Cổ nhân thơ Trưng Nữ Vương

DÃ SỬ THƠ
TRƯNG NỮ VƯƠNG

LỜI GIỚI THIỆU

Mở đầu Công Nguyên, lịch sử dân tộc chúng ta ghi dấu với cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng đánh đuổi giặc Hán, khởi nghĩa thắng lợi Trưng Trắc lên ngôi lấy hiệu là Trưng Nữ Vương, và trở thành Nữ Vương đầu tiên trong lịch sử dân tộc.

Thời gian trôi qua kể từ thời Trưng Nữ Vương đến nay đã 2000 năm, câu chuyện lịch sử về Hai Bà Trưng đã bị sai lạc rất nhiều vì lý do sách sử đã thất lạc và bị giặc ngoại xâm đốt phá, hoặc do dân gian truyền khẩu tam sao thất bản so với sự thật lịch sử. Các nhà nghiên cứu lịch sử ngày nay vẫn còn nhiều tranh cãi, chẳng hạn Trưng Trắc và Trưng Nhị có phải là chị em sinh đôi hay không, gia đình Trưng Nữ Vương có mấy anh chị em, và đặc biệt chi tiết cuối đời của Hai Bà Trưng có nhiều giả thuyết đến nay vẫn chưa tìm ra sự thật.

May thay Kỷ Nguyên Tâm Linh từ sau năm 2000 đến nay đã nhận được nhiều sự trợ giúp từ các nguồn thông tin ngoại cảm, những câu chuyện lịch sử được lưu giữ trong Sách Trời, được kể lại từ chính những nhân vật lịch sử là người trong cuộc, giúp chúng ta tìm lại được lịch sử nguyên bản, phục dựng lại một cách chi tiết, đầy đủ và rất trung thực, giải đáp các nghi án trong lịch sử mà các nhà sử học còn đang phải đi tìm.

Lịch sử các triều đại Đinh, Lý, Trần, Lê, Nguyễn đã lần lượt được giới thiệu trên TGVH, và hôm nay chúng tôi xin được tiếp tục giới thiệu đến mọi người Dã sử thơ Trưng Nữ Vương.

Bản quyền thuộc nhà tâm linh Dạ Châu.
Hiệu đính và người đại diện ông Nguyễn Tuấn Thanh.
Mọi trích dẫn xin ghi rõ nguồn từ thegioivohinh.com

DÃ SỬ THƠ
TRƯNG NỮ VƯƠNG

Xứ Giao Châu thời kỳ nhà Hán đô hộ
Gia đình Trưng Công, bà Giả Thị và anh chị em Trưng nương

Dân Giao Chỉ xứ Giao Châu
Có Trưng Lạc tướng đứng đầu chúng dân
Người xưa thì rất thanh bần
Những điều trung tín thì cần nêu cao
Trưng ông là kẻ anh hào
Văn chương đã sẵn, lược thao gồm tài
Hình dung đi đứng khoan thai
Ba chòm râu bạc mặt mày khôi ngô
Đi cùng bốn biển năm hồ
Quyết lòng gầy dựng cơ đồ An bang
Thương dân máu đỏ da vàng
Luôn luôn nô lệ ách mang phủ đầu
Trai thì ai cũng mày râu
Văn thần võ tướng có đâu thua Tàu
Tại người hay tại Trời cao
Mà dân Âu Lạc lâm vào diệt vong
Thở than Trời biết cho lòng
Có nàng Giả thị má hồng đoan trang
Trưng công cùng ả vầy đoàn
Sánh duyên cá nước nhẹ nhàng bay xa
Ba năm bà lại sanh ra
Một trai hai gái gọi là tam sinh
Trai thì sanh trước làm anh
Sau sinh ra được hai nhành phù dung
Mùi hương thoang thoảng khắp phòng
Gia đình đi gọi Trưng công đến nhìn
Ông xem ba trẻ tốt xinh
Trai lớn thì đặt Trưng Tinh đầu lòng
Còn sau hai gái má hồng
Chị Trắc, em Nhị nối giòng Lạc quan.
Trắc thì gương mặt hiên ngang
Gái nầy lớn phải đảm đang trăm phần
Nhị thì vẻ mặt nam nhân
Mặt vuông tai lớn ống chân xương dày
Tướng nầy nếu phải là trai
Ắt là võ dõng nhân tài lắm đa
Trưng Tinh vẻ mặt ôn hòa
Tay chân yếu ớt như là nữ nhi,
Thai sanh ba trẻ một kỳ
Cả ba xem kỹ chẳng thì giống ai
Gái thì gương mặt giống trai
Trai thì giống gái có ai vậy nào!
Ngày sau chẳng biết ra sao
Con thì nhỏ dại ta cao tuổi trần
Ta làm quan tướng chăn dân
Nghĩ điều hiện tại ngán thân sau nầy
Thương dân Giao Chỉ ta đây
Trẻ già lớn bé chưa đầy mười muôn
Sống theo núi thẳm đèo truông
Hang mai kẹt đá nghĩ buồn lắm đa
Núi rừng vốn thiệt là nhà
Các nơi thạch động là tòa hợp dân
Lắm nơi thân trải đầu trần
Lá cây chầm lại quấn thân lõa lồ
Mà quân Tây Hán còn vô
Bắt làm nô lệ ô hô khổ sầu
Ruộng vườn lúa đậu còn đâu
Bao nhiêu đất tốt Hán thâu hết rồi
Ta còn tồn lại núi đồi
Sống nghề săn bắn qua hồi đói đau
Đói ăn rau quả đồi cao
Mạnh thì săn thú đem vào mà xơi.
Giả thị bà mới thốt lời:
Người sanh cõi thế thì Trời Đất nuôi
Khi con nó lớn lên rồi
Mẹ con tôi sẽ lần hồi dạy dân
Nếu ai mà muốn ấm thân
Nuôi tằm dệt lụa siêng cần thành công
Ở bên vách núi đàng đông
Có hàng dâu lớn bên trong nhiều tằm
Nhiều con lên kén mà nằm
Rút tơ của nó tôi cầm chắc tay
Thứ nầy có thể về xài
Cần người mát tánh nhẹ tay được liền
Nước người tài trí thần tiên
Như bên Hán quốc làm quyền dân ta
Nó giàu nó ỷ tài ba
Bắt dân Giao Chỉ làm mà tôi con
Cái thân tuy gọi sống còn
Mà hồn đã gởi nước non nơi nào
Nơi nơi đều có quan trào
Ba châu chín huyện đều vào làm quan
Tuy ông làm đến quan Lang
Thương dân nhưng khó bảo toàn mạng dân
Vì nghèo vì đói mà đần
Nếu giàu kiến thức cũng cần thoát qua
Tôi già đầu óc chưa già
Nên còn tâm trí để mà toan lo
Không bao giờ chịu co ro
Cái điều bá tánh mắt tro tràn trề
Người đời kẻ tỉnh người mê
Ta người kiến thức vỗ về muôn dân,
Đói nghèo thì ráng lo mần
Sợ cơn rét lạnh thì cần trồng dâu
Chư bang khanh tướng công hầu
Nhà nào cũng tự trồng dâu nuôi tằm
Chẳng mua tơ lụa xa xăm
Nữ công phải biết chăn tằm hái dâu
Nặng nề trai đứng làm đầu
Săn nai bắt thỏ phải cầu tài trai
Khắp nơi ai cũng như ai
Ngựa rừng dê núi thì trai bắt về
Cả nhà xơi bữa no nê
Hết thì bắt nữa đem về cùng ăn
Trai thì sống với nghề săn
Gái thì dệt vải mền chăn mà dùng
Người cùng bá nghệ nào cùng
Anh hùng phải biết sống chung muôn nhà
Đừng vì riêng một mình ta
Làng gần lạt lẽo nước xa chê cười
Đó người đây cũng là người
Sao đành đày đọa mấy mươi đời rồi
Lúc này ta phải cải thôi
Chẳng thèm làm tớ làm tôi nước nào
Đứng lên kêu gọi đồng bào
Vạn dân bá tánh nơi nào cũng kêu
Nói cho người biết đôi điều
Khôn thì nghe ít hiểu nhiều đứng ra
Dại nghe mười tiếng được ba
Sống chung lớn bé trẻ già cùng vui
Cùng nhau chia sẻ ngọt bùi
Người vui ta mới được vui mỗi ngày
Điền viên Tàu đã thâu rày
Chúng ta còn lại đôi tay âu sầu
Ngồi mà lo đói lo rầu
Sao bằng đứng dậy Giao Châu quận nhà
Quan ta kêu gọi dân ta
Nông sản, khoáng sản để ta cần dùng
Dân cần rèn luyện kiếm cung
Làn can, dao nhọn phải dùng luôn luôn.
Trưng công rằng mụ nói suông
Quan Tàu thái thú nghe buồn khó a
Mỗi lần Thái thú tuần qua
Bao nhiêu trâu chó, vịt gà, heo dê
Bị người thâu hết đem về
Dân lâm vào cảnh nặng nề đói cơm
Phải đành nhịn đói ba hôm
Vào rừng săn thú làm cơm mà dùng
Tô Định thái thú lạ lùng
Ngà voi, vàng bạc thâu dùng của riêng
Giao Châu dân rất ưu phiền
Tại vì của chẳng để yên trong nhà
Mỗi lần hắn đến quan nha
Lão luôn kinh hãi lòng mà chẳng an,
Lo cho bá tánh lầm than
Lên rừng đào kiếm mỏ vàng cho y
Đào vàng chẳng nói làm chi
Còn điều mò ngọc sầu bi buồn rầu
Đêm nằm lão mải lo âu
Sợ sông Hợp Phố trái châu sáng lòa
Mặc dù bấc thổi sương sa
Tô Định ra lịnh dân ta phải mò
Làm quan tôi rất là lo
Thương dân Giao Chỉ hẹn hò núi sông
Nước non Giao Chỉ Lạc Hồng
Giòng giống Tiên Rồng đày đọa thảm thương.
Bà nghe ông kể đủ đường
Lòng đau như cắt tầm phương giúp người
Ông bà nay đã sáu mươi
Trưng Tinh nay lớn thành người chí cao
Tuy lời ăn nói rỉ rao
Đã giàu đức tín lại giàu lòng nhân
Kẻ xa cho chí người gần
Trẻ già trai gái đều cần mến thương
Vào rừng săn thú đảm đương
Dẫn theo mười kẻ đao thương dữ dằn
Gọi là mở hội đi săn
Tô Định thái thú lén phăng theo rình
Đem theo mười đứa tinh binh
Trước đoàn săn thú Trưng Tinh đi đầu
Sau thì Tô Định lính hầu
Lén đi theo kế xem âu thể nào
Trưng Tinh thiệt rất anh hào
Rành nghề cung nỏ phóng lao thiệt tài,
Có con độc thú ra ngay
Một ngà voi dữ có tài bắt lao
Bắt tên bất cứ loại nào
Vòi voi quơ bắt bỏ vào một bên
Người săn đã bị hết tên
Phóng lao giết thú voi bền đứng yên
Hai bên lao rớt liên miên
Đoàn săn hết cách ngồi yên trong lùm,
Nhìn xem mấy chục con hùm
Nó đang nằm ngủ hội chung một bầy
Dùng vòi voi quật ngã cây
Bứng luôn cả rễ quăng đầy đàng đi
Gọi là lấp ngõ rừng ni
Thợ săn mai một khó đi hướng này.
Hồi giờ Tô Định đứng đây
Không hề vĩ lộ phút giây quan Tàu
Lạ hơi hùm sói hửi vào
Um vang một tiếng vang bao núi rừng
Các con thú dữ tưng bừng
Bốn phương tám hướng khắp rừng chạy ra
Tô Định cỡi ngựa chạy xa
Mười tên hầu cận sói tha mất hồn,
Bây giờ trời đã hoàng hôn
Đường thì lạ bước binh đồn thì xa
Nơi này rừng thẳm khổ a
Sài lang, ác thú, mãng xà, tinh tinh
Cứ theo Tô Định ngó nhìn
Nhe nanh thè lưỡi hãi kinh vô cùng
Dù cho tài trí anh hùng
Người tài không sợ, sợ hùm sói lang
Tô Định nước mắt hai hàng:
Đời ta chẳng lẽ phải tàn hay sao!
Hang sâu cũng chẳng dám vào
Cũng không trèo được cây cao mà ngồi
Thở than đất hỡi! trời ôi!
Đoàn người săn bắn nghe rồi hỏi qua:
Phải Tô thái thú chăng mà
Đây chồn, đây thỏ, mãng xà thật to
Thứ này có thể ăn no,
Nói rồi đánh đá làm cho lửa bừng
Cây khô nhành lá trong rừng
Đem vào mà nướng thịt rừng ăn ngay
Đói ăn thì sống qua ngày
Không còn cốc mễ dùng ngay thú đoàn.
Tô Định hết sức ngỡ ngàng
Trưng Tinh lại với cùng đoàn thợ săn
Đồng mời Thái thú cùng ăn
Đi đâu Thái thú lạc căn nơi này
Rừng già rậm rạp nhiều cây
Ai lạc chỗ này khó nổi tồn sanh
Chúng tôi đường nẻo quá rành
Bị voi một mắt phá nhanh cây rừng
Lấp đường nên phải lạc chân
Canh hai còn ở nơi rừng thẳm sâu.
Tô Định ông mới nói âu:
Nơi này núi thẳm hang sâu rừng già
Con voi chỉ có một ngà
Đâu phải một mắt ngươi mà nói oan.
Thợ săn cả bọn cười ran
Những lời thầy dạy voi đang một ngà
Nếu quan Thái thú đi xa
Rừng sâu voi có chín ngà rất oai
Một đuôi bốn cẳng hai tai
Nhưng không thấy mắt nằm hoài hang sâu
Có đuôi sao chẳng thấy đầu
Thân hình cao lớn nhìn lâu lạnh người.
Tô Định nghe nói liền cười:
Thịt rừng thật ngọt cả người khỏe ra
Không nhờ các chú cứu ta
Ắt là phải đói thiết tha vô cùng.
Tinh rằng: quan có tháp tùng
Thì về một lượt theo cùng chúng tôi
Nơi này đốt lửa mà ngồi
Sợ khi mỏi mệt thú lôi vào rừng
Làm người ta phải nhớ chừng
Mình ăn thịt thú không ngừng đi săn
Có ngày thú bắt mình ăn
Ngài là Thái thú cao thăng châu này
Nếu như võ dõng sơ tay
Sói lang nó sẽ xé ngay tức thì
Còn ai Tuần thú quận ni
Tri châu hay được người thì cười chê.
Định rằng: thôi hãy mau về
Kẻo người biết chuyện sẽ chê ta nào
Làm quan Thái thú quyền cao
Tự nhiên lạc bước phải vào rừng hoang.
Nói rồi cả thảy lên đàng
Về Luy Lâu phủ của quan đương quyền.
Trưng công ngồi đứng không yên
Cùng bà Giả thị than phiền vào ra
Con đi săn bắn hôm qua
Hôm nay tính lại trót đà hai hôm
Ba mươi rừng núi tối om
Ta không thấy thú, thú dòm thấy ta
Thứ nhứt voi có một ngà
Thứ nhì là rắn mãng xà lùm cây
Tôi lo hai loại thú này
Cọp hùm sư tử mấy bầy chẳng lo.
Giả thị rằng: thiệt hay cho
Chẳng lo Tô Định lại lo thú rừng
Thiệt thú ta dễ ngó chừng
Còn quan Thái thú đi tuần khổ thay
Người vâng lời Hán đế sai
Trị dân Giao Chỉ lâu ngày rồi đa,
Đừng ai nhắc tượng một ngà
Sợ quan Thái thú bắt ta đi tìm
Thì ta chịu khổ nỗi niềm
Lên rừng xuống biển mà tìm báu châu.
Trưng Tinh bước đến cúi đầu:
Con đi săn bắn trễ lâu mẹ chờ
Mẹ ơi con có nào ngờ
Sao quan Thái thú theo hờ một bên
Đoàn đi săn đã hết tên
Tùy tùng Thái Thú đứng bên tên còn
Mà không cứu giúp chúng con
Thú tha tùy tướng chỉ còn một quan
Là ông Tô Định ác gian
Đêm rồi đánh lửa nướng mang mà dùng
Con mời Thái thú ăn chung
Con mang to tướng nên dùng còn đây
Chừa cho cha mẹ đây này
Nó ngon hơn cả thịt cầy thịt dê
Ăn xong con dẫn quan về
Chẳng hay ân oán định bề sao đây!
Trưng công mới nói lời này:
Hai em con cũng đủ đầy võ văn
Chừng nào mở cuộc đi săn
Cho hai em gái theo phăng đi cùng
Phòng sau có chuyện cần dùng
Hai em con sẽ tháp tùng giúp con.

Tai bay vạ gió cho gia đình Trưng Công
Trưng Trắc sánh duyên Thi Sách

Phút nghe nhiều tiếng cười giòn
Tô Định thái thú lại còn Tào Chương
Tào Nguyên, Mã Tắc hùng cường
Đến dinh Lạc tướng, quân lương nhu cầu:
Chúng tôi tuần thú đã lâu
Lương tiền đều hết biết hầu làm sao
Nhờ quan Lạc tướng giúp vào
Lúa hai ngàn hộc, ngựa Tàu trăm đôi
Trâu bò trăm cặp đủ rồi
Nhân tài một vạn chúng tôi cần dùng,
Thứ nhứt là thợ làm cung
Thứ nhì người biết kiết hung vận thời
Thứ ba là kẻ tuyệt vời
Thiên văn địa lý đất trời thông tri
Thứ tư tài tử nữ nhi
Đờn ca múa hát việc gì cũng thông
Thứ năm là kẻ ruộng đồng
Lực điền phải biết cấy trồng tỉa gieo
Thứ sáu chẳng luận giàu nghèo
Chăn tằm cho giỏi, dốc đèo trồng dâu
Thứ bảy là kẻ đứng đầu
Buông tên trúng đích ta thâu người này
Thứ tám võ dõng đủ đầy
Sài lang chẳng sợ, thú bầy chẳng ghê
Thứ chín làm bếp đủ nghề
Cá tôm cũng biết, nai dê cũng rành!
Trưng công nghe rõ ngọn ngành:
Thiệt dân Giao Chỉ chẳng rành nấu ăn
Mặc dù chùng có đi săn
Gặp ma cũng chạy, gặp chằn cũng rên
Hết hồn nào nhớ cung tên
Để tôi luyện tập dâng lên cho Ngài
Giao Châu dân ít lắm thay
Dâng đủ một vạn sang ngay Hán trào
Dân ăn cơm gạo rất hao
Của đâu dư để Hán trào đòi dâng
Phần đông dân chẳng áo quần
Dâng làm chi đấy mình trần như nai
Hẹn mười năm nữa dâng rày
Cho dân Giao Chỉ đủ tài sẽ dâng!
Thái thú rằng: lão cũng ưng
Hẹn mười năm nữa người dâng người tài
Còn ta nhất định hôm nay
Đêm hôm ta thấy sông này có châu
Giữa sông chiếu sáng quá lâu
Rõ ràng quang tỏa trái châu năm màu
Trưng Tinh là kẻ anh hào
Đi mò châu ấy nạp vào cho ta
Thì dân ngươi khỏi đọa sa
Khỏi đem tiến cống vua ta Hán trào
Mò châu ch có là bao
Nhưng đem đổi mạng biết bao nhiêu người!
Trưng công nghe nói rụng rời
Sông sâu nước cả, chơi vơi giữa dòng
Thời này là tiết mùa đông
Đêm về trời lạnh máu đông chết liền
Thôi thì làm dấu ghi biên
Sáng mai mò nạp châu liền cho quan.
Thái thú rằng: chẳng có an
Châu này khi hợp khi tan không chừng
Này quan Lạc tướng họ Trưng
Ta là Thái thú ông đừng dễ ngươi!
Nói rồi truyền dẫn tức thời
Trưng Tinh xuống nước mò thời trái châu
Tinh nào có biết lội đâu
Bây giờ xuống nước mò châu thế này
Trai làng hiệp lại đông dầy
Xin đi mò thế về đây nạp liền.
Tô Định ông mới nói liền:
Các người hãy khá ngồi yên đi mà
Sáng đi đào mỏ cho ta
Coi voi già chết chôn mà nơi đâu
Đất này sao quá báu mầu
Dòng sông chiếu sáng nhiều châu thay là
Trên rừng nào ngọc nào ngà
Chúng bay phải ngủ sáng ra đi tầm
Một là râu chúa sơn lâm
Hai ngà hoặc ngọc dư trăm tuổi đời
Mỗi đêm óng ánh vòm trời
Đó là của báu để đời truyền gia
Đứa nào đào được ngọc ngà
Đem về làm của thì ta chém đầu
Ngọc ngà là của báu mầu
Chúng bay nô lệ thì đâu được dùng!
Xuống sông gió bấc lạnh run
Trưng Tinh hết sức bần cùng ngán ngao,
Tô Định nắm áo lôi nhào
Lấy cây có nạng đẩy ào ra sông
Trưng Tinh chới với giữa dòng
Trên bờ võ dõng, xuống sông đắm chìm
Hồi lâu mặt nước lặng im
Trưng công nhảy xuống lặn tìm xác con
Dân làng xem thấy khóc ngon
Thương cho cậu chủ chẳng còn dương gian
Giả thị xem thấy ngã ngang
Hồn lìa khỏi xác chết càng thêm đau,
Trưng công tuổi hạc đã cao
Xuống sông mò trẻ đã hao sức già
Rét run té quỵ bên bà
Trưng công chồng vợ đều là quy tiên.
Nhà đang hạnh phúc bình yên
Tai bay vạ gió chết liền ba tên
Dân làng thì đứng hai bên
Giận quan nhà Hán nói lên dám nào,
Các ông kỷ trượng niên cao
Các bà trưởng lão cùng nhau luận bàn:
Cậu cô tuổi trẻ dân làng
Phụ tang lo việc ma tang cho rồi
Khóc than người cũng chết rồi
Ba người chết đó ta ngồi khóc đây
Còn ai lo liệu việc này
Lo yên người chết ta đây an lòng
Tang ma phải khởi trống đồng
Trống này là trống tổ tông gia truyền
Mỗi khi có chuyện chẳng hiền
Đánh ba hồi trống khắp miền đều nghe.
Tô Định mới nói nè nè:
Tang ma đâu được đem khoe khắp làng!
Trắc rằng: Thái thú hãy an
Tại Ngài ba mạng chết ngang như vầy
Ngài thường nhân mạng lại đây
Chớ đừng có nói nọ nầy thất công,
Mẹ cha tôi mạnh vô song
Tức Ngài mà chết nội trong một giờ
Gia huynh tuổi trẻ dại khờ
Không tường lội lặn trong bờ ngoài sông
Ngài tham của quý giữa dòng
Bắt gia huynh phải xuống sông mà mò
Mùa đông gió thổi vo vo
Bắt người xuống nước mà mò trái châu
Nào ai có biết chi đâu
Bây giờ ba xác nằm âu một nhà
Ngài nên làm chủ chay ma
Giao Châu cải lại tên là Mê Linh!
Tào Nguyên, Mã Tắc đến nhìn
Mới khuyên Tô Định nhận mình là sai
Mới làm Thái thú mấy ngày
Mà dân oán ghét chẳng ai cảm tình
Giao Châu đổi lại Mê Linh
Trống đồng truyền đánh đưa linh ba người.
Không ai tài trí vẹn mười
Chỉ riêng Trưng Trắc là người anh thư
Tào Nguyên, Mã Tắc vui cười
Chức quan Lạc tướng về người Trưng nương
Hán quan trở lại dinh đường
Dân làng già trẻ phân tường khúc nôi:
Quan ông thì đã chết rồi
Quan cô nghe các chúng tôi luận bàn
Tàu quan mình cũng là quan
Nó chức Đế Hoàng, cô chủ Nữ Vương
Đứng lên kêu gọi bốn phương
Đánh quân nhà Hán thịt xương tiêu tàn,
Đồng bào nhân loại lầm than
Lẽ nào cô chủ ngồi an mà nhìn
Sơn hà thống khổ điêu linh
Hán quan Tô Định hiếp mình khổ đau
Nhà cô chức trọng quan cao
Khi không ba mạng lại nhào chết đi
Đau lòng dân chúng xiết chi
Nuôi tằm dệt lụa bà thì chỉ cho
Đói nhờ săn bắn mà no
Cũng nhờ cậu chủ giúp cho đủ nghề
Quan ông gánh vác nặng nề
Đem điều quan Lạc vỗ về muôn dân
Từ thành Nhật Lệ, Cửu Chân
Chu Diên Lạc tướng thanh bần lâu nay
Nhật Nam cho đến Châu Nhai
Con dân Giao Chỉ thường ngày khổ đau!
Trưng Trắc nhỏ nhẹ rỉ rao:
Trắc tôi xin kể đồng bào lắng nghe
Dân ta quân Hán đạp đè
Lòng tôi còn mãi e dè xôn xao
Vẫn lo huynh đệ đồng bào
Riêng theo Tây Hán làm rào chư bang
Cha anh tôi chết hồn oan
Tại vì Tô Định bạo tàn bày ra
Mẹ tôi vì tuổi đã già
Đau lòng con dại nên bà chi chung
Còn tôi là nữ thư hùng
Gặp điều đau khổ vẫy vùng cho qua
Nếu ngồi mà khóc hê hà
Nợ nước thù nhà có trả được đâu
Mưu toan phải dấu cho sâu
Giận không ra mặt, buồn sầu vẫn tươi
Luôn luôn nói nói cười cười
Trong tâm phải khác hơn người mới ngoan
Đau buồn ai cũng thở than
Đó là thường lệ thế gian đồng bào
Làm người ai cũng như nhau
Vui cười, buồn khóc có nào lạ chi
Tuy tôi là phận nữ nhi
Càng buồn càng giận trí tri lại nhiều
Dân ta rất ít búa rìu
Cung tên thì có chẳng nhiều bằng ai
Lao thì chỉ đủ cầm tay
Làn can rất ít có xài đủ đâu
Cô di, thúc bá chớ sầu
Đệ huynh, tỷ muội lo âu đôi phần
Mang còng nô lệ vào thân
Phải y theo lịnh Hán quân chỉ truyền
Định điều khởi nghĩa thì riêng
Lúc nào cũng phải lắng yên nơi lòng
Hô hào việc cả chưa xong
Thì quân nhà Hán giết không còn người.
Kế toan đâu đã vẹn mười
Có Chu Thi Sách là người Chu Diên
Cùng cha là lão Chu Điền
Cũng quan Lạc tướng Chu Diên là thành
Chu ông bước đến nói rành:
Lão là Lạc tướng trấn thành Chu Diên
Nay nghe Trưng lão quy tiên
Lão cùng Thi Sách đến liền viếng tang,
Ngày xưa kết nghĩa chi lan
Với Trưng Lạc tướng bạn vàng từ lâu.
Trưng Trắc vội vã ra hầu:
Con mời bá phụ vào âu tiền đường!
Chu ông liền mới phân tường:
Đây vốn tiền đường cúng bái gia tiên
Ai là Trưng Trắc gái hiền
Trước đây lão có đính nguyền trước mai.
Trắc cùng Thi Sách sánh vai
Gái sắc trai tài đôi đã xứng đôi
Thi Sách nhìn Trắc một hồi
Cha anh mới chết nàng ngồi tỉnh bơ
Nhà còn hai vị thơ thơ
Rất nên trống vắng đèn lờ khói bay.
Trắc rằng: tôi khổ lắm thay
Đau buồn than thở với ai bây giờ
Trăm dân Giao Chỉ đang chờ
Thoát vòng nô lệ đến bờ tự do
Riêng lòng mãi để dạ lo
Mình là nữ chủ phải cho vững vàng
Tuy nhà bận phụ mẫu tang
Nhưng điều bổn phận nhà quan làm đầu
Ngồi đây mà khóc mà sầu
Thương đau kẻ chết buồn rầu khóc than
Người dân đang sống thế gian
Hiện còn nô lệ ách mang đây này
Nay mà bá phụ đến đây
Lời cha đã dạy sau này nên đôi
Con xin thỉnh bác vào ngồi
Cho con ra mắt mới rồi nghĩa nhân.
Trưng Nhị thời cũng ân cần
Trầu cau bánh nước tay nâng mời dùng
Đủ đầy ngôn hạnh công dung
Chu ông khen gái hiếu trung hiền hòa.
Ông rằng: lão tuổi đã già
Mong ngày có cháu truyền gia nối giòng
Hai con nên nghĩa vợ chồng
Cùng nhau chia sớt gánh gồng nước non,
Cha già cậy có hai con
Nước mất hay còn cơ hội này thôi
Chu Diên lão phải phản hồi
Thi Sách ở lại sánh đôi cùng nàng.
Nói rồi người ngựa lên đàng
Trưng Trắc đưa tiễn dịu dàng lời thưa
Chu ông xem thấy rất vừa
Càng nhìn, càng mến, càng ưa dâu nhà.
Các con đừng tiễn đưa xa
E quân thám tử Tô gia xiểm dèm
Hán quân dù có nhìn xem
Cũng chưa biết rõ ta đem việc gì
Hán quan ta sợ lắm thì!
Nói rồi giục ngựa bôn phi quan hà.

Trưng Trắc và Thi Sách luận bàn việc khởi nghĩa

Trắc cùng Thi Sách vào nhà
Cùng bàn việc nước để mà lo toan:
Gia gia thì sợ Hán quan
Trong dinh nhiều kẻ độc tàn nên ghê
Từ Tô Thái thú đi về
Trị dân Giao Chỉ đủ bề khổ lao
Có ai mà biết đâu nào
Mải lo lòn cúi cùng nhau nói cười
Thân làm nô lệ cho người
Lại chưa biết phận hổ ngươi là gì
Tào Hùng, Tào Hổ, Tào Phi
Ba tên này nó cúi quỳ Tô gia,
Quan phu khi muốn bàn qua
Việc quân, việc nước, việc nhà, việc dân
Coi chừng ba đứa nịnh thần
Tào Chương, Tào Hạo cũng gần như nhau
Tới đây nó chẳng đi vào
Ngoài hiên nghe lén rồi sau tới trình
Tức là núp lén cổng dinh
Để nghe bàn bạc tình hình bên trong
Ấy người một mặt hai lòng
Quan phu nhích miệng nên phòng ba tên.
Thi Sách rằng chẳng có nên
Bậu nên tẩy sạch sáu tên họ Tàu
Để ngừa hậu họa về sau
Đầu ra Hán quốc, đít vào Giao Châu
Kẻ nào sớm đánh tối đầu
Bậu đừng tin cậy hại sầu cho thân
Biết rằng mình sống vì dân
Lựa người tín nghĩa hiếu nhân mà dùng
Sống chung đầu óc không chung
Người như thế ấy còn dùng làm chi!
Trắc rằng: tôi cũng nghĩ suy
Con người có số an nguy chàng à
Số phần Trời đã ban ta
Tránh làm sao được khi đà thọ tai,
Gia huynh săn bắn mấy ngày
Bên lưng theo dõi những tay cường hào
Phóng lao thì phải theo lao
Thì tên loạn xạ phía sau dẫy đầy
Hai hôm về mới đến đây
Lại bị Tô Định cùng vầy đi theo
Trên rừng hết có hùm beo
Thì Tô Thái thú lại theo về nhà
Dòng sông Hợp Phố chói lòa
Tức thì Thái thú bảo gia huynh tìm
Đêm hôm quân lính ngủ im
Bắt anh của thiếp nó dìm đáy sông
Mò châu cho được dâng ông
Gia huynh bơi lặn vốn không có rành
Mẹ cha nóng ruột cho anh
Hai thân ngã quỵ nên thành cổ nhân.
Thi Sách nghe rõ xa gần:
Tiền thân đau khổ hậu thân đền bồi
Dân ta thống thiết nhiều hồi
Làm người kiến thức ai ngồi ngó lơ
Đất Chu Diên tự bấy giờ
Dân đen đau đói ngẩn ngơ nàng à
Lên rừng đào mỏ khổ a
Bắt dân ra biển để mà mò trai
Ngọc trai quân Hán nó xài
Còn dân Giao Chỉ nào ai biết dùng.
Trắc rằng: nay đến mức cùng
Thù nhà nợ nước nữ hùng ra tay
Thiếp cùng Tô Định tranh tài
Ý chàng có đẹp hay rày lại chê?
Sách rằng: Trưng Trắc hiền thê
Tôi xin gánh nặng một bề sớt chia
Chúng dân nước mắt đầm đìa
Làm sao cho cái khổ kia đừng còn
Hán quan nó khéo cúi lòn
Thì người Giao Chỉ vẫn còn khổ thân
Nếu nàng thương nước thương dân
Âm thầm khởi nghĩa phải cần dồi trao,
Dùng binh cần gái má đào
Tập rèn võ nghệ để sau giữ mình
Phải cần dụng cụ đao binh
Còn thêm lương phạn tận tình trữ ăn,
Có võ thì phải có văn
Cần nhiều gái đẹp nói năng tươi cười
Dễ vào dinh Hán vui chơi
Làm người bán dạng, làm người đưa duyên
Đó là thám tử binh quyền
Cách đi thám thính tiền quân dễ dàng
Giả đi bán rượu bán hàng
Giả làm nô lệ xách mang nọ này
Vào dinh mắt ngó đông tây
Ghi tâm để đó sau này chiến công,
Như nàng là gái tinh thông
Giả đi thương thuyết việc trong xứ này
Tô Định nó mới sang đây
Vẫn còn lạ mắt việc này việc kia
Ra đàng đội mão mang hia
Bên này chẳng ngó, bên kia chẳng nhìn
Ỷ nhiều người quý trọng mình
Mắt đâu có dám ngó nhìn bao la
Dân ta tín nghĩa với ta
Thì Tô Thái thú phải mà đào vong
Dân ta một mặt hai lòng
Hán quan cai trị chết không ai còn.
Trắc rằng: còn nước còn non
Hồn thiêng sông núi vẫn còn hiển linh.
Phút đâu mười ả đến trình
Đến từ các xứ vào xin ứng hầu
Bát Nàn, Bát Nạt đi đâu
Lê Chân, Đông Bản, Nguyễn Hầu, Nhật Nam
Lê Lâm, Trương Phối, Trịnh Cam
Là tay thiện nghệ chuyên làm cung tên,
Bát Nàn rằng chị Trắc quên
Em chuyên săn bắn đứng bên đầu làng
Hùm beo, tây tượng, sài lang
Thứ nào nó cũng đầu hàng em đây
Thương ngô xứ ấy đủ đầy
Mùa màng lúa đậu, bắp khoai đủ đầy
Đất lâm ruộng chẳng bao nhiều
Rừng núi thì nhiều chỉ có bắp ngô
Nhật Nam trong xã tắc đồ
Rừng vàng biển bạc đồng khô nước phèn
Nam Hải là xứ đáng khen
Tuy là nước mặn vàng chen biển ngoài
Ai về Nam Hải vui thay
Dạo chơi bãi biển cổ tay đeo vàng
Ai về Hợp Phố hà giang
Đêm đêm đáy nước hào quang đủ màu
Nhiều châu ngũ sắc quý cao
Ai về Đạm Nhĩ thì đào khoai nương
Châu Nhai, Đạm Nhĩ là vườn
Khoai mì, khoai sọ, thêm hương khoai mài.
Trắc rằng: các chị gái tài
Đến đây cứ nói việc khoai lót lòng
Điều hay sao chẳng rõ thông
Mải đem cái chuyện đi trồng lúa ngô.
Lê Chân rằng xã tắc đồ
Người người phải cậy lúa ngô no lòng
Khi no có sức gánh gồng
Chớ lúc đói lòng gánh nổi việc chi
Ai về Giao Chỉ thì đi
Có ông Tô Định béo phì thấy mê
Thân to mặt lớn bụng phề
Trong dinh mười thiếp ba thê hẳn hòi
Ai coi thì đến mà coi
Tào Nguyên, Mã Tắc học đòi tranh danh.
Bát Nạt rất thiệt lẹ lanh
Đưa tờ văn án kể rành việc quân
Bát Nàn, Bát Nạt, Lê Chân
Chỉ huy được một bộ quân nữ tài,
Trong dinh Thái thú hiện nay
Tô Định đang bị nguyên hài tội ra
Một là tham của muôn nhà
Hai là sát hại dân mà Giao Châu
Ba là của báu góp thâu
Ngọc ngà cũng lấy, bò trâu cũng xài
Bốn là vàng bạc đeo tay
Thảy đều gom hết của ai chẳng cần
Chẳng tri của để tùy thân
Hay là của để vong nhân phụng thờ
Năm là thấy của mắt mờ
Mò châu đào mỏ dân khờ mạng vong,
Tào - Tô ý kiến bất đồng
Cho nên tranh luận suốt trong mười ngày
Chưa ai đành chịu thua ai
Quân cơ náo loạn lính ngoài quàng xiên
Tô Định đả kích Tào Nguyên
Một văn một võ gây phiền cho nhau,
Mã Tắc đơn tấu Hán trào
Bảo rằng Tô Định giết bao dân lành
Cùng nhau bàn luận cãi tranh
Nay mai Thái thú thân hành tới đây
Để mà xin lỗi vụ này
Tội dìm cậu chủ bỏ thây giữa dòng
Tội làm chết cả bà ông
Một nhà ba mạng chết hồng rất oan.
Cả nhà đang có luận bàn
Thì là Tô Định thân sang bước vào
Tào Nguyên, Mã Tắc theo sau
Trưng Trắc, Trưng Nhị ra chào lễ nghi,
Tô Định ông mới nói thì:
Tào Nguyên, Mã Tắc cũng vì Trưng công
Xin Trưng nữ tướng khoan hồng
Bỏ qua tội lỗi, tôi không phải nhiều!
Trắc rằng: tôi cũng biết điều
Xin quan Thái thú bủa nhiều đức nhân
Làm quan thì phải thương dân
Cha tôi hết dạ trung thần Hán vương
Kể đây là chốn biên cương
Của vua Hán đế người đương trị vì
Biết điều thượng hạ tôn ti
Cha tôi nào có lỗi chi với ngài
Người già dễ chết lắm thay
Chết tức chết tối, chết cay chết nồng
Chết vì thương nhiệt, hàn phong
Thử thấp, thực thấp, chết trong nửa giờ
Cái thân giả tạm ai ngờ
Cái hồn phưởng phất bơ vơ kêu sầu
Thân sang nhờ phước từ lâu
Thân hèn vì tại cao cầu, khi Thiên
Ngài đây lớn chức cao quyền
Tu đà chín kiếp cõi Tiên chưa về
Cho nên phước báu tràn trề
Quý quyền còn lại thiếp thê đầy nhà
Cũng nên thí đức nhân ra
Đặng trở về già còn kẻ hầu xem,
Phận tôi là kẻ đàn em
Khuyên quan Thái thú phải đem vào lòng
Sống đời chớ ngọt, đừng nồng
Chanh chua ai chịu, mặn nồng ai vui
Ba ngài nay đến nhà tôi
Xin ngồi đàm đạo một hồi giải khuây
Ngài từ Hán quốc sang đây
Là nơi biên trấn thiệt dầy công lao
Giao Châu là quận dân giàu
Còn bao quận khác đói đau thì nhiều
Ngài làm quan lớn Hán triều
Tránh nơi đau đói đang nhiều nhiễm lây
Dân nghèo đi đó đi đây
Chớ nhiều thứ bịnh dễ lây ngài à,
Thứ nhứt mấy chị đàn bà
Ở trong cơ thể thật là nhiễm ô
Bên ngoài nhìn đẹp ô hô
Bên trong con bịnh tô sô đủ màu
Kẻ thì chết chẳng thấy đau
Kẻ đau chẳng chết phải hao công tiền
Chẳng qua luật định Hoàng Thiên
Các quan Hán quốc trách phiền tử ly
Các ngài đang lúc oai nghi
Giàu sang thế lực chết đi sao đành
Hiện nay nhiều bịnh hoành hành
Tại Mê Linh thành dân chúng nhiễm lây
Ba ngài quan lớn ngồi đây
Đừng đi đâu lắm mà lây bịnh ngoài
Gia huynh bơi lội rất hay
Trong người có bịnh mới rày chết ngang
Nước là nguồn sống dân gian
Người không có nước chẳng toàn mạng đâu
Cha già mẹ yểu từ lâu
Sẵn đau thì chết phải đâu tại ngài
Biết bao nhân thế bên ngoài
Chết đi không lẽ tại ngài làm ra
Xin đừng áy náy lo xa
Lòng tôi chẳng có phiền hà chi đâu
Vẫn mong vững chức công hầu
Xin nhờ Thái thú đỡ đầu cho tôi
Công ngài tôi sẽ đền bồi
Trăm con đồi mồi mười cặp ngà voi
Mê Linh này đất hẹp hòi
Cho nên ít có ngà voi đó ngài
Chúng tôi cũng chẳng biết xài
Tôi xin dâng nạp để ngài vô kho
Khi về Hán quốc dùm lo
Tâu vua Hán quốc giúp cho tôi nhờ
Dân Mê Linh quá dại khờ
Đau nhờ thảo dược, đói nhờ chồn cheo
Dân làng xóm vắng quạnh heo
Đi quanh chim cú chim mèo nó kêu
Càng nhìn hoang cảnh buồn hiu
Người nhiều tật bịnh, cảnh nhiều chim muông
Luôn luôn tức cảnh thêm buồn,
Quý ngài Hán quốc cội nguồn kinh đô
Biết bao là kẻ ra vô
Kẻ danh người lợi kinh đô chen người
Bán mua nói nói cười cười
Anh người đứng đắn, chị người chính chuyên
Khác nào núi ngự thần tiên
Mê Linh này vốn vách nghiêng thành hào
Dân tôi đang lúc đói đau
Nên chưa tu bổ hư hao quá nhiều
Muốn xin hoàng đế Hán triều
Bồi thành đắp lũy ít nhiều cũng ơn.
Tô Định tính thiệt so hơn:
Hán vương cai trị giang sơn này rồi
Mới truyền sai bọn chúng tôi
Vào đây quản lý từ hồi năm qua
Họ Trưng có vật truyền gia
Trống đồng vật quý đã ba mươi đời
Biết rằng Hán đế như Trời
Thì dâng trống quý cho thời Hán vương!
Trắc rằng: của để lửa hương
Để ngày kỵ giỗ Hùng Vương mới dùng
Trải qua mười tám Vua Hùng
Gọi là trống lịnh để dùng việc binh
Một là cúng bái thần linh
Ngũ phương Yết đế thần linh sơn hà
Trống đồng tôi mới đem ra
Để cho làng nước người mà biết hay
Nào đâu dám đánh thường ngày
Việc quan tôi chẳng dám xài trống linh,
Các quan nếu có về kinh
Tâu cùng vua Hán xin đình việc dâng
Của người quý báu quá chừng
Ép người dâng nạp người dâng người phiền.
Mã Tắc ông mới nói liền:
Vậy thì Thái thú đừng phiền Lạc quan
Truyền gia Lạc tướng rõ ràng
Mấy mươi đời giữ vẹn toàn chẳng chi
Thái thú lấy vội làm chi
Quận này Thái thú chỉ huy đã rồi
Gấp gì của cải thu hồi
Làm quan Thái thú thì ngồi mà ăn
Tôi coi Trưng Trắc khó khăn
Cô nàng này vốn võ văn gồm tài
Văn thì ăn nói quá hay
Võ thì tôi sợ chắc ngài chẳng hơn
Nói nghe không giận không hờn
Lời nào nàng nói cũng hơn ngài mà.
Tô Định, Mã Tắc bàn qua
Cái mụ đàn bà Trưng Trắc lược thao
Thôi thì ta kiếu về mau
Nói rồi ba gã cùng nhau ra về
Luy Lâu thành ấy vào kề
Tào Nguyên rỉ nhỏ đủ bề việc binh,
Nếu theo con mắt tôi nhìn
Thì là Trưng Trắc dụng binh rất tài
Sợ ngài đáo xát trong ngoài
Cho nên nhiều kẻ nằm dài la rên
Bịnh đâu mà bịnh bốn bên
Đông tây nam bắc đều rên hì hà
Trắc làm bộ nhát chúng ta
Hôm qua tôi có chặt mà chân tay
Thằng nào giỏi bắn hươu nai
Thì tôi chặt hết một tay răn đời
Không còn săn bắn nơi nơi
Thì là tụi nó phải thời đói ngay
Làm người phải có hai tay
Nếu còn lại một có ai tài nào
Chỉ ngồi ăn hại cho hao
Cho nên tụi nó rên đau chớ gì!
Tô Định ông mới nói thì:
Có giết thì giết chết đi cho rồi
Đừng làm tàn phế rồi thôi
Sống dở chết dở nó thời oán ta
Chết đi chẳng kẻ khóc la
Ít lâu quyến thuộc người nhà cũng quên
Ông làm cho nó than rên
Mối thù dai dẳng ông đền sao xong
Kẻ đau thì chảy mắt hồng
Người mạnh thì lại nóng lòng lắm đa.

Nàng Tô Châu em gái Tô Định kể tội quân Nam Hán bạo tàn, vô đạo đức

Thái thú có một em nhà
Tô Châu tên đặt thiệt là nữ nhi
Nói năng nhỏ nhẹ nhu mì
Khuyên lơn Tô Định phải thì hiền lương,
Tô Định là kẻ bạo cường
Tô Châu trái lại trung lương hiền lành
Xin cùng cha mẹ theo anh
Để sang trấn nhậm dân thành Luy Lâu,
Nàng nghe đã rõ đuôi đầu
Mới rằng việc nước phải âu trước ngày
Làm quan mắt sáng tỏ tai
Chớ đừng tửu sắc mê say bỏ mình
Tôi nghe Trưng Trắc Mê Linh
Kết duyên Thi Sách giao tình Chu Diên
Hai nhà này nếu kết duyên
Thì quan nhà Hán lụy phiền kế bên
Chớ đừng ỷ lại xưng tên
Hai nhà hiệp lại đứng lên vững vàng
Thì dân không sợ Hán quan,
Các anh liệu thế mưu toan về triều
Tâu cùng vua Hán đôi điều
Rằng dân Giao Chỉ chẳng nhiều bao lăm
Núi non, thung lũng, sông đầm
Nga bà, đế sậy, rừng lâm dẫy đầy
Xin vua bỏ phức nước này
Vì không xứng đáng ta đây giữ gìn
Ta cùng Trưng Trắc giao tình
Gọi là bằng hữu trị binh nước ngoài
Quan huynh mà chẳng lẹ tay
Tôi e huynh trưởng có ngày bại binh
Em vì cốt nhục chi tình
Nói cho huynh trưởng giữ mình Hán quan!
Tô Định nghe nói ứa gan
Tào Nguyên, Mã Tắc hiện đang ngầy ngà
Sợ chi cái mụ đàn bà
Nay em chưa đánh lại hòa hay sao
Mặt mày Trắc Nhị má đào
Học ba miếng võ phòng sau đánh chồng
Tài gì dám đối đàn ông
Em e dè quá thành không ra gì
Trưng Trắc, Trưng Nhị nữ nhi
Màn loan nam tử phòng khi giải sầu
Bì sao cho lại mày râu
Em lo xa quá mái đầu hoa râm.
Nói mà cả bọn cười ầm
Tô Châu mới nói tôi cầm binh thơ
Biết coi mạng tướng thế cờ
Dưới sông cũng biết, lên bờ cũng thông
Thiên văn địa lý nằm lòng
Biết ngày mưa nắng biết đồng cạn sâu
Biết từ con nhộng lá dâu
Xấu dâu thì kén có đâu tốt nào
Tuy tôi là gái má đào
Các anh nam tử tôi nào kém chi
Làm quan trấn nhậm biên thùy
Nước người đến ở phải tùy người đa
Đừng khi con gái đàn bà,
Tô Định mới nói em nhà nghe đây
Em thì các việc đủ đầy
Lại thêm sắc đẹp như vầy dễ coi
Trắc Nhị thiện nghệ cỡi voi
Đàn bà thế ấy học đòi nam nhi
Nếu đem em gái ra bì
Đại huynh vẫn ngại em thì phải thua
Người dân Giao Chỉ quê mùa
Thế mà Trắc Nhị chẳng thua râu mày
Lên rừng săn bắn cũng hay
Luận bàn việc nước thì tay cũng già
Còn điều Thi Sách sang qua
Cầu hôn ở rể thông gia thường tình
Đó là bẩm tánh Trời sinh
Nữ nam thì phải có tình gối chăn
Trời sanh nhân vật lẽ hằng
Giống cái giống đực hiệp căn thuận hòa
Chim trời cá nước người ta
Súc sinh cho đến những là ký sinh
Noãn sinh còn có chi tình
Lạ chi việc ấy mà nhìn nghi nan
Đó là thường sự nhân gian
Hay là em muốn về làng Chu Diên,
Em khen Thi Sách nhân hiền
Em khen Thi Sách uy quyền đức nhân
Khen người mến nước thương dân
Anh thay cha mẹ định phần trăm năm!
Tô Châu rằng chớ nghĩ lầm
Vợ người đã có anh tầm làm chi
Sợ là em sợ sau khi
Hai nhà hiệp lại nó thì đánh anh
Làm quan anh chẳng có rành
Chu Diên đất tốt dân sanh lại nhiều
Mê Linh dân ít đìu hiu
Gái tài trai giỏi sống nhiều lắm đa
Đất Mê Linh hạp đàn bà
Đất Chu Diên kỵ với mà đàn ông
Cho nên cái lão Chu công
Mới đem Thi Sách làm chồng Trưng nương,
Làm quan trước thạo văn chương
Thiên văn địa lý phải tường mới hay
Võ văn thao lược gồm tài
Trong nhà đức độ, ra ngoài người thương
Anh ngang như quỷ vô thường
Thiên văn địa lý chẳng tường chi chi
Ngộ nhân bất cập điều gì
Sanh người ngơ ngáo khác chi thằng đần
Có tài áo mão đai cân
Vua ban ấn tín chăn dân nơi này
Ngỡ dân Giao Chỉ dại ngây
Không ngờ Giao Chỉ đủ đầy trí tri
Đàn bà Giao Chỉ lễ nghi
Trong nhà vén khéo, ngoài thì nghiêm trang
Hiền lương mà lại khôn ngoan
Nói năng nhỏ nhẹ dịu dàng lời phô,
Các anh ăn nói hàm hồ
Vô liêm, vô sỉ lại vô trí tài
Lời lành nói chẳng vào tai
Người vô kiến thức có tài vũ phu
Chuyên tài hiếp kẻ hiền nhu
Từ sang tuần thú dân thù Hán quan
Làm người đức độ dịu dàng
Muôn nhà mến nghĩa, hàng ngàn người thương.
Tô Định chẳng chút hiền lương
Bị Tô Châu mắng đủ đường trái tai
Cho nên Tô Định ra oai
Mới liền đánh đuổi ra ngoài cho mau,
Làm em mà quá hỗn hào
Công đường mà dám nói vào nói ra
Hỗn hào phê phán chúng ta
Thì đi cho khỏi hoặc là về kinh!
Tô Châu nhỏ nhẹ quỳ xin:
Đây lời tôi nói thật tình mà nghe
Nói cho anh biết sợ e
Nói cho anh biết mà dè về sau
Không lo sau sẽ buồn đau
Không biết đường nào mà chạy cho nhanh.
Tô Định rằng tội đã đành
Chẳng còn cái nghĩa anh em là gì
Một đi hai cũng phải đi,
Tô Châu bị đuổi tức thì đi ngay
Tay ôm khăn gói ra ngoài
Lang thang quán trọ vãng lai đủ đường
Ra rừng, lên núi, đến nương
Thửa ruộng, vuông vườn đều cũng xem hoa.
Có tên Đông Bản thiệt thà
Tên này vốn thiệt người nhà Trưng nương
Thấy người Hán quốc má hường
Quẩn quanh qua lại nơi vườn lệ chi
Đông Bản nhỏ nhẹ hỏi thì:
Tiểu na má nị nay đi vào rừng
Đi đâu mang mễn áo quần
Vào nhà anh ở chớ đừng đi xa
Nhà anh có một cha già
Với hai em gái thiệt thà dễ thương
Chẳng hay cô kẻ lỡ đường
Hay là chồng đuổi vấn vương điều gì
Mấy hôm qua lại chốn ni
Ngủ bờ ngủ bụi ăn gì mà no
Về nhà anh sẽ nuôi cho
Sáng ăn thịt cò, chiều nướng thịt nai
Sau nhà thì mía với khoai
Khoai nừng, khoai chuối, khoai mài, khoai lang
Khoai từ, khoai sọ mấy hàng
Môn mún, môn làng, còn lại môn cao
Người ăn nếu ngán thứ nào
Đổi qua ngô đậu, chuối cau, chuối già
Ăn xong nấu nước pha trà
Gọi rằng đạm bạc sống qua tháng ngày
Trong nhà gạo lúa vắn tay
Vì cần nuôi các quan ngoài Bắc phương
Hán quan cơm gạo ăn thường
Tuy dân Giao Chỉ ruộng nương thì nhihều
Đủ nuôi quan lớn Hán triều
Chớ dân Giao Chỉ chi tiêu hằng ngày
Nhà nào cũng bắp với khoai
Đi săn thì có hươu nai mà dùng
Cô em mặt mũi lạ lùng
Con vua cháu chúa trong cung lạc loài?
Tô Châu nghe hỏi nói ngay:
Tôi em quan lớn tên rày Tô Châu
Đông Bản nghe nói gật đầu
Em Tô Thái thú Tô Châu là nàng
Đi đâu coi tướng lang thang
Muốn về Hán quốc cho nàng mượn voi
Hay là nàng muốn thử coi
Dinh quan Lạc tướng tôi đòi bao nhiêu
Lính canh các nẻo ít nhiều
Trở về tâu với Hán triều phải chăng!
Tô Châu liền mới nói rằng:
Cái anh này vốn nói năng quá nhiều
Hồi giờ nghi vấn đủ điều
Tôi đây đã hiểu ít nhiều nói năng
Giao Chỉ thì giỏi nghề săn
Hán quân lớn nhỏ thịt ăn thịt rừng
Gặp thịt thì rất vui mừng
Chẳng dám vào rừng vì sợ xà hoa
Nhiều con độc địa chả cha
Trong thành Thái thú hôm qua chết nhiều
Hổ mang chẳng biết bao nhiêu
Vào chuồng lục súc ăn nhiều gà heo
Quân chăn tiếc của la reo
Rắn tràn ra cắn nằm queo mười người
Bây giờ chẳng dám dễ ngươi
Thành Mê Linh thấy nhiều người lại qua
Chắc không hay rắn mãng xà
Trong rừng nó xuống mấy nhà chăn nuôi
Thành Luy Lâu của chúng tôi
Thì cho thuộc hạ chăn nuôi vịt gà.
Đông Bản liền mới nói ra
Thái thú rộng nhà làm việc chăn nuôi
Thành Mê Linh của chúng tôi
Người không nhà ở chẳng nuôi con gì
Thiên nhiên rừng núi thiếu chi
Hang mai kẹt đá thú đi dẫy tràn
Hùm beo sư tử ở hang
Hạt nội mây ngàn chim chóc cành cao
Chòm cây bụi cỏ sậy lau
Nào chồn nào thỏ xúm nhau giành mồi
Chúng tôi chẳng biết chăn nuôi,
Tô Châu nghe nói một hồi quá lâu
Nhà anh hiện ở nơi đâu
Cho tôi về ngụ ít lâu coi là
Gia huynh tôi đuổi tôi ra
Tôi không cửa nhà nên mới lang thang
Tuy là em gái nhà quan
Vì không hợp ý đuổi ngang ra đường
Ở đời phải có tình thương
Có thương đưa đến con đường tương lai
Không thương tình cảm với ai
Mồ côi nghĩa khí trong ngoài quạnh hiu
Nói năng cần phải lựa điều
Thông minh nói ít, nghe nhiều, hiểu mau
Người không kiến thức từ nào
Mình giàu thì được, ai giàu không ưa
Nhà mình cơm gạo dư thừa
Thấy người đói khát không ưa chẳng nhìn
Thật muôn ngàn thứ bất bình
Nên tôi khuyên nhủ gia huynh từ nào
Ở đời thương trẻ mến già
Vì hai hạng đó thiệt là đáng thương
Già thì gậy chống tay nương
Trẻ thì thơ dại bước đường u ơ
Làm quan dân cậy dân nhờ
Quan là cha mẹ hiện giờ của dân
Làm quan chỉ biết lo thân
Trong nhà đầy của, ngoài sân đầy gà
Sống chung vợ bẩy vợ ba
Vàng trau ngọc chuốt lua là nhởn nhơ
Những người nghèo khổ bơ vơ
Ăn gởi nằm nhờ khóm cỏ gốc cây
Biết bao là kẻ la rầy
Quan trên quát nạt bạn bầy khinh chê
Người quê đầu óc không quê
Cái nghèo tủi phận dầm dề lệ rơi
Dù bao tài trí tuyệt vời
Cũng đành nín miệng nói lời ai nghe
Thương người bị chúng đạp đè
Còn người sang cả nói khoe đủ màu
Trong đầu chẳng có chi cao
Quá nghèo đức độ lại giàu vàng cân
Trong lòng chẳng chút đức nhân
Nên tôi nhìn thấy ngán ngần lắm đa.
Đông Bản muốn dẫn về nhà
Đặng khoe gái Hán cho cha biết tài
Chưa chi có mụ thài lai
Họ Cù tên Nại người ngoài thôn xa:
Ô kìa Đông Bản cháu nhà
Hôm nay có vợ mà già chưa hay
Thật là một gái mảnh mai
Khuôn viên đầy đặn mặt mày như gương
Anh thư cốt cách má hường
Gái này trăm việc đảm đương cháu à
Không duyên ở góa đến già
Có duyên chọn vợ phải mà như tranh!
Cù Nại miệng lưỡi quá lanh
Tô Châu hổ thẹn buồn tanh không cười
Ai đi cho cái con người
Nói năng chẳng độ phải mười đều y
Gặp đâu nói đại chẳng suy
Thật là hổ thẹn cho thì nữ lưu
Sáng nay mà gặp họ Cù
Nói lời lợi hại thiên thu hổ lòng.
Đông Bản mới nói không không
Bà Cù đừng nói mích lòng cô nương
Chúng tôi là bạn đi đường
Tôi mời về nghỉ cho tường gia cư
Bà Cù nên nói từ từ
Buông lời quá vội hổ ngươi má hồng
Cô đây là gái chưa chồng
Em quan Thái thú trị trong quận này
Cô buồn dạo bước đến đây
Vì quan Thái thú la rầy hàm oan
Chửi la đánh đuổi ra đàng
Nên cô mới có lang thang đó bà,
Cù Nại nghe nói cười xòa:
Ai đời gái Hán là nhà quan cao
Cháu tin bà chẳng tin nào
Miệng gái nào khác là dao mới mài
Coi chừng kẻo để đứt tay
Nó đi thám thính nhìn ngoài ngó trong
Bà e là gái lại dòng
Không thì là gái gánh gồng việc quan
Đi cùng làng nước xóm làng
Để mà tìm hiểu nhân gian xứ này.
Tô Châu mới nói tôi đây
Nhà quan nhưng chẳng nhúng tay tham tàn
Anh tôi Thái thú cao quan
Còn tôi đây vốn cũng hàng thứ dân
Lấy tình máu mủ bày phân
Mong lời tôi nói ích dân lợi người
Không dè tôi nói sai thời
Cho nên lắm tiếng mà đời không nghe.
Cù Nại mới nói nè nè
Tại cô hay có bày khoe với đời
Rằng anh cô kẻ tuyệt vời
Cô là em gái tên thời Tô Châu
Dân tình nào có nghe đâu
Nghe Tô Thái thú người rầu lắm đa
Mỗi lần quan bước chân ra
Nào võng nào giá, nào là kiệu khiêng
Dân nghèo khốn khổ tủi phiền
Bỏ nghề canh cửi mà khiêng quan ngài
No chiều thì lại đói mai
Đi khiêng quan ngài thì bụng xếp teo
Nào ai có chịu nghe theo
Cô biết cảnh nghèo thì mới thương dân
Nếu cho thiên hạ ấm thân
Thì lời cô nói xa gần đều nghe.
Tô Châu nhỏ nhẹ e dè
Nói quan Hán quốc không nghe lời lành
Nói người thế lực công danh
Chớ tôi đâu nói dân lành chi đâu
Thương dân muôn tủi ngàn sầu
Làm quan cỡi cổ cỡi đầu người ta
Nói năng thì chẳng từ hòa
Tội tình giết bỏ chẳng tha dân hèn
Giết chồng hại vợ dân đen
Cửa nhà trống vắng đuốc đèn cũng không
Khóc con, khóc vợ, khóc chồng
Anh tôi làm vậy tôi không có vừa
Khuyên anh tội lỗi phải chừa
Tạo phước tích đức ngăn ngừa oan khiên
E nhiều túc trái tiền duyên
Kiếp sau mang mễn luỵ phiền nhiều phen
Cố làm việc thiện cho quen
Đừng làm điều ác hư hèn cháu con
Lời khuyên tôi rất ngọt ngon
Chẳng nghe anh lại đánh đòn đuổi đi.
Đông Bản liền mới nói thì:
Tôi mời nhị vị nên đi về nhà
Gia đình em dại cha già
Tôi phải về nhà lo bữa cho xong.

Giặc Hán lường gạt bắt người tống tiền Trưng Trắc và giết cha Thi Sách
Thi Sách kêu gọi nghĩa quân kháng chiến, sau đó tự vẫn

Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng giành thắng lợi
Trưng Nữ Vương lên ngôi giữ nền độc lập trong 3 năm

Phút đâu nghe tiếng trống đồng
Tựu quân Trưng Trắc hiệp trong nội ngày
Đông Bản chạy gấp về ngay
Tô Châu, Cù Nại lai rai lần dò
Việc quân chẳng có hẹn hò
Nghĩa đường tin gấp báo cho dân tường,
Tô Định đã đến nghĩa đường
Binh hùng tướng mạnh phô trương trí tài
Thi Sách, Trưng Trắc ra ngoài
Mời Tô Thái thú các ngài vào trong
Bát Nàn, Bát Nạt, Lê Đồng
Đào Nhân, Đào Nghĩa ngồi trong hậu đàng
Trưng Nhị thì lại sửa sang
Bánh trà trầu nước mời quan tạm dùng.
Định rằng: nhị vị nữ hùng
Chúng tôi ý muốn tháp tùng đi săn
Muốn cần sư tử để ăn
Vì hai cô chủ đã săn quen đường.
Trắc rằng: tôi biết văn chương
Chớ chưa từng bước ra đường nhàn du
Nghe rằng muốn kiếm nai hươu
Phải cần trầm tĩnh trí mưu an toàn
Bước đi thì phải nhẹ nhàng
Không cho tiếng động ngồi an mà nhìn
Còn ngài thì kéo đại binh
Săn người thì phải, chớ rình săn voi!
Thi Sách mới bước ra coi
Thấy dân bị trói đánh thoi bể đầu
Thi Sách thấy cảnh mà rầu
Dân tình phạm tội chi đâu thế này.
Tô Định mới nói như vầy:
Tội gây náo động, tội bày cung tên
Dân tình bốn phía ba bên
Nói rằng Tô Định là tên hung tàn
Tội này chém hết mới an,
Trưng Trắc, Trưng Nhị mới can lời này:
Ngài dùm tha đám dân ngây,
Tô Định mới nói hỡi này Trưng nương
Bà đây đức độ hiền lương
Muốn tôi tha chúng bình thường mà thôi
Ngà voi, vàng cốm, đồi mồi
Đem mà đổi chúng thì tôi tha liền!
Trưng Trắc rằng đúng lời truyền
Vào kho lấy hết của riêng trình bày
Tôi xin tặng hết cho ngài
Xin tha dân dại khỏi tai khổ sầu.
Tô Định liền mới gật đầu
Truyền quân mở trói tha âu trăm người
Tô Định chúm chím miệng cười
Nữ quan Lạc tướng rõ người đức nhân.
Cùng nhau cả thảy lui chân
Đông Bản, Lý Trí ngoài sân đi vào:
Cô chủ, dượng chủ tài cao
Mắc mưu quân Hán của trao hết nhà
Đám người bị trói khóc la
Nào đâu có phải dân ta tù đày
Rặt dân người Hán chẳng sai
Mặc đồ Giao Chỉ làm tay tội đồ
Để mà lấy của cậu cô
Ăn cướp này rất mưu mô cao kỳ
Biết là cô chủ từ bi
Bắt dân của nó gạt thì bọn ta
Cô chủ lầm kế thậm đa
Phải chi khi nãy cô ra lịnh truyền
Chém nhanh cái thứ bất hiền
Thì Tô Thái thú ngồi yên mà nhìn
Rặt ròng cái bọn tinh binh
Của Tô thái thú gạt mình cô ôi!
Thi Sách rằng: thật bại tồi
Làm khổ nhục kế vợ tôi nó lầm,
Trắc rằng: thiếp cũng thẹn thầm
Thiệt tâm ai biết giả tâm mà phòng.
Tô Châu mới bước vào trong
Xin Trưng Lạc tướng đừng lòng sầu bi
Tôi xin dâng kế tức thì
Mai bà lấy lại có chi ngại ngùng
Thấy người lâm nạn khốn cùng
Người còn là quý, của dùng là bao
Tuy tôi một gái thơ đào
Bắt tôi trói lại lôi vào Luy Lâu
Rồi bà kêu đám lính hầu
Bảo là bắt được Tô Châu gái tài
Xin mời Thái thú ra ngay
Để mà thương lượng việc rày cơ binh
Nếu không thì mảng giờ Thìn
Sẽ đem ra chém trước dinh bêu đầu.
Trắc rằng: nàng chẳng quý đâu
Quý sao còn bị đuổi âu ra ngoài
Sợ là kế ấy không hay
Lỡ ngu bỏ của tiếng bay thêm lừng!
Dân đồn Lạc tướng họ Trưng
Cha truyền con nối thương dân thương người
Bạc vàng quý có mấy mươi
Cái tiếng thương người lấy của chuộc dân.
Thi Sách mới kể nguyên nhân:
Chu Diên trở lại viếng thăm cha già
Tôi đi đã mấy tháng qua
Mẹ yếu cha già bỏ mặc ba quân
Đường xa tôi cũng ngán ngần
Mê Linh về tới trấn phần Chu Diên
Thật là diệu vợi quan xuyên
Nàng ngừa Tô Định, Tào Nguyên mưu bày
Bây giờ của đã trắng tay
Gạt người lấy của là tài Hán quan.
Lên yên Thi Sách thẳng đàng
Chợt nghe quân ó dậy ran tưng bừng
Rõ ràng là tốp Hán quân
Bắt Chu Lạc tướng trói chân lên đầu
Thi Sách vội vã đánh nhầu
Hán quân bỏ chạy nào đâu dám nhìn
Dẹp xong cái tốp Hán binh
Chu Công ông đã bỏ mình nằm co
Thi Sách chảy giọt mắt tro
Không ngờ cha mắc nạn to qua đời
Bỗng nhiên xúc cảm rụng rời
Lại nghe binh ó vang trời nữa đây
Thi Sách đã bị giặc vây
Tào Nguyên, Tô Định đủ đầy đao binh
Thi Sách là kẻ vô tình
Nào dè Hán khởi đao binh bất ngờ
Trong lòng còn hỡi ngẩn ngơ
Đang hòa bỗng chiến hờ ơ nào tường,
Tô Định chước quỷ mưu lường
Bắt trói Thi Sách trên đường Chu Diên
Luy Lâu đem tội nhốt liền
Truyền cho Trưng Trắc binh quyền nạp dâng
Ấn quan Lạc tướng họ Trưng
Trống đồng vật báu phải dâng chuộc chồng.
Sĩ binh Trưng Trắc nóng lòng
Bát Nàn, Bát Nạt, Lê Đồng, Lê Chân
Cùng nhau bàn tính xa gần
Trưng Trắc, Trưng Nhị tay chân rụng rời
Tô Định tàn ác quá thời
Nếu không đánh nó cho đời nó tiêu
Đánh nó thì lỗi một điều
Làm cho chủ tướng phải tiêu thân hình.
Trắc rằng: tôi phải hy sinh
Cha chồng đã chết, chồng mình mang gông
Mẹ cha mình cũng thân vong
Gia huynh cũng bị chết sông châu trầm
Thật là Tô Định ác tâm
Ta hiền nó ác hại thầm dân đen
Đứng lên đánh nó một phen
Nhịn hoài dân chết lại hèn cho ta
Thà đánh nó chết ra ma
Hồn thiêng sông núi cũng là hân hoan
Nếu mình chiều chuộng nhiều đàng
Càng ngày giặc Hán lại càng dễ ngươi
Anh em cô bác khắp nơi
Đứng lên đánh đuổi những người Hán quan
Chúng ta hiệp lực chung đàng
Đánh quân nhà Hán rã tan mới đành
Nghĩa quân ai cũng lòng đành
Một lòng dẹp giặc để giành tự do
Quân tiền, quân hậu cần lo
Đông tây nam bắc hỏi cho rõ ràng
Đi đường nào kéo binh sang
Thủy chiến, bộ chiến phải toan cho rành
Thắng thì phá lũy công thành
Thua thì còn nẻo ta dành chạy lui.
Nghĩa binh ai cũng cười vui
Ra quân cấm chẳng thối lui bước nào
Khi chưa có lịnh tiếng vào
Thì không được tiến, phải bao vòng ngoài
Khi chưa được lịnh lui hài
Ai lui thì chém mới rày thắng cho
Còn e nhiều kẻ co ro
Lâm nguy rồi sẽ co giò chạy dong.
Kế mưu bàn tính đã xong
Quân đi bốn mặt nội trong một ngày
Lê Chân giả gái khôi hài
Giả đi bán rượu đêm dài cháo ngon
Cụ già cho chí trẻ con
Cháo gà, nai nướng lại còn thâu canh
Đại quân nẻo tắt đi quanh
Luy Lâu cửa chánh vào thành cho mau,
Tiền quân Bát Nạt đánh vào
Đông tây nam bắc nơi nào cũng ta
Tào Nguyên, Mã Tắc khề khà
Sai quân mua rượu cháo gà ngồi xơi.
Tô Định ỷ thế ỷ thời
Bảo rằng Thi Sách nghe lời ta đây:
Vợ ông mưu lược đủ đầy
Ông viết hàng biểu tôi đây cho hàng
Vẫn còn cái chức Lạc quan
Việc dân thuế má Tàu bang lịnh truyền.
Thi Sách rằng việc binh quyền
Thì do Trưng Trắc nắm quyền quân binh
Chu Diên phụ mẫu thân sinh
Tôi về thăm viếng khúc tình mẹ cha
Giữa đường nghe tiếng ó la
Quan ngài đã giết chết cha tôi rồi
Nay còn lại một mình tôi
Cũng bị ngài bắt kéo lôi thế này
Thân tôi bị trói như vầy
Viết làm sao được đủ đầy hàng thơ
Nếu ngài lòng chẳng nghi ngờ
Thì tôi sẽ viết hàng thơ dâng ngài
Xin ngài mở trói tôi ngay
Ăn no mới đủ trí tài vẽ văn
Nhốt không cho uống cho ăn
Bảo tôi phải vẽ hàng văn sao rồi
Xin ngài mở trói cho tôi
Mặt thành tôi đứng nói đôi ba lời
Để cho Trưng Trắc hay thời
Tôi đà bị bắt vào nơi lao tù
Nữ hùng tuấn kiệt sĩ phu
Đừng để vào tù như Sách đứng đây.
Tô Định nghe đã đủ đầy:
Tôi bằng lòng chịu tháo dây cho ngài
Luy Lâu thành lớn lắm thay
Mà binh Trưng Trắc bao vây giáp vòng
Reo hò sắp sửa tấn công
Chúng nào có biết là ông lụy mình
Lên thành kêu gọi sĩ binh
Buông gươm bỏ giáo lui binh khỏi thành.
Nói rồi Tô Định thi hành
Mới đem Thi Sách mặt thành hô to:
Này này ta bảo dùm cho
Tướng quân Thi Sách trói giò đứng đây
Bảo cho tướng sĩ đông tây
Lui binh cho khỏi thành này mau mau
Thì là Thi Sách không sao,
Thi Sách lớn tiếng nói mau rõ ràng:
Xin quân nghĩa sĩ đừng hàng
Hy sinh một mạng cứu ngàn vạn dân.
Từ cao nhảy xuống hủy thân
Nghĩa binh xem thấy rộ rần hét la
Hỡi Thi chủ tướng quan nhà
Thù này phải trả bỏ qua sao đành
Cùng nhau phá lũy công thành
Tào Nguyên, Mã Tắc thất thanh chạy càn
Chạy về tới Nhạn Môn quan
Tô Định chạy trốn bàng hoàng khóc la
Quan quân Hán quốc chan hòa
Bồng con dắt vợ chạy ra biên thùy.
Trưng Trắc, Trưng Nhị hai vì
Dân tôn chánh hiệu gọi thì Trưng Vương
Giao Châu, Giao Chỉ quật cường
Xây nền độc lập Nữ Vương trị đời
Sửa sang bờ cõi nơi nơi
Trưng Vương nữ chủ truyền lời ban ra:
Hôm nay ta giữ nước ta
Dân an nước trị nhà nhà bình an
Chẳng còn nô lệ ách mang
Tha sưu, tha thuế, sửa sang cõi bờ
Nơi nơi dân chúng cậy nhờ
Từ này trong nước có cờ Nữ Vương
Núi sông rõ mặt quật cường
So cùng lân quốc chủ trương thua nào
Nhà nhà ca hát thanh thao
Vuông vườn thửa ruộng bờ ao nước đầy.
Nay đà Rồng được lên mây
Nữ Vương Trưng Trắc lời này phán ra:
Từ lâu phận gái chúng ta
Thê thằng tử phược tề gia vẹn gìn
Để đàn ông giữ gia đình
Đàn ông mọi thứ bảo mình phải nghe,
Ngày nay chồng nói vợ nghe
Chồng nghe vợ nói mà dè thân sau
Sống chung thì phải nương nhau
Chồng lo cày cấy vợ bao việc nhà
Phải tròn bổn phận đàn bà
Nấu nước pha trà thêu tiểu vá may
Tuy là lược dắt trâm cài
Yếm mang quần vận mang đai con bầy
Nếu lười thì đổ nọ nầy
Không lười thì học bạn bầy thầy cô
Chung vai lo việc cơ đồ
Cái nền độc lập quy mô mới bền
Làm người bổn phận đừng quên
Giữ nhà giữ nước cho bền dài lâu
Đàn bà cũng phải lo âu
Lo điều canh cửi trồng dâu nuôi tằm,
Ăn rồi cứ ển ra nằm
Chiếu chăn tơi tả bát mâm đầy nhà
Thói hư mấy chị đàn bà
Từ đây phải bỏ để mà lo thân
Ăn xong thì kiếm chuyện mần
Nếu nhà xong chuyện phải cần giúp nhau
Xóm giềng dậu sập ngả rào
Ta cùng nhau tiếp cho mau an toàn
Hoặc khi đau ốm rên than
Ta vào nâng đỡ thuốc thang giúp người
Chuyện ta như thể chuyện người
Đói no sống chết ai người muốn ham,
Giúp nhau ta cứ việc làm
Đứng lên một ý chư bang sợ mình
Sợ là nó sợ hy sinh
Con dân Giao Chỉ biết mình biết ta
Biết lo báo đáp sơn hà
Biết gìn nòi giống thuận hòa nơi nơi.
Nữ Vương độc lập trị đời
Ba năm tha thuế chẳng thời bắt phu
Chỉ cần dân chúng hiền nhu
Lo thân no ấm đền bù núi sông
Không cho Hán quốc vào trong
Nước ai nấy ở thì không phiền hà,
Nay dân ta trị nước ta
Bát Nàn, Bát Nạt đều là tướng quân
Chu Diên giao nữ Lê Chân
Mê Linh đại nội về phần Trưng Vương,
Lập đền thờ các người thương
Hy sinh bỏ mạng sa trường mạng vong
Gọi là tổ miếu môn tông
Họ Trưng họ cố thờ trong miếu này
Chu ông, Thi Sách thờ đây
Văn thần võ tướng đủ đầy khói hương
Đã an các cuộc chiến trường
Con dân Giao Chỉ máu xương cũng nhiều.

Mã Viện mang quân sang phục thù
Giặc Hán dùng kế bại tồi khỏa thân ra trận

Nói qua tôi chúa Hán triều
Tô Định thái thú tiêu điều quân cơ
Chạy đi quên giáo quên cờ
Nên về Hán quốc xác xơ vào chầu,
Hán vương Quang Vũ lắc đầu:
Đàn bà Giao Chỉ dữ âu quá chừng
Trẫm coi địa lý trẫm mừng
Hướng nam đất tốt quan quân quật cường
Sao Tô thái thú thọ thương
Về nhà dưỡng bịnh phát lương đủ đầy.
Có quan đô đốc nói vầy:
Tô Định dại gái mới gây ra điều
Nếu như Bệ hạ giữa triều
Cho tôi sát phạt ít nhiều cũng xong
Thứ đồ má phấn môi hồng
Thứ đồ mền chiếu đàn ông dày bừa
Tại Tô thái thú say sưa
Nếu tôi đến đó chẳng chừa một tên,
Nước ta Hán quốc xây nền
Lẽ nào lại để thua tên đàn bà
Thiệt là tức tối chả cha
Tô Định bại trận đã ba năm rồi
Hán trào thua nó thì thôi
Để cho Trưng Trắc nó ngồi làm vua,
Dân ta không lẽ chịu thua
Một trăm năm vạn quan vua dân tình
Còn dân Giao Chỉ mà kình
Chỉ có tám vạn ba nghìn quan dân
Khỏi cần gươm giáo rộ rần
Chỉ cần một số người dân râu mày
Lựa người lực lưỡng bảnh trai
Đô con xốc vác chân tay lực điền
Bắt về trào nội để riêng
Cho ăn thuốc khoẻ tập riêng chạy giò
Không cần ngựa chiến voi to
Chỉ tập đôi giò nó chạy cho nhanh
Cung tên cũng khỏi tập tành
Không cần văn võ học hành bát ban
Cần mười vị tướng đảm đang
Phải cho nghiêm chỉnh lịnh tràng ra uy
Rồi tôi sẽ kéo binh đi
Năm châu mười quận tôi thì dẹp ngay!
Hán vương ông mới phán rày:
Chẳng hay Mã Viện khanh tài làm sao
Khi sang Giao Chỉ ngươi vào
Cách đánh thế nào nói thử trẫm nghe!
Mã Viện còn hỡi rụt rè:
Muôn tâu bệ hạ nói nghe hơi kỳ,
Hán vương ông mới phán thì:
Tướng đi đoạt ải có gì ngại e
Thôi thì khanh nói trẫm nghe
Văn ban võ bá đồng bè theo khanh
Nếu hay y kế thi hành
Không hay chước lượng còn dành mai sau
Đánh giặc sao chẳng gươm đao
Đánh giặc cách nào mà chạy bằng chân
Sẵn đây nói rõ nguồn cơn
Trẫm nghe như phải Bệ đơn chỉ truyền.
Mã Viện đô đốc tâu liền:
Nữ nhi Giao Chỉ rất hiền mảnh mai
Bộ binh Trưng Trắc trong ngoài
Mười người chỉ một người trai thôi mà
Một trai còn lại trai già
Trai trẻ ở nhà nương rẫy đi săn
Để lo cho có cái ăn
Nó đang hống hách kiêu căng lẫy lừng
Nhà nhà đều thảy vui mừng
Không sưu không thuế tưng bừng hát ca
Hôm nay ta kéo binh qua
Trước đem hàng chiến trình ra rõ ràng
Hỏi xem coi chiến hay hàng
Hàng thì nô lệ ách mang như thường
Chiến thì Trưng Trắc cùng đường
Cái luật chiến trường điều lệ xưa nay
Đánh người trên ngựa tướng tài
Còn người dưới ngựa nào ai đánh mà,
Bộ binh Giao Chỉ đàn bà
Kế tôi đặc biệt nói ra đừng cười
Tôi đi tất cả người người
Khoả thân tất cả ai người phải y
Từ quan tới bộ binh đi
Mình trần như nhộng chẳng chi hổ thầm
Trưng Trắc, Trưng Nhị ngó nhầm
Rơi gươm rớt giáo tối tăm mặt mày
Tại vì nó gái mình trai
Bắt đè nó xuống vui say một giờ
Đàn bà con gái đào thơ
Bắt ôm mà nựng một giờ chết luôn
Tôi đi lính phải mười muôn
Sẽ lấy Giao Chỉ êm suông một bề.
Các quan nghe tấu cười hề:
Tôi nghe ông nói còn ghê quá chừng
Ra quân mà chẳng áo quần
Khác nào thú dữ trong rừng mới ra
Người cười Hán quốc chúng ta
Không quần không áo thân ra trần trường
Tương lai con cháu nó buồn
Nó chê tiên tổ làm tuồng chồn cheo!
Nước giàu làm thế là nghèo
Tâu vua đừng có làm theo kế này!
Hán vương Quang Vũ nói vầy:
Quả nhân nghĩ kỹ kế này hay a
Lúc người hồi mới sinh ra
Nào ai áo lụa quần là chi đâu
Mới sanh ai cũng thế âu
Nay đi lấn đất có đâu lạ gì!
Vua truyền Mã Viện làm y
Hai mươi muôn lính béo phì vai đôi
Luyện quân nhuần nhã vẹn rồi
Lấy được Giao Chỉ chia đôi cho người.
Mã Viện được lịnh vui cười
Xuất quân chọn mặt mười người võ quan
Chỉ cần chiêng trống rền vang
Để khi xuất trận tiến sang thu hồi
Vận lương Triệu Phỉ, Hà Thôi
Hậu quân Bảo Thúc vẹn rồi đủ mưu
Mã Viện chẳng chút lo ưu
Vua đày Tô Định lo mua thuốc hàng
Tự tay khuân vác xách mang
Vải băng thuốc bó lúc đang quân cần,
Kéo quân đi rất rộ rần
Trống chiêng inh ỏi đến gần Mê Linh
Truyền quân hạ trại đồn binh,
Thám quân về báo sự tình Trưng Vương:
Muôn tâu Nữ Chúa liệu lường
Biên thùy Hán quốc hùng cường kéo qua
Binh đông hơn nước chúng ta
Chúng tôi cấp báo hai Bà biết tin!
Trưng Trắc nghe tấu giựt mình:
Có nghe chủ tướng xuất binh vị nào?
Quan tuần liền mới tâu mau:
Cờ đề Mã Viện quan cao đại kỳ.
Nhị rằng: chị Trắc chớ nghi
Chữ Mã là ngựa, Diện ni mặt người
Tên này mình chớ dễ ngươi
Vì nó là ngựa mình người phải hơn!
Trắc rằng: em chớ khi nhơn
Tại danh tại tánh nghe trơn lạ lùng
Khi người tên họ khó dùng
Biết đâu đảm lược anh hùng bên trong
Chúng ta việc nước gánh gồng
Mới vừa an trị chưa phòng biên quan
Cho nên quân Hán mới sang
Hội quần thần lại chiến hàng mới hay.
Trống đồng giục thúc liền tay
Quan dân tựu hội chật ngoài chật trong
Trưng Trắc rơi giọt mắt hồng:
Nay tôi hỏi thiệt các ông các bà
Hán quân đã kéo binh qua
Võ quan đề đốc binh gia đủ đầy
Để mà chống chọi ta đây
Để thâu cho được nước này mới thôi
Quan dân nghe rõ lời tôi
Nên hàng hay chiến khúc nôi nói rành,
Hàng thì nô lệ phải đành
Chiến thì còn mất tử sanh chưa tường.
Dân đồng thưa với Nữ Vương:
Chúng tôi xin hiến máu xương trận này
Từ lâu khổ ách chua cay
Mới vừa thoát khổ chưa đầy ba năm
Bây giờ Hán quốc lấn xâm
Chúng dân Giao Chỉ còn căm mối hờn.
Cùng nhau bàn tính thiệt hơn
Có quan Trực Điện Bệ đơn trình tường
Hán quan xin gặp Nữ Vương
Để bàn việc nước cho tường đôi bên.
Trưng Trắc chưa kịp nói lên
Mã Viện đã đến bước lên sỗ sàng.
Trắc rằng: này lão Hán quan
Sao không báo trước từ đàng còn xa
Chúng tôi nghinh đón rườm rà
Tôn ti thượng hạ mới là phải cho.
Mã Viện rằng: chẳng so đo
Lời Trưng Nữ chủ nói cho nghe bùi
Tôi đã đi tới đi lui
Không ai gác cổng không người biên quan
Nào tôi có muốn vào ngang
Tại Vua không lịnh cho quan canh phòng
Lẽ thì tôi gởi thơ phong
Cho Trưng Nữ chủ rõ lòng Hán vương,
Hai cô tuyệt sắc má hường
Chúng tôi xin thỉnh cung chương Hán trào
Thỉnh về vua Hán xem vào
Chẳng làm Chánh hậu thì vào Thứ phi
Cõi bờ Giao Chỉ để y
Cho dân Giao Chỉ trị vì núi sông
Hai cô là gái không chồng
Dâng vua Hán để thiệt lòng ái ân
Đời đời hai nước giao lân
Gọi là nội ngoại có phần rất an,
Sẵn đây đủ mặt dân quan
Nhị vị Nữ chủ phải sang Hán trào
Để cho hai nước hòa nhau
Dân đen ai muốn làm sao thời tùy,
Hán trào chẳng chấp nhất chi
Ba năm về trước cũng vì Tô gia
Làm cho hai nước bất hòa
Nay tôi mới có sang qua luận bàn.
Trắc rằng: Hán quốc cao quan
Chẳng hay luật lệ trào đàng quý ông
Vua là chí thượng chí công
Tôi xin phụng mạng bằng lòng đi ngay,
Còn điều cần nói với ngài
Đâu tờ chiếu lịnh vua sai rước bà
Thì ngài hãy khá đưa ra
Không tờ chiếu lịnh nói ngoa có đòn,
Hán vương phán lịnh phải tròn
Ký tên đóng ấn bệ son hẳn hòi
Ngài đưa văn quốc tôi coi
Chị em tôi sẽ cỡi voi đến hầu
Còn ngài nói chuyện đâu đâu
Tôi sang Hán quốc vào tâu ngai vàng
Đến đây nói bạ nói càn
Mang ra cho khỏi kẻo mang lấy đòn!
Mã Viện nghe nói cười giòn:
Chết đà đã đến lại còn làm oai
Hẹn nàng chánh ngọ ngày mai
Đã đem quân đến dẹp ngay nơi này
Chẳng còn ngọn cỏ chòm cây
Còn nàng ta sẽ bằm thây làm dồi
Thứ đồ rửa chén bưng nồi
Làm oai anh dũng bại tồi chưa hay!
Nói xong Mã Viện đi ngay
Trưng Trắc, Trưng Nhị châu mày thở ra:
Lòng ta ái ngại lo xa
Dồn lương tích thảo mới ba năm dày
Ngựa người chưa đủ mà xài
Giáo nhọn gươm dài cũng chẳng rèn xong
Thiếu người, thiếu của, thiếu công
Bây giờ giặc đến có mong chi thành
Thật là dân quốc mong manh
Mà giặc ngoài thành nhiều gấp năm ba
Trời còn đày đọa dân ta
Cho nên quân Hán mới qua lúc này
Tại Trời vận chuyển vần xoay
Hay là tại bởi ta đây bất tài,
Trưng Vương than vắn thở dài
Nguy cơ đã đến trở xoay hướng nào
Mã Viện xem quá hùng hào
Xem thời đã biết lòng đau như dồi.
Nhị rằng: chị Trắc nghe tôi
Chị chưa xuất trận than ôi não nồng
Tướng binh ai cũng một lòng
Sợ chi quân Hán mắt hồng rớt rơi
Đánh xem một trận thử chơi
Rồi ta sẽ tính mốt mai muộn nào
Dân ta tài trí không cao
Được điều một dạ cùng nhau hẹn hò.
Trắc rằng: Nhị chẳng biết lo
Chị dù trăm kế khó so trận này
Các em hãy lóng nghe đây
Chị kể chuyện này trước đã quá xa
Kể nghe chuyện của Nữ Oa
Vi Sưu, Huỳnh đế hai nhà đánh nhau
Vị nào thì cũng tài cao
Hô phong hoán vũ hùng hào em ơi
Đánh nhau bể một góc trời
Dân tình nóng quá chết thời làn khan
Nữ Oa bà mới vội vàng
Rèn năm thứ đá bắc thang vá trời
Cho nên nhân loại khắp nơi
Nhờ bà đội đá vá trời mới an
Chúng dân không sốt không hàn
Cho nên nhiều chỗ đèn nhang cúng thờ
Truyền noi cho đến bây giờ
Người hay đau ốm thường thờ Nữ Oa
Còn như hai chị em ta
Làm sao bì được Nữ Oa chánh thần
Hạ miền khắp cả nhờ ân
Trời còn vá được giặc trần nhằm chi
Có công một thuở một thì
Đến ngày bỏ xác còn thì thơm danh
Hôm nay chị cũng không đành
Nhìn dân cuộc sống mỏng manh đọa đày
Tranh cường thì chẳng đủ tài
Sa cơ dân khổ nhiều ngày thêm đau
Chị không biết tính làm sao
Cho dân an lạc cho giàu thêm lên
Lân bang chư quốc ba bên
Vừa tôn thái miếu vừa lên reo hò
Nhà nhà áo ấm cơm no
Trẻ già trai gái biết lo phận mình
Nước nhà khởi sự chiến chinh
Toàn dân chắc phải hy sinh thân rồi.
Nhị rằng chị Trắc hỡi ôi
Giặc vào tới cửa mãi ngồi mà than,
Trắc rằng: chị muốn xin hàng
Đặng cho trăm họ bình an một thời
Lần dò mưu tính đợi thời
Binh đông tướng đủ nơi nơi no lòng
Hiện giờ dân mãi phập phồng
Đói nghèo còn mắc trong vòng chưa ra.
Phút đâu nghe tiếng ó la
Đại binh Mã Viện kéo ra rộ rần
Đại kỳ phấp phới mái sân
Toàn kẻ truồng trần chẳng có gươm đao
Trưng Vương, Trắc Nhị cùng nhau
Lên voi hùng hổ trước sau chỉnh tề
Phần nhiều má phấn mặt huê
Xông ra người ngựa chỉnh tề đai cân
Bát Nàn, Bát Nạt, Lê Chân
Là ba đại tướng cận thân hai Bà
Nhìn xem Hán quốc xông ra
Người nào người nấy xem ra như cuồng
Khỏa thân đều để trần truồng
Loạn binh rượt gái như tuồng mang lông,
Năm bà hổ thẹn mặt hồng
Cho nên nhắm mắt đánh không lại người
Ra quân ta một giặc mười
Hán quân thì cứ đè người mà hôn
Bộ binh Trưng Trắc hết hồn
Rạng đông cho tới hoàng hôn hai lần
Trưng Vương kiểm lại số quân
Sa trường bỏ mạng hai phần rồi đa,
Mã Viện đại thắng khải ca
Phần thua thiệt hại về bà Trưng Vương.
Trắc rằng: em Nhị có tường
Dân ta thua thiệt cái đường làm nhây
Chưa từng đánh giặc thế này
Đánh giặc lấy nước làm nhây quá kỳ!
Lê Chân rằng: chẳng sợ chi
Chúng nó quái kỳ ta phải đánh thôi
Quân quan giặc Hán bại tồi
Chúng ta thẹn mặt nên ngồi khóc rong
Bây giờ ta khởi trống đồng
Hỏi dân Giao Chỉ có lòng hy sinh
Phen này đừng có thẹn mình
Phất cờ tiến tới quyết tình thành công!
Trắc rằng: tính thế sao xong
Chết gần nửa nước còn mong nỗi nào
Ra quân mà chẳng gươm đao
Em nhìn xác chết lệ trào tuôn sa
Kẻ thì cắn lưỡi máu ra
Kẻ thì trán bể chết mà đau thương,
Không thua oai võ hùng cường
Mà thua thiệt mạng con đường dâm bôn
Chính ta còn phải ghê hồn
Kiểm tra dân số buồn khôn thể cười
Trong thành vắng chẳng còn người
Ngửa mặt kêu Trời ông biết cho chăng!

Phút cuối cùng Hai Bà Trưng và ba vị tướng tự sát tại Cẩm Khê
Hai nữ tướng mặc long bào của Hai Bà nhảy sông Hát Giang tự tử đánh lạc hướng

Hai Bà Trưng cùng các vị nữ tướng tu Tiên hóa thành hồn thiêng sông núi

Than rồi lên ngựa chạy phăng
Trưng Nhị bốn ả chạy băng theo kề
Hai bên vách núi sum xuê
Dưới thì nước chảy tào khê thạch bàng
Trưng Vương nước mắt hai hàng
Xuống khe mà tắm cho an tinh thần
Tắm hoài mà chẳng sạch thân
Vẳng tai nghe tiếng la rân dậy rền:
Đàn bà làm chiếu làm mền
Gái dân Giao Chỉ hương lên ngạt ngào
Thịt da thơm biết là bao
Ngửi mùi da thịt cũng cao tuổi đời
Tiến lên bớ Hán quân ơi!
Trưng Trắc tắm mãi mà lời vẫn nghe
Nhị cùng ba ả xuống khe
Nước trôi róc rách tai nghe cũng kỳ
Trắc rằng: nay lúc lâm nguy
Cứu dân không được ta thì tu Tiên
Cho tâm bớt não giảm phiền
Bây giờ chỉ có đường Tiên thoát trần
Thù nhà nợ nước ơn dân
Ba năm trước đã một lần trả xong
Lần này nay chẳng thành công
Thệ cùng đất nước núi sông anh hùng
Nay dân Giao Chỉ đường cùng
Tôi xin cáo lỗi anh hùng hồn thiêng
Chẳng còn mặt đất đứng yên
Tôi xin từ giã trần miền ra đi!
Rút dao tự sát tức thì
Trưng Nhị ba ả cùng thì làm theo
Chết ta dân hết hiểm nghèo
Thương dân mến nước thì đeo thảm phiền
Năm bà tự sát đã yên
Khỉ đàn xúm lại nó khiêng năm nàng
Khiêng thây dấu kín trong hang,
Mã Viện rượt bắt quân tàn Trưng Vương
Chúng đi khắp nẻo cùng đường
Quan môn dinh trại Trưng Vương không người
Mã Viện rằng: chớ dễ ngươi
Chúng bay lục soát tầm người cho ta
Thế gian có một đàn bà
Đã người gan dạ lại là khôn ngoan
Một người tài trí đa đoan
Bay tầm cho được năm nàng cho ta!
Quân tầm đã một tháng qua
Gặp được cụ già hỏi việc Trưng Vương
Đông Bản ông mới phân tường:
Hai nàng Trắc Nhị Nữ Vương trầm mình
Hai nàng thua trận bại binh
Cho nên xuống nước đằm mình chết trôi
Đã hai mươi bữa qua rồi
Chẳng tin đi với chúng tôi ra ghành!
Hán quan Mã Viện đi nhanh
Ra tận ven ghành hai mộ đắp cao
Kề bên miếu nhỏ ghi vào
Nữ Vương Trắc Nhị hồn vào vĩnh miên,
Mã Viện truyền quật mộ liền
Nhưng vì thối quá sợ truyền nhiễm lây
Cái hơi xác chết lâu ngày
E lâm bịnh dịch khó thay trị hành
Hơi người thì quá hôi tanh
Mã Viện mới bỏ bôn hành về dinh
Điểm quân Giao Chỉ dân tình
Chỉ còn sót lại ba nghìn bảy muôn
Trẻ già lớn bé tính luôn
Thật là đại bại nên buồn lắm đa
Truyền dâng lễ cúng hai Bà
Tâu vua Hán quốc phong mà Nữ Vương
Cho người cung phụng dầu hương
Gọi là nữ kiệt hùng cường anh thư,
Dân đen ai cũng lệ rơi
Khóc thương Nữ chủ cứu đời muôn dân
Nay đà thất trận thiệt thân
Hồn linh xin chứng chúng dân bái quỳ.
Mả Viện tuy rất quái kỳ
Người chết thì lại tôn ti kính thờ
Đèn nhang chẳng để lu mờ
Truyền cho dân Hán tôn thờ kỉnh tin
Gọi là Thần Chủ chúng sinh
Hát Giang sông ấy dân tình bình an
Chỉ lo cơm áo gia đàng
Nuôi tằm dệt lụa chăn đàn trâu dê
Hằng năm ngày giỗ đến kề
Chúng dân bốn hướng tựu về rất đông
Nhà nhà đều đốt đèn chong
Đặt bàn hương án cúng vong linh Bà
Tháng Hai cho chí tháng Ba
Kỷ niệm hai Bà dân chúng ăn chơi
Nếu ai mà chẳng y lời
Thì quân nhà Hán đánh thời trăm roi
Hội hè hát xướng phải coi
Hai bà Nữ chủ cỡi voi oai cường
Lập ra một giả chiến trường
Tô Định đánh với Nữ Vương mười ngày
Nào là binh giáp thi tài
Nào là kế sách văn bài thi ca
Làm gương cho giới đàn bà
Trưng Vương nữ chủ tài ba thế này
Đặng cho hậu nhật xem đây
Noi gương nữ kiệt đủ đầy lược thao
Cho hàng phụ nữ má đào
Đứng lên đừng để đồng bào thê lương,
Nhiều nhà cụ lão cột rường
Vào hỏi Mã Viện chủ trương lễ này:
Hai Bà tự tử bỏ thây
Ông là quan Hán sao bày lễ ni
Ông truyền dân chúng làm chi
Giả chiến Tô Định có thì chết đâu
Sao không bày trận ban đầu
Đánh với Đô đốc như trâu lạc đồng,
Trận người đội giác mang lông
Xuất quân ra trận mình không áo quần
Cho dân Giao Chỉ nhớ chừng
Cái hay quân Hán, cái mừng thành công
Chẳng hề nhắc đến việc ông
Lại nhắc Tô Định đã không đoạt thành
Nhắc Mã đề đốc liệt oanh
Thâu lũy đoạt thành với bộ tay không.
Mã Viện nghe nói thẹn lòng:
Tuy là thắng trận chớ không phải tài
Các ông nên bỏ qua ngày
Để lòng thờ phượng gái tài mà thôi
Thắng quân nghĩ cũng hơi tồi
Mặc dù được nước lòng tôi thẹn thùa
Được nước cũng nạp cho vua
Thẹn lòng nên mới bốn mùa lửa hương
Vái hồn Nữ chủ Trưng Vương
Bỏ qua những chuyện tranh cường vừa qua
Thật tôi lỗi với hai Bà
Mong ơn đức độ thứ tha hộ trì
Nghe rằng những gái nữ nhi
Dù sanh dù tử từ bi giữ lòng.
Các người già cả nghe xong
Chẳng lòng sao nỡ nên đồng rút lui.
Đông Bản lòng dạ ngậm ngùi
Nhớ Trưng Nữ chủ nhớ người Lê Chân
Bát Nàn, Bát Nạt cũng thân
Năm người này chẳng biết lần đi đâu
Bèn đi vào tận hang sâu
Cẩm Khê là chỗ nhiệm mầu đáng kinh
Hai bên triền núi xinh xinh
Lại nhiều khe động mắt nhìn mê ly
Mười năm đằng đẵng qua thì
Hai voi ba ngựa còn đi ven rừng
Bảng xem khấp khởi dạ mừng
Nhớ hơi voi ngựa cũng mừng chàng Đông
Yên cương kiền khấu đều không
Kiếm cung bàn thạch nằm chồng lên nhau,
Vật đây người ở nơi nào
Bên nghe nước chảy đường vào hang sâu
Tối tăm nào thấy chi đâu
Hoàng hôn buông xuống rừng sâu một mình
May nhờ bóng nguyệt hiện hình
Cho nên Đông Bản mới nhìn rõ ra
Bỗng nhiên đủ mặt năm bà
Đang ngồi tịnh huệ kiết già quanh nhau
Ngựa voi chung thủy là bao
Chung quanh đứng kế xem vào mà thương,
Bảng nhìn hai vị Nữ Vương
Nhỏ tuôn hai giọt mắt hường rớt rơi
Trắc rằng: Đông Bản ngài ơi
Lòng tôi đây chỉ có Trời chứng tri
Thương dân từ bấy đến ni
Bị người đô hộ lâm nguy muôn ngàn
Phải tầm mỏ bạc mỏ vàng
Biển thì mò ngọc, trên ngàn trầm hương
Biết bao tuôn đổ máu xương
Lòng tôi trắc ẩn vì thương dân lành
Xuất quân hai trận bất thành
Núi xương sông máu dân sanh chẳng còn
Hang mai kẹt đá núi non
Ẩn mình tôi phải khóc mòn con ngươi
Vì tôi chết mấy vạn người
Mà nền đô hộ của người chưa thôi
Nay nhà Đông Hán lên ngôi
Non sông Giao Chỉ Hán ngồi trị ta
Từ châu tới phủ huyện nha
Thì quan nhà Hán sang qua trị đời
Dân ta có mấy lăm hơi
Nó trăm mình một cự thời sao đây
Tủi thân tôi ở hang này
Tu Tiên lánh tục năm chầy tháng qua,
Đông Bản nên trở lại nhà
Điều chi giúp được thì là giúp dân
Hát Giang hai cái mộ phần
Là hai nữ tướng hầu gần bên ta
Bị quân Mã Viện hành hà
Chết đi ta lấy áo ta mặc ngoài
Nếu người nhìn thấy chôn ngay
Ngỡ ta đã chết không ai truy tầm
Thôi nhà ngươi hãy an tâm
Ta đà ẩn sĩ rừng lâm tu trì
Trải qua chinh chiến mấy kỳ
Hết vinh tới nhục, hết suy tới thành
Cũng còn trong cõi chúng sanh
Chẳng qua bả lợi công danh mà làm
Vì ta dân chết đành cam
Đã gần nửa nước phải làm sao đây
Mải mà vùng vẫy đó đây
Dân vì trung tín hiệp vầy đứng lên
Biết bao mũi giáo lằn tên
Dù nam dù nữ cũng nền quốc gia
Đau lòng xót mắt của ta
Tu đây tới chết chẳng mà ai hay
Tu cho qua tháng qua ngày
Cho tâm đỡ nhục mặt mày anh thư
Về thành nhìn thấy mặt người
Nhớ khi ra trận hổ ngươi trăm bề,
Thôi nhà ngươi hãy đi về
Hang sâu núi thẳm dựa kề là ta
Về thành đừng có nói ra
Ngươi không kín miệng thì ta khổ sầu
Tu hành núi thẳm rừng sâu
Hang mai kẹt đá tu cầu thành Tiên
Mười năm ta đã ở yên
Chị em dẹp hết trần duyên bên ngoài
Thương dân thương nước đọa đày
Sức cô thế yếu trí tài cũng thua
Dân thì sáng giả quê mùa
Càng nhìn dân quốc càng chua chát lòng
Nói tây thì lại làm đông
Nửa quên nửa nhớ viễn vông chuyện gì
Ta đà cố gắng nhiều khi
Mà không gánh nổi nặng ỳ giang san
Ơn nhà nợ nước vai mang
Trải thân nữ kiệt, trải gan nữ hùng
Thế mà nay đến ngày cùng
Ta đây dân đó chịu chung số phần
Nên ta từ giã chúng dân
Tu cầu dân chúng xa gần bình an
Cầu dân ách khổ khỏi mang
Cầu cho dân chúng khỏi mang đói nghèo
Gông cùm nô lệ chẳng đeo
Đời đời con cháu thoát nghèo vinh quang
Ta dù rừng bụi lâm san
Đã đủ năm nàng tu tại non Tiên,
Ngươi về thì cứ khẩn nguyền
Hàng năm đến lệ tự nhiên cúng thờ
Ta tuy còn sống sờ sờ
Cái việc cúng thờ là có chư Thiên
Người hay vãng cảnh hạ miền
Thấy người cúng vái chứng liền chẳng sai
Nơi thờ bất luận là ai
Cũng đều tuần vãng chứng thay cho trần
Ngũ phương Yết đế linh thần
Chứng lòng kẻ nguyện đáp ân tấc thành,
Người về đừng nghĩ quẩn quanh
Nói ta chưa chết, chớ hành hương đăng
Thì người quấy quá luật răn
Mã Viện nó hỏi nói năng cách nào
Ta tu để phước về sau
Cho dân cho nước cho bao họ hàng.
Đông Bản mới hỏi kỹ càng:
Bà sầu dân quốc, Bà toan lánh mình
Hán quan còn hỡi chiến chinh
Bà là chúa tể lánh mình tu Tiên
Bà tu như thế sao yên
Để dân để nước ngả nghiêng sao đành
Chừng nào Bà mới đắc thành
Hay là Bà cứ về thành khởi binh
Toàn dân Giao Chỉ của mình
Đã đồng chí hướng chống kình Hán quân
Hai Bà lấy đức thi ân
Trước dẹp Tô Định, nay phần Mã gia
Mặc cho Mã Viện quỷ ma
Thịt da đâu cũng thịt da ngại gì
Nó làm cái thói lạ kỳ
Chớ tài văn võ có thì bằng ai.
Trắc rằng: Đông Bản chưa hay
Nó làm nhục kế tranh tài được đâu
Ngươi đừng có ở đây lâu
Mau về kẻo để lộ câu cơ Trời.
Đông Bản dạ dạ vâng lời
Xá mười lăm xá rồi rời khỏi hang
Vừa đi vừa nghĩ tình tang
Hai Bà này lạ thế gian không người
Tài hay như trụ chống trời
Sao đi ẩn dật tu thời vậy đa
Mười năm trận giặc đã qua
Nào đâu phải tại Hai Bà vô năng
Tại vì Mã Viện làm xằng
Núi xương sông máu thù hằn triền miên
Thế mà Bà Trắc tu Tiên
Bỏ hết uy quyền áo mão cân đai
Bà tu ai có nào hay
Ngỡ Bà tự ải trong ngày diệt vong
Thôi ta muôn việc để lòng
Con dân Giao Chỉ Lạc Hồng vĩnh miên
Vua tu ta cũng tu hiền
Thoát điều đau khổ, thoát xiềng ngoại bang
Giao Châu Hán quốc trị an
Thuộc nhà Đông Hán trị toàn dân ta.

HẾT

Viết xong ngày 25 tháng 10 năm Nhâm Thìn 2012
Tác giả Dạ Châu

Trích dẫn:

---

Nguyên văn bởi Love_Tamlinh

Phút cuối cùng Hai Bà Trưng và ba vị tướng tự sát tại Cẩm Khê
Hai nữ tướng mặc long bào của Hai Bà nhảy sông Hát Giang tự tử đánh lạc hướng

Hai Bà Trưng cùng các vị nữ tướng tu Tiên hóa thành hồn thiêng sông núi

Than rồi lên ngựa chạy phăng
Trưng Nhị bốn ả chạy băng theo kề
Hai bên vách núi sum xuê
Dưới thì nước chảy tào khê thạch bàng
Trưng Vương nước mắt hai hàng
Xuống khe mà tắm cho an tinh thần
Tắm hoài mà chẳng sạch thân
Vẳng tai nghe tiếng la rân dậy rền:
Đàn bà làm chiếu làm mền
Gái dân Giao Chỉ hương lên ngạt ngào
Thịt da thơm biết là bao
Ngửi mùi da thịt cũng cao tuổi đời
Tiến lên bớ Hán quân ơi!
Trưng Trắc tắm mãi mà lời vẫn nghe
Nhị cùng ba ả xuống khe
Nước trôi róc rách tai nghe cũng kỳ
Trắc rằng: nay lúc lâm nguy
Cứu dân không được ta thì tu Tiên
Cho tâm bớt não giảm phiền
Bây giờ chỉ có đường Tiên thoát trần
Thù nhà nợ nước ơn dân
Ba năm trước đã một lần trả xong
Lần này nay chẳng thành công
Thệ cùng đất nước núi sông anh hùng
Nay dân Giao Chỉ đường cùng
Tôi xin cáo lỗi anh hùng hồn thiêng
Chẳng còn mặt đất đứng yên
Tôi xin từ giã trần miền ra đi!
Rút dao tự sát tức thì
Trưng Nhị ba ả cùng thì làm theo
Chết ta dân hết hiểm nghèo
Thương dân mến nước thì đeo thảm phiền
Năm bà tự sát đã yên
Khỉ đàn xúm lại nó khiêng năm nàng
Khiêng thây dấu kín trong hang,
Mã Viện rượt bắt quân tàn Trưng Vương
Chúng đi khắp nẻo cùng đường
Quan môn dinh trại Trưng Vương không người
Mã Viện rằng: chớ dễ ngươi
Chúng bay lục soát tầm người cho ta
Thế gian có một đàn bà
Đã người gan dạ lại là khôn ngoan
Một người tài trí đa đoan
Bay tầm cho được năm nàng cho ta!
Quân tầm đã một tháng qua
Gặp được cụ già hỏi việc Trưng Vương
Đông Bản ông mới phân tường:
Hai nàng Trắc Nhị Nữ Vương trầm mình
Hai nàng thua trận bại binh
Cho nên xuống nước đằm mình chết trôi
Đã hai mươi bữa qua rồi
Chẳng tin đi với chúng tôi ra ghành!
Hán quan Mã Viện đi nhanh
Ra tận ven ghành hai mộ đắp cao
Kề bên miếu nhỏ ghi vào
Nữ Vương Trắc Nhị hồn vào vĩnh miên,
Mã Viện truyền quật mộ liền
Nhưng vì thối quá sợ truyền nhiễm lây
Cái hơi xác chết lâu ngày
E lâm bịnh dịch khó thay trị hành
Hơi người thì quá hôi tanh
Mã Viện mới bỏ bôn hành về dinh
Điểm quân Giao Chỉ dân tình
Chỉ còn sót lại ba nghìn bảy muôn
Trẻ già lớn bé tính luôn
Thật là đại bại nên buồn lắm đa
Truyền dâng lễ cúng hai Bà
Tâu vua Hán quốc phong mà Nữ Vương
Cho người cung phụng dầu hương
Gọi là nữ kiệt hùng cường anh thư,
Dân đen ai cũng lệ rơi
Khóc thương Nữ chủ cứu đời muôn dân
Nay đà thất trận thiệt thân
Hồn linh xin chứng chúng dân bái quỳ.
Mả Viện tuy rất quái kỳ
Người chết thì lại tôn ti kính thờ
Đèn nhang chẳng để lu mờ
Truyền cho dân Hán tôn thờ kỉnh tin
Gọi là Thần Chủ chúng sinh
Hát Giang sông ấy dân tình bình an
Chỉ lo cơm áo gia đàng
Nuôi tằm dệt lụa chăn đàn trâu dê
Hằng năm ngày giỗ đến kề
Chúng dân bốn hướng tựu về rất đông
Nhà nhà đều đốt đèn chong
Đặt bàn hương án cúng vong linh Bà
Tháng Hai cho chí tháng Ba
Kỷ niệm hai Bà dân chúng ăn chơi
Nếu ai mà chẳng y lời
Thì quân nhà Hán đánh thời trăm roi
Hội hè hát xướng phải coi
Hai bà Nữ chủ cỡi voi oai cường
Lập ra một giả chiến trường
Tô Định đánh với Nữ Vương mười ngày
Nào là binh giáp thi tài
Nào là kế sách văn bài thi ca
Làm gương cho giới đàn bà
Trưng Vương nữ chủ tài ba thế này
Đặng cho hậu nhật xem đây
Noi gương nữ kiệt đủ đầy lược thao
Cho hàng phụ nữ má đào
Đứng lên đừng để đồng bào thê lương,
Nhiều nhà cụ lão cột rường
Vào hỏi Mã Viện chủ trương lễ này:
Hai Bà tự tử bỏ thây
Ông là quan Hán sao bày lễ ni
Ông truyền dân chúng làm chi
Giả chiến Tô Định có thì chết đâu
Sao không bày trận ban đầu
Đánh với Đô đốc như trâu lạc đồng,
Trận người đội giác mang lông
Xuất quân ra trận mình không áo quần
Cho dân Giao Chỉ nhớ chừng
Cái hay quân Hán, cái mừng thành công
Chẳng hề nhắc đến việc ông
Lại nhắc Tô Định đã không đoạt thành
Nhắc Mã đề đốc liệt oanh
Thâu lũy đoạt thành với bộ tay không.
Mã Viện nghe nói thẹn lòng:
Tuy là thắng trận chớ không phải tài
Các ông nên bỏ qua ngày
Để lòng thờ phượng gái tài mà thôi
Thắng quân nghĩ cũng hơi tồi
Mặc dù được nước lòng tôi thẹn thùa
Được nước cũng nạp cho vua
Thẹn lòng nên mới bốn mùa lửa hương
Vái hồn Nữ chủ Trưng Vương
Bỏ qua những chuyện tranh cường vừa qua
Thật tôi lỗi với hai Bà
Mong ơn đức độ thứ tha hộ trì
Nghe rằng những gái nữ nhi
Dù sanh dù tử từ bi giữ lòng.
Các người già cả nghe xong
Chẳng lòng sao nỡ nên đồng rút lui.
Đông Bản lòng dạ ngậm ngùi
Nhớ Trưng Nữ chủ nhớ người Lê Chân
Bát Nàn, Bát Nạt cũng thân
Năm người này chẳng biết lần đi đâu
Bèn đi vào tận hang sâu
Cẩm Khê là chỗ nhiệm mầu đáng kinh
Hai bên triền núi xinh xinh
Lại nhiều khe động mắt nhìn mê ly
Mười năm đằng đẵng qua thì
Hai voi ba ngựa còn đi ven rừng
Bảng xem khấp khởi dạ mừng
Nhớ hơi voi ngựa cũng mừng chàng Đông
Yên cương kiền khấu đều không
Kiếm cung bàn thạch nằm chồng lên nhau,
Vật đây người ở nơi nào
Bên nghe nước chảy đường vào hang sâu
Tối tăm nào thấy chi đâu
Hoàng hôn buông xuống rừng sâu một mình
May nhờ bóng nguyệt hiện hình
Cho nên Đông Bản mới nhìn rõ ra
Bỗng nhiên đủ mặt năm bà
Đang ngồi tịnh huệ kiết già quanh nhau
Ngựa voi chung thủy là bao
Chung quanh đứng kế xem vào mà thương,
Bảng nhìn hai vị Nữ Vương
Nhỏ tuôn hai giọt mắt hường rớt rơi
Trắc rằng: Đông Bản ngài ơi
Lòng tôi đây chỉ có Trời chứng tri
Thương dân từ bấy đến ni
Bị người đô hộ lâm nguy muôn ngàn
Phải tầm mỏ bạc mỏ vàng
Biển thì mò ngọc, trên ngàn trầm hương
Biết bao tuôn đổ máu xương
Lòng tôi trắc ẩn vì thương dân lành
Xuất quân hai trận bất thành
Núi xương sông máu dân sanh chẳng còn
Hang mai kẹt đá núi non
Ẩn mình tôi phải khóc mòn con ngươi
Vì tôi chết mấy vạn người
Mà nền đô hộ của người chưa thôi
Nay nhà Đông Hán lên ngôi
Non sông Giao Chỉ Hán ngồi trị ta
Từ châu tới phủ huyện nha
Thì quan nhà Hán sang qua trị đời
Dân ta có mấy lăm hơi
Nó trăm mình một cự thời sao đây
Tủi thân tôi ở hang này
Tu Tiên lánh tục năm chầy tháng qua,
Đông Bản nên trở lại nhà
Điều chi giúp được thì là giúp dân
Hát Giang hai cái mộ phần
Là hai nữ tướng hầu gần bên ta
Bị quân Mã Viện hành hà
Chết đi ta lấy áo ta mặc ngoài
Nếu người nhìn thấy chôn ngay
Ngỡ ta đã chết không ai truy tầm
Thôi nhà ngươi hãy an tâm
Ta đà ẩn sĩ rừng lâm tu trì
Trải qua chinh chiến mấy kỳ
Hết vinh tới nhục, hết suy tới thành
Cũng còn trong cõi chúng sanh
Chẳng qua bả lợi công danh mà làm
Vì ta dân chết đành cam
Đã gần nửa nước phải làm sao đây
Mải mà vùng vẫy đó đây
Dân vì trung tín hiệp vầy đứng lên
Biết bao mũi giáo lằn tên
Dù nam dù nữ cũng nền quốc gia
Đau lòng xót mắt của ta
Tu đây tới chết chẳng mà ai hay
Tu cho qua tháng qua ngày
Cho tâm đỡ nhục mặt mày anh thư
Về thành nhìn thấy mặt người
Nhớ khi ra trận hổ ngươi trăm bề,
Thôi nhà ngươi hãy đi về
Hang sâu núi thẳm dựa kề là ta
Về thành đừng có nói ra
Ngươi không kín miệng thì ta khổ sầu
Tu hành núi thẳm rừng sâu
Hang mai kẹt đá tu cầu thành Tiên
Mười năm ta đã ở yên
Chị em dẹp hết trần duyên bên ngoài
Thương dân thương nước đọa đày
Sức cô thế yếu trí tài cũng thua
Dân thì sáng giả quê mùa
Càng nhìn dân quốc càng chua chát lòng
Nói tây thì lại làm đông
Nửa quên nửa nhớ viễn vông chuyện gì
Ta đà cố gắng nhiều khi
Mà không gánh nổi nặng ỳ giang san
Ơn nhà nợ nước vai mang
Trải thân nữ kiệt, trải gan nữ hùng
Thế mà nay đến ngày cùng
Ta đây dân đó chịu chung số phần
Nên ta từ giã chúng dân
Tu cầu dân chúng xa gần bình an
Cầu dân ách khổ khỏi mang
Cầu cho dân chúng khỏi mang đói nghèo
Gông cùm nô lệ chẳng đeo
Đời đời con cháu thoát nghèo vinh quang
Ta dù rừng bụi lâm san
Đã đủ năm nàng tu tại non Tiên,
Ngươi về thì cứ khẩn nguyền
Hàng năm đến lệ tự nhiên cúng thờ
Ta tuy còn sống sờ sờ
Cái việc cúng thờ là có chư Thiên
Người hay vãng cảnh hạ miền
Thấy người cúng vái chứng liền chẳng sai
Nơi thờ bất luận là ai
Cũng đều tuần vãng chứng thay cho trần
Ngũ phương Yết đế linh thần
Chứng lòng kẻ nguyện đáp ân tấc thành,
Người về đừng nghĩ quẩn quanh
Nói ta chưa chết, chớ hành hương đăng
Thì người quấy quá luật răn
Mã Viện nó hỏi nói năng cách nào
Ta tu để phước về sau
Cho dân cho nước cho bao họ hàng.
Đông Bản mới hỏi kỹ càng:
Bà sầu dân quốc, Bà toan lánh mình
Hán quan còn hỡi chiến chinh
Bà là chúa tể lánh mình tu Tiên
Bà tu như thế sao yên
Để dân để nước ngả nghiêng sao đành
Chừng nào Bà mới đắc thành
Hay là Bà cứ về thành khởi binh
Toàn dân Giao Chỉ của mình
Đã đồng chí hướng chống kình Hán quân
Hai Bà lấy đức thi ân
Trước dẹp Tô Định, nay phần Mã gia
Mặc cho Mã Viện quỷ ma
Thịt da đâu cũng thịt da ngại gì
Nó làm cái thói lạ kỳ
Chớ tài văn võ có thì bằng ai.
Trắc rằng: Đông Bản chưa hay
Nó làm nhục kế tranh tài được đâu
Ngươi đừng có ở đây lâu
Mau về kẻo để lộ câu cơ Trời.
Đông Bản dạ dạ vâng lời
Xá mười lăm xá rồi rời khỏi hang
Vừa đi vừa nghĩ tình tang
Hai Bà này lạ thế gian không người
Tài hay như trụ chống trời
Sao đi ẩn dật tu thời vậy đa
Mười năm trận giặc đã qua
Nào đâu phải tại Hai Bà vô năng
Tại vì Mã Viện làm xằng
Núi xương sông máu thù hằn triền miên
Thế mà Bà Trắc tu Tiên
Bỏ hết uy quyền áo mão cân đai
Bà tu ai có nào hay
Ngỡ Bà tự ải trong ngày diệt vong
Thôi ta muôn việc để lòng
Con dân Giao Chỉ Lạc Hồng vĩnh miên
Vua tu ta cũng tu hiền
Thoát điều đau khổ, thoát xiềng ngoại bang
Giao Châu Hán quốc trị an
Thuộc nhà Đông Hán trị toàn dân ta.

HẾT

Viết xong ngày 25 tháng 10 năm Nhâm Thìn 2012
Tác giả Dạ Châu

---

thật đáng nêu gương và trân trọng