NỮ HOÀNG VÕ TẮC THIÊN

Triều đại nhà Đường dưới thời Hoàng đế Võ Tắc Thiên ở vào thời kỳ cực thịnh, đặc biệt là lĩnh vực văn hóa. Võ Hoàng đế yêu thích và quan tâm tới thi, ca, nhạc, họa... nên văn học, sử học đạt nhiều thành tựu to lớn.
Đích thân bà triệu tập các nhà Nho có tên tuổi soạn thảo nên bộ “Đại Bách khoa toàn thư” đầu tiên trên thế giới, và rất nhiều bộ sách đồ sộ, có giá trị về văn học, sử học, luật pháp...
Bà còn là tác giả của nhiều bộ sách quý, như “Thủy cung tập” 100 quyển và “Kim luân tập” 10 quyển, “Thần quỹ – Phép tắc của bề tôi”, tổng cộng 10 chương, trong đó 2 chương “Liêm khiết” và “Lợi nhân” nhấn mạnh “Cái gốc của việc dựng nước tất ở nông dân”. Bà cũng tự chế Đại nhạc, đã từng dùng 900 vũ công biểu diễn.
Chế độ thi cử dưới thời Hoàng đế Võ Tắc Thiên cũng có nhiều cải cách. Khoa cử có thêm môn Võ và chế độ thi “Điện thí” do đích thân nhà vua chủ trì khoa thi trước điện rồng. Bốn triều sau đó là Tống, Nguyên, Minh, Thanh đều kế tiếp duy trì chế độ khoa cử do bà khai sáng. Có thể thấy nhãn quan của Võ Tắc Thiên nhìn rất xa, khó có ông vua nào trước đó theo kịp.
Sử sách Trung Quốc đã ghi chép rất nhiều về Nữ hoàng Võ Tắc Thiên. Xung quanh vấn đề công, tội của bà cũng tồn tại nhiều ý kiến trái ngược. Ngay cả tấm bia mộ “không chữ” của bà trên núi Lương Sơn – ngọn núi lưu giữ 18 lăng mộ của các Hoàng đế Đại Đường, cũng gây nhiều tranh cãi cho người đời sau.
Chuyện kể rằng: Một trong những di huấn để lại trước khi qua đời là trên mộ bà chỉ dựng một tấm bia không chữ. Lý giải điều này, bà nói: Trẫm là minh quân hay hôn quân, công trẫm tội trẫm thế nào ? Hãy để người đời và hậu thế phán xét. Để cho mấy bề tôi của trẫm khen chê thì chỉ là làm nhục trẫm mà thôi !
Tấm bia mộ có một không hai trong lịch sử này cao 7,53m, rộng 2,1 m, dày 1,49 m, nặng 98,84 tấn, nhưng không có một dòng chữ nào khắc trên đó, chỉ khắc 8 đầu rồng quấn vào nhau biểu hiện quyền uy tối thượng của Nữ hoàng đế. Hai bên thân bia khắc hai con đường dài 4,12m, rộng 0,66m.
Trên con đường đó chạm một con tuấn mã và một con sư tử đực thần thái uy nghiêm...