Giai đoạn trong một đời người

Giai đoạn trong một đời người

11:07, 26/05/2010


http://antgct.cand.com.vn/Uploaded_A.../19_giai29.jpg

Tuổi tác - đó không chỉ là một khái niệm sinh học mà còn mang nặng tính tâm lý học. Ở bất cứ một lứa tuổi nào chúng ta cũng dễ phải đối mặt với những khủng hoảng nhất định liên quan tới những biến động tâm lý, sự thay đổi định hướng sống và sự mở ra của những cơ hội mới.

Trong những thời điểm chuyển giao giai đoạn như thế, chúng ta không còn bị phụ thuộc vào ý muốn của chính bản thân mình nữa. Vì vậy cần biết trước về những bước ngoặt đó để chuẩn bị sẵn tâm lý đón nhận sao cho đỡ thiệt hại nhất nếu gặp xui xẻo và thành công nhất nếu gặp vận hội tốt.


Chúng ta giống như tôm hùm

"Trong một số việc chúng ta giống như loài tôm - nhà nghiên cứu nổi tiếng người Mỹ Heil Sheehy viết trong cuốn sách "Các bước chuyển tiếp" - Tôm hùm lớn lên và phát triển bằng cách vứt bỏ dần các lớp vỏ bảo vệ mình. Khi cảm thấy lớp vỏ nào trở nên phiền toái, nóp giũ bỏ lớp vỏ ấy ngay và nó trở thành mỏng mảnh, dễ bị tổn thương cho tới khi lớp vỏ mới mọc ra hoàn chỉnh. Cũng giống như thế là bước chuyển tiếp sang giai đoạn sống sau luôn buộc con người phải phá bỏ cơ chế bảo vệ đang có của mình. Và chúng ta vừa trở nên dễ bị tổn thương, quá nhạy cảm như một phôi thai, vừa gây dựng lại lớp bảo vệ mới và khả năng thích ứng lại với môi trường xung quanh. Bước chuyển tiếp này có thể diễn ra trong vài ba năm. Vượt qua nó rồi, chúng ta sẽ bước vào được một giai đoạn tương đối dài của bình an và ổn định. Cho đến bước chuyển lứa tuổi tiếp theo".


Sông mấy khúc và đời mấy "lúc"?


Có bao nhiêu giai đoạn cả thảy trong đời một con người? Không có câu trả lời đồng nhất giữa các nhà tâm lý học, triết gia, nhà văn… William Shakespeare cho rằng, con người trong một đời phải trải qua bảy nấc (đoạn độc thoại "7 bậc thang thế giới" trong vở "Quý vị có thích cái này không"). Trước thời đại của đại thi hào kiêm kịch tác gia Anh này, các tác phẩm triết lý của người Ấn Độ đã mô tả về 4 nấc thang đời liên tiếp nối theo nhau: học tập, dựng nhà, ở ẩn và giai đoạn cuối cùng, khi con người "dửng dưng với mọi sự và không còn thích thú gì nữa". Đại thi hào Đức Wonfgang Goethe đã định nghĩa từng giai đoạn trong đời người như sau: lúc bé thì thực tế, thời trai trẻ thì lý tưởng, đứng tuổi thì hoài nghi, còn về già thì mê tín. Còn theo học thuyết của nhà tâm lý học nổi tiếng người Đức Erik Erickson, chu trình một đời người bao gồm 6 giai đoạn và giai đoạn nào cũng kết thúc bằng một sự khủng hoảng, nhưng không phải là thảm họa mà chỉ là một thời điểm bước ngoặt.

Vì giai đoạn trẻ thơ đã từng được vị bác sĩ nhi khoa lừng danh Benjamin Spok mô tả tường tận trong cuốn sách rất được phổ cập "Cách săn sóc trẻ" rồi, nên ở bài viết này, chúng ta sẽ quan sát kỹ lưỡng những giai đoạn khác trong đời một con người.


Tuổi 18 - 20

Cuộc sống trôi qua dưới khẩu hiệu: Phải tự lập, tung cánh bay riêng. Tới tuổi 20, khi phần lớn đã xa nhà (đi học đại học, phục vụ trong quân ngũ, đi làm…), thì câu hỏi lớn nảy sinh: Làm sao để trụ lại và phát triển được trong thế giới của người lớn?


Tuổi 30 …

Cuộc sống xoay quanh những bước tiến trong công việc. Tại cơ quan diễn ra những thay đổi lớn, những rối lẫn và thậm chí cả khủng hoảng. Xuất hiện ham muốn loại bỏ đoạn đời đã sống và bắt đầu lại mọi việc từ đầu.


Điều này có thể là nhu cầu chuyển nơi làm việc hay chuyển ước mơ dạng "Lớn lên tôi sẽ làm Thủ tướng" thành một mục tiêu gì đó hiện thực hơn. Trong giai đoạn này, một người độc thân cảm thấy có nhu cầu tìm người bạn đồng hành. Người phụ nữ, trước đó hài lòng với việc tề gia thì bỗng muốn hòa nhập với công việc xã hội. Còn những cặp vợ chồng son sẽ muốn sinh con đẻ cái. Ở lứa tuổi này, gần như tất cả những ai đã sống trong hôn nhân 6-7 năm rồi thì đều bắt đầu cảm thấy chán. Kết cục của tâm trạng này hoặc là một cuộc ly hôn hoặc là cảnh "ông ăn chả, bà ăn nem". Ở lứa tuổi này, ít ai đổi nghề nghiệp.


Tuổi 30-35

Sau tuổi 30, cuộc sống thoát khỏi nhiều những yếu tố giả định và trở nên hợp lý và ổn định hơn trước. Chúng ta bắt đầu trụ lại được trong cõi thế này một cách đủ đầy nhất của từ này. Đại đa số chúng ta đã vứt bỏ được những cội rễ cũ và bắt đầu tạo dựng nên những cội rễ mới. Chúng ta mua nhà riêng và nghiêm túc hơn khi nhìn nhận tới những khả năng thăng tiến trong công việc. Phụ nữ trong giai đoạn này đạt được độ hấp dẫn nhất của mình. Và không ngần ngại tận dụng những cơ hội có được trong mọi tình huống. Khác với các cô gái ở lứa tuổi đôi mươi lắm khi lùi vì sợ thì phụ nữ tam thập sẵn sàng làm mọi việc để đạt được mục đích. Còn giới mày râu ở lứa tuổi tam thập lần đầu tiên bắt đầu cảm thấy những thay đổi trong khả năng hiệp sĩ của mình theo hướng không hẳn đã là tốt. Đàn ông ở độ tuổi này bộc lộ những dấu hiệu già đi rõ rệt hơn so với phụ nữ: nếp nhăn, bệu ra, những triệu chứng của các căn bệnh liên quan tới tim mạch…


35 tuổi

Ở lứa tuổi này Faust đã ký hợp đồng với Mephixto vì anh ta hiểu rằng không thể nào tiến lên được tiếp nữa. Và đó là vấn đề của nhiều người: 65% ở độ tuổi này buộc phải "bâng khuâng đứng trước hai dòng nước" (thơ Tố Hữu). Tuổi 35 danh chính ngôn thuận là điểm kết thúc của các nhà khoa học, các nhà văn được coi là trẻ… Từ nay cần phải trở nên chững chạc hơn.


Chạm chân vào điểm giữa đường đời, chúng ta bắt đầu nhìn ra nơi nó sẽ kết thúc. Thời gian ngày càng gấp gáp hơn. Hết sức trẻ, thay đổi những vai trò quen thộc - bất cứ yếu tố nào từ những câu chuyện này cũng có thể dẫn tới khủng hoảng. Để vượt qua một cách thành công, chúng ta cần phải phân tích lại những mục tiêu của mình và lựa chọn phương án tối ưu nhất cho sự phát triển tiếp theo.

Ở những người trong độ tuổi 35 ngày càng khó có bạn, chủ yếu sẽ chỉ là những người quen và chủ yếu là những mối quan hệ hữu lợi.
Nếu những người xuất chúng thì ngay năm 20 tuổi cũng đã có thể đạt được những thành tựu cao nhất thì những người ở tuổi 35, muốn trỗi dậy một cách xuất sắc cần tới khả năng tranh đấu không tầm thường.http://antgct.cand.com.vn/Images/arr_1.gif

Tuổi 35- 45

Chúng ta bắt đầu suy nghĩ một cách nghiêm túc về thân phận phù du của con người, không một ai có thể là bất tử. Và: thời của ta có lẽ đã qua, "tàu đi rồi, chỉ khói đọng đằng sau" (thơ Hồng Thanh Quang). Và nếu chúng ta không mau chóng xác lập cho mình chỗ đứng trong cuộc đời này, thì cuộc sống của chúng ta rất dễ sẽ trở thành một kiếp sinh tồn tầm thường. Ngộ ra điều này, chúng ta cảm thấy bị sốc. Bước chuyển sang giai đoạn thứ hai của cuộc đời dễ khiến chúng ta cảm thấy nặng nhọc và chóng mặt để tiếp nhận nó được một cách bình thường.

Trước tuổi 40, cần phải công thành: Những ai cho tới thời điểm đó còn là "tiểu tốt" thì rất khó thành đạt trong tương lai. Đó là cơ hội duy nhất để trỗi dậy và gây dựng "con tàu" riêng của mình.

Từ tuổi 36, chúng ta ít khi bị gọi là trẻ nữa và đó là bước chuyển chính thức sang lứa tuổi trung niên.

Các con số thống kê vô cảm cho thấy, trong xã hội hiện đại, số lượng các vụ ly hôn gia tăng ở lớp người trong độ tuổi 40-45. Theo ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu, cuộc sống gia đình không dễ chịu đựng giai đoạn khủng hoảng tuổi tác thứ hai, có thể kéo dài trong một vài năm nhưng không trầm trọng như giai đoạn đầu.

Tuổi 50

Đáng tiếc là ở tuổi 50, nhiều người trong chúng ta lại trở nên giống như trẻ con. Đó là một trong những sự kiện khoa học cho thấy, già đi hoàn toàn không có nghĩa là trở thành người lớn. Ở đàn ông trong độ tuổi này nảy sinh vấn đề gay cấn nhất - khả năng "yêu". Tuy nhiên, hệ thần kinh của họ lại trở nên sắt thép hơn trước nhiều: Họ đỡ nhạy cảm hơn đối với những tác nhân bên ngoài như những cơn nóng giận của sếp hay những sự ta thán của vợ… Còn trong chuyên môn của mình, những người đàn ông 50 tuổi là những cán bộ quý. Chính ở lứa tuổi này họ biết bóc tách những cái chính yếu ra khỏi những cái phụ, có khả năng tập trung cao độ vào những vấn đề quan trọng nhất nên dễ đạt được những kết quả làm việc tốt nhất.

Cuộc sống cho thấy, tới giữa giai đoạn chín muồi, nhiều người trong chúng ta dường như lại "ngộ" ra một lần nữa những vui thú trần gian, từ đơn giản nhất tới phức tạp nhất, từ văn hóa ẩm thực tới những suy tư triết học… Và gần như là chỉ trong một ngày đã có thể đưa ra những quyết định làm thay đổi hẳn lối sống và thực hiện rất nghiêm ngắn những quy tắc mới vừa tự đặt cho mình. Chỉ sau 40 tuổi, nhà soạn kịch thiên tài người Na Uy Henrich Ibsen mới hoàn thành những vở kịch lừng lẫy của mình; Tiziano trước năm 40 tuổi vẫn chỉ là một họa sĩ vô danh… Có một nghiên cứu cho rằng, chỉ sau năm 40 tuổi người ta mới có cơ hội lớn nhất để trở thành vĩ đại…

Tuổi 50-55

Ở tuổi 50 chúng ta mới có được sự nồng ấm và anh minh nhờ kinh nghiệm đã sống. Bạn bè và đời tư trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Ở tuổi này người ta thường hay nhắc đi nhắc lại phương châm: Không nên quan tâm tới những chuyện vặt! Chân trời mở rộng hơn, xuất hiện những vấn đề mới và vì thế những chuyện sinh hoạt đời thường không còn khiến ta quan tâm nhiều nữa. Xuất hiện những khả năng sáng tạo mới.

Thí dụ, ở tuổi 35, bạn có thể là một công tố viên hay một ông sếp năng nổ, nhưng ở tuổi 50, bạn đã là một luật gia xuất sắc, một vị thủ trưởng giàu kinh nghiệm và thiện chí. Người phát triển một cách nhất quán tới giữa ngũ thập có thể đạt được đỉnh điểm sáng tạo thứ hai của mình. Đó là thời của những nhà lãnh đạo tầm cỡ lớn.

Còn đối với phụ nữ thì có hai phương án tiếp tục phát triển: hoàn toàn trái ngược nhau. Phương án thứ nhất, mang tính tiêu cực, có thể được hình dung như sau: hết giai đoạn mãn kinh, không tìm được cho mình vai trò mới, phụ nữ thường hay than thở: "Trước tôi đã chẳng kịp làm gì cho bản thân mình cả, lúc nào cũng phải tối tăm mặt mũi vì chồng con, thậm chí đọc sách cũng không có thời gian nữa… Giờ thì mọi sự đã muộn màng quá rồi. Con cái đã lớn, có cuộc sống riêng của chúng, chồng thì chỉ còn biết tới công việc thôi, tôi hóa ra người thừa trong cái gia đình này…". Ở tuổi này, những phụ nữ no đủ rất dễ bị "dửng mỡ"…

Phương án thứ hai, rất tốt với những người phụ nữ biết khéo léo vượt qua cuộc khủng hoảng lứa tuổi thứ hai này: Tỉnh táo chấp nhận những gì không thể tha thứ được, vui vẻ sống với vai trò bà nội, bà ngoại và người giữ gìn tổ ấm cho chồng con…

Tuổi 56 và cao hơn nữa

Chính ở tuổi này nhiều nhà sáng tạo đã đạt được vinh quang lớn của mình và làm nên những tác phẩm bất hủ. Theo truyền thuyết, họa sĩ Nhật Hokusai từng nói rằng, những bức tranh mà ông đã vẽ trước tuổi 73 hoàn toàn không là gì so với những tác phẩm mà ông hoàn thành sau đó. Danh họa thời Phục hưng Tiziano đã vẽ nên những tác phẩm kiệt xuất nhất của mình ở tuổi gần 100. Các nhà soạn nhạc danh giá như Verdi, Richard Strauss, Schutz, Sibelius… đều đã sáng tác rất hiệu quả cho tới cả tuổi bát thập…

Các nghệ sĩ có thể làm việc được hiệu quả hơn khi tuổi cao so với các chính trị gia hay doanh nhân. Vì rằng, càng cao tuổi thì khả năng tiếp nhận của con người càng bị suy yếu đihttp://antgct.cand.com.vn/Images/reddot.gif


Kiều Trung