Tra cứu sách vở xưa, thấy có hai chuyện tích xưa liên quan đến ngày Tết Tế Tổ.
Đó là chuyện ông Sái (Thái) Luân chế tạo ra giấy và ông Sái (Thái) Mạc đốt giấy.

Chuyện kể rằng, khi ông Sái Luân vừa phát minh ra giấy, việc mua bán rất thịnh vượng, phát đạt. Bà chị dâu của ông tên là Huệ Nương mới bảo chồng là Sái Mạc, đến nhà em là Sái Luân để học nghề. Sau khi học xong, Sái Mạc trở về nhà mở ra một cơ sở sản xuất giấy, nhưng vì chưa có kinh nghiệm, nên số giấy làm ra chất lượng kém, chẳng ai chịu mua cả. Trong lúc vô cùng túng quẫn vì gia đình đã dốc hết vốn liếng vào việc mở xưởng làm giấy, nếu không bán được sẽ bị phá sản như chơi.

Lúc ấy, bà chị dâu Huệ Nương mới nghĩ ra một biện pháp cứu vãn tình thế nguy cấp ấy.
Một hôm nọ, Huệ Nương giả bị bệnh nặng rồi chết bất đắc kỳ tử. Bà sắp đặt với người đày tớ trung thành việc tẩn liệm cho bà, chừa lỗ thông hơi, giấu ít lương khô và nước trong quan tài, nhưng bảo giấu mọi người, kể cả Sái Mạc chồng bà cũng chẳng hay biết.
Sái Mạc thấy vợ chết bất ngờ, đau buồn khổ sở . Sau khi tẩn liệm xong, ông ôm quan tài khóc lóc kể lể :-

“Cũng tại tôi bất tài, học nghề chú em tận tình chỉ dạy mà đầu óc tôi quá chậm lụt, không nắm bắt được hết. Nay làm ra giấy xấu, không bán được, đến nổi nàng phải quá lo âu mà chết thảm như thế nầy. Chỉ còn có cách là tôi đốt sạch mớ giấy nầy, để tế lễ vong hồn nàng , đồng thời hóa giải mối hận trong lòng nàng chăng”.

Nói xong, ông cho người mang hết số giấy ra trước sân đốt, mãi đến ba ngày mà mới hết phân nửa. Khi ấy, bỗng nghe văng vẳng có tiếng của Huệ Nương trong quan tài vang lên:-

“Hãy mở cửa ra, ta đã trở về rồi đây”.

Mọi người vừa mừng vừa sợ, nhưng cũng mau mau khui nắp quan tài ra. Huệ Nương trong bộ tang phục, tóc xỏa, đứng bật dậy, chỉ tay xuống đất mà hát rằng:-


“Dương gian, tiền năng hành tứ hải ,
Âm gian, chỉ tại tố mãi mại .
Bất thị trượng phu bả chỉ thiêu ,
Thuỳ khẳng phóng ngã hồi gia lai ”

*Dịch:-


“Trên trần, có tiền đi khắp bốn biển,
Cõi âm, tiền giấy mua được tất cả.
Nếu chồng chẳng chịu đốt giấy tiền,
Làm sao khiến tôi sống lại được”



(còn tiếp)