiền, tứ thiền thì an trú vào xả, có tác ý.để hướng tâm vào xả.
TỨ THẦN TÚC thì lại vấn đề khác.

Nói một cách đại khái thì "nội tỉnh" được hiểu là một TRẠNG THÁI TÂM yên ắng ở một mức độ nào đó (tùy cấp độ thiền) - vì trừ bậc Thánh Vô Lậu A-la-hán thì các bậc Thánh còn lại (sơ, nhị, tam) Tâm đều vẫn còn gợn sóng.

Người đệ tử Phật mới bước vào tu tập thường đi nhiều với phương pháp tu tập hướng tâm (có tầm, có tứ). Khi tu tập Tứ Niệm Xứ, nếu quan sát thấy tham ưu khởi lên do chạy theo các pháp bên ngoài (tâm tán loạn), hay tâm bị thụ động, hay do một sở duyên nào đó khiến thân tâm bị nhiệt não thì ngay lập tức vị đó cần nhiếp phục nó. Nhiếp phục bằng cách hướng tâm về một đối tượng tịnh tín như Phật, Pháp hoặc Tăng và suy tư về các tướng này (các pháp thiện). Do hướng tâm tác ý như vậy hân hoan sanh, tâm được định tĩnh. Khi tâm đã định tĩnh vị ấy dừng tác ý đối với đối tượng tịnh tín ở trên vì vị ấy đã vượt qua được trạng thái nhiệt não ban đầu rồi. Còn đối với phương pháp không-hướng-tâm, tôi nghĩ chỉ có những bậc Thánh Vô Học có tâm nhu nhuyến mới sử dụng được.

Trạng thái của Nhị-thiền qua các kinh điển mô tả, là trạng thái các tham ưu ở đời được chế ngự, nhiếp phục, có nghĩa là tạm thời lắng động, nhờ vào công phu tu tập, rạn lọc bớt các tập khí phàm phu tục tử, nhiễm ô thô thiển. Giai đoạn này được Đức Phật khuyên được phép cảm nhận cho thân héo hon được khinh an, nhưng chớ có phóng dật thích thú, xem đó là một thuận lợi, phải tận dụng để tu tập nâng cao, bởi vì lậu hoặc chưa đoạn tận thì còn việc phải làm, trạng thái này không tồn tại được lâu, tham thú chắc chắc sẽ rớt thiền. (Trạng thái)

Ở Nhị-thiền này chỉ có 2 hướng đi: thích thú cảm thọ Nhị-thiền và Buông xả Nhị-thiền (xả nhị-thiền sẽ qua tam-thiền không còn hỷ mà chỉ còn Xả niệm Lạc trú), Buông xả tiếp Tam thiền sẽ qua Tứ Thiền.

Khi tu hành đã thành mãn, không còn việc gì phải làm, vị ấy có thể dẫn cái tâm nhu nhuyến, sạch lậu hoặc vào bất cứ thiền na nào mà vị ấy muốn, nhưng dù vào trạng thái thiền nào thì vì câu hữu với Tâm Vô Lậu nên định mà vị ấy trú khi ấy đều có thể gọi là Định Vô-lậu, Định Giải-thoát, trạng thái thượng nhân.