Tai biến mạch máu não (TBMMN )

Tai biến mạch máu não (TBMMN )

là một bệnh nặng gây nhiều tử vong, thường từ tuổi trung niên trở lên. Khi một phần não bị thiếu máu nuôi dưỡng, các tế bào não thiếu oxygen sẽ bị chết đi. Nguyên nhân thường là do mạch máu đến não bị tắc nghẽn hoặc bị vỡ. Lý do thường gặp là xơ mỡ động mạch, khiến lòng mạch bị hẹp, dễ tạo cục máu đông gây tắc nghẽn, hoặc thành mạch chai cứng dễ vỡ, gây xuất huyết. Tùy theo phần não bị tổn thương, bệnh nhân có thể bị một hay nhiều triệu chứng sau đây:

- Mờ một hay hai mắt đột ngột.
- Yếu nửa mặt hay yếu một nửa thân người (dân gian hay gọi là ''bán thân bất toại'', nghĩa là nửa thân người không cử động theo ý muốn).
- Nuốt thức ăn khó khăn, thường bị sặc.
- Khó khăn trong việc diễn tả tư tưởng (nói, viết, hay ra dấu hiệu) hoặc không hiểu người khác nói gì.
- Nhức đầu như búa bổ. Khi triệu chứng xảy ra rồi biến mất trong vòng 24 tiếng đồng hồ thì gọi là tai biến thiếu máu cục bộ thoáng qua (TIA: transient ischemic attack). Khi triệu chứng vẫn tồn tại sau 24 tiếng thì gọi là đột quy (stroke).

Những yếu tố nào ảnh hưởng đến TBMMN?
Có những yếu tố có thể điều trị được hoặc thay đổi được để làm giảm nguy cơ bị TBMMN.
- Cao huyết áp : khi bị cao huyết áp nên uống thuốc và theo dõi đều đặn để giữ huyết áp ở mức bình thường.
- Loạn nhịp tim : khi tim bị loạn nhịp, máu không được tống hết ra khỏi tim, dễ bị đóng cục trên thành tim, rồi vỡ ra, theo dòng máu lên não gây nghẽn lưu thông ở một nhánh của mạch máu não. Thuốc chống đông máu như coumadin thường được dùng để ngăn ngửa máu đóng cục trong tim. Tăng cholestero/trong máu : nên cữ hoặc giảm đến mức tối đa các thức ăn chứa nhiều dầu, mỡ như phô-ma, lòng đỏ trứng, thịt mỡ, lạp xưởng...
- Hút thuốc lá không những gây ung thư phổi, mà còn làm hại tim, gây cao huyết áp và gia tăng nguy cơ bị TBMMN. Hay nhất bỏ thuốc lá. Cai thuốc lá sau khi nghiền đôi ba tháng, vài ba năm hay năm ba chục năm không bao giờ là trễ cả.
- Uống rượu, bia nhiều cũng làm tăng nguy cơ TBMMN. Cần lưu ý thêm là rượu bia còn làm viêm gan, xơ gan, chướng bụng, suy tim, rối loạn tinh thần, tê yếu chân tay do tổn thương thần kinh ngoại biên.
- Quá mập béo phì cũng ơễ bị TBMMN. Nên để cách ăn uống.của trẻ em để tạo thói quen tốt ngày từ khi còn nhỏ.
- Bệnh tiểu đường và các thuốc ngừa thai cũng là những yếu tố gây tăng nguy cơ bị TBMMN.

Nên làm gì khi bị TBMMN ?
Thử máu để xem có bị tiểu đường không, lượng cholesterol có cao không, có bệnh gì về máu không. Ðo điện tim để xem nhịp tim có bị rối loạn không, động mạch vành có bị nghẽn không. Siêu âm động mạch cổ (Doppler Ultrasound) xem mức độ tắc nghẽn mạch nhiều hay ít, vì các mạch máu này là những đại lộ chính dẫn máu lên não.
Chụp điện toán cắt lớp não (CT Scan) để xem phần nào của não bị thiếu máu nuôi hoặc bị chảy máu.
Cộng hưởng từ (MRL) là phương pháp chụp hình não để quan sát những phần não nằm gần xương hoặc bị che khuất khi chụp CT Scan.

PHÒNG NGỪA KHI CHƯA BỊ TBMMN
Cao huyết áp có thể trị được. Cần đo huyết áp đều đặn, người chưa bệnh mỗi năm tối thiểu phải đo hai lần. Người đã có bệnh phải theo dõi thường xuyên hơn. Tránh tăng huyết áp bằng cách bớt ăn chất mặn như muối, nước mắm (người ăn chay thường ăn mặn nhất vì ăn chao, tương, xì dầu), đừng để lên cân nhiều, nên thư giãn, dùng thuốc đều đặn theo chỉ dẫn của bác sĩ (có khi phải uống suốt đời). Thuốc trị cao huyết áp không phải là loại thuốc "vui thì uống. buồn thì n.gh". Thức ăn nhiều mỡ. cholesterol và muối đểu làm tăng nguy cơ bị TBMMN.
- Tránh ăn quá nhiều mỡ, nhất là chất béo bão hòa và cholesterol. Nên dùng các loại sữa đã tách bơ, bớt ăn phô-ma, bơ, nên nướng hơn lả chiên thức ăn. Không nên ăn quá ba quả trứng một tuần.
- Tránh ăn muối nhiều quá. Ðồ hộp, bột ngọt chứa nhiều muối. Nên ăn đồ tươi. Kiêng rượu bia. Những người uống rượu có nguy cơ TBMMN cao gấp 2 lần người không uống. Người ta hay nói uống rượu khi ăn làm tan mỡ là không đúng. Mập quá làm mệt cho tim - mạch, dẻ bị tiểu đường và dễ bị TBMMN. Tránh ăn quá ''béo bổ", tập thể dục đều đặn.
- Bỏ thuốc lá. Nguy cơ TBMMN ở người hút thuốc cao gấp 3 lần người không hút. Nếu đã cao huyết áp lại hút thuốc thì nguy cơ sẽ tăng gấp 20 lần! Nghiện thuốc lá, dù mới bị hay đã lâu, thì việc bỏ thuốc lúc nào cũng đều là đúng lúc. Ðàn ông Việt Nam cần quan tâm đến điều này. Mức độ hút thuốc lá đã đến mức báo động cho xã hội vì đất nước đang chịu một gánh nặng kinh tế và phải cưu mang nhiều bệnh nhân bị TBMMN trong tương lai.
- Tập thể dục: đi bộ 20-30 phút mỗi ngày hay bơi lội 3-4 lần mỗi tuần cũng đủ giữ cho tim, phổi tráng kiện.
- Ðiều trị tốt các bệnh tim mạch và tình trạng căng thẳng thần kinh (stress).
- Phụ nữ uống thuốc ngừa thai, nhất là các bà trên 30 tuổi, làm cho máu dễ bị đông, tăng nguy cơ bị TBMMN. Nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng biện pháp tránh thai này.

CÓ LOẠI THUỐC NÀO PHÒNG NGỪA ÐƯỢC TBMMN KHÔNG ?
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy rằng uống aspirin liều thấp (100-150mg/ngày) có thể giảm bớt nguy cơ của cả TBMMN lẫn nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, cho tới nay, chưa có loại thuốc nào hữu hiệu để phòng ngừa TBMMN một cách chác chắn. Tóm lại. ăn uống đúng cách, không hút thuốc lá, không uống rượu, tập thể dục mỗi ngày, di dưỡng tinh thần, dùng thuốc điều trị cao huyết áp và tiểu đường đều đặn là những cách tốt nhất hiện nay để làm giảm nguy ca bị TBMMN.