Giữ Mình Theo Lẽ Chánh

Tiếng Atta nghĩa là mình, là ta, và ngụ ý sâu rộng hơn là chữ tâm. Vậy câu này nghĩa sâu là để tâm mình theo lẽ chánh.

Câu này dạy giữ mình theo lẽ chánh, vì ngụ ý có tà, mà tà là ác, mà ác là phiền não, mà phiền não thì đưa ta vào vòng luân hồi mãi mãi. Vì vậy nên Đức Phật dạy: "Người nên để (giữ) mình theo lẽ chánh, đem tâm mình ra khỏi các pháp phiền não, là tham lam, sân hận và si mê, để ra khỏi vòng luân hồi".

Từ vô số kiếp đến giờ phút này, tâm ta không ở trong thiện pháp, nghĩa là không ở trong lẽ chánh, dù có chăng cũng là thoáng qua. Trong một phần rất lớn của những ngày luân hồi của chúng ta, tâm ta thường mãi miết trong ác pháp, làm những điều tội lỗi xấu xa, vì vậy hôm nay chúng ta vẫn còn luân hồi trong vòng thống khổ ưu não. Cho nên Đức Phật dạy hãy đưa ta, hay tâm ta thoát kỏi vòng trầm luân, nghĩa là cho tâm ta giải thoát khỏi tam độc (tham, sân, si), đưa tâm vào pháp bố thí, trì giới, tham thiền.

Ý câu này Đức Phật dạy ta phải uốn nắn dạy tâm, hay chùi rửa sửa trị tâm theo Chánh Đạo.

Theo bộ Chú giải giảng về điều Hạnh phúc thứ VI này, thì mình phải để tâm mình vào những pháp là đức tin, trì giới, nghe pháp, bố thí, trí tuệ. Năm pháp này gọi là Saradhamma nghĩa là pháp có lõi, ngụ ý nói pháp này cứng rắn như lõi cây đối với phiền não, giúp cho người thọ trì, hành theo năm pháp ấy là người đang tạo cho mình một thành trì kiên cố chống kẻ địch, là phiền não, không có phiền não xâm nhập vào mình được. Ý nói người đã ở một nơi rất kiên cố, tránh khỏi kẻ thù phiền não.

Giữ mình (hay để mình) theo lẽ chánh còn là để tâm theo quan sát minh sát tuệ. Khi người nào thường suy nghĩ minh sát, thì chắc chắn tâm người ấy cứng rắn, không bị xao động vì phiền não, và đó là một pháp đưa người khỏi luân hồi, chống đối với phiền não khi chưa hoàn toàn giải thoát. Vì xưa nay tâm ta thường cột oan trái oán thù, làm hại kẻ khác. Khi ta đã hiểu đạo, nhận thấy đó là những điều ác, là nguyên nhân đưa vào đường sanh tử luân hồi, thì ta phải cố gắng đưa tâm ta ra khỏi những điều tội lỗi ấy và để tâm ta vào nơi trong sạch, tức là giữ mình theo lẽ chánh. Người nào vì không để tâm theo lẽ chánh, nên hằng bị luân hồi. Trái lại, để mình theo lẽ chánh, thì người ấy được những quả báo sau đây:

1. Là nhân đưa sự an lành đến.

2. Là người không dễ duôi.

3. Là người thực hành theo lẽ chánh pháp.

4. Là người không có lỗi, nghĩa là người không bị chi phối vì hoàn cảnh bên ngoài.

5. Là người có tam học trong tâm (tam học là Giới-Định-Tuệ).

6. Là người đã chuẩn bị mọi việc trước khi chết, ý nói là người đã chuẩn bị sẵn những phương tiện để đi đến nơi an lạc.

7. Là người hộ trì Pháp bảo.

8. Là người đi đến đâu cũng đến được sự an lành.

9. Là người có đầy hy vọng đắc được cõi trời, người và Niết Bàn.

10. Đáng gọi là người cúng dường cao quý Tam Bảo.

11. Là lương dân của quốc gia.

12. Là người đáng làm khuôn mẫu cho người đời noi theo.

13. Là người đóng cửa ác đạo.

Sự tích sau đây cho thấy rằng người biết hướng tâm theo lẽ chánh thì được an lành và đắc đạo quả:

Khi Đức Thế Tôn ngự tại Xá Vệ, có thầy Bà la môn tên Bharadvājagotra là người tà kiến, khi nào ông ta nghe tới tiếng Phật pháp, thì ông ta bịt tai lại lập tức. Tuy nhiên, vợ ông ta là vị Tu Đà Hườn, đệ tử Phật. Lúc nào bà cũng chuyên tâm niệm Phật.

Ngày kia ông chồng muốn làm lễ cúng dường 500 vị Bà la môn, ông yêu cầu bà đừng niệm Phật trong khi cúng dường cho các thầy Ba La Môn, vì bọn Bà la môn không ưa nghe tiếng niệm Phật, và không bao giờ chịu thọ thực tại nhà của Phật tử.

Bà vợ nói: "Ông muốn cúng dường ai cũng được, tôi vui lòng làm cho, nhưng tôi không thể không niệm Phật được".

Ông ấy nói: "Nếu bà mà không nghe tôi, thì tôi sẽ chặt cổ bà bằng cây dao này".

Lẽ cố nhiên bậc thánh nhân như bà, thì chuyện hăm dọa ấy không có hiệu nghiệm. Bà liền đáp: "Nếu ông có bằm nhỏ tôi ra, thì tôi cũng chẳng sợ. Thật ra, tôi không thể quên hay xa Tam Bảo được".

Sáng ngày, các thầy Bà la môn đến thọ thực nơi nhà ông ta. Bà vợ vẫn vâng lời chồng đi dâng cúng chư vị Bà la môn, chẳng may bị vấp té, bà liền niệm Phật. Bọn Bà la môn nghe được, lấy làm tức giận, liền bỏ ra về, sau khi mắng chửi thí chủ.

Thầy Bà la môn tà kiến ấy lấy làm tức giận, muốn giết vợ nhưng không giết được, nên thầy vào chùa gây sự với Đức Phật. Khi gặp Đức Phật, thầy hỏi: "Người diệt được gì mới ngủ yên giấc? Người diệt được gì mới không sầu? Thầy Cồ Đàm thích diệt pháp gì?"

Đức Phật đáp: "Người diệt được lòng sân hận mới không sầu khổ. Này thầy Bà la môn, các bậc thánh nhân thường diệt lòng sân hận, vì lòng sân hận có chất rất độc (là sự khổ), ngọn nó có vị ngọt (ý nói khi làm hại kẻ thù được thì lòng rất vui vẻ thỏa mãn). Khi người diệt được lòng sân hận xong thì không bị sầu khổ nữa".

Khi nghe xong câu kệ, thầy Bà la môn liền phát sanh tâm trong sạch có đức tin, xin xuất gia theo Phật và gắng lo hành đạo, về sau đắc quả Thánh.

Tích này chỉ cho quí vị thấy con người sầu khổ cũng vì lòng sân hận. Khi đã dứt được lòng sân hận thì được an lạc, gọi là người được nhiều sự an lành, cũng nhờ để tâm theo lẽ chánh hay là giữ mình theo lẽ chánh.

Xin nhắc lại một lần nữa rằng: Chúng ta là Phật tử, tức là người mong được giải thoát. Hãy quan sát tâm, xem tâm ta ở trong chánh pháp hay tà pháp, và nên đem tâm mình ra khỏi tà pháp để vào chánh pháp.

(38 Pháp Hạnh Phúc)