Đua ghe ngo truyền thống - của người Khơme Nam Bộ!

[sackhong]

Cứ đến hẹn lại lên, hàng năm vào ngày rằm tháng 12 theo Phật lịch, tương ứng tháng 10 âm lịch, lễ hội Ok Om Bok của người Khơme Nam bộ sống ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long lại diễn ra hết sức sôi động.
Sau lễ Ok Om Bok là hội đua ghe ngo truyền thống - Một nét sinh hoạt văn hóa tiêu biểu của cư dân nơi đây được long trọng diễn ra trong sự háo hức, chờ đợi của những người đến xem hội.

Nhắc đến đồng bào Khơme Nam bộ, người ta không thể không nhắc đến lễ hội Ok Om Bok (lễ cúng Trăng). Đây là một nét sinh hoạt văn hóa đặc trưng và tiêu biểu của cư dân nơi đây. Bao giờ cũng vậy, đối với một lễ hội nói chung cũng gồm có hai phần: phần lễ và phần hội. Lễ hội Ok Om Bok của người Khơme cũng gồm có hai phần. Sau phần lễ nghi (lễ cúng Trăng) được diễn ra vào đêm hôm trước, thì sáng hôm sau là phần hội đua ghe ngo. Đây có lẽ là một hội tưng bừng, náo nhiệt nhất, được chuẩn bị khá công phu, một nét sinh hoạt văn hóa, thể thao có sức thu hút đông đảo người tham gia, thể hiện nét đặc trưng của vùng sông nước Nam bộ. Không chỉ có đồng bào Khơme, mà còn có đông đảo người Việt, người Hoa cùng hưởng ứng một cách nồng nhiệt.

Theo tiếng Khơme, ghe ngo là “Tuk ngo”, một loại thuyền độc mộc được khoét từ thân cây gỗ tốt (hình dáng hơi giống như chiếc thuyền độc mộc của người Việt), ra đời từ cách đây khá lâu. Đây là một loại ghe đua đặc trưng của người Khơme Nam bộ, khác với ghe đua của người Việt, thường có bề dài ngắn hơn, bề ngang rộng hơn và có sức chở trung bình từ 16 đến 20 tay đua, được ghép từ nhiều miếng ván lại. Ghe ngo của người Khơme Nam bộ được thiết kế đặc biệt, dài từ 25m đến 30m, mình thon như con rắn, lướt sóng tốt nhờ lực cản nhỏ mũi và lái đều cong vút lên. Mũi ghe thường được chạm đầu xiết (1 loại rắn nước), hay đầu chim phượng, xung quanh ghe được sơn những màu xanh, trắng, đỏ, vàng theo những đường hình học... Do chiều dài ghe quá lớn, có thể chở từ 45 đến 50 tay bơi, nên để bảo đảm an toàn trong khi tăng tốc ở nước rút hoặc lúc ngoặt gấp, người ta phải cố định thêm một cây gỗ chắc làm đà chịu lực dọc theo thân ghe chạy dài từ mũi đến lái.

Với kiểu ghe được thiết kế đặc trưng như vậy, cho nên khi bơi đua, đòi hỏi người điều khiển ghe phải có một nghệ thuật và một kỹ thuật điêu luyện, thành thục, giàu kinh nghiệm. Nếu không quen, động tác bơi không nhịp nhàng, ghe sẽ rất dễ bị lật úp. Đây là điều rất kiêng kỵ trong thi đấu. Cho nên, trước khi đưa ghe xuống bơi dưới nước, người ta tổ chức tập bơi trên cạn để cho thuần thục một số động tác, rồi sau đó mới bơi dưới nước. Không giống như các ghe thông thường khác, đối với người Khơme Nam bộ, ghe ngo đua là một vật hết sức thiêng liêng. Vì vậy, trước khi đi dự thi, họ thường làm lễ tạ thần, thắp hương cúng vái, sau đó chọn người điều khiển, người lái quân dầm bơi và tổ chức chiêu đãi những người tham gia cuộc thi. Đội quân bơi tham gia thi đều gồm những trai tráng khỏe mạnh, có kinh nghiệm, biết phối hợp động tác chặt chẽ, mặc trang phục, đội mũ đồng phục. Người cầm đầu, ngồi trước chỉ huy cả đội phải là người có uy tín và thông thạo đường nước.

Hội đua ghe ngo diễn ra hết sức nghiêm trang và đầy hào hứng. Người đến xem đua rất đông. Người xem đổ dồn về hai bên bờ sông và kiếm cho mình chỗ xem thuận tiện nhất để có thể quan sát được từ đầu đến cuối và cổ vũ rất náo nhiệt cho đoạn đường đua dài chừng vài km. Người lớn, trẻ con náo nức cổ vũ hết mình cho cuộc đua. Họ hưởng ứng theo từng động tác của mái dầm, càng làm cho các tay đua thêm phần hào hứng.

Khi có lệnh xuất phát, những chiếc ghe dài như những con rắn khổng lồ nổi lên trên mặt nước và vun vút lao đi như tên bắn theo hướng chỉ đường của những cọc tiêu cắm trên dòng sông đua.

Theo nhịp thúc quân bằng tiếng cồng của người đứng ở giữa ghe, các tay đua như được tiếp thêm sức mạnh, cả mấy chục chiếc dầm giơ lên, bổ xuống nước như những chiếc tay máy, cộng với tiếng reo hò, cổ vũ náo nhiệt, tiếng trống thôi thúc vang động cả một khúc sông, nhất là khi có chiếc ghe về đích. Người xem hoan hô, vẫy chào đoàn đua hết sức cuồng nhiệt.

Như đã trở thành thông lệ, “đến hẹn lại lên” hàng năm các tỉnh đồng bằng Nam bộ có đông người Khơme sinh sống, vào dịp lễ Ok Om Bok đều tổ chức đua ghe ngo như một sinh hoạt văn hóa - thể thao truyền thống, mang đậm bản sắc dân tộc, đặc trưng văn hóa tiêu biểu của dân tộc Khơme Nam bộ.

Thị xã Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng từ lâu đã trở thành điểm hẹn cho các đội đua ghe ngo đến từ các tỉnh trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Bởi nơi đây có điều kiện thuận lợi về đường đua trên sông tốt; cũng như nơi ăn chốn ở cho du khách thập phương về dự hội.

Có thể nói, lễ hội đua ghe ngo đã trở thành nét sinh hoạt văn hóa - thể thao đặc trưng, tiêu biểu trong đời sống văn hóa tinh thần của người Khơme Nam bộ nói riêng và nét độc đáo trong nền văn hóa dân tộc Việt Nam nói chung, tiêu biểu cho cư dân vùng sông nước đồng bằng sông Cửu Long. Số lượng người xem đến với lễ hội này ngày càng tăng qua từng năm, điều đó chứng tỏ nó có sức thu hút mạnh mẽ đối với cư dân nơi đây, một nét sinh hoạt văn hóa truyền thống cần được bảo lưu và gìn giữ.




Theo www.baobinhduong.org.vn