DƯỠNG TÁNH
Tác giả : Hòa Thượng THÍCH THIỆN HOA
PL : 2542 – 1998

I- Phần mở đầu

VẤN ĐỀ TU TÂM VÀ DƯỠNG TÁNH KHÁC NHAU
VÀ BỔ KHUYẾT CHO NHAU NHƯ THẾ NÀO?

Trong đời sống hằng ngày, chúng ta thường nghe hay thường quen miệng nói đến hai chữ “tu dưỡng” chẳng hạn như : “Con nên tu dưỡng tánh tình để thành người có đức – hạnh” hay “Nó hư, vì không biết tu tâm, dưỡng tánh”. Hai tiếng “tu dưỡng” thường đi đôi với nhau, nên chúng ta thấy mường tượng như chúng nó có nghĩa giống nhau. Thật ra, mỗi chữ có một nghĩa khác nhau, có một phạm vi, một tác dụng riêng biệt. Tu là sửa, mà dưỡng là nuôi. Người ta sửa cái xấu, mà nuôi cái tốt – Sửa là trừ, mà nuôi là cộng ; tu có tính cách tiêu cực, dưỡng có tính cách tích cực. Một bên tiêu trừ cái xấu, một bên bồi bổ cái tốt. Một bên làm cho hết hư, một bên làm cho thêm nên. Mọi sự vật trong đời tương đối này đều có phần xấu và phần tốt. Đối với cái xấu ta phải tu, đối với các tốt ta phải dưỡng. Chẳng hạn, khi ta trồng một cây gì, công việc của chúng ta có hai phần lớn : bắt sâu bọ, trừ nước phèn, nước mặn : đó là tu hay sửa. Bỏ phân, tưới nước ngọt, cho nó đủ thoáng khí và ánh nắng mặt trời : đó là bổ hay dưỡng. Tu bổ một cái cây, cho nó đơm hoa kết trái, là thế.
Công việc trồng cây Bồ – đề trong mỗi người chúng ta cũng tương tợ như thế, nhưng tất nhiên là phải tốn nhiều công phu tu bổ hơn, vì nó rất khó trồng. Nó không chịu được “bóng rợp Si–mê” của rừng Vô– minh, mà phải có ánh sáng “mặt trời trí–tuệ” ; nó không chịu được nước phèn, nước mặn của “ao Sân hận, độc ác”, mà phải có nước ngọt của “suối Từ-bi” ; nó không chịu được xú khí của “đống rác phiền-não ô trọc”, mà phải có không khí trong sạch của “bầu trời Thanh-tịnh”. Nó không thể sống trên một miếng đất lồi lõm, nơi cao nơi thấp của “triền núi Bất Bình đẳng” mà chỉ sống giữa “đồng bằng Bình-đẳng”. Nhưng ở đây, chúng ta phải coi chừng trâu bò của “anh chàng trọc phú Tham-lam” thường thả rông ăn phá : để ngăn đón chúng dẫm đạp, ta phải làm một cái “hàng rào trì-giới”, hay xây một cái “hành Tự-tại”. Ta lại còn phải luôn luôn tìm bắt cho hết những “con sâu ích-kỷ, giãi-đãi, tiêu-cực, nghi-ngờ”; trong công việc này, ta cần nhờ sự giúp sức của những “con kiến Lợi-tha, Nhẫn-nhục, Tích-cực, tinh-tấn” để diệt trừ, từ trong trứng, những con sâu bọ kia.
Tóm lại, trong việc trồng cây Bồ-đề này, mặc dù phức tạp, nhưng có thể chia ra làm hai loại chính : một loại là bài trừ những ảnh hưởng xấu của chung quanh, gọi là Tu ; một loại là bồi bổ cho cái mầm quý báu của cây Bồ-đề mỗi ngày mỗi lớn mạnh, gọi là Dưỡng.
Hai loại công việc ấy, người trồng cây Bồ-đề không được xem loại nào trọng, loại nào khinh, loại nào cần thiết, loại nào bỏ qua. Tu mà không Dưỡng thì kết quả khó thành, Dưỡng mà không Tu thì kết quả khó toàn vẹn.
Nhưng chúng ta đừng nên thấy công việc trồng Bồ-đề này khó khăn, phức tạp mà ngã lòng, thối chí. Không có công việc gì tốt đẹp, vĩ đại mà không khó khăn. Không có hoa hồng nào mà không có gai. Vì sợ gai mà ta không dám hái hoa hồng sao? Cây Bồ-đề, một khi nhờ công-phu tu-dưỡng của ta mà đơm hoa kết trái thì công dụng của nó thật vô cùng lớn lao. Không phải riêng ta mà muôn ngàn người đều được hưởng thụ. Sách có nói “Nhất nhơn tác phước, thiên nhơn hưởng, độc thọ khai hoa, vạn thọ hương”. (Một người làm phước, muôn người được ảnh hưởng ; một cây trổ hoa, muôn cây đều được thơm lây).
Trong tập “Tu Tâm”, chúng tôi đã nói rõ nội dung và phương pháp “Tu tâm” như thế rồi. Trong tập này chúng tôi xin chỉ trình bày về vấn đề “Dưỡng tánh”.
Nhưng “Dưỡng tánh” đây là dưỡng tánh gì? Tất nhiên không phải là tánh tình tầm thường có tốt có xấu của chúng ta, cũng không phải tánh Thiện mà thầy Mạnh Tử thường nói. Tánh đây là tánh Phật! Tánh Phật ở đâu mà dưỡng? – Thưa, nó có sẵn trong mỗi người chúng ta. Phật dạy : “Nhất thế chúng sanh giai hữu Phật tánh” : Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh. Song vì chúng sanh không biết dưỡng tánh Phật của mình, để cho nó bệnh hoạn, gầy mòn, tiều tuỵ, nên nó không có sức để phát sinh những đức tánh phi thường và đưa chúng ta đến quả vị Phật. Vì không biết dưỡng tánh Phật nên từ vô thỉ đến giờ, chúng ta bị trầm luân trong biển khổ sanh tử, vĩnh kiếp làm chúng sanh.
Tất cả các vị Thánh-hiền vì biết nuôi dưỡng tánh Phật, diệt trừ tánh chúng sanh, nên đã trở thành Bồ tát hay Phật. Nay nếu chúng ta không sớm lo dưỡng tánh Phật của mình, thì từ đây về sau, chúng cũng vẫn còn quanh quẩn mãi trong nẻo tối luân hồi, trồi lặn trong biển sâu nước mắt.