Có lần, một người du sĩ tên là Vacchagotta đến gặp Phật và hỏi:

- Bạch Đức Thế Tôn, sau khi chết, một người đã giác ngộ và giải thoát rồi sẽ đi về đâu?

Nhưng cho dù anh ta có cố đặt câu hỏi cách nào đi chăng nữa, Đức Phật vẫn giải thích rằng câu hỏi của anh không đúng vì không thích hợp. Sau cùng, Phật bảo anh ta:

- Này Vaccha, hãy lượm những que củi nhỏ quanh đây và nhóm lửa lên.

Anh ta nhặt các que củi lại và đốt lửa. Đức Phật lại nói:

- Anh hãy bỏ thêm củi vào!

Anh ta làm theo lời Phật dạy. Đức Phật hỏi:

- Thế nào rồi?

Vacchagotta đáp:

- Dạ, lửa cháy rất tốt.

Đức Phật lại bảo:

- Thôi, đừng bỏ thêm củi vào nữa.

Sau đó, đám lửa lụi tàn dần. Đức Phật lại hỏi:

- Thế nào rồi?

- Dạ, đám lửa đã tàn, thưa Ngài.

Đức Phật hỏi:

- Nếu bây giờ có người hỏi anh rằng ngọn lửa tắt rồi đi về ngả nào? Hướng Đông hay Hướng Tây, Nam hay Bắc? Đi tới trước hay đi phía sau? Trái hay phải? Lên hay xuống? Vaccha sẽ giải đáp thế nào?

- Câu hỏi đặt như thế không đúng, thưa Ngài. Bởi vì lửa cháy do nhiên liệu, cỏ và cây khô. Khi nhiên liệu hết, không còn nhiên liệu nữa, không còn gì nuôi ngọn lửa nữa, ta nói rằng ngọn lửa tắt. Vacchagotta đáp.

- Cũng đúng như vậy, đó cũng là điều sẽ xảy ra cho kẻ đã giải thoát sau khi mất. Cũng giống như ta bứng gốc một cây kè và không còn gì có thể đâm chồi lên nữa, nó tắt hẳn.

Và Đức Phật kết luận:

- Này Vaccha, người ấy đã vứt bỏ được cái gọi là thân này rồi, không thể đo lường được, thật siêu việt, mênh mông như biển lớn. Nói rằng vị ấy tái sanh là không đúng. Nói rằng vị ấy không tái sanh cũng không đúng. Mà nói rằng vị ấy không tái sanh cũng không không tái sanh cũng không đúng.

Nghe những lời ấy xong, Vacchagotta cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Anh nói những lời Phật dạy như một ngọn đuốc soi sáng một căn phòng tối, và anh nguyện sẽ nương tựa vào tuệ giác ấy suốt cuộc đời mình.

Đó là ngày xưa. Còn bây giờ là ngày nay. Nhưng điều ngạc nhiên là cả hai cũng không có gì là khác biệt nhau lắm. Câu trả lời ta tiếp nhận từ giáo pháp của Đức Phật, bao giờ cũng hoàn toàn tương xứng và rất phù hợp với sư sâu sắc của câu hỏi mà ta đặt ra.

Trong một chuyến đi sang Anh giảng dạy vào năm 1976, vị thiền sư Thái Lan Ajaihn Chah, khi chuyến đi sắp sửa kết thúc, Ngài hỏi đại chúng có mặt:

- Qúy vị còn có những câu hỏi chót nào không? Có vấn đề gì mà quý vị vẫn chưa thấy hài lòng chăng?

- “Dạ có”, một người phụ nữ đáp. “Tôi đã được nghe những giáo lý này trong nhiều năm qua, nhưng chưa bao giờ tôi nghe một câu trả lời nào thỏa đáng cho câu hỏi: “Trạng thái Niết Bàn là gì? Chúng ta có còn hiện hữu nữa hay không?”

Có một ngọn nến đang cháy bên cạnh bục ngồi của Ajaihn Chah. Thấm ướt hai ngón tay, Ngài quay sang và bóp tắt ngọn nến.

- Bây giờ, ngọn nến đã tắt rồi, chúng ta còn có gì để bàn luận thêm về nó không, nó đã đi đâu, bây giờ nó có hiện hữu ở nơi nào khác hay không?

Ajaihn Chah hỏi. Và khi người phụ nữ đặt câu hỏi im lặng không trả lời. Ngài nói thêm:

- Không, không có một lời luận bàn nào là thích hợp.

- Câu trả lời của tôi có làm cô hài lòng không? Ngài hỏi.

- Không!. Cô ta đáp.

- Tôi cũng vậy, tôi cũng không hài lòng với câu hỏi của cô.

(st)