"sự cố" trong lễ hội "linh tinh tình phộc" năm canh dần

"SỰ CỐ" TRONG LỄ HỘI "LINH TINH TÌNH PHỘC" NĂM CANH DẦN

Đây là đoạn video đặc sắc được quay tại Miếu ĐỤ ĐỊ (Miếu Trò) xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) vào đêm 11 tháng Giêng năm Mậu Tý (2008). Đường đi như sau: Hà Nội - đi Sơn Tây (đường 32) - Trung Hà - Cổ Tiết - qua cầu Phong Châu, rẽ phải. Đi 3 km thì rẽ phải tiếp và hỏi đến Tứ Xã thì ai cũng biết. Đường từ HN đến làng đều rất tốt, cách HN khoảng 100 km.
.

Đúng 12h đêm, sau khi hát thờ trước điện, xin âm dương, là diễn ra lễ mật. Khi ấy, cụ thủ từ lấy một hòm gỗ trong khám ra một cặp dương vật âm vật bằng gỗ (sơn màu đỏ, tả thực) đưa cho một cặp trai gái. Đèn nến tắt hoàn toàn. Trong đêm tối, cụ thủ từ hô "Linh tinh tình phộc" 3 lần. Mỗi lần hô, người đàn ông cầm dương vật gỗ đâm vào trúng lỗ âm vật trên tay người đàn bà. Nếu đâm trúng 3 lần, năm ấy sẽ được mùa, cả làng đều nhân khang vật thịnh. Nếu đâm trượt, thì năm đó là một năm khốn khó!

Sau lễ mật, là tiết mục tháo khoán. Một cụ già trong làng hô "Tháo khoán" tức thì trai tân, gái tân và dân làng đổ ra khu vườn rậm rạp sau miếu, để có thể trêu ghẹo nhau trong bóng tối. Ngày xưa, sau đêm đó, trai nghèo gái khó chỉ cần 1 cơi trầu thưa với làng là có thể về ở với nhau mà không phải cưới cheo gì hết.
.
Đó là một nghi lễ, mỗi năm chỉ diễn ra một lần vào nửa đêm ngày 11 sang ngày 12 tháng Giêng tại xã Tứ Xã (quê của Tổng Cóc, chồng Bà Chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương).

Phim này quay bằng một máy quay đặc biệt của bác Vũ Hoàng Liên (Tổng Giám đốc VDC), lúc 12 đêm 11 tháng Giêng năm Mậu Tý (2008) khi đèn nến bị tắt hoàn toàn. Đài TH Phú Thọ cũng không ghi được cảnh này, nên đã về Hà Nội để xin coppy lại, đưa lên sóng cho bà con trong tỉnh được chiêm ngưỡng.
.
Cho đến nay, đây cũng là đoạn phim tư liệu duy nhất được biết đến ở Việt Nam có ghi được mấy phút ngắn ngủi của lễ hội đặc biệt này.
.
TƯỜNG THUẬT LỄ HỘI TRÒ TRÁM XUÂN CANH DẦN

Năm nay là năm Tứ Xã mở hội đông vui hơn cả kể từ sau năm 2000 - lần đầu tiên lễ hội này được phép phục hồi, sau một cuộc hội thảo lớn. Xuân Canh Dần này, Miếu Đụ Đị (Miếu Trò) được công nhận là Di Tích Lịch Sử Văn hóa cấp Tỉnh. Dân làng và dân trong vùng tụ tập rất đông, và có khoảng 70 phóng viên báo chí các cơ quan thông tấn ở TW và các địa phương về dự.

16h chiều chúng tôi xuất phát từ HN, lên đến nơi là 8h tối. Khi ấy chương trình văn nghệ của dân làng đã bắt đầu với những bài hát ca nhạc mới. Sau đó là dân làng diễn các tích trò TỨ DÂN CHI NGHIỆP (còn gọi là trò BÁCH NGHỆ KHÔI HÀI). Trò này diễn tả cuộc sống và hành nghề của bốn hạng Sĩ Nông Công Thương và Ngư Tiều Canh Mục với cái nhìn vô cùng hài hước, dí dỏm và giàu tính nhân văn. Nhạc vẫn là nhạc bát âm, nhưng những điệu múa thì rất đơn giản mà đẹp một cách mộc mạc, nguyên gốc. Những trò diễn mộc mạc như: Ông Đồ dạy học thì dạy cho lũ học trò bướng bỉnh và ngộ nghĩnh. Dạy xong ông bảo: Bây giờ học xong rồi, các trò giả lại hết chữ cho Thầy, để Thầy còn đi dạy cho các nơi khác (kiểu các thầy đi dạy ĐH tại chức ở các tỉnh). Người đi câu thì không câu cá mà đi câu "một cô không chồng". Người đi buôn bán không bán hàng mà đi "Mãi Xuân, Mại Xuân"(Mua Xuân bán Xuân). Các cụ già ở đây viết và sử dụng đúng chữ Mại và chữ Mãi (chữ Hán).
.
Sau các trò diễn là trao bằng công nhận di tích Miếu Trò. Có đông đảo các quan khách và lãnh đạo tỉnh, huyện, xã về dự lễ trao bằng trang trọng này.
.
Đến sát 0h, cụ thủ từ lại đến ngồi trước điện thờ gảy cây đàn Giằng Xay (giống một cái dương vật khổng lồ), rồi hát thờ. Hát xong, cụ già lại một mình trèo lên trên điện thờ lấy ra hai linh vật, rồi đưa cho đôi trai gái thực hiện lễ mật. PV báo chí, dân làng và khách đều được mời đứng ra xa,cách thềm điện 5 m và tuyệt đối không dùng đèn flash khi chụp ảnh. Các PV đều tuân thủ và đưa ra điều kiện rằng sau khi thực hiện lễ mật thì phải diễn lại dưới ánh đèn điện để họ chụp ảnh đưa tin.

Sau khi lễ mật kết thúc, hai người nam nữ thực hiện lễ mật đã thay quần áo và đi ra ngoài. Lúc đó một số PV báo chí đã nêu lại yêu cầu. BTC lễ hội đành thể theo nguyện vọng này và gọi loa yêu cầu anh chị trở lại miếu, thay trang phục và thực hiện lại lễ mật dưới ánh đèn điện để các nhà báo chụp ảnh. Tất cả những hình ảnh mà các PV báo chí đưa tin về lễ hội năm nay đều là ảnh chụp trong lúc này. Như vậy, Lễ hội Miếu Trò năm nay có hai lần thực hiện Linh tinh tình phộc. Mỗi lần 3 lượt hô Linh tinh tình Phộc.

(Hồi năm 2000, lần đầu tiên phục hồi lễ mật, khi cụ từ hô Linh Tinh Tình Phộc 3 lần, đôi nam nữ làm xong, thì có mấy anh nhà báo vội nói: "Cụ ơi, cụ Phộc lại đi, con chưa quay được". Cụ thủ từ nghiêm mặt nói: "Không được!". Thế là phải chịu!).

Một năm mà nhờ có "sự cố" này, mà hai linh vật đưa vào nhau đến 2 lần, mỗi lần 3 PHỘC, thì vui vẻ hoan hỷ lắm! Năm nay chắc Tứ Xã và cả nước Việt sẽ bách cốc phong đăng, được mùa lúa ngô khoai sắn, nhân khang vật thịnh, con người con vật tốt tươi sinh sôi nảy nở! Và làng báo chí năm nay chắc cũng được "đắc tài sai lộc", "động bút hữu thần" lắm đây!
.
Khi các cụ hô "THÁO KHOÁN" thì chiêng trống ngũ liên giục vang. Đỗ Doãn Hoàng đem theo vợ (!), bèn "áp giải" vợ lên nhốt trên xe. Vợ Hoàng cự nự, may được Nguyễn Xuân Diện bảo lãnh nên được Đỗ Doãn Hoàng yên tâm cho xem màn Tháo khoán. Tôi nhanh tay được nắm tay cả hai anh chị thực hành lễ mật để lấy may. Anh chị vui lắm, nắm tay tôi rất chặt. Mọi người đổ ra khu vườn đằng sau Miếu để thực hiện màn tháo khoán được chờ đợi suốt một năm qua. Nam nữ của làng, trạc tuổi 40 - 50 ăn mặc áo nâu sồng, chít khăn đổ ra sau miếu để hô hoán và ...Chúng tôi thấy rất ít thanh niên nam nữ tham gia. Hỏi ra mới biết các em ấy rất e ngại các anh chị PV chụp ảnh đưa lên báo. Nhỡ ra ...

Sau khi tháo khoán, dân làng mời tất cả quan khách và anh chị em báo chí thụ lộc tại sân đình. Lộc Thánh là xôi trắng, thịt lợn và lòng lợn chấm với muối vừng. Rượu tất nhiên là cuốc lủi. Say rượu thì ít mà say cái tình Xuân rạo rực thì nhiều!
Say bí tỉ cái tình Xuân từ thiên thu gửi lại....
.
MỘT SỐ HÌNH ẢNH CỦA LỄ HỘI TRÒ TRÁM NĂM NAY
.
http://1.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080811.JPG.
Bó lúa được thờ trong Miếu. Ngày 12 tháng Giêng sẽ đưa lên kiệu son rước quanh làng

http://4.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080821.JPG
Bằng Công nhận Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh. Đáng lẽ phải là Cấp Quốc gia
hoặc cấp UNESCO mới phải nhỉ?
.

http://1.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080796.JPG.
Nguyễn Xuân Diện và Đỗ Doãn Hoàng đang hỏi chuyện cụ Thủ từ Miếu Đụ Đị. Cụ năm nay mới lần đầu tiên làm thủ từ Miếu Đụ Đị, trước là cụ Chử Văn Thơ.
.
http://3.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080784.JPG
Làm lễ trước điện thờ.

http://1.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080778.JPG
Các chị chuẩn bị ra trình nghề

http://4.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080912.JPG
Trình diễn lại LINH TINH TÌNH PHỘC để các nhà báo chụp hình

http://1.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080849.JPG
Trò Bách Nghệ Khôi hài -hay còn gọi là TỨ DÂN CHI NGHIỆP

http://3.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...jpg%2520BE.jpg
Hai linh vật Miếu Đụ Đị. Cụ thủ từ cho biết, mỗi năm các cụ thường sơn lại cho các dụng cụ này được "tân" và trơn bóng. Ảnh này của Đỗ Doãn Hoàng.
.
MIẾU ĐỤ ĐỊ (MIẾU TRÒ) THỜ AI?
.
Cho đến nay nhiều bài báo đã viết về Lễ hội Trò Trám, về Miếu Đụ Đị, về Lễ mật, nhưng chưa cho biết chính xác Miếu này thờ ai. Tôi may mắn xem được bài chúc văn tế thần Miếu Đụ Đị, biết được danh tính của Ngài. Dưới đây xin chép nguyên văn (xưa các cụ viết bằng chữ Hán, nay viết bằng chữ Quốc ngữ). Để trên bảng văn này. Đọc chúc văn xong thì đốt đi gọi là "phần chúc". ( Tất nhiên các cụ đã phô tô 01 bản để sang năm dùng rồi)..
..

http://2.bp.blogspot.com/_1nkGVPBWA0...0/P1080824.JPG
Duy,
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Tuế thứ ....Chính nguyệt, Sơ thập nhật. Phúc Thọ tỉnh, Lâm Thao huyện, Tứ Xã xã, Cổ Lãm phiên. Tại Miếu Trò đồng thượng hạ đẳng, cẩn dĩ lễ vật, cảm chiêu cốc vu.

CUNG THỈNH

NGÔ THỊ THANH tiên thiên hậu thổ thị chi thần vị tiền viết:

Băng sương cốt cách - Kim ngọc tinh thần

Nhược Thủy Doanh Châu chi quý khách - Bồng Lai Hải Đảo tiên nhân

Hách quyết thanh - Trạc quyết linh. Hãn tai ngữ hạn,

Cảm tất thông - Cầu tất ứng. Bảo vật hộ dân.

Miếu mạo ức niên trường tại - Anh linh vạn cổ như tân.

Lịch niên Đông quý, tiết yếu mạnh Xuân.

Kính trần phi lễ, cựu lệ tái trần, nguyện thùy giám cách.

Tích dĩ hoàn thuần:

Vi sĩ, vi nông, vi công, vi thương hề nghiệp hoàn toại.

Viết phú, viết quý, viết thọ, viết ninh hề phúc vinh thân!

Thực lại âm phù chi đại đức dã!

PHỤC DUY THƯỢNG HƯỞNG!

Nguyễn Xuân Diện (25.2.2010).

P/s: Chúc văn chỉ có vậy, vậy thì vì sao lại có lễ mật! Sự tích và hành trạng của bà ra sao?