kết quả từ 1 tới 1 trên 1

Ðề tài: Một số quan niêm tín ngưỡng về Hồn ma

Threaded View

Previous Post Previous Post   Next Post Next Post
  1. #1

    Mặc định Một số quan niêm tín ngưỡng về Hồn ma

    Một số quan niệm về Hồn Ma


    Như một thông lệ không thể thiếu ở nước Hoa kỳ cực kỳ văn minh vật chất này là đến mùa lễ Halloween thì ma quỉ có dịp đi đầy đường dưới hoá trang! Và cũng ở Hoa kỳ, vẫn có đạo Quỷ vương làm chuyện quái đản như đào trộm thây người. Xem như vậy, nói chuyện ma đâu phải lỗi thời! Nhưng vấn đề là nói chuyện ma khó hay dễ? Có người hỏi một hoạ sĩ vẽ ma khó hay dễ thì được trả lời: Vẽ người khó vì người có thực, vẽ sai biết ngay. Còn ma quỉ thì vô hình thì vẽ sao cũng được. Tuy thế, nói câu chuyện ma không đơn giản chút nào cả. Hình bóng ma vẫn ám ảnh đầu óc con người, kẻ nói có, người nói không! Một điều ai cũng đồng ý là quan niệm người ta chết thì đều thành ma cả, như phong tục Việt gọi đám xác chôn người chết là “đám ma” còn hình thể của ma nó ra sao thì mỗi người tin một cách.


    Lễ hội ma quỷ Halloween hằng năm tại Hoa Kỳ. Photo: Tường Linh

    Trường hợp Đức Khổng tử khi người ta hỏi về chuyện siêu hình sống chết thì Ngài bảo rằng: Vị tri sinh, yên tri tử (nghĩa là chưa hiểu biết về sự sống,làm sao đã biết đến việc chết). Nhưng có người lại hỏi có ma quỉ hay thần thánh không, thì ngài bảo rằng “Quỉ thần kính nhi viễn chi” (Quỉ thần thì nên kính, mà ở xa không nói đến).

    Nếu có ai hỏi rằng quỉ thần có linh thiêng không, thì ngài lại bảo: Linh tại ngã, bất linh tại ngã (Linh hay không linh đều do mình thôi). Vậy thấy nếu áp dụng vào câu chuyện của chúng ta, ta có thể nói chuyện Ma trên đời này chỉ có một mẫu số chung duy nhất, đó là một điều bí hiểm chưa ai giải được. Nhưng trong cái nhìn chung này lại có rất nhiều cái nhìn riêng khác nhau mà mỗi người, mỗi dân tộc hay mỗi văn hoá thì quan niệm mỗi khác thôi.

    Trước hết chúng ta cần hiểu về quan niệm của con người biến thành Ma ra sao trong văn hoá Việt Nam. Dân Lạc Việt mình vào đời thượng cổ hoang sơ đã có niềm tin về chuyện linh hồn. Nhưng sau khi tiếp xúc với văn hoá Trung Hoa và Ấn độ với ba nguồn tư tưởng là Nho. Lão, Phật, quan niệm về thế giới siêu hình của dân Việt là một hình thức dung hợp thể hiện qua phong tục và tín ngưỡng.

    Con người sống gồm hai phần là Hồn và Thể Phách. Sau khi chết thì thể-phách sẽ mất và hồn sẽ ra ma, như câu Kiều vậy: Thác là thể phách, còn là tinh anh.

    Nói chi tiết thì con người có “ba hồn, bẩy phách (hay vía)”.

    Ba hồn kể ra là:

    1) Sinh hồn là cái hồn sống vì nó chứa nguồn sinh lực cho sự sống.

    2) Giác hồn là cái hồn biết vì nó điều khiền nhận thức của các giác quan; nhìn, nghe, sờ, nếm, ngửi.

    3) Linh hồn là cái hồn thiêng vì nó không tan mất.

    Thất phách (vía) là thất tình: hỉ (vui), nộ (giận), ai (buồn), cụ (sợ), ái (yêu), ố (ghét), dục (thèm muốn).

    Nhìn vào phong tục VN, khi một người vừa chết thì có tục lệ Chiêu Hô [Một người con cầm cái áo của người chết rồi leo lên mái nhà, tay trái cầm cổ áo, tay phải cầm vạt lưng áo rồi gọi tên ba lần: Ba hồn chín vía cha (mẹ) ở đâu về với con.] Với tục chiêu hô, người ta hy vọng người chết động lòng sống lại. Cái hồn phục sinh trước tiên là cái Sinh Hồn vậy.

    Trong khi sống, người ta đôi lúc bị kinh sợ quá mà mất hồn mất vía (hồn siêu phách lạc) hoặc bất tỉnh nhân sự lâu gọi là “hồn bất phụ thể”; thì cái hồn này là cái Giác Hồn.

    Còn người bị thực sự hôn mê tức là vẫn sống mà không biết (còn Sinh Hồn nhưng mất Giác Hồn).

    Khi người bệnh đã thực sư chết thì người nhà lấy một miếng lụa hoặc vải trắng dài 7 thước ta để lên trên mặt, sau kết lại thành hình người gọi là “Hồn Bạch” để Hồn thiêng người chết nhập vào đấy. Hồn Bạch dùng để thờ cúng trên linh toạ hay bàn thờ. [Người ta lại có tục phủ mặt người chết bằng một tờ giấy bản. Tờ giấy này cất đi mà soi ngó lên bàn thờ sẽ thấy hồn ma về ăn giỗ!]

    Người Việt Nam cũng tục canh giữ không cho mèo nhẩy qua người chết vì sợ thi thể hút cái tinh lực của mèo mà nhổm lên thành “Quỉ Nhập Tràng.”

    Bây giờ ta hãy tìm hiểu tiếp về hành trình của hồn người chết đi vào cõi chết ra sao?

    Sau khi chết thì phần Phách sẽ tiêu theo xác thịt, còn lại phần Linh Hồn tinh túy như câu Kiều mô tả: Thác là thể phách, còn là tinh anh. Đối với những người tầm thường, sau khi chết linh hồn sẽ trở thành những Ma rồi về sau này Ma lại chết đi để trở thành những Mị nằm ẩn náu trong đất đá cỏ cây.

    Những người già cả, chết tốt lành đúng số (nói chữ làkhảo chung mệnh) thì hồn ma không hiện về. Trái lại, người chết dữ dằn, chết oan thì thành vong hồn uổng tử. Còn đối với các bậc siêu nhân, thì Linh Hồn sẽ thăng hoa và hiển thánh, hiển thần để thành Tiên, Thánh, Thần, Phật… ( như trường hợp các danh nhân lịch sử: Thánh Gióng, Đức Thánh Trần)

    Theo Phật giáo, qua tục Cúng Thất Thất Lai Tuần, chúng ta có thể hiểu chuyện người sống khi chết biến ra ma ra sao? Vừa mới chết, hồn người chết bị Thành Hoàng là vị thần cầm sổ bộ điạ phương phái hai tên Ngưu Đầu và Mã Diện áp tải đến tra án trong 49 ngàyvề những hành vi thuở sinh còn sống. Hồn sẽ tự do hay bị gông cùm tuỳ theo tội trạng. Đến ngày 35 sau khi chết, hồn được phép về thăm nhà, rồi sau đó có hai trường hợp:

    1) Siêu linh là lên thuyền Bát Nhã qua miền Tịnh thổ nếu được sư tăng tụng niệm. (Ở Huế, tang gia có tục hát “Hò Đưa Linh” với ý niệm này.)

    2) Hoặc sau 49 ngày bị xuống Thập Điện Diêm Vương và ở đây 28 tháng để chờ đi đầu thai kiếp khác. Thời gian này tương đương với thời gian thân nhân để tang. Đi đầu thai rồi hay được cúng giỗ thì hồn ma không hiện ra hoặc báo mộng cho người sống nữa.

    Người Việt thường phân loại những hồn ma tùy theo nghiệp chết.

    Chết trôi thì thành ma rà; chết thắt cổ thì thành ma vòng, chết bị cọp ăn thì thành ma trành, chết bị chém đầu thì thành ma cụt, chết bệnh dịch thì thành ma ôn. Những con ma rà, ma vòng, ma trành, ma ôn thường phải lôi kéo những người sống phải chết giống như chúng để thế chúng thì hồn chúng mơí có thể đi đầu thai được.

    (Theo danh từ Hán Việt, hồn ma người chết thường gọi chung là “Ma” hay “quỉ” như câu của Trần Bình Trọng trước khi bị quân Tàu chém: “Thà làm Quỉ nước Nam hơn làm Vương đất Bắc,” nhưng theo tin tưởng dân gian thì quỉ dữ hơn ma!).

    Phong tục Việt vẫn tin rằng những hồn ma chết oan thường không siêu thoát mà chỉ luẩn quẩn tại nơi chốn bị chết. Do đó, có tục lập am miễu ở dọc đường, bờ sông, sau bệnh viện …. Ví dụ như Miễu Âm hồn ở Huế cho dân chạy giặc ngày Thất thủ Kinh đô Huế, Miễu Vợ chàng Trương mà vua Lê Thánh Tông đã vịnh qua câu thơ:

    Nghi ngút đầu ghềnh khói toả hương
    Miễu ai như miễu vợ chàng Trương.


    Người Việt thường có tục Cúng Chiêu Hồn cho những người bị chết đuối hay tự tử ngoài bờ sông như trường hợp Thuý Kiều gieo mình trên sông Tiền Đường được gia đình lập bài vị và cúng vớt hồn:

    Chiêu hồn thiết-vị lễ thường,
    Giải oan lập một đàn tràng bên sông.


    Thông thường trong lễ vớt hồn, thì vị sư cầm một “cành phướn” ra bờ sông làm phép rồi khua khắp phía để thu hồn người chết đuối vô phướn, xong hướng dẫn vào huyệt mộ sẽ chôn. Nếu không làm thế, thì nơi sông này sẽ có “huông” nghịã là có ma rà ở dưới rình rập những người ra sông tắm giặt để kéo chân cho chết mà thế mạng cho nó. Để tránh “huông”, có tục quăng hình nộm người giả xuống gọi là “hình nhân thế mạng”.

    Theo tín ngưỡng của dân gian, hồn ma thường được gọi tên khác nhau tuy nguyên nhân cái chết, theo cấp độ tác quái tác yêu cho người sống chẳng hạn như ma rà, ma trành, ma chẹt, ma lai rút ruột, ma mộc, ma xó... hoặc như những mụ cô ông trạng là hồn những đồng nam đồng nữ còn trinh, chết oan khuất vào giờ thiêng. Những cô hồn, tinh ma, yêu quái trong thế giới siêu hình thường có hai thái độ: một là phá quấy, làm đau ốm, hay bắt người ta chết nếu người sống tỏ ra khinh thường, vô lễ xâm phạm mồ mả hay lơ làng quên đèn nhang cúng cấp lễ vật…; hai là trở nên cứu nạn, độ trì, phò hộ nếu được lập miễu thờ cúng thường xuyên. Vai trò của pháp sư và những bùa chú là để trừ khử những loài quỉ dữ.

    Việt Nam có phong tục Ngũ Đại mai thần chủ, nghĩa là đối với tổ tiên trên năm đời thì đem chôn bài vị những vị trên thế hệ Ông Sơ, Bà Sơ mà không còn cúng cấp nữa vì linh hồn của họ đã siêu thoát hay đầu thai kiếp khác.

    Người Việt thường tin rằng những hồn ma của các sắc dân thiểu số rất đáng sợ: Những ai lên rừng núi mạn ngược làm ăn phải coi chừng những ma mọi, ma mường, ma hời, ma đàng thổ vì chúng có thể trả thù làm bụng báng nước, vàng da mà chết (Theo khoa học đó chỉ là chứng sốt rét ngã nước!)

    Sau đây là vài câu chuyện ma đặc thù:

    Ở thượng du miền Bắc có loại “ma cà rồng” thường nhập vào người đi hút máu người khác. Người Mường có tục nuôi “ma xó” nghĩa là dựng xác người chết trong xó nhà để canh nhà. [Chẳng hạn có chuyện người Việt đi vô rừng, đói bụng quá bèn ghé vào một cái quán nước nhưng vắng vẻ không ù người. Người này bèn lấy một cái bánh bóc ra ăn thì bỗng nghe một tiếng người nói ra từ trong xó nhà vọng ra: “Một, trả năm tiền”! Vô tình, người này tiếp tục rót một bát nước uống thì lại nghe tiếng đếm: “Hai, trả một trinh.” Nếu không biết móc tiền ra trả thì về nhà thế nào cũng bị chướng bụng mà chết.]

    Ở vùng Bình Thuận nguyên là đất Chiêm Thành, có loài “ma lai rút ruột” nghĩa là ban ngày là người nhưng ban đêm thì hoá ra ma đi ăn phẩn người khác, người bị ăn phẩn tự nhiên chết vì mất cả ruột. [Nên trong rừng mà đi đại tiện thì phải đào hố rồi lấp đất che đi. Trường hợp muốn trừ ma lai nên rình rập chờ ban đêm khi nó ngủ và thả hồn đi ăn phẩn thì xoay ngược thân thể nó lại để lúc gần sáng, hồn ma lai trở về không biết cách nhập vô xác cũ.]

    Dân quê thường cho những đốm lân tinh bay trong bãi tha ma là những con “ma trơi”. Các bà đi chợ lúc trời còn tối đất, nhá nhem chưa sáng, có thể gặp người lạ làm quen, mà mình mời ăn trầu và người đó bỗng lè luỡi thật dài ra để lấy miếng trầu: đó là “ma le”. Lại có trường hợp một người ban đêm ngủ trong nhà bỗng mất tích, sáng ra thấy người đó nằm trong một bụi tre gai rất khó vô, miệng bị nhét đầy đất sét: đó là bị “ma dấu”. Người nhà quê lại kể khi thấy một cơn gió cuốn tròn, lấy nón lá úp lại thì thấy một cục máu thì đó là “ma trốt.”

    Trong mắt người dân quê, hầu như ma ở khắp nơi nhưng vô hình, ngoài ma người chết, còn có những ma súc vật, ma mộc. Truyện Liêu Trai Chí Dị của Bồ Tung Linh góp nhặt nhiều chuyện ma trong dân gian Trung Quốc trong đó có chuyện những con hồ ly tu luyện lâu năm hay chuyện những cây đào cây liễu thành “tinh”. Người Việt cũng tin có ma chó, ma heo ở quanh lò sát sinh.

    Họ còn tin những gốc cây cổ thụ trong rừng rú hoang vu là nơi ẩn náu của những loài tinh quái, nên gỗ của những cây này xẻ ra làm giường phản hay quan tài thường có “mộc tinh”. Ngủ trưa mà thấy ngực bị đè khó thở thì dân quê nói là bị “mộc đè”sinh ra ác mộng. Trước khi khâm liệm thi thể người chết vào cỗ quan tài, thì thường phãi rước thầy làm lễ “phạt mộc” nghĩa là cầm hương đọc chú rồi cầm dao chém vào gỗ để đuổi tinh ra. Khi khâm liệm, lại có tục bỏ một cuốn Lịch có dấu kiềm Khâm Thiên Giám để trừ ta, vì thần linh và yêu ma trong một nước cũng dưới quyền của vua.

    Cũng nói thêm, khi đưa đám ma, trên đường cũng có nhiều hồn ma lần quẩn trì kéo lại, nên ta có tục rải giấy vàng bạc cho chúng để lót, và khi hạ quan tài xuống huyệt, người ta cũng phải yểm khứ tà ma.

    Hằng năm vào dịp Rằm Vu Lan là dịp cầu cho linh hồn cha mẹ, tổ tiên được siêu linh miền Tịnh thổ và cũng là dịp cúng thí thực những cô hồn bằøng cháo lỏng bồ đài, cốm nỗ, áo binh và tiền giấy… Đêm giao thừa ở Việt Nam là thời điểm đón linh hồn ông bà tổ tiên về ăn Tết để rồi đến mồng ba thì đưa tiễn các cụ trở về âm giới. Cây nêu trồng trước cửa nhà với chuông khánh leng keng là dấu hiệu chỉ lãnh thổ của nhà Phật để quỉ ma không dám quấy nhiễu.

    Một điều nên biết là đối với xương cốt của người chết, nhất là xương sọ, người Việt có một tin tưởng sợ hãi hồn người chết sẽ hiện lên đòi lại! Bởi thế trong tục Cúng đất ở Huế người ta phải van vái những hài cốt vô danh còn chôn dấu trên đất của nhà mình. Những chuyện về hài cốt và thủ cấp người chết ra sao?

    Ở Trung hoa và Việt Nam ngày xưa, di hài người chết được coi là thiêng liêng nhất là cái đầu lâu. Câu chửi “đào mồ cuốc mả” là một sự nguyền rủa ghê gớm. Dân gian tin tưởng rằng người chết không toàn thây thì linh hồn không siêu thoát như câu: Quỷ không đầu đứng khóc đêm mưa (Chiêu hồn ca). Đầu lâu gọi là “hoa cái”, có nhiều chuyện “ma cụt” hiện lên đòi lại đầu. Và lại có chuyện thày bùa đào mộ lấy đầu gái đồng trinh luyện “Thiên linh cái”.

    Trong lịch sử VN, có vài vụ liên quan đến hài cốt của người chết và hiện hồn như sau:

    Vào năm 1790, quân Tây Sơn đào mả cha của Nguyển Ánh rồi đem vất hài cốt xuống thượng nguồn sông Hương. Về sau khi Nguyễn Ánh trở thành vua Gia Long thì một người chài cá vớt được cái sọ lên . Nhà vua bèn khảo nghiệm tìm phụ hệ bằng cách trích huyết của mình rồi nhỏ vào xương sọ này thì thấy đúng là của cha mình, bèn xây một cái lăng để chôn gọi là Lăng Sọ.

    Vào năm 1802, vua Gia Long lên ngôi bèn trả thù mà ra lệnh đào mả lấy hài cốt của anh em Tây sơn Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ lên lấy chầy giã ra rồi rảy ngoài gió, chỉ giữ lại hai cái sọ bỏ vào Ngục Thất bỏ trong vò rồi xiềng lại trong một phòng kín được niêm phong. Những người lính canh ngục thường kính sợ gọi những vò này là Ông Vò hay Chuá Ngụy nên thường hương đèn van vái. Về sau, những vò sọ này đã biến mất, người ta phõng đoán là vào thời điểm Triều đình Huế đánh úp Tây ở đồn Măng cá năm 1885, những người tù Ngục Thất phá ngục chạy trốn đã mang theo những vò trên.

    Dân Huế tin tưởng rằng di cốt đầu lâu của Chúa Ngụy Tây sơn rất linh qua những việc sau: Thứ nhất là theo đám phi tần trong cung cấm kể lại, một cái sọ trên đã hiện lên thành con hổ-miêu cho vua Đồng Khánh. Nhà vua vốn là một thiện xạ bèn nhắm bắn bằng súng. Hổ miêu bèn hoá thành con gà trống vàng bay một vòng quanh trên bàn ghế trong cung điện rồi biến mất. Sự ma hiện hình này khiến vua Đồng Khánh trở bịnh và từ trần rất chóng. Chuyện thứ hai là vua Thành Thái hồi còn bé có thể một lần nào đó thấy những vò Sọ trên bèn ám ảnh về sự trả thù Chúa Ngụy nên đâm ra điên điên khùng khùng.

    Chúng ta có thể nói trong nhiều văn hoá ở những dân tộc khác nhau đều có lắm chuyện ma hiện hình về báo oán cả. Người ta càng tin tưỡng là những sinh vật gì lúc sống có một sức sống mãnh liệt thì khi chết ra ma, hồn của chúng cũng vô cùng khủng khiếp. Hồn ma của người là đáng sợ hơn cả vì con người là loại tối thông minh trong vạn vật. Còn trong những loài thú thì con thú nào khôn ngoan thì cũng có hồn ma như người Á Đông thường tin tưởng: nào là chuyện Ma rắn Thị Lộ báo oán ông Nguyễn Trãi, nào là bao nhiêu chuyện về Thần Hổ, về Ma Chó hay nhiều chuyện hồ ly tinh tu luyện nhiều năm trong tập truyện Liêu Trai của Bồ Tùng Linh. Thậm chí một gốc cây cổ thụ lâu năm trong rừng cũng có thể chứa Mộc tinh, một cây Sứ Mộc Lan cũng chứa hồn thiêng để tác quái tác yêu!

    Riêng về người ta thì một người càng nhiều uất ức, hận thù thì hồn ma khó mà siêu thoát tiêu diêu. Điều này được coi như là một xác tín mà ngay cả nền công lý của người sống trong xã hội xưa cũng công nhận thành tục lệ. Ngày xưa ở Việt Nam, trước khi mở trường thi cho sĩ tữ vô ứng thí đều có nghi lễ chính thức là Tế những hồn ma ân oán rồi sau đó có tục gọi loa như sau: Báo oán tiên nhập, báo ân thứ nhập, sĩ tử thứ thứ nhập!

    Chuyện ân oán của những kiếp người khi còn sống vốn là những màn kịch không bao giờ dứt vì càng tham sống một cách u mê là càng phải cạnh tranh và trừ diệt nhau. Chết dứt khoát không phải là hết, do đó mới có chuyện hồn ma! Có lẽ chính vì vậy mà Phật giáo thường chủ trương là nên hoá giải vì Lấy ân trả oán thì oán nọ tiêu tan, Lấy oán mà trả oán, oán oán trập trùng.

    Bởi thế, chúng ta bây giờ mới hiểu tại sao trong nghi lễ Phật giáo, thường có tụng kinh sám hối cho người sống và cầu siêu giải oan cho người chết:

    Nhờ Phật lực siêu linh tịnh độ,
    Phóng hào quang, cứu khổ độ u,
    Khắp trong Tứ Hải quần chu
    Não phần quét sạch, oán thù rửa trong


    Lê Văn Lân
    Last edited by Bin571; 27-11-2007 at 10:20 PM.
    NAM QUỐC sơn hà NAM ĐẾ cư
    TIỆT NHIÊN định phận tại THIÊN THƯ

    Đây là link Fanpage của Diễn đàn TGVH anh em nha https://www.facebook.com/thegioivohinh.fanpage/
    Đ
    ây là Youtube của Diễn đàn hay đăng ký ủng hộ nhé : https://www.youtube.com/@thegioivohinh571
    Tiktok1 - @thegioivohinh.571 : https://www.tiktok.com/@thegioivohin...9Wjn42o3s&_r=1

    Tiktok2 - @thegioivohinh.com : https://www.tiktok.com/@thegioivohin...9WnFaFDRX&_r=1

Thread Information

Users Browsing this Thread

There are currently 1 users browsing this thread. (0 members and 1 guests)

Bookmarks

Quyền Hạn Của Bạn

  • You may not post new threads
  • You may not post replies
  • You may not post attachments
  • You may not edit your posts
  •