Khai ngộ... để đi nấu ăn !

http://thucduong.vn/images/suyjl5550...dda-sunset.jpg



Nhiều người thường tưởng khai ngộ để được nhàn tản, để đi thuyết pháp hay giảng dạy về yếu nghĩa của Thiền. Nhưng không, sau câu chuyện Thiền này, chúng ta sẽ được làm quen với một dạng khai ngộ để đi nấu ăn và nhờ nấu ăn để giúp người khác khai ngộ sâu xa.
Tuy được sinh trong một gia đình quý tộc nhưng có lẽ vì sớm mồ côi nên Đạo Nguyên (Dogen) đã nhanh chóng bước vào cuộc sống tăng lữ ở tuổi thiếu niên.

Mấy năm đầu Ngài học giáo lý Thiên Thai. Đến năm 15 tuổi, Ngài nghi vấn tại sao ai cũng có bản tính Bồ Đề mà chư Phật phải phát tâm và tu trì mới giác ngộ. Mối nghi không được giải toả, Ngài rời núi Tỷ Duệ (Hieiji) đến đầu môn với thiền sư Vinh Tây (Eisai: 1141 - 1215), người đã du nhập phái thiền Lâm Tế Trung Hoa vào Nhật từ năm 1191 và đang tạo lập các thiền viện tại Kyoto và Kamakura. Vinh Tây đáp rằng: “Phật chẳng hề động niệm, chỉ có hạng mê mờ mới khởi tâm”. Đạo Nguyên có phần tâm đắc nên ở lại tu tập với Vinh Tây, và sau đó khi Vinh Tây tịch, Ngài tiếp tục tu với đẹ tử nối pháp là thiền sư Minh Toàn (Myozen). Tám năm sau Ngài được Minh Toàn ấn chứng, nhưng lòng khao khát ngưỡng giải thoát vẫn mãnh liệt khiến ngài sang Trung Hoa vào năm 1224. Ngài đi tham vấn khắp nơi cuối cùng đến núi Thiên Đồng cầu đạo với Thiền sư Như Tịnh, tổ tông Tào Động đời thứ 15 (1138-163), được truyền thừa như sau: Động Sơn Lương Giới - Tào Sơn Bổn Tịch - ... Lương Sơn Duyên Quán - Thái Dương Cảnh Huyền - Đầu Tử Nghĩa Thanh - Phù Dung Đạo Giai - Tử Thuần Đơn Hà - Chân Yết Thanh Liễu - Hoàng Tri Chánh Giác - Thiên Đồng Như Tịnh.

Một hôm trong thời toạ thiền, có một thiền sinh ngồi kế bên Đạo Nguyên ngủ gục, Như Tịnh giám thiền bắt gặp bèn la lớn: “Toạ thiền là buông bỏ thân tâm, sao ngươi lại ngủ !”. Xong Như Tịnh đánh mạnh thiền bảng vào người khiến anh ta phải tuột xuống bồ đoàn. Nghe thế Đạo Nguyên hoát nhiên tỉnh ngộ và được thầy ấn chứng. Sau đó Đạo Nguyên tiếp tục hành thiền hai năm rồi rời Trung Quốc trở về Nhật Bản năm 1228, khai sáng tông Tào Động tại chùa Vĩnh Bình (Eiheiji) nay thuộc tỉnh Fukui. Đạo Nguyên đã kể lại rằng: “Tôi học với Thiền sư Như Tịnh và nhận ra rằng mũi dọc mày ngang. Tôi ra đi tay không và trở về tay không... Sáng sáng mặt trời vẫn mọc phương Đông và tối tối mặt trăng vẫn lặn hướng Tây”.



Bước đầu hành trình vào Trung Quốc, Đạo Nguyên cặp bến tại Thượng Hải trên một thuyền buôn nấm. Tối ngủ trên thuyền, sáng Ngài dạo khắp bến cảng xem xét sinh hoạt. Lúc bấy giờ nền thương mại giữa Hoa và Nhật rất thịnh vượng. Nấm nhập từ Nhật được tiêu thụ rất mạnh một phần do các thiền viện. Và tại đây Đạo Nguyên đã gặp một nhà sư đến mua nấm. Sư vốn là điển toạ (tri khố) của một thiền viện. Đạo Nguyên nài nỉ sư xin được hầu chuyện. Ngài hỏi sư:

- Thầy mua nấm về làm gì?

- Nấu ăn ngày mai cho tăng chúng.

- Khi nào Thầy phải trở về?

- Sau cơm trưa, vì đường còn xa, hơn 30 dặm.

- Ồ! Xa quá! Thầy nên nghỉ lại đêm nay, xin thầy ngủ trong phòng và giảng pháp cho con.

- Không thể được. Chiều nay ta phải kho nấm để sáng mai chư Tăng dùng bữa.

- Các thầy trẻ khác sẽ làm việc của Thầy. Đâu có gì quan trọng lắm nếu thầy vắng mặt!

- Chú học tăng trẻ! Chú không hiểu nổi. Trách nhiệm điển toạ được truyền thừa từ xưa đến nay chẳng khác gì truyền pháp. Việc nấu ăn có tầm quan trọng và giá trị sâu xa, một nhiệm vụ đã có từ thời chư Phật theo dòng chư tổ kế thừa nay truyền đến ta. Bổn phận này không thể giao cho người khác cũng không đổi chác với ai được. Trách nhiệm ta rất nặng nề, ta không thể ngủ lại đây đêm nay.

- Thầy đã già, dung mạo trang nghiêm, đôi mắt chiếu ngời trí tuệ, sao lại đi nấu bếp? Con nghĩ thầy chỉ có việc học kinh và toạ thiền! Nhưng sao thầy phải lặn lội xa xôi thế này chỉ để mua nấm?

- Học tăng trẻ ơi! Chú không nắm được diệu nghĩa của ngôn cú, yếu chỉ của văn tự. Chú còn cách đạo rất xa. Chiều rồi, ta phải về chùa.

Đạo Nguyên chấn động khôn tả về lời lẽ của vị sư già. Ngài đã kể lại rằng: “Tôi bàng hoàng, choáng váng khá lâu và cảm thấy hổ thẹn”.

Thiền sư bảo tiếp:

- Câu hỏi của chú tự nãy giờ chỉ là lời lẽ suông, là tử ngữ. Nếu chú muốn có được hoạt ngữ, chú phải thấu hiểu ý nghĩa và giá trị của một “đạo nhân”.

Tuy thiền sư trả lời đơn giản, Đạo Nguyên không hội ngay, nhưng ngài vẫn cảm nghiệm chân lý trong đó, vì thế Ngài không muốn từ giã thiền sư. Hôm sau Đạo Nguyên quyết định lên núi tìm thầy, đầu óc quay cuồng về việc chấp tác trong chùa, giữa lao động trí óc với lao động chân tay. Những gì ngài chấp chặt bấy lâu nay cho là đúng phút chốc đảo lộn tất cả. Làm việc đối với người tu thiền lý đáng chỉ có hành lễ, tụng kinh, toạ thiền; nhưng một thiền sư già lại cất công lặn lội xa xôi chỉ để mua nấm về nấu ăn thì quả thật vượt mức hiểu biết của Đạo Nguyên.

Đạo Nguyên đến chùa Keitokuji vào giữa tháng 7, ngài dự tuần nhiếp tâm mùa hạ. Cuối tuần nhiếp tâm, vị sư già về quê. Lúc từ giã, Đạo Nguyên xin tham vấn sư lần cuối:

- Ngôn ngữ là gì?

- Một, hai, ba, bốn, năm.

- Học đạo là gì?

- Đạo ở khắp mọi nơi.

Giản dị biết bao! Và Đạo Nguyên bừng ngộ. Sau này về Nhật, Đạo Nguyên đã viết: “Tôi hiểu thật sự và tận cùng TU là gì, tất cả nhờ lời khai thị của vị thiền sư già. Trước đây tôi cứ tưởng ngôn ngữ văn tự và kinh điển ở ngoài tâm. Tôi lại nghĩ: Toạ thiền và học kinh là hai việc khác nhau. TU và làm những việc thường ngày không dính dáng gì với nhau. Tôi đã cho rằng, chỉ có toạ thiền và cố gắng gìn giữ tác phong oai nghi của một nhà tu mới là tu. Nhưng vị sư già đã vén cho tôi thấy những việc đó chưa hẳn là phận sự của chính mình. Nếu nhận ra thì mọi việc đều quy về đạo, giữa lý và sự, giữa toạ thiền và trí tuệ thì không phân hai...”

Trong số tác phẩm của Đạo Nguyên có bộ Chánh Pháp Nhãn Tạng (Shobogenzo) là yếu quyết của tông Tào Động Nhật Bản, và lời dạy thiết tha nhất của Ngài là:

Học thiền là tìm gặp mình

Tìm gặp mình là quên mình

Quên mình là ngộ Phật tánh,

là hội bổn tâm.



(Tham khảo tài liệu của Kaside và Deshimaru)