ĐI TÌM NGỌN LỬA – Bài 2

LỬA TRONG TỰ NHIÊN

Trong thế giới tự nhiên xung quanh chúng ta đã có sẵn rất nhiều nguồn Lửa. Chúng ta hãy lần lượt tìm hiểu những nguồn lửa mà thiên nhiên đã tạo ra như thế nào.

1. Lửa đom đóm

Đom đóm hay bọ phát sáng là côn trùng cánh cứng nhỏ, tên khoa học Lampyridae có khả năng phát sáng. Đom đóm có tập tính hoạt động về ban đêm, thường bay vào những đêm đầu mùa hạ phát ra ánh sáng có màu vàng xanh hay đỏ cam.



Ánh sáng mà đom đóm phát ra là kết quả của phản ứng hóa học gọi là biolumiescence (ánh sáng sinh học). Quá trình này xảy ra trong cơ quan phát sáng chuyên biệt, thường nằm ở dưới bụng đom đóm. Chất huỳnh quang luciferin khi được kích thích bởi men luciferaza, với sự có mặt của các ion Magie, ATP, và oxi thúc đẩy quá trình oxy hoá đốt cháy luceferin tạo ra ánh sáng. Do phản ứng cháy sinh nhiệt nên ánh sáng đom đóm thuộc loại ánh sáng lạnh.

2. Lửa do cây cối cọ sát với nhau

Xem video trong bài 1 chúng ta thấy khi hai thân cây gỗ cọ sát vào nhau liên tục sẽ nóng lên cũng sinh ra lửa. Hiện tượng này trong thiên nhiên thường xảy ra với cây tre trúc, hoặc thân cây thẳng, bị gió lay liên tục cọ sát với nhau, khi đủ điều kiện cần thiết sẽ phát sinh ra lửa, gây nên các đám cháy rừng.

3. Lửa Tia Sét

Đây là Lửa trong thiên nhiên đã xuất hiện trên trái đất mà con người biết đến từ lâu nhất. Tia Sét là hiện tượng phóng điện trong khí quyển giữa các đám mây mang điện tích khác dấu, hoặc giữa đám mây mang điện tích với mặt đất. Khi phóng điện trong khí quyển, Tia Sét có thể di chuyển với tốc độ 36.000 km/giờ. Khi Tia Sét xảy ra đồng thời kèm theo tiếng sấm nổ, nhưng do vận tốc âm thanh chậm hơn so với ánh sáng nên chúng ta thường nghe tiếng sấm nổ chậm hơn so với Tia Sét.



Các đám mây mang điện tích khi tạo Tia Sét có nguồn điện lên tới vài triệu vôn, một nguồn điện năng rất lớn so với đường dây điện cao thế chỉ có 500.000 vôn. Do đó khi Tia Sét phóng điện có thể đạt tới nhiệt độ 30.000ºC. Với sức mạnh khủng khiếp như vậy, khi Tia Sét phóng xuống đất sẽ làm tan chảy đất đá, gây các đám cháy rừng, và đốt cháy mọi thứ gần nơi sét đánh.


Đàn trâu 9 con bị sét đánh ngày 28/05/2012 ở huyện Phong Điền, Thừa Thiên Huế

4. Lửa ma trơi

Ma trơi là tên gọi trong dân gian có hình dạng giống như ngọn lửa nhỏ có đốm sáng xanh rong ruổi khắp mọi nơi, lang thang và nhảy múa ở các bãi cỏ, trên đồng, trong rừng, trên sông nước, đầm lầy và hay trêu chọc người đi đường.



Ma trơi được kể rằng thường xuất hiện vào các đêm mưa phùn gió bấc, thời gian xuất hiện nhiều nhất là khoảng cuối mùa đông cho đến giữa mùa xuân. Ma trơi xuất hiện đơn lẻ hoặc thành một cặp, thường xuất hiện ở khu vực gần nghĩa địa. Không phải ngẫu nhiên mà người ta có thể kể lại những câu chuyện về ma trơi, đã rất nhiều người gặp, thậm chí điều này đã quá quen thuộc. Dù đã nghe nói ma trơi không có hại nhưng khi được chứng kiến tận mắt, nhiều người vẫn không hết ngỡ ngàng sợ hãi.

Ma trơi theo góc nhìn khoa học là do trong xương và não người có nhiều photpho hay lân tinh, sau khi chết, các vi khuẩn sẽ phân hủy sinh ra hợp chất photphin tự bốc cháy trong không khí. Ở gần nghĩa địa, hiện tượng hóa học này xuất hiện cả ngày lẫn đêm, tuy nhiên ánh sáng ban ngày làm ta không nhìn thấy được, mà chỉ thể hiện rõ vào ban đêm.

5. Sét hòn

Trong đêm mưa sấm sét, một quả cầu lửa sáng loá kích thước bằng quả bưởi hay quả cam bay qua cửa sổ vào nhà hay lướt nhẹ trong sân, phá huỷ đồ đạc chớp nhoáng rồi biến mất, để lại âm thanh và mùi kỳ lạ. Đó là hiện tượng Sét Hòn.

Sét Hòn là một hiện tượng tự nhiên đã được quan sát và miêu tả tỉ mỉ từ thời cổ đại cho đến ngày nay, những phi công vẫn thỉnh thoảng gặp Sét Hòn bay theo dưới cánh máy bay. Trước đây nhiều trường hợp quan sát được Sét Hòn khi có sấm sét, xuất hiện đồng thời khi một Tia Sét đánh xuống đất, vì thế người ta gọi tên là Sét Hòn. Tuy nhiên ngày nay, với các máy chụp ảnh và máy quay kỹ thuật số, người ta đã ghi hình được những quả cầu ánh sáng bay lượn như có chủ đích, thường gọi là ánh sáng ma.



Sét Hòn có nhiều màu khác nhau, thông thường là màu đỏ, da cam và màu vàng. Chúng thường giữ nguyên độ sáng và kích thước trong suốt thời gian xuất hiện, thỉnh thoảng có sự thay đổi hình dạng. Nhưng nhiều trường hợp hành vi khó hiểu của Sét Hòn gây chú ý nhất đối với các nhà khoa học, như đang chuyển động theo phương nằm ngang, tự nhiên đứng yên trên không trung rồi bỗng sà xuống mặt đất. Chúng ít khi bay từ dưới lên cao theo nguyên tắc vật đối với các quả cầu khí nóng. Thỉnh thoảng chúng còn chồm lên các đồ vật hay đậu trên mặt đất. Sét Hòn không phân biệt khi chạm vào vật dẫn điện, nước hay đồ vật bằng gỗ. Thay vào đó là một hành vi giống như được điều khiển bởi sự tò mò và trí thông minh, chúng bay vòng quanh và bay theo con người, khám phá các căn phòng và treo lơ lửng giữa khoảng không gần các đồ vật như để nhìn cho rõ hơn. Thậm chí Sét Hòn còn bám vào các đồ vật kim loại như hàng rào dây thép gai hay đường dây điện thoại và di chuyển dọc theo những đồ vật này.

6. Lửa trong lòng Trái Đất

Chúng ta đã biết núi lửa thường phun trào ra một chất sền sệt, nóng đỏ gọi là dung nham, đó chính là đất đá bên trong lòng Trái Đất bị nung nóng chảy tuôn trào theo miệng núi lửa.



Lớp vỏ ngoài của Trái Đất mà chúng ta đang sinh sống có bề dầy khoảng 70km. Từ độ sâu 75km đi sâu vào tâm Trái Đất bán kính hơn 6000km nhiệt độ nóng dần lên, cứ mỗi km tiến sâu vào lòng Trái Đất, nhiệt độ sẽ tăng thêm 20ºC. Gần khu vực trung tâm Trái Đất, nhiệt độ nóng nhất được cho là đạt tới 4000ºC.



Lửa trong lòng Trái Đất được tạo ra từ đâu? Nhiệt lượng được tạo ra do phản ứng hạt nhân, phân rã các đồng vị chính như Kali-40, Urani-238, Urani-235, Thori-232. Với bán kính trái đất từ bề mặt tới vùng trung tâm khoảng 6000km, vật chất nóng chảy trong lòng Trái Đất luôn luôn sôi sục và di chuyển như các dòng xoáy, với sức mạnh tương tự như di chuyển của cơn bão và lốc xoáy thường gặp trên mặt đất.

7. Lửa Mặt Trời

Mặt Trời hàng ngày chúng ta nhìn thấy vào lúc bình minh và lặn vào lúc hoàng hôn. Ban ngày Mặt Trời chiếu sáng và sưởi ấm Trái Đất chúng ta, cũng như tất cả hành tinh trong Hệ Mặt Trời, mặc dù Mặt Trời cách xa Trái Đất chúng ta đến 150 triệu kilomet. Tại sao Mặt Trời có đủ nhiệt lượng và ánh sáng để làm việc đó.



Mặt Trời có đường kính 1,4 triệu km, lớn gấp 100 lần Trái Đất, là một khối plasma, trạng thái nóng chảy ở nhiệt độ 3.000ºC bên ngoài mặt và 8.000.000ºC bên trong tâm Mặt Trời. Nhiệt lượng của Mặt Trời có được là do trong tâm Mặt Trời luôn diễn ra phản ứng tổng hợp hạt nhân biến Hydro thành Heli, là phản ứng trái ngược với phân rã hạt nhân, nhiệt lượng tỏa ra cao hơn rất nhiều so với phản ứng phân rã hạt nhân.

Với kích thước khổng lồ và nhiệt độ rất cao như vậy, Mặt Trời tạo ra đủ ánh sáng và sức nóng cung cấp cho các hành tinh trong Hệ Mặt Trời và Trái Đất chúng ta.

Tóm lại, Lửa chẳng phải là cái gì xa lạ với chúng ta, bởi vì ngay trong Thiên Nhiên xung quanh ta nơi đâu cũng gặp Lửa, Lửa trên Mặt Trời chiếu xuống hàng ngày, Lửa ngay trong lòng Trái Đất, chúng ta thực sự đang sống ngay bên ngoài lớp vỏ của một lò lửa khổng lồ.